view texts/XML/archimedes/la/desca_princ_099_la_1905.xml @ 31:edf6e8fcf323 default tip

Removing DESpecs directory which deserted to git
author Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de>
date Wed, 29 Nov 2017 16:55:37 +0100
parents 22d6a63640c6
children
line wrap: on
line source

<?xml version="1.0"?>
<archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" >      
<info>

     <author>Descartes, René</author>
     <title>Principia philosophiae</title>
     <date>1905</date>
     <place>Paris</place>
     <translator></translator>
     <lang>la</lang>
     <cvs_file>desca_princ_099_la_1905.xml</cvs_file>
     <locator>099.xml</locator>


</info>
<text>
      <front>
      
      </front>
          <body>
        <chap>	


 
<pb pagenum="0"></pb>
<p type="head">
<s>RENATI</s></p>
<p type="head">
<s>DES-CARTES</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIA</s></p>
<p type="head">
<s>PHILOSOPHIAE: </s></p>
<p type="head">
<s>AMSTELODAMI, <lb></lb>_______________ </s></p>
<p type="head">
<s>APUD LUDOVICUM ELZEVIRIUM</s></p>
<p type="head">
<s>ANNO CIO IOC XLIV</s></p>
<p type="head">
<s>Cum Privilegii</s></p>
<pb pagenum="1"></pb>
<p type="head">
<s>SERENISSIMAE PRINCIPI</s></p>
<p type="head">
<s>ELISABETHAE, </s></p>
<p type="head">
<s></s></p>
<p type="head">
<s>FREDERICI BOHEMIAE REGIS, </s></p>
<p type="head">
<s>COMITIS PALATINI ET ELECTORIS SACRI ROMANI  IMPERII, </s></p>
<p type="head">
<s>
<arrow.to.target n="marg1"></arrow.to.target>FILIAE NATU MAXIMAE.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>Seréniſſima Princepsa, <lb></lb>Maximum fructum percepi ſcriptorum, quae antehac <lb></lb>in lucem edidi, quòd ea perlegere dignata ſis, quòdque, <lb></lb>eorum occaſione in notitiam tuam admiſſus, tales do­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2"></arrow.to.target>tes tuas eſſe cognoverim, ut ¬è re gentis humanae eſſe <lb></lb>putem, eas ſeculis in exemplum proponi. Non deceret <lb></lb>me vel adulari, vel aliquid non ſatis perſpectum affir­<lb></lb>mare, praeſertim hoc in loco, in quo veritatis funda­<lb></lb>menta jacere conaturus ſum; &amp; ſcio non affectatum ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg3"></arrow.to.target>ſimplex Philoſophi judicium generoſae modeſtiae tuae <lb></lb>gratius fore, quàm magis exornatas blandiorum ho­<lb></lb>minum laudationes. Quapropter ea tantùm ſcribam, 
<pb pagenum="2"></pb>quae vera eſſe ratione vel experientia cognoſco, &amp; <lb></lb>hîc in exordio eodem modo ac in toto reliquo libro <lb></lb>philoſophabor. <lb></lb>Magnum eſt diſcrimen inter veras &amp; apparentes <lb></lb>virtutes; nec non etiam ex veris, inter illas quae ab 
<arrow.to.target n="marg4"></arrow.to.target><lb></lb>accuratâ rerum cognitione deveniunt, &amp; illas quae <lb></lb>cum aliquâ ignoratione conjunctae ſunt. Per appa­<lb></lb>rentes, intelligo vitia quaedam non valde frequentia, <lb></lb>vitiis aliis notioribus oppoſita; quae quoniam ab iis <lb></lb>magis diſtant quàm intermediae virtutes, idcirco magis 
<arrow.to.target n="marg5"></arrow.to.target><lb></lb>ſolent celebrari. Sic quia plures inveniuntur qui peri­<lb></lb>cula timidè refugiunt, quàm qui ſe inconſideratè in <lb></lb>ipſa conjiciant, vitio timiditatis temeritas tanquam <lb></lb>virtus opponitur, &amp; magis quàm vera fortitudo vulgo <lb></lb>aeſtimatur; ſic ſaepe prodigi pluris fiunt quàm libera­<lb></lb>les;  
<arrow.to.target n="marg6"></arrow.to.target> ſicque nulli facilius ad magnam pietatis ſamam <lb></lb>perveniunt, quàm ſuperſtitiosi vel hypocritae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg3"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg4"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg5"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg6"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Inter veras autem virtutes , multae non à ſolâ recti <lb></lb>cognitione, ſed etiam ab errore aliquo naſcuntur: ſic <lb></lb>ſaepe àſimplicitate bonitas, à metu pietas, à deſpera­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg7"></arrow.to.target><lb></lb>tione fortitudo exsurgit. Atque hae ab invicem diverſae <lb></lb>ſunt, ut etiam diverſis nominibus deſignantur; ſed illae <lb></lb>purae &amp; ſincerae, quae ex ſolâ | recti cognitione pro­<lb></lb>ſluunt, unam &amp; eandem omnes habent naturam, &amp; ſub <lb></lb>uno ſapientiae nomine continentur. Quiſquis enim fir­<lb></lb>mam  
<arrow.to.target n="marg8"></arrow.to.target> &amp; efficacem habet voluntatem recte ſemper utendi <lb></lb>ſuâ  ratione, quantum in ſe eſt, idque omne quod opti­<lb></lb>mum eſſe cognoſcit exſequendi, revera ſapiens eſt, 
<pb pagenum="2"></pb>
<pb pagenum="3"></pb>quantum ex naturâ ſuâ eſſe poteſt; &amp; per hoc unum, <lb></lb>juſtitiam, fortitudinem, temperantiam, reliquaſque <lb></lb>omnes virtutes habet, ſed ita inter ſe conjunctas, ut  <lb></lb>nullae ſupra caeteras emineant; &amp; idcirco, quamvis  <lb></lb>multo ſint praeſtantiores iis quae aliquâ vitiorum <lb></lb>miſturâ diſtinctae ſunt, quia tamen multitudini minùs  <lb></lb>ſunt notae, non tantis laudibus ſolent extolli. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg7"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg8"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s> Praeterea, cùm duo ad ſapientiam ita deſcriptam <lb></lb>requirantur, perceptio ſcilicet intellectûs &amp; propenſio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg9"></arrow.to.target> voluntatis : ejus quidem quod à voluntate dependet <lb></lb>nemo non eſt capax, ſed quidam aliis multò perſpi­<lb></lb>caciorem habent intellectum. Et quamvis ſufficere <lb></lb>debeat iis qui ſunt naturâ tardiuſculi, quòd, etſi <lb></lb>multa ignorent, modò tamen fir|mam &amp; conſlantem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg10"></arrow.to.target> retineant voluntatem nihil omittendi, quo ad recti  <lb></lb>cognitionem perveniant, atque id omne quod rectum  <lb></lb>judicabunt exſequendi, pro modulo ſuo ſapientes &amp;  <lb></lb>hoc nomine Deo gratiſſimi eſſe poſſint: multò tamen  <lb></lb>praeſtantiores illi ſunt, in quibus, cum firmiſſimâ recte <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg11"></arrow.to.target> agendi voluntate, perſpicaciſſimum ingenium &amp; ſum­<lb></lb>ma veritatis cognoſcendae cura reperitur. <lb></lb>Summam autem eſſe in Celſitudine tuâ iſtam curam, <lb></lb>ex eo perſpicuum eſt, quòd nec aulae avocamenta, nec <lb></lb>conſueta educatio quae puellas ad ignorantiam dam­<lb></lb>nare ſolet, impedire potuerint, quominus omnes bonas <lb></lb>artes &amp; ſcientias inveſtigaris. Deinde ſumma etiam &amp;  <lb></lb>incomparabilis ingenii tui perſpicacitas ex eo apparet,  <lb></lb>quòd omnia iſtarum ſcientiarum arcana penitiſſimè <lb></lb>inſpexeris, ac breviſſimo tempore accuratècognoveris. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg12"></arrow.to.target> Majuſque adhuc ejuſdem rei habeo argumentum mihi <lb></lb>peculiare, quòd te unam hactenus invenerim , quae </s></p>
<pb pagenum="4"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg9"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg10"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg11"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg12"></margin.target>30</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIORUM</s></p>
<p type="head">
<s>PHILOSOPHIAE</s></p>
<p type="head">
<s>PARS PRIMA: </s></p>
<p type="head">
<s>De principiis cognitionis humanae. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg13"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg14"></arrow.to.target>Quoniam infantes nati ſumus, &amp; varia de rebus <lb></lb>ſenſibilibus judicia priùs tulimus, quàm integrum <lb></lb>nostrae rationis uſum haberemus, multis praejudiciis à <lb></lb>veri cognitione avertimus; quibus non aliter videmur <lb></lb>poſſe liberari, quàm ſi ſemel in vitâ  de iis omnibus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg15"></arrow.to.target>ſtudeamus dubitare, in quibus vel minimam invertitu­<lb></lb>dinis ſuſpicionem reperiemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg13"></margin.target>I.  <lb></lb>Veritatem inquirenti, <lb></lb>ſemel in vitâ de om­<lb></lb>nibus, quantum fieri <lb></lb>potest, eſſe dubitan­<lb></lb>dum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg14"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg15"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg16"></arrow.to.target><lb></lb>Quin &amp; illa etiam, de quibus dubitabimus, utile erit <lb></lb>habere pro falſis, ut tantòclariùs, quidnam certiffi­<lb></lb>mum &amp; cognitu facillimum ſit, inveniamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg16"></margin.target>II. <lb></lb>Dubia etiam pro falſis <lb></lb>habenda. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg17"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg18"></arrow.to.target>Sed haec interim dubitatio ad ſolam contemplatio­<lb></lb>nem veritatis eſt reſtringenda. Nam Quantùm ad uſum <lb></lb>vitae, quia perſaepe rerum agendarum occaſio praete­<lb></lb>riret, antequam nos duiis noſtris exſolvere poſſemus, <lb></lb>non rarò quod tantùm eſt veriſimile cogimur amplecti; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg19"></arrow.to.target>vel etiam interdum, etſi è duobus unum altero verifi­<lb></lb>milius non appareat, alterutrum tamen eligere.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg17"></margin.target>III. <lb></lb>Hanc interim dubita­<lb></lb>tionem ad uſum vitae <lb></lb>non eſſe referendam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg18"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg19"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg20"></arrow.to.target><lb></lb>Nunc itaque, cùm tantùm veritati quaerendae incum­<lb></lb>bamus, dubitabimus inprimis, an ullae res ſenſibiles 
<pb pagenum="4"></pb>tractatus antehac à me vulgatos perfectè omnes intel­<lb></lb>ligas. Obſcuriſſimi enim pleriſque aliis, etiam maximè <lb></lb>ingeniosis &amp; doctis, eſſe videntur; &amp; ferè omnibus uſu <lb></lb>venit ut, ſi verſati ſint in Metaphyſicis, à Geometricis <lb></lb>abhorreant; ſi verò Geometriam excoluerint, quae de 
<arrow.to.target n="marg21"></arrow.to.target><lb></lb>primâ Philoſophiâ ſcripſi non capiant : ſolum agnoſco <lb></lb>ingenium tuum, cui omnia aequè perſpicua ſunt, &amp; <lb></lb>quod merito idcirco incomparabile appello. Cùmque <lb></lb>conſidero tam variam &amp; perfectam rerum omnium co­<lb></lb>gnitionem non eſſe in aliquo Gymnoſophiſtâ  jam ſene, 
<arrow.to.target n="marg22"></arrow.to.target><lb></lb>qui multos annos ad contemplandum habuerit, ſed in <lb></lb>Principe puellâ, quae forma &amp; aetate non caeſiam Miner­<lb></lb>vam, aut aliquam ex Muſis, ſed potiùs Charitem re­<lb></lb>ſert, non poſſum in ſummam admirationem non rapi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg20"></margin.target>IV. <lb></lb>Cur poſſimus dubitare <lb></lb>de rebus ſenſibilibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg21"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg22"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>Denique non tantùm ex parte cognitionis, ſed etiam 
<arrow.to.target n="marg23"></arrow.to.target><lb></lb>ex parte voluntatis, nihil ad abſolutam &amp; ſublimem <lb></lb>ſapientiam requiri, quod non in moribus tuis eluceat, <lb></lb>animadverto. Apparet enim in illis eximia quaedam <lb></lb>cum majeſtate benignitas &amp; manſuetudo, perpetuis <lb></lb>fortunae injuriis | laceſſita, ſed nunquam efferata nec 
<arrow.to.target n="marg24"></arrow.to.target><lb></lb>fracta. Haecque ita me ſibi devinxit, ut non modò Phi­<lb></lb>loſophiam hanc meam Sapientiae, quam in Te ſuſpi­<lb></lb>cio, dicandam &amp; conſecrandam putem (quia nempe <lb></lb>ipſa nihil aliud eſt quam ſtudium ſapientiae), ſed etiam <lb></lb>non magis Philoſophus audire velim, quàm <lb></lb> 
<arrow.to.target n="marg25"></arrow.to.target><lb></lb>Sereniſſimae Celſitudinis tuae <lb></lb>Devotiſſimus cultor <lb></lb>DES-CARTES. 
<pb pagenum="6"></pb>aut imaginabiles exiſtant : primo, quiò deprehendimus <lb></lb>interdum ſenſus errare, ac prudentiae eſt, nunquam <lb></lb>nimis ſidere iis,qui nos vel ſemel deceperunt; deinde, <lb></lb>quia quotidie in ſomnis innumera videmur ſentire <lb></lb>aut imaginari, quae nuſquam ſunt; nulla | que ſic
<arrow.to.target n="marg26"></arrow.to.target> dubi­<lb></lb>tanti ſigna apparent, quibus ſomnum à vigiliâ certò <lb></lb>dignoſcat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg23"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg24"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg25"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg26"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg27"></arrow.to.target><lb></lb>Dubitabimus etiam de reliquis, quae antea pro ma­<lb></lb>ximècertis habuimus; etiam de Mathematicis demon­<lb></lb>ſtrationibus, etiam de iis principiis, quae hactenus 
<arrow.to.target n="marg28"></arrow.to.target><lb></lb>putavimus eſſe per ſe nota : tum quia vidimus ali­<lb></lb>quando nonnullos erraſſe in talibus, &amp; quaedam pro <lb></lb>certiſſimis ac per ſe notis admiſiſſe, quae nobis falſa <lb></lb>videbantur; tum maximè, quia audivimus eſſe Deum, <lb></lb>qui poteſt omnia, &amp; à quo ſumus creati.
<arrow.to.target n="marg29"></arrow.to.target> Ignoramus­<lb></lb>enim, an fortènos tales creare voluerit, ut ſemper fal­<lb></lb>lamur, etiam in iis quae nobis quàm notiſſima appa­<lb></lb>rent; quia non minùs hoc videtur fieri potuiſſe, quàm <lb></lb>ut interdum fallamur, quod contingere antè adverti­<lb></lb>mus. Atque ſi non à Deo potentiſſimo, ſed vel à nobis 
<arrow.to.target n="marg30"></arrow.to.target><lb></lb>ipſis, vel à quovis alio, nos eſſe fingamus : quò mi­<lb></lb>nùs potentem originis noſtrae authorem affignabimus, <lb></lb>tantò magis erit credibile, nos tam imperſectos eſſe, <lb></lb>ut ſemper fallamur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg27"></margin.target>V. <lb></lb>Cur etiam de Mathe­<lb></lb>maticis demonstra­<lb></lb>tionibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg28"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg29"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg30"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg31"></arrow.to.target><lb></lb>Sed interim, à quocunque tandem ſimus, &amp; quan­<lb></lb>tumvis  
<arrow.to.target n="marg32"></arrow.to.target> ille ſit potens, quantumvis fallax, hanc nihilo­<lb></lb>minus in nobis libertatem eſſe experimur, ut ſemper <lb></lb>ab iis credendis, quae non planècerta funt &amp; explo­<lb></lb>rata, poſſimus abſtinere; atque ita cavere, ne unquam <lb></lb>erremus. 
<arrow.to.target n="marg33"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg31"></margin.target>VI. <lb></lb>Nos habere liberum <lb></lb>arbitrium, ad cohi­<lb></lb>bendum aſſenſum in <lb></lb>dubiis, ſicque ad er­<lb></lb>rorem vitandum</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg32"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg33"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg34"></arrow.to.target><lb></lb>Sic autern rejicientes illa omnia, de quibus aliquo 
<pb pagenum="7"></pb>
<arrow.to.target n="marg35"></arrow.to.target><lb></lb>modo poſſumus dubitare, ac etiam falſa eſſe fingentes, <lb></lb>facilèquidem ſupponimus nullum eſſe Deum, nullum <lb></lb>coelum , nulla corpora; noſque etiam ipſos non habere <lb></lb>manus, nec pedes, ned denique ullum corpus ; non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg36"></arrow.to.target> autem ideò nos, qui talia cogitamus, nihil eſſe: repu­<lb></lb>gnat enim ut putemus id quod cogitat, eo ipſo tem­<lb></lb>pore quo cogitat non exiſtere. Ac proinde haec co­<lb></lb>gnitio, <emph type="italics"></emph> ego  <lb></lb>cogito, ergo ſum<emph.end type="italics"></emph.end>, eſt omnium | prima &amp; <lb></lb>certiſſima <lb></lb>, quae cuilibet ordine philoſophanti occurrat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg34"></margin.target>VII. <lb></lb>Non poſſe à nobis du-</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg35"></margin.target>bitari, quin exiſta­<lb></lb>mus dum dubitamus; <lb></lb>atque hoc eſſe pri­<lb></lb>mum, quod ordine <lb></lb>philosophando cogno­<lb></lb>ſcimus.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg36"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg37"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg38"></arrow.to.target> Haecque optima via eſt ad mentis naturam, ejuſque <lb></lb>à corpore  <lb></lb>diſtinctionem, agnoſcendam. Examinantes <lb></lb>enim quinam ſimus nos, qui omnia quae à nobis di­<lb></lb>verſa ſunt ſupponimus falſa eſſe, perſpicuè videmus, <lb></lb>nullam extenſionem, nec figuram, nec motum loca­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg39"></arrow.to.target> lem, nec quid ſimile, quod corpori ſit tribuendum, ad  <lb></lb>naturam noſtram pertinere, ſed cogitationem ſolam, <lb></lb>quae proinde priùs &amp; certiùs quàm ulla res corporea <lb></lb>cognoſcitur; hanc enim jam percepimus, de aliis au­<lb></lb>tem adhuc dubitamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg37"></margin.target>VIII. <lb></lb>Diſtinctionem interani­<lb></lb>mam &amp; corpus, ſive <lb></lb>interrem cogitantem <lb></lb>&amp;scorpoream, hinc <lb></lb>agnoſsei.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg38"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg39"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg40"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg41"></arrow.to.target> Cogitationis nomine, intelligo illa omnia, quae nobis <lb></lb>conſciis in nobis fiunt, quatenùs eorum in nobis con­<lb></lb>ſcientia eſt. Atque ita non modò intelligere, velle, ima­<lb></lb>ginari, ſed etiam ſentire, idem eſt hîc quod cogitare. <lb></lb>Nam ſi dicam, ego video, vel ego ambulo, ergo ſum; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg42"></arrow.to.target> &amp; hoc intelligam de viſione, aut ambulatione, quae <lb></lb>corpore peragitur, concluſio non eſt abſolutè certa;  <lb></lb>quia, ut ſaepe ſit in ſomnis, poſſum putare me videre, <lb></lb>vel ambulare, quamvis oculos non aperiam, &amp; loco <lb></lb>non movear, atque etiam fortè, quamvis nullum ha­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg43"></arrow.to.target>beam corpus. Sed ſi intelligam de ipſo ſenſu ſive con­<lb></lb>ſcientiâ videndi aut ambulandi, quia tunc refertur ad 
<pb pagenum="8"></pb>mentem, quae ſola ſentit ſive cogitat ſe videre aut am­<lb></lb>bulare, eſt planè certa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg40"></margin.target>IX. <lb></lb>Quid ſit cogitatio</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg41"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg42"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg43"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg44"></arrow.to.target><lb></lb>Non hîc explico alia multa nomina, quibus jam uſus <lb></lb>ſum, vel utar in ſequentibus, quia per ſe ſatis nota <lb></lb>mihi videntur. Et ſaepe adverti Philoſophos in hoc
<arrow.to.target n="marg45"></arrow.to.target> er­<lb></lb>rare, quòd ea, quae ſimpliciſſima erant ac per ſe nota, <lb></lb>Logicis definitionibus explicare conarentur; ita enim <lb></lb>ipſa obſcuriora reddebant. Atque ubi dixi hanc pro­<lb></lb>poſitionem, <emph type="italics"></emph> ego cogito, ergo |ſum, eſſe<emph.end type="italics"></emph.end>  omnium primam <lb></lb>&amp;scertiſſimam, quae cuilibet ordine philoſophanti
<arrow.to.target n="marg46"></arrow.to.target> oc­<lb></lb>currat, non ideò negavi quin ante ipſam ſcire opor­<lb></lb>teat, <emph type="italics"></emph> quid ſit cogitatio, quid exiſtentia, quid certitudo; <lb></lb>item, quòd ſieri non poſſit, ut id quod cogitet non exiſtat<emph.end type="italics"></emph.end>; <lb></lb>&amp;stalia; ſed quia hae ſunt ſimpliciſſimae notiones &amp; <lb></lb>quae ſolae nullius rei exiſtentis notitiam praebent,
<arrow.to.target n="marg47"></arrow.to.target> id­<lb></lb>circo non cenſui eſſe numerandas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg44"></margin.target>X. <lb></lb>Quae ſimpliciſſima ſunt <lb></lb>&amp;sper ſ nota, defini­<lb></lb>tionibus Logicis ob­<lb></lb>ſcuriora reddi; &amp; <lb></lb>talia inter cognitio­<lb></lb>nes ſtudio acquiſitas <lb></lb>non eſſe numeranda.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg45"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg46"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg47"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg48"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò ut ſciatur, mentem noſtram non modò <lb></lb>prius &amp; certiùs, ſed etiam evidentiùs quàm corpus co­<lb></lb>gnoſci, notandum eſt, lumine naturali eſſe notiſſimum, <lb></lb>nihili nullas eſſe affectiones ſive qualitates; atque ideò
<arrow.to.target n="marg49"></arrow.to.target><lb></lb>ubicunque aliquas deprehendimus, ibi rem ſive ſub­<lb></lb>ſtantiam, cujus illae ſint, neceſſariò inveniri ; &amp; quò <lb></lb>plures in eâdem re ſive ſubſtantiâ deprehendimus, <lb></lb>tantò clariùs nos illam cognoſcere. Plura verò in <lb></lb>mente noſtrâ, quàm in ullâ aliâ re à nobis deprehendi, 
<arrow.to.target n="marg50"></arrow.to.target><lb></lb>ex hoc manifeſtum eſt, quòd nihil planè efficiat, ut ali­<lb></lb>quid aliud cognoſcamus, quin idem etiam multò cer­<lb></lb>tius in mentis noſtrae cognitionem nos adducat. Ut ſi <lb></lb>terram judico exiſtere, ex eo quòd illam tangam vel <lb></lb>videam, certèex hoc ipſo adhuc magis mihi
<arrow.to.target n="marg51"></arrow.to.target> judican­<lb></lb>dum eſt mentem meam exiſtere : fieri enim forſan 
<pb pagenum="9"></pb>poteſt, ut judicem nie terram tangere, quamvis terra <lb></lb>nulla exiſtat; non autem, ut id judicem, &amp; mea mens <lb></lb>quae id judicat nihil ſit; atque ita de caeteris. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg48"></margin.target>XI. <lb></lb>Quomodo mens noſtra <lb></lb>notior ſit quàm cor­<lb></lb>pus.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg49"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg50"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg51"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg52"></arrow.to.target><lb></lb>Nec aliam ob cauſam aliter viſum eſt iis, qui non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg53"></arrow.to.target>ordine philoſophati ſunt, quàm quia mentem  à corpore <lb></lb>nunquam ſatis accuratè diſtinxerunt. Et quamvis ſibi <lb></lb>certius eſſe putârint, ſe ipſos exiſtere, quàm quidquam <lb></lb>aliud, non tamen adverterunt, per ſe ipſos, mentes <lb></lb>ſolas hoc in loco fuiſſe intelligendas; ſed contrà po­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg54"></arrow.to.target>tiùs intellexerunt ſola | ſua corpora, quae oculis vide­<lb></lb>bant, &amp; manibus palpabant, quibuſque vim ſentiendi <lb></lb>perperam tribuebant; hocque ipſos à mentis naturâ <lb></lb>percipiendâ avocavit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg52"></margin.target>XII. <lb></lb>Cur non omnibus aequè <lb></lb>innoteſcat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg53"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg54"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg55"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem mens, quae ſe ipſam novit, &amp; de aliis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg56"></arrow.to.target> omnibus rebus adhuc dubitat, undiquaque circumſpi­<lb></lb>cit, ut cognitionem ſuam ulteriùs extendat : primò <lb></lb>quidem invenit apud ſe multarum rerum ideas, quas <lb></lb>quamdiu tantùm contemplatur, nihilque ipſis ſimile <lb></lb>extra ſe eſſe affirmat nec negat, falli non poteſt. In­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg57"></arrow.to.target>venit etiam communes quaſdam notiones, &amp; ex his <lb></lb>varias demonſtrationes componit, ad quas quamdiu <lb></lb>attendit, omnino ſibi perſuadet eſſe veras. Sic, exempli <lb></lb>cauſâ, numerorum &amp; figurarum ideas in ſe habet, ha­<lb></lb>betque etiam inter communes notiones, <emph type="italics"></emph> quòd ſi aequa­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg58"></arrow.to.target>libus aequalia addas, quae inde exſurgent erunt aequalia<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>&amp;sſimiles; ex quibus facilè demonſtratur, tres angulos <lb></lb>trianguli aequales eſſe duobus rectis, &amp;c. ; ac proinde <lb></lb>haec &amp; talia ſibi perſuadet vera eſſe, quamdiu ad prae­<lb></lb>miſſas, ex quibus ea deduxit, attendit. Sed quia non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg59"></arrow.to.target>poteſt ſemper ad illas attendere, cùm poſtea recorda­<lb></lb>tur ſe nondum ſcire, an fortè talis naturae creata fit, 
<pb pagenum="10"></pb>ut ſallatur etiam in iis quae ipſi evidentiſſima appa­<lb></lb>rent, videt ſe meritò de talibus dubitare, nec ullam <lb></lb>habere poſſe certam ſcientiam, priuſquam ſuae autho­<lb></lb>rem originis agnoverit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg55"></margin.target>XIII. <lb></lb>Quo ſenſu reliquarum <lb></lb>rerum cognitio à Dei <lb></lb>cognitione dependeat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg56"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg57"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg58"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg59"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg60"></arrow.to.target><lb></lb>Conſiderans deinde inter diverſas ideas, quas apud
<arrow.to.target n="marg61"></arrow.to.target><lb></lb>ſe habet, unam eſſe entis ſummè intelligentes, ſummè <lb></lb>potentis &amp; ſummè perfecti, quae omnium longèprae­<lb></lb>cipua eſt, agnoſcit in ipſâ exiſtentiam, non poſſibilem <lb></lb>&amp;scontingentem tantum, quemadmodum in ideis alia­<lb></lb>rum omnium rerum, quas diſtin`cte percipit, ſed om­<lb></lb>nino  
<arrow.to.target n="marg62"></arrow.to.target> neceſſariam &amp; aeternam. Atque ut ex eo quòd, <lb></lb>exempli cauſà, percipiat | in ideâ trianguli neceſſario <lb></lb>contineri, tres ejus angulos aequales eſſe duobus re­<lb></lb>ctis, planè ſibi perſuadet triangulum tres angulos ha­<lb></lb>bere aequales duobus rectis : ita ex eo ſolo quòd
<arrow.to.target n="marg63"></arrow.to.target> per­<lb></lb>cipiat exiſtentiam neceſſariam &amp; aeternam in entis <lb></lb>ſummèperfecti ideâ contineri, planè concludere debet <lb></lb>ens ſummè perfectum exiſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg60"></margin.target>XIV. <lb></lb>Ex eo quòd exiſtentia <lb></lb>neceſſaria in noſtro <lb></lb>de Deo conceptu con­<lb></lb>tineatur, rectè con­<lb></lb>cludi Deum exiſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg61"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg62"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg63"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg64"></arrow.to.target><lb></lb>Magiſque hoc credet, ſi attendat nullius alterius rei <lb></lb>ideam apud ſe inveniri, in quâ eodem modo
<arrow.to.target n="marg65"></arrow.to.target> neceſſa­<lb></lb>riam exiſtentiam contineri animadvertat. Ex hoc enim <lb></lb>intelliget, iſtam ideam entis ſummè perfecti non eſſe a <lb></lb>ſe effictam, nec exhibere chimericam quandam, ſed <lb></lb>veram &amp; immutabilem naturam, quaeque non poteſt <lb></lb>non exiſtere, cum neceſſaria exiſtentia in eâ
<arrow.to.target n="marg66"></arrow.to.target> conti­<lb></lb>neatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg64"></margin.target>XV. <lb></lb>Non eodem in alarium rerum con­<lb></lb>ceptibus exiſtentiam <lb></lb>neceſſariam, ſed con­<lb></lb>ringentem duntaxat <lb></lb>contineri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg65"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg66"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg67"></arrow.to.target><lb></lb>Hoc, inquam, facilècredet mens noſtra, ſi ſe priùs <lb></lb>omnino praejudiciis liberârit. Sed quia ſumus aſſueti <lb></lb>reliquis omnibus in rebus eſſentiam ab exiſtentiâ diſtin­<lb></lb>guere, atque etiam varias ideas rerum, quae nuſquam
<arrow.to.target n="marg68"></arrow.to.target><lb></lb>ſunt, aut ſuerunt, ad arbitrium effingere, facile¬è con-
<pb pagenum="11"></pb>tingit, cùm in entis ſummè perfecti contemplatione <lb></lb> non ſmus planè deſixi, ut dubitemus an fortè ejus <lb></lb>idea una ſit ex iis, quas ad arbitrium eſſinximus, aut <lb></lb>ſaltem ad quarum eſſentiam exiſtentia non pertinet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg67"></margin.target>XVI. <lb></lb>Praejudicia impedire, <lb></lb>quominùs iſta neceſ­<lb></lb>ſitas exiſstentiae Dei <lb></lb>ab omnibus clarè co­<lb></lb>gnoscatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg68"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg69"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg70"></arrow.to.target>Ulteriùs verò conſiderantes ideas quas in nobis <lb></lb>habemus, videmus quidem illas, quatenus ſunt qui­<lb></lb>dam modi cogitandi, non multùm à ſe mutuò differre, <lb></lb>ſed quatenus una unam rem, alia aliam repraeſentat,  <lb></lb>eſſe valde diverſas; &amp; quò plus perfectionis objectivae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg71"></arrow.to.target>in ſe continent, eo perfectiorem ipſarum cauſam eſſe <lb></lb>debere. Nam quemadmodum, ſi quis in ſe habet <lb></lb>ideam alicujus machinae valde artificioſae, meritò <lb></lb>quaeri poteſt quaenam ſit cauſa àquâ  illam | habet : <lb></lb>an nempe viderit alicubi talem machinam ab alio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg72"></arrow.to.target>factam; an mechanicas ſcientias tam accuratè didi­<lb></lb>cerit, anve tanta ſit in eo ingenii vis, ut ipſam nullibi <lb></lb>unquam viſam per ſe excogitare potuerit?  Totum enim <lb></lb>artificium quod in ideâ illâ objectivè tantùm ſive <lb></lb>tanquam in imagine continetur, debet in ejus cauſâ, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg73"></arrow.to.target>qualiſcunque tandem ſit, non tantùm objectivèſive  <lb></lb>repraeſentativè, ſaltem in primâ &amp; praecipuâ, ſed reipſâ <lb></lb>formaliter aut eminenter contineri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg69"></margin.target>XVII. <lb></lb>Quò cujuſque ex noſtris <lb></lb>ideis objectiva perfec­<lb></lb>tio major eſt, eò ejus <lb></lb>causam eſſe debere <lb></lb>majorem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg70"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg71"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg72"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg73"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg74"></arrow.to.target><lb></lb>Sic, quia Dei ſive entis ſummi ideam habemus in <lb></lb>nobis, jure poſſumus examinare à quânam causâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg75"></arrow.to.target>illam habeamus; tantamque in eâ immenſitatem inve­<lb></lb>niemus, ut planè ex eo ſimus certi, non poſſe illam <lb></lb>nobis ſuiſſe inditam, niſi à re in quà fit revera om­<lb></lb>nium perfectionum complementum, hoc eſt, niſi à <lb></lb>Deo realiter exiſtente. Eſt enim lumine naturali notiſ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg76"></arrow.to.target>ſimum, non modò à nihilo nihil fieri; nec id quod eſt perfectius ab eo quod eſt  <lb></lb>minùs perfectum, ut à cauſâ 
<pb pagenum="12"></pb>efficiente &amp; totali, produci; ſed neque etiam in nobis  <lb></lb>ideam ſive imaginem ullius rei eſſe poſſe, cujus non <lb></lb>alicubi, ſive in nobis ipſis, ſive extra nos, Archetypis <lb></lb>aliquis, omnes ejus perfectiones reipſâ continens, exi­<lb></lb>ſtat. Et quia ſummas illas perfectiones, quarum ideam
<arrow.to.target n="marg77"></arrow.to.target><lb></lb>habemus, nullo modo in nobis reperimus, ex hoc ipſo  <lb></lb>rectèconcludimus eas in aliquo à nobis diverſo, <lb></lb>nempe in Deo eſſe, vel certè aliquando fuiſſe; ex quo <lb></lb>evidentiſſimè ſequitur, ipſas adhuc eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg74"></margin.target>XVIII. <lb></lb>Hinc rurſus concludi <lb></lb>Deum exiſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg75"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg76"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg77"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg78"></arrow.to.target><lb></lb>Hocque ſatis certum eſt &amp; manifeſtum, iis qui Dei
<arrow.to.target n="marg79"></arrow.to.target><lb></lb>ideam contemplari ſummaſque ejus perſectiones ad­<lb></lb>vertere ſunt aſſueti. Quamvis enim illas non compre­<lb></lb>hendamus, quia ſcilicet eſt de naturâ infiniti ut à <lb></lb>nobis, qui ſu|mus finiti, non comprehendatur, nihilo­<lb></lb>minus tamen ipſas clarius &amp; diſtinctius qu¬àm ullas
<arrow.to.target n="marg80"></arrow.to.target><lb></lb>res corporeas intelligere poſſumus, quia cogitationem <lb></lb>noſtram magis implent, ſuntque ſimpliciores, nec limi­<lb></lb>tationibus ullis obſcurantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg78"></margin.target>XIX. <lb></lb>Etſi Dei naturam non <lb></lb>comprehendamus, <lb></lb>ejus tamen perfectio­<lb></lb>nes omni aliâ re cla­<lb></lb>rius à nobis cognoſci. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg79"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg80"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg81"></arrow.to.target><lb></lb>Quia verò non omnes hoc advertunt, atque etiam <lb></lb>quia non, quemadmodum habentes ideam artificioſae
<arrow.to.target n="marg82"></arrow.to.target><lb></lb>alicujus machinae ſcire ſolent undenam illam acce­<lb></lb>perint, ita etiam recordamur ideam Dei nobis ali­<lb></lb>quando à Deo adveniſſe, utpote quam ſemper habui­<lb></lb>mus : quaerendum adhuc eſt, àquonam ſimus nos <lb></lb>ipſi, qui ſummarum Dei perfectionum ideam in nobis
<arrow.to.target n="marg83"></arrow.to.target><lb></lb>habemus. Nam certè eſt lumine naturali notiſſimum, <lb></lb>eam rem, quae novit aliquid ſe perfectius, à ſe non eſſe: <lb></lb>dediſſet enim ipſa ſibi omnes perfectiones, quarum <lb></lb>ideam in ſe habet; nec proinde etiam poſſe ab ullo <lb></lb>eſſe, qui non habeat in ſe omnes illas perfectiones, 
<arrow.to.target n="marg84"></arrow.to.target><lb></lb>hoc eſt, qui non ſit Deus. </s></p>
<pb pagenum="13"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg81"></margin.target>XX. <lb></lb>Nos non à nobis ipſis, <lb></lb>ſed à Deo factos, <lb></lb>eumque proinde exi­<lb></lb>ſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg82"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg83"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg84"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg85"></arrow.to.target><lb></lb>Nihilque hujus demonſtrationis evidentiam poteſt <lb></lb>obſcurare, modò attendamus ad temporis ſive rerum <lb></lb>durationis naturam; quae talis eſt, ut ejus partes à ſe <lb></lb>mutuò non pendeant, nec unquam ſimul exiſtant; at­<lb></lb>que ideò ex hoc quòd jam ſimus, non ſequitur nos in  <lb></lb>tempore proximè ſequenti etiam futuros, niſi aliqua  <lb></lb>cauſa, nempe eadem illa quae nos primùm produxit, <lb></lb>continuò veluti reproducat, hoc eſt, conſervet. Facilè <lb></lb>enim intelligimus nullam vim eſſe in nobis, per quam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg86"></arrow.to.target>nos ipſos conſervemus; illumque in quo tanta eſt vis, <lb></lb>ut nos à ſe diverſos conſervet, tantò magis etiam ſe <lb></lb>ipſum conſervare, vel potiùs nullâ ullius conſerva­<lb></lb>tione indigere, ac denique Deum eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg85"></margin.target>XXI. <lb></lb>Exiſtantiae noſtrae du­<lb></lb>rationem ſuffiere, <lb></lb>ad exiſtentiam Dei <lb></lb>demonſtrandam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg86"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg87"></arrow.to.target><lb></lb>Magna autem in hoc exiſtentiam Dei probandi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg88"></arrow.to.target>modo, per ejus ſcilicet ideam, eſt praerogativa : quòd <lb></lb>ſimul quiſ|nam ſit, quantùm naturae noſtrae fertè infir­<lb></lb>ſcendi, ot?znia ejui <lb></lb>mitas agnoſcamus. Nempe ad ejus ideam nobis inge­<lb></lb>gen ii vi coſſ noſcibilia <lb></lb>nitam reſpicientes, videmus illum eſſe aeternum, om­<lb></lb>niſcium, omnipotentem, omnis bonitatis veritatiſque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg89"></arrow.to.target>fontem, rerum omnium creatorem, ac denique illa <lb></lb>omnia in ſe habentem, in quibus aliquam perfectio­<lb></lb>nem infinitam, ſive nullâ imperfectione terminatam,  <lb></lb>clarè poſſumus advertere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg87"></margin.target>XXII. <lb></lb>Ex noſtro modo exi­<lb></lb>ſtentiam Dei cogno­<lb></lb>ſcendi, omnia ejus <lb></lb>attributanaturali in­<lb></lb>genii vi cognoſcibilia <lb></lb>ſimul cognoſci. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg88"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg89"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg90"></arrow.to.target><lb></lb>Nam ſanè multa ſunt, in quibus etſi nonnihil per­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg91"></arrow.to.target>fectionis agnoſcamus, aliquid tamen etiam imperfe­<lb></lb>ctionis ſive limitationis deprehendimus ; ac proinde <lb></lb>competere Deo non poſſunt. Ita in naturâ corporeâ, <lb></lb>quia ſimul cum locali extenſione diviſibilitas inclu­<lb></lb>ditur, eſtque imperfectio eſſe diviſibilem, certum eſt, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg92"></arrow.to.target>Deum non eſſe corpus. Et quamvis in nobis perfectio <lb></lb>quaedam ſit, quòd  ſentiamus, quia tamen in omni ſenſu 
<pb pagenum="14"></pb>paſſio eſt, &amp; pati eſt ab aliquo pendere, nullo modo <lb></lb>Deum ſentire putandum eſt, ſed tantummodo intelli­<lb></lb>gere &amp; velle : neque hoc ipſum ut nos, per operatio­<lb></lb>nes quodammodo diſtinctas, ſed ita ut, per unicam a, <lb></lb>ſemperque eandem &amp; ſimpliciſſimam actionem, omnia
<arrow.to.target n="marg93"></arrow.to.target><lb></lb>ſimul intelligat, velit &amp; operetur. Omnia, inquam, <lb></lb>hoc eſt, res omnes : neque enim vult malitiam peccati, <lb></lb>quia non eſt res. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg90"></margin.target>XXIII. <lb></lb>Deum non eſſe corpo­<lb></lb>reum, nec ſentire ut <lb></lb>nos, nec velle mali­<lb></lb>tiam peccati. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg91"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg92"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg93"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg94"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò, quia Deus ſolus omnium quae ſunt aut <lb></lb>eſſe poſſunt vera eſt cauſa, perſpicuum eſt optimam
<arrow.to.target n="marg95"></arrow.to.target><lb></lb>philoſophandi viam nos ſequuturos, ſi ex ipſius Dei <lb></lb>cognitione rerum ab eo creatarum explicationem de­<lb></lb>ducere conemur, ut ita ſcientiam perfectiſſimam, quae <lb></lb>eſt effectuum per cauſas, acquiramus. Quod ut ſatis <lb></lb>tutò &amp; ſine errandi periculo aggrediamur, eâ nobis
<arrow.to.target n="marg96"></arrow.to.target><lb></lb>cautelâ eſt utendum, ut ſemper quàm maximè recor­<lb></lb>demur, &amp; Deum authorem rerum eſſe infinitum, &amp; <lb></lb>nos omnino finitos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg94"></margin.target>XXIV. <lb></lb>A Dei cognitione ad <lb></lb>creaturarum cogni­<lb></lb>tionem perveniri, <lb></lb>recordando eum eſſe <lb></lb>infinitum, &amp; non fi­<lb></lb>nitos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg95"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg96"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg97"></arrow.to.target><lb></lb>| Ita ſi fortè nobis Deus de ſe ipſo vel aliis aliquid <lb></lb>revelet, quod naturales ingenii noſtri vires excedat, 
<arrow.to.target n="marg98"></arrow.to.target><lb></lb>qualia jam ſunt myſteria Incarnationis &amp; Trinitatis, <lb></lb>non recuſabimus illa credere, quamvis non clarè in­<lb></lb>telligamus. Nec ullo modo mirabimur multa eſſe, tum <lb></lb>in immenſâ ejus naturâ, tum etiam in rebus ab eo <lb></lb>creatis, quae captum noſtrum excedant. 
<arrow.to.target n="marg99"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg97"></margin.target>XXV. <lb></lb>Credenda eſſe omnia <lb></lb>quae à Deo revelata <lb></lb>ſunt, quamvis cap­<lb></lb>tum noſtrum exce­<lb></lb>dant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg98"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg99"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg100"></arrow.to.target><lb></lb>Ita nullis unquam fatigabimur diſputationibus de <lb></lb>infinito. Nam ſanè, cùm ſimus finiti, abſurdum eſſet <lb></lb>nos aliquid de ipſo determinare, atque ſic illud quaſi <lb></lb>Sinire ac comprehendere conari. Non igitur reſpon­<lb></lb>dere curabimus iis, qui quaerunt an, ſi daretur linea
<arrow.to.target n="marg101"></arrow.to.target>
<pb pagenum="15"></pb>
<arrow.to.target n="marg102"></arrow.to.target><lb></lb>infinita, ejus media pars eſſet etiam inſinita; vel an <lb></lb>numerus infinitus ſit par anve impar, &amp; talia: quia de  <lb></lb>iis nulli videntur debere cogitare, niſi qui mentem  <lb></lb>ſuam infinitam eſſe arbitrantur. Nos autem illa omnia, <lb></lb>in quibus ſub aliquâ conſideratione nullum finem po­<lb></lb>terimus invenire, non quidem affirmabimus eſſe in­<lb></lb>finita, ſed ut indefinita a ſpectabimus. Ita, quia non  <lb></lb>poſſumus imaginari extenſionem tam magnam, quin <lb></lb>intelligamus adhuc majorem eſſe poſſe, dicemus ma­<lb></lb>gnitudinem rerum poſſibilium eſſe indefinitam. Et quia <lb></lb>non poteſt dividi aliquod corpus in tot partes, quin  <lb></lb>ſingulae adhuc ex his partibus diviſibiles intelligantur, <lb></lb>putabimus quantitatem eſſe indefinitè diviſibilem. Et  <lb></lb>quia non poteſt fingi tantus ſtellarum numerus, quin  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg103"></arrow.to.target>plures adhuc à Deo creari potuiſſe credamus, illarum <lb></lb>etiam numerum indefinitum ſupponemus; atque ita de reliquis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg100"></margin.target>XXV. <lb></lb>Nunquam diſputandum <lb></lb>eſſe de infinito, ſed <lb></lb>tantùm ea in quibus <lb></lb>nullos fines, adver­<lb></lb>timus, qualia ſunt <lb></lb>extensio mundi, di­<lb></lb>viſibilitas partium</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg101"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg102"></margin.target>materiae, numerus <lb></lb>ſtellarum, &amp; c., pro <lb></lb>indefinitis habenda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg103"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg104"></arrow.to.target><lb></lb>Haecque indefinita dicemus potiùs quàm infinita: <lb></lb>tum ut nomen infiniti ſoli Deo reſervemus, quia in eo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg105"></arrow.to.target>ſolo omni ex parte, non modò nullos limites agnoſci­<lb></lb>mus, ſed | etiam poſitive nullos eſſe intelligimus; tum  <lb></lb>etiam, quia non eodem modo poſitivè intelligimus  <lb></lb>alias res aliquâ ex parte limitibus carere, ſed nega­<lb></lb>tivè tantùm earum limites, ſi quos habeant, inveniri <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg106"></arrow.to.target>à nobis non poſſe confitemur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg104"></margin.target>XXVII. <lb></lb>Quae differentia ſit in­<lb></lb>inter indefinitum &amp; in­<lb></lb>finitum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg105"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg106"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg107"></arrow.to.target><lb></lb>Ita denique nullas unquam rationes, circa res natu­<lb></lb>rales, à fine quem Deus aut natura in iis faciendis ſibi <lb></lb>propoſuit, deſumemus: quia non tantum nobis debe­<lb></lb>mus arrogare, ut ejus conſiliorum participes eſſe pu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg108"></arrow.to.target>temus. Sed ipſum ut cauſam efficientem rerum om­
<pb pagenum="16"></pb>nium conſiderantes, videbimus quidnam ex iis ejus <lb></lb>attributis, quorum nos nonnullam notitiam voluit <lb></lb>habere, circa illos ejus effectus qui ſenſibus noſtris <lb></lb>apparent, lumen naturale, quod nobis indidit, con­<lb></lb>cludendum eſſe oſtendat; memores tamen, ut jam
<arrow.to.target n="marg109"></arrow.to.target><lb></lb>dictum eſt a, huic lumini naturali tamdiu tantùm eſſe <lb></lb>credendum, quandiu nihil contrarium à Deo ipſo <lb></lb>revelatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg107"></margin.target>XXVIII. <lb></lb>Non cauſas finales re­<lb></lb>rum creatarum, ſed <lb></lb>efficientes eſſe exa­<lb></lb>minandas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg108"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg109"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg110"></arrow.to.target><lb></lb>Primum Dei attributum quod hîc venit in conſide­<lb></lb>rationem, eſt, quòd ſit ſummè verax, &amp; dator omnis
<arrow.to.target n="marg111"></arrow.to.target><lb></lb>luminis: adeò ut planè repugnet ut nos fallat, ſive ut <lb></lb>propriè ac poſitivè ſit cauſa errorum, quibus nos ob­<lb></lb>noxios eſſe experimur. Nam quamvis fortè poſſe fal­<lb></lb>lere nonnullum ingenii argumentum apud nos homi­<lb></lb>nes eſſe videatur, nunquam certè fallendi voluntas
<arrow.to.target n="marg112"></arrow.to.target><lb></lb>niſi ex malitiâ vel metu &amp; imbecillitate procedit, nec <lb></lb>proinde in Deum cadere poteſt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg110"></margin.target>XXIX. <lb></lb>Deum non eſſe errorum <lb></lb>causam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg111"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg112"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg113"></arrow.to.target><lb></lb>Atque hinc ſequitur, lumen naturae, ſive cognoſ­<lb></lb>cendi facultatem à Deo nobis datam, nullum unquam <lb></lb>objectum poſſe attingere, quod non ſit verum, quatenus
<arrow.to.target n="marg114"></arrow.to.target><lb></lb>ab ipſâ attingitur, hoc eſt, quatenus clarè &amp; diſtinctè <lb></lb>percipitur. Meritò enim deceptor eſſet dicendus, ſi <lb></lb>perverſam illam ac falſum pro vero ſumentem nobis <lb></lb>dediſſet. Ita tollitur ſumma | illa dubitatio, quae ex eo <lb></lb>petebatur, quòd neſciremus an fortè talis eſſemus
<arrow.to.target n="marg115"></arrow.to.target><lb></lb>naturae, ut falleremur etiam in iis quae nobis eviden­<lb></lb>tiſſima eſſe videnturb. Quin &amp; aliae omnes dubitandi <lb></lb>cauſae, priùs recenſitae c, facile ex hoc principio tollen­
<pb pagenum="17"></pb>tur. Non enim ampliùs Mathematicae veritates nobis <lb></lb>ſuſpectae eſſe debent, quia ſunt maximè perſpicuae.  <lb></lb>Atque ſi advertamus quid in ſenſibus, quid in vigiliâ, <lb></lb>quidve in ſomno clarurn ſit ac diſtinctum, illudque ab <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg116"></arrow.to.target> eo quod confuſum eſt &amp; obſcurum diſtinguamus, facilè <lb></lb>quid in quâlibet re pro vero habendum ſit agnoſce­<lb></lb>mus. Nec opus eſt iſta pluribus verbis hoc in loco per­<lb></lb>ſequi, quoniam in Meditationibus Metaphyſicis jam <lb></lb>utcunque tractata ſunt a, &amp; accuratior eorum explica­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg117"></arrow.to.target>tio ex ſequentium cognitione dependet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg113"></margin.target>XXX. <lb></lb>Hin ſequi omnia quae <lb></lb>clarè percipimus, ve­<lb></lb>ra eſſe, ac tolli dubi­<lb></lb>tationes antè recen­<lb></lb>ſitas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg114"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg115"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg116"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg117"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg118"></arrow.to.target><lb></lb>Quia verò, etſi Deus non ſit deceptor, nihilominus <lb></lb>tamen ſaepe contingit nos falli, ut errorum noſtrorum <lb></lb>originem &amp; cauſam inveſtigemus, ipſoſque praecavere <lb></lb>diſcamus, advertendum eſt, non tam illos ab intellectu <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg119"></arrow.to.target>quàm à voluntate pendere; nec eſſe res, ad quarum  <lb></lb>productionem realis Dei concurſus requiratur: ſed  <lb></lb>cùm ad ipſum referuntur, eſſe tantùm negationes, &amp; <lb></lb>cùm ad nos, privationes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg118"></margin.target>XXXI. <lb></lb>Errores noſtros, ſi ad <lb></lb>Deum referantur, <lb></lb>eſſe tantùm negatio­<lb></lb>nes; ſi ad nos, priva­<lb></lb>tiones. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg119"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg120"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe omnes modi cogitandi, quos in nobis expe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg121"></arrow.to.target>rimur, ad duos generales referri poſſunt : quorum <lb></lb>unus eſt perceptio, ſive operatio intellectùs; alius verò <lb></lb>volitio ſive operatio voluntatis. Nam ſentire, imagi­<lb></lb>nari, &amp; purèintelligere, ſunt tantùm diverſi modi per­<lb></lb>cipiendi; ut &amp; cupere, averſari, affirmare, negare, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg122"></arrow.to.target><lb></lb>dubitare ſunt diverſi modi volendi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg120"></margin.target>XXXII. <lb></lb>Duos tantùm in nobis <lb></lb>eſſe modos cogitandi, <lb></lb>perceptionem ſcilicet <lb></lb>intellectûs, &amp; opera­<lb></lb>tionem voluntatis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg121"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg122"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg123"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem aliquid percipimus, modò tantùm ni­<lb></lb>hil | planè de ipſo affirmemus vel negemus, manifeſtum <lb></lb>eſt nos non falli; ut neque etiam cù m id tantùm affir­<lb></lb>mamus aut negamus, quod clarè &amp; diſtinctèperci­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg124"></arrow.to.target>pimus eſſe ſic affirmandum aut negandum : ſed tan­
<pb pagenum="18"></pb>tummodo cùm (ut fit), etſi aliquid non rectè percipia­<lb></lb>mus, de eo nihilominus judicamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg123"></margin.target>XXXIII. <lb></lb>Nos non errare, niſi <lb></lb>eùm de re non ſatis  <lb></lb>perceptâ  judicamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg124"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg125"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ad judicandum requiritur quidem intellectus, <lb></lb>quia de re, quam nullo modo percipimus, nihil poſſu­<lb></lb>mus judicar ; ſed requiritur etiam voluntas, ut rei
<arrow.to.target n="marg126"></arrow.to.target><lb></lb>aliquo modo perceptae aſſenſio praebeatur. Non autem <lb></lb>requiritur (ſaltem ad quomodocunque judicandum) <lb></lb>integra &amp; omnimoda rei perceptio; multis enim poſ­<lb></lb>ſumus altentiri, quae nonniſi perobſcurè &amp; confuſè <lb></lb>cognoſcimus. 
<arrow.to.target n="marg127"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg125"></margin.target>XXXIV. <lb></lb>Non ſolùm intellectum, <lb></lb>ſed etiam voluntatem <lb></lb>requiri ad judicandum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg126"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg127"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg128"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem intellectùs perceptio, non niſi ad ea pauca <lb></lb>quae illi offeruntur; ſe extendit, eſtque ſemper valde <lb></lb>finita. Voluntas verò infinita quodammodo dici poteſt, <lb></lb>quia nihil unquam advertimus, quod alicujus alterius <lb></lb>voluntatis, vel immenſae illius quae in Deo eſt, objectum
<arrow.to.target n="marg129"></arrow.to.target><lb></lb>eſſe poſſit, ad quod etiam noſtra non ſe extendat : adeò <lb></lb>ut facilè illam, ultra ea quae clarè percipimus, exten­<lb></lb>damus; hocque cùm facimus, haud mirum eſt quòd <lb></lb>contingat nos falli. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg128"></margin.target>XXXV. <lb></lb>Hanc illo latiùs pàte­<lb></lb>re, errorumque cau­<lb></lb>ſam inde eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg129"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg130"></arrow.to.target><lb></lb>Neque tamen ullo modo Deus errorum noſtrorum
<arrow.to.target n="marg131"></arrow.to.target><lb></lb>author fingi poteſt, propterea quod nobis Intellectum, <lb></lb>non dedit omniſcium. Eſt enim de ratione intellellectûs <lb></lb>creati, ut ſit finitus; ac de ratione intellectûs finiti, ut <lb></lb>non ad omnia ſe extendat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg130"></margin.target>XXXVI. <lb></lb>Errores noſtros Deo <lb></lb>imputari non poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg131"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg132"></arrow.to.target><lb></lb>Quòd verò latiſſimè pateat voluntas, hoc etiam
<arrow.to.target n="marg133"></arrow.to.target><lb></lb>ipſius naturae convenit; ac ſumma quaedam in homine <lb></lb>perfectio eſt, quòd agat per voluntatem, hoc eſt liberè, <lb></lb>atque ita peculiari quodam modo ſit author ſuarum <lb></lb>actionum, &amp; ob ipſas laudem mereatur. Non enim lau­<lb></lb>dantur automata, quòd motus | omnes ad quos
<arrow.to.target n="marg134"></arrow.to.target> inſti­<lb></lb>tuta ſunt, accuratè exhibeant, quia neceſſariò illos ſic 
<pb pagenum="19"></pb>exhibent; laudatur autem eorum artifex, quòd tam <lb></lb>accurata fabricarit, quia non neceſſariò, ſed liberè, <lb></lb>ipſa fabricavit. Eâdeinque ratione, magis profectòno­<lb></lb>bis tribuendum eſt, quòd verum amplectamur, cùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg135"></arrow.to.target>amplectimur, quia voluntariè id agimus, quàm ſi non, <lb></lb>poſſemus non amplecti. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg132"></margin.target>XXXVII. <lb></lb>Summam eſſe hominis <lb></lb>perfectionem, quòd <lb></lb>agat liberè, ſive per <lb></lb>voluntatem ; &amp; per <lb></lb>hoc laude vel vitupe­<lb></lb>rio dignum reddi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg133"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg134"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg135"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg136"></arrow.to.target><lb></lb>Quòd autem in errores incidamus, defectus quidem <lb></lb>eſt in noſtrâ actione ſive in uſu libertatis ſed non in <lb></lb>noſtrâ naturâ, utpote quae eadem eſt, cùm non rectè <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg137"></arrow.to.target>quàm cùm recte judicamus. Et quamvis tantam Deus <lb></lb>perſpicacitatem intellectui noſtro dare potuiſſet, ut  <lb></lb>nunquam falleremur, nullo tamen jure hoc ab ipſo  <lb></lb>poſſumus exigere. Nec, quemadmodum inter nos ho­<lb></lb>mines, ſi quis habeat poteſtatem aliquod malum impe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg138"></arrow.to.target>diendi, nec tamen impediat, ipſum dicimus eſſe ejus  <lb></lb>cauſam : ita etiam, quia Deus potuiſſet eſſicere ut nun­<lb></lb>quam falleremur, ideò errorum noſtrorum cauſa eſt  <lb></lb>putandus. Poteſtas enim, quam homines habent uni  <lb></lb>in alios, ad hoc eſt inſtituta, ut ipſâ utantur ad illos à <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg139"></arrow.to.target>malis revocandos; ea autem, quam Deus habet in om­<lb></lb>nes, eſt quam maximè abſoluta &amp; libera: ideaque ſum­<lb></lb>mas quidem ipſi debemus gratias, pro bonis quae nobis  <lb></lb>largitus eſt; ſed nullo jure queri poſſumus, quòd non <lb></lb>omnia largitus ſit, qua agnoſcimus largiri potuiſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg136"></margin.target>XXXVIII. <lb></lb>Eſſe defectum in noſtrâ <lb></lb>actione, non in noſtrâ <lb></lb>naturâ, quòd  erre­<lb></lb>mus; &amp; ſaepe ſubdi­<lb></lb>torum culpas aliis <lb></lb>dominis, nunquam <lb></lb>autem Deo tribui <lb></lb>poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg137"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg138"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg139"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg140"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg141"></arrow.to.target>Quòd autem ſit in noſtrâ voluntate libertas, &amp; mul­<lb></lb>tis ad arbitrium vel aſſentiri vel non aſſentiri poſſimus,  <lb></lb>adeo&#039;  manifeſtum eſt, ut inter primas &amp; maximè com­<lb></lb>munes notiones, quae nobis ſunt innatae, ſit recenſen­<lb></lb>dum. Patuitque hoc maximè paulò ant a, cùm de om­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg142"></arrow.to.target>nibus dubitare ſtudentes, eò uſque ſumus progreſſi, 
<pb pagenum="20"></pb>ut fingeremus aliquem po|tentiſſimum noſtrae originis <lb></lb>authorem modis omnibus nos fallere conari; nihilo­<lb></lb>minus enim hanc in nobis libertatem eſſe experieba­<lb></lb>mur, ut poſſemus ab iis credendis abſtinere, quae non <lb></lb>planècerta erant &amp; explorata. Nec ulla magis per ſe
<arrow.to.target n="marg143"></arrow.to.target><lb></lb>nota &amp; perſpecta eſſe poſſunt, quàm quae tunc temporis <lb></lb>non dubia videbantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg140"></margin.target>XXXIX. <lb></lb>Libertatem arbitrii eſſe <lb></lb>per ſe notam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg141"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg142"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg143"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg144"></arrow.to.target><lb></lb>Sed quia jam Deum agnoſcentes, tam immensam in <lb></lb>eo poteſlatem eſſe percipimus, ut nefas eſſe putemus <lb></lb>exiſtimare, aliquid unquam à nobis fieri poſſe, quod <lb></lb>non antè ab ipſo fuerit praeordinatum: facilè poſſumus <lb></lb>nos ipſos magnis difficultatibus intricare, ſi hanc Dei <lb></lb>praeordinationem cum arbitrii noſtri libertate conci­<lb></lb>liare, atque utramque ſimul comprehendere conemur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg144"></margin.target>XL. <lb></lb>Certum etiam omnia <lb></lb>eſſe à Deo praeordi­<lb></lb>nata. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg145"></arrow.to.target><lb></lb>Illis verò nos expedieimus, ſi recordemur mentem
<arrow.to.target n="marg146"></arrow.to.target><lb></lb>noſtram eſſe finitam; Dei autem potentiam, per quam <lb></lb>non tantùm omnia, quae ſunt aut eſſe poſſunt, ab <lb></lb>aeterno praeſcivit, ſed etiam voluit ac praeordinavit, <lb></lb>eſſe infinitam: ideòque hanc quidem à nobis ſatis at­<lb></lb>tingi, ut clarè &amp; diſtinctèpercipiamus ipſam in Deo
<arrow.to.target n="marg147"></arrow.to.target><lb></lb>eſſe; non autem ſatis comprehendi, ut videamus quo <lb></lb>pacto liberas hominum actiones indeterminatas relin­<lb></lb>quat; libertatis autem &amp; indifferentiae, quae in nobis <lb></lb>eſt, nos ita conſcios eſſe, ut nihil ſit quod evidentius <lb></lb>&amp;sperfectius comprehendamus. Abſurdum enim eſſet
<arrow.to.target n="marg148"></arrow.to.target><lb></lb>propterea quòd non comprehendimus unam rem, <lb></lb>quam ſcimus ex naturâ ſuâ nobis eſſe debere incom­<lb></lb>prehenſibilem, de alia dubitare, quam intimè compre­<lb></lb>hendimus, atque apud noſmet ipſos experimur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg145"></margin.target>XLI. <lb></lb>Quomodo arbitrii no­<lb></lb>ſtri libertas &amp; Dei <lb></lb>praeordinatio ſimul <lb></lb>concilientur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg146"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg147"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg148"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg149"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò, cùm ſciamus errores omnes noſtros à
<arrow.to.target n="marg150"></arrow.to.target> vo­<lb></lb>luntate pendere, mirum videri poteſt, quòd unquam 
<pb pagenum="21"></pb>
<arrow.to.target n="marg151"></arrow.to.target><lb></lb>fallamur, quia nemo eſt qui velit falli. Sed longè aliud <lb></lb>eſt velle fallli, quàm velle aſſentiri iis, in quibus cont­<lb></lb>tingit errorem reperiri. Et quamvis revera nullus ſit,  <lb></lb>qui expreſſe velit falli, vix tamen ullus eſt, qui non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg152"></arrow.to.target>ſaepe velit iis aſſentiri, in quibus error ipſo inſcio con­<lb></lb>tinetur. Quin &amp; ipſa veritatis aſſequendae cupiditas  <lb></lb>perſaepe eſſicit, ut ii qui non recte ſciunt quâ ratione  <lb></lb>ſit aſſequenda, de iis quae non percipiunt judicium  <lb></lb>ferant, atque idcirco ut errent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg149"></margin.target>XLII. <lb></lb>Quomodo, quamvis no­<lb></lb>limus falli, fallamus</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg150"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg151"></margin.target>tamen per noſtram <lb></lb>voluntatem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg152"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg153"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg154"></arrow.to.target>Certum autem eſt, nihil nos unquam falſum pro <lb></lb>vero admiſſuros, ſi tantùm iis aſſenſum praebeamus quae <lb></lb>clarè&amp; diſtinctèpercipiemus. Certum, inquam, quia, <lb></lb>cùm Deus non ſit fallax, facultas percipiendi quam no­<lb></lb>bis dedit, non poteſt tendere in ſalſum; ut neque etiam <lb></lb>facultas aſſentiendi, cùm tantùm ad ea quae clarè per­<lb></lb>cipiuntur ſe extendit. Et quamvis hoc nullà ratione <lb></lb>probaretur, ita omnium animis à naturâ impreitum eſt, <lb></lb>ut quoties aliquid clarè percipimus, ei ſponte aſſentia­<lb></lb>mur, &amp; nullo modo poſſimus dubitare quin ſit verum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg153"></margin.target>XLIII. <lb></lb>Nos nunquam falli, <lb></lb>cùm ſolis clarè &amp; di­<lb></lb>ſtinctè perceptis aſ­<lb></lb>ſentimur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg154"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg155"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg156"></arrow.to.target>Certum etiam eſt, cùm aſſentimur alicui rationi <lb></lb>quam non percipimus, vel nos falli, vel caſu tantùm <lb></lb>incidere in veritatem, atque ita neſcire nos non falli . <lb></lb>Sed ſanè rarò contingit, ut aſſentiantur iis, quae adver­<lb></lb>timus à nobis non eſſe percepta : quia lumen naturae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg157"></arrow.to.target>nobis dictat, nunquam niſi de re cognità eſſe judican­<lb></lb>dum. In hoc autem frequentiſſimè erramus, quòd multa <lb></lb>putemus à nobis olim fuiſſe percepta, iiſque, memoriae <lb></lb>mandatis, tanquam omnino perceptis aſſentiamur, <lb></lb>quae tamen revera nunquam percepimus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg155"></margin.target>XLIV. <lb></lb>Nos ſemper malèjudi­<lb></lb>care, cùm aſſentimur <lb></lb>non clarè perceptis, <lb></lb>etſi caſu incidamus <lb></lb>in veritatem; idque <lb></lb>ex eo contingere, <lb></lb>quòd ſupponamus ea  <lb></lb>fuiſſe antea ſatis à <lb></lb>nobis perſpecta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg156"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg157"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg158"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg159"></arrow.to.target>Quin &amp; permulti homines nihil planè in totâ vitâ <lb></lb>percipiunt ſatis rectè, ad certum de eo judicium feren-
<pb pagenum="22"></pb>dum. Etenim ad perceptionem, cui certum &amp; indubi­<lb></lb>tatum judicium poſſit inniti, non modò requiritur ut <lb></lb>ſit clara, ſed etiam ut ſit diſtincta. Claram voco illam, <lb></lb>quae menti attendenti praeſens &amp; aperta eſt : ſicut ea <lb></lb>clarè à nobis videri dicimus, quae, oculo intuenti
<arrow.to.target n="marg160"></arrow.to.target><lb></lb>praeſentia, ſatis fortiter &amp; apertè illum movent. Diſtin­<lb></lb>ctam autem illam, quae, cùm clara ſit, ab omnibus aliis <lb></lb>ita ſejuncta eſt &amp; praeciſa, ut nihil planè aliud, qu&#039;am <lb></lb>quod clarum eſt, in ſe contineat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg158"></margin.target>XLV. <lb></lb>Quid ſit perceptio <lb></lb>clara, quid diſtincta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg159"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg160"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg161"></arrow.to.target><lb></lb>Ita, dum quis magnum aliquem ſentit dolorem,
<arrow.to.target n="marg162"></arrow.to.target> cla­<lb></lb>riſſima quidem in eo eſt iſta perceptio doloris, ſed non <lb></lb>ſemper eſt diſtincta; vulgò enim homines illam con­<lb></lb>fundunt cum obſcuro ſuo judicio de naturâ ejus, quod <lb></lb>putant eſſe in parte dolente ſimile ſenſui doloris, quem <lb></lb>ſolum clarè percipiunt. Atque ita poteſt eſſe clara
<arrow.to.target n="marg163"></arrow.to.target> per­<lb></lb>ceptio, quae non ſit diſtincta; non autem ulla diſtincta, <lb></lb>niſi ſit clara. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg161"></margin.target>LVI. <lb></lb>Exemplo doloris oſten­<lb></lb>ditur, claram eſſe <lb></lb>poſſe perceptionem, <lb></lb>etſi non ſit diſtincta; <lb></lb>non autem diſtin­<lb></lb>ctam, niſi ſit clara. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg162"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg163"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg164"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem in primâ aetate mens ita corpori fuit im­<lb></lb>merſa, ut quamvis multa clarè, nihil tamen unquam <lb></lb>diſtinctè perceperit; cùmque tunc nihilominus de <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg165"></arrow.to.target><lb></lb>multis judicârit, hinc multa hauſimus praejudicia, quae <lb></lb>à pleriſque nunquam poſtea deponuntur. Ut autem nos <lb></lb>iis poſſimus liberare, ſummatim hîc enumerabo ſim­<lb></lb>plices omnes notiones, ex quibus cogitationes noſtrae <lb></lb>componuntur; &amp; quid in unâquâque ſit clarum,
<arrow.to.target n="marg166"></arrow.to.target> quid­<lb></lb>que obſcurum, ſive in quo poſſimus falli, diſtinguam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg164"></margin.target>XLVII. <lb></lb>Ad primae aetatis prae­<lb></lb>judicia emendanda, <lb></lb>ſimplices notiones <lb></lb>eſſe confiderandas, &amp; <lb></lb>quid in quâque ſit <lb></lb>clarum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg165"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg166"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg167"></arrow.to.target><lb></lb>Quaecunque ſub perceptionem noſtram cadunt, vel <lb></lb>tanquam res, rerumve affectiones quaſdam, conſidera­<lb></lb>mus; vel tanquam aeternas veritates, nullam exiſten­<lb></lb>tiam extra cogitationem noſtram habentes. Ex iis quae
<arrow.to.target n="marg168"></arrow.to.target><lb></lb>tanquam res conſideramus, maximè generalia ſunt 
<pb pagenum="23"></pb><emph type="italics"></emph>ſubstantia, duratio, ordo, numerus<emph.end type="italics"></emph.end>, &amp; ſi quae alia ſunt  <lb></lb>ejuſmodi, quae ad omnia | genera rerum ſe extendunt.  <lb></lb>Non autem plura quàm duo ſumma genera rerum <lb></lb>agnoſco: unum eſt rerum intellectualium, ſive cogita­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg169"></arrow.to.target>tivarum, hoc eſt, ad mentem ſive ad ſubſtantiam cogi­<lb></lb>tantem pertinentium; aliud rerum materialium, ſive  <lb></lb>quae pertinent ad ſubſtantiam extenſam, hoc eſt, ad  <lb></lb>corpus. Perceptio, volitio, omneſque modi tam perci­<lb></lb>piendi quàm volendi, ad ſubſtantiam cogitantem refe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg170"></arrow.to.target>runtur; ad extenſam autem, magnitudo, ſive ipſamet  <lb></lb>extenſio in longum, latum &amp; profundum, figura, mo­<lb></lb>tus, ſitus, partium ipſarum diviſibilitas, &amp; talia. Sed &amp;  <lb></lb>alia quaedam in nobis experimur, quae nec ad ſolam  <lb></lb>mentem , nec etiam ad ſolum corpus referri debent, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg171"></arrow.to.target>quaeque, ut infra ſuo loco oſtendetur a, ab arctâ &amp; in­<lb></lb>timâ mentis noſtrae cum corpore unione proficiſcun­<lb></lb>tur: nempe appetitus famis, ſitis, &amp;c.; itemque, com­<lb></lb>motiones, ſive animi pathemata, quae non in ſolâ <lb></lb>cogitatione conſiſtunt, ut commotio ad iram, ad hila­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg172"></arrow.to.target>ritatem, ad triſtitiam, ad amorem, &amp;c.; ac denique  <lb></lb>ſenſus omnes, ut doloris, titillationis, lucis &amp; colo­<lb></lb>rum, ſonorum, odorum, ſaporum, caloris, duritiei,  <lb></lb>aliarumque tactilium qualitatum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg167"></margin.target>XLVIII. <lb></lb>Omnia quae ſub per­<lb></lb>ceptionem noſtram <lb></lb>cadunt, ſpectari ut <lb></lb>res rerumve affectio­<lb></lb>nes, vel ut aeternas <lb></lb>veritates; &amp; rerum <lb></lb>enumeratio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg168"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg169"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg170"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg171"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg172"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg173"></arrow.to.target><lb></lb>Atque haec omnia tanquam res, vel rerum qualitates <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg174"></arrow.to.target>ſeu modos, conſideramus. Cùm autem agnoſcimus <lb></lb>fieri non poſſe, ut ex nihilo aliquid fiat, tunc proposi­<lb></lb>tio haec : <emph type="italics"></emph>Ex nihilo nihil ſit<emph.end type="italics"></emph.end>, non tanquam res aliqua  <lb></lb>exiſtens, neque etiam ut rei modus conſideratur, ſed  <lb></lb>ut veritas quaedam aeterna, quae in mente noſtrâ ſedem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg175"></arrow.to.target>habet, vocaturque communis notio, ſive axioma. 
<pb pagenum="24"></pb>Cujus generis ſunt : <emph type="italics"></emph>Impossibile est idem ſimul eſſe &amp; <lb></lb>non eſſe : Quod factum eſt, infectum eſſe nequit : Is qui <lb></lb>cogitat, non poteſt non exiſtere dum cogitat<emph.end type="italics"></emph.end> : &amp; alia <lb></lb>innumera, quae quidem omnia recenſeri facilè non <lb></lb>| poſſunt, ſed nec etiam ignorari, cùm occurrit occaſio
<arrow.to.target n="marg176"></arrow.to.target><lb></lb>5 <lb></lb>ut de iis cògitemus, &amp; nullis preejudiciis excaecamur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg173"></margin.target>XLIX. <lb></lb>Aeternas veritates non <lb></lb>posse ita numerari, <lb></lb>ſed nec eſſe opus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg174"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg175"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg176"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg177"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem, quantum ad has communes notiones, <lb></lb>non dubium eſt quin clarè ac diſtinctè percipi poſſint, <lb></lb>alioqui enim communes notiones non eſſent dicendae: <lb></lb>ut etiam revera quaedam ex ipſis non aequ¬è apud
<arrow.to.target n="marg178"></arrow.to.target> om­<lb></lb>to <lb></lb>bus percipiuntur. Non tamen, ut puto, quòd unius <lb></lb>hominis cognoſcendi facultas latiùs pateat quàm alte­<lb></lb>rius; ſed quia fortè communes iſtae notiones adver­<lb></lb>ſantur praejudicatis opinionibus quorundam hominum, 
<arrow.to.target n="marg179"></arrow.to.target><lb></lb>15 <lb></lb>qui eas idcirco non facile capere poſſunt: etiamſi non­<lb></lb>nulli alii, qui praejudiciis iſtis ſunt liberi, evidentiſſimè <lb></lb>ipſas percipiant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg177"></margin.target>L. <lb></lb>Eas clarè percipi, ſed <lb></lb>non omnes ab omni­<lb></lb>bus, propter praeju­<lb></lb>dicia. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg178"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg179"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg180"></arrow.to.target><lb></lb>Quantum autem ad ea, quae tanquam res vel rerum <lb></lb>modos ſpectamus, operae pretium eſt ut ſingula
<arrow.to.target n="marg181"></arrow.to.target> ſeor­<lb></lb>ſim conſideremus. Per <emph type="italics"></emph>ſubſtantiam<emph.end type="italics"></emph.end> nihil aliud intelli­<lb></lb>gere poſſumus, quam rem quae ita exiſtit, ut nullâ aliâ <lb></lb>re indigeat ad exiſtendum. Et quidem ſubſtantia quae <lb></lb>nullâ planè re indigeat, unica tantùm poteſt inteilligi, <lb></lb>nempe Deus. Alias verò omnes, non niſi ope
<arrow.to.target n="marg182"></arrow.to.target> concur­<lb></lb>ſûs Dei exiſtere poſſe percipimus. Atque ideò nomen <lb></lb>ſubſtantiae non convenit Deo &amp; illis <emph type="italics"></emph>univoci<emph.end type="italics"></emph.end>, ut dici <lb></lb>ſolet in Scholis, hoc eſt, nulla ejus nominis ſignificatio <lb></lb>poteſt diſtincte intelligi, quae Deo &amp; creaturis ſit com­<lb></lb>munis. 
<arrow.to.target n="marg183"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg180"></margin.target>LI. <lb></lb>Quid ſit ſubstantia, &amp; <lb></lb>quòd iſtud nomen Deo <lb></lb>&amp;screaturis non con­<lb></lb>veniat univocè.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg181"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg182"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg183"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg184"></arrow.to.target></s></p>
<pb pagenum="25"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg184"></margin.target>LII. <lb></lb>Quòd menti &amp; corpori <lb></lb>Poſſunt autem ſubſtantia corporea &amp; mens, ſive</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg185"></arrow.to.target><lb></lb>ſubſtantia cogitans, creata, ſub hoc communi con­<lb></lb>ceptu intelligi, quòd ſint res, quae ſolo Dei concurſu  <lb></lb>egent ad exiſtendum. Verumtamen non potest ſubſtan­<lb></lb>tia primùm animadverti ex hoc ſolo, quòd ſit res exi­<lb></lb>ſtens, quia hoc ſolum per ſe nos non afficit; ſed facilè <lb></lb>ipſam agnoſcimus ex | quolibet ejus attributo, per  <lb></lb>communem illam notionem, quòd nihili nulla ſint  <lb></lb>attributa, nullaeve proprietates aut qualitates. Ex hoc  <lb></lb>enim quòd aliquod attributum adeſſe percipiamus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg186"></arrow.to.target>concludimus aliquam rem exiſtentem, ſive ſubſtan­<lb></lb>tiam, cui illud tribui poſſit, neceſſario etiam adeſſe.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg185"></margin.target>univocè conveniat, &amp; <lb></lb>quomodo ipſa cognoſ­<lb></lb>catur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg186"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg187"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem ex quolibet attributo ſubſtantia cognoſ­<lb></lb>citur; ſed una tamen eſt cujuſque ſubſlantiae praecipua <lb></lb>proprietas quae ipſius naturam eſſentiamque conſti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg188"></arrow.to.target>tuit &amp; ad quam aliae omnes referuntur. Nempe ex­<lb></lb>tenſio in longum, latum &amp; proſundum, ſubſtantiae <lb></lb>corporeae naturam conſtituit; &amp; cogitatio conſtituit  <lb></lb>naturam ſubſtantiae cogitantis. Nam omne aliud quod  <lb></lb>corpori tribui poteſt, extenſionem praeſupponit, eſtque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg189"></arrow.to.target>tantùm modus quidam rei extenſae; ut &amp;, omnia, quae  <lb></lb>in mente reperimus, ſunt tantùm diverſi modi cogi­<lb></lb>tandi. Sic, exempli cauſâ, figura nonniſi in re extenſâ <lb></lb>poteſt intelligi, nec motus niſi in ſpatio extenſo; nec  <lb></lb>imaginatio, vel ſenſus, vel voluntas, niſi in re cogi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg190"></arrow.to.target>tante. Sed ècontra poteſt intelligi extenſio ſine figurâ <lb></lb>vel motu, &amp; cogitatio ſine imaginatione vel ſenſu, &amp;  <lb></lb>ita de reliquis : ut cuilibet attendenti fit manifeſtum.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg187"></margin.target>LIII. <lb></lb>Cujuſque ſubstantiae <lb></lb>unum eſſe praecipuum <lb></lb>attributum, ut mentis <lb></lb>cogitatio, coporis <lb></lb>extenſio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg188"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg189"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg190"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg191"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ita facilè poſſumus duas claras &amp; diſtinctas  <lb></lb>habere notiones, ſive ideas, unam ſubſtantiae cogi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg192"></arrow.to.target>tantis creatae, aliam ſubſtantiae corporeae, ſi nempe  <lb></lb>attributa omnia cogitationis ab attributis extenſionis 
<pb pagenum="26"></pb>accuratè diſtinguamus. Ut etiam habere poſſumus <lb></lb>ideam claram &amp; diſtinctam ſubſtantiae cogitantis in­<lb></lb>creatae &amp; independentis, id eſt Dei : modòne illam <lb></lb>adaequatè omnia quae in Deo ſunt exhibere ſuppona­<lb></lb>mus, nec quidquam etiam in eâ eſſe fingamus, ſed ea
<arrow.to.target n="marg193"></arrow.to.target><lb></lb>tantùm advertamus, quae revera in ipſâ continentur, <lb></lb>quaeque evidenter percipimus adnaturam | entis ſummè <lb></lb>perfecti pertinere. Nec certè quiſquam talem ideam <lb></lb>Dei nobis ineſſe negare poteſt, niſi qui nullam planè <lb></lb>Dei notitiam in humanis mentibus eſſe arbitretur. 
<arrow.to.target n="marg194"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg191"></margin.target>LIV. <lb></lb>Quomodo claras &amp; di­<lb></lb>ſtinctas notiones ha­<lb></lb>bere poſſimus, ſub­<lb></lb>ſtantiae cogitantis, &amp; <lb></lb>corporeae, item Dei. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg192"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg193"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg194"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg195"></arrow.to.target><lb></lb><emph type="italics"></emph>Duratio, ordo, &amp; numerus<emph.end type="italics"></emph.end>, à nobis etiam diſtinctiſ­<lb></lb>ſimè intelligentur, ſi nullum iis ſubſtantiae conceptum <lb></lb>affingamus, ſed putemus durationem rei cujuſque eſſe <lb></lb>tantùm modum, ſub quo concipimus rem iſtam, qua­<lb></lb>tenus eſſe perſeverat. Et ſimiliter, nec ordinem nec
<arrow.to.target n="marg196"></arrow.to.target><lb></lb>numerum eſſe quicquam diverſum à rebus ordinatis <lb></lb>&amp;snumeratis, ſed eſſe tantum modos, ſub quibus illas <lb></lb>conſideramus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg195"></margin.target>LV. <lb></lb>Quomodo duratio, or­<lb></lb>do, numerus etiam <lb></lb>diſtinctè intelligan­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg196"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg197"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem hîc per <emph type="italics"></emph>modos<emph.end type="italics"></emph.end> planè idem intelligimus, <lb></lb>quod alibi per <emph type="italics"></emph>attributa<emph.end type="italics"></emph.end>, vel qualitates. Sed cùm
<arrow.to.target n="marg198"></arrow.to.target> conſi­<lb></lb>deramus ſubſtantiam ab illis affici, vel variari, voca­<lb></lb>mus modos; cum ab iſtà variatione talem poſſe deno­<lb></lb>minari, vocamus <emph type="italics"></emph> qualitates<emph.end type="italics"></emph.end>; ac denique, cùm gene­<lb></lb>raliùs ſpectamus tantùm ea ſubſtantiae ineſſe, vocamus <lb></lb><emph type="italics"></emph> attributa<emph.end type="italics"></emph.end>. Ideòque in Deo non propriè modos aut
<arrow.to.target n="marg199"></arrow.to.target> qua­<lb></lb>litates, ſed attributa tantùm eſſe dicimus, quia nulla <lb></lb>in eo variatio eſt intelligenda. Et etiam in rebus crea­<lb></lb>tis, ea quae nunquam in iis diverso modo ſe habent, ut <lb></lb>exiſtentia &amp; duratio, in re exiſtente &amp; durante, non <lb></lb>qualitates aut modi, ſed attributa dici debent. 
<arrow.to.target n="marg200"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg197"></margin.target>LVI. <lb></lb>Quid ſint modi, quli­<lb></lb>tates, attributa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg198"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg199"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg200"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg201"></arrow.to.target><lb></lb>Alia autem ſunt in rebus ipſis, quarum attributa vel 
<pb pagenum="27"></pb>
<arrow.to.target n="marg202"></arrow.to.target><lb></lb>modi eſſe dicuntur; alia verònoſtrâ  tantùm cogita­<lb></lb>tione. Ita, cùm tempus ¬à duratione generaliter ſumptâ <lb></lb>diſtinguimus, dicimusque eſſe numerum motûs, est <lb></lb>tanùm modus cogitandi; neque enim profectò intel­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg203"></arrow.to.target>ligimus in motu aliam durationem quàm in rebus non <lb></lb>motis : ut patet ex eo quòd, ſi duo corpora, unum <lb></lb>tardè, aliud celeri|ter per horam moveatur, non plus <lb></lb>temporis in uno quàm in alio numeremus, etſi multò <lb></lb>plus ſit motûs. Sed ut rerum omnium durationem me­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg204"></arrow.to.target>tiamur, comparamus illam cum duratione motuum <lb></lb>illorum macimorum, &amp; maximè aequabilium, ¬à quibus <lb></lb>fiunt anni &amp; dies; hancque durationem tempus voca­<lb></lb>mus. Quod proinde nihil, praeter modum cogitandi, <lb></lb>durationi generaliter ſumptae ſuperaddit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg201"></margin.target>LVII. <lb></lb>Quaedam attributa eſſe</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg202"></margin.target>in rebus, alia in co­<lb></lb>gitatione. Et quid  <lb></lb>duratio &amp; tempus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg203"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg204"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg205"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg206"></arrow.to.target>Ita etiam, cùm numerus non in ullis rebus creatis, <lb></lb>ſed tantùm in abstracto, ſive in genere conſideratur,  <lb></lb>eſt modus cogitandi duntaxat; ut &amp; alia omnia quae <lb></lb><emph type="italics"></emph>univerſalis<emph.end type="italics"></emph.end> vocamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg205"></margin.target>LVIII. <lb></lb>Numerum &amp; universa­<lb></lb>lia omnia eſſe tantùm <lb></lb>modos cogitandi.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg206"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg207"></arrow.to.target><lb></lb>Fiunt haec univerſalia ex eo tantùm, quòd unâ &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg208"></arrow.to.target>eâdem ideâ utamur ad omnia individua, quae inter ſe <lb></lb>ſimilia ſunt, cogitanda : ut etiam unum &amp; idem nomen <lb></lb>omnibus rebus per ideam iſtam repraeſentatis impo­<lb></lb>nimus; quod nomen eſt univerſale. Ita, cùm videmus <lb></lb>duos lapides, nec ad ipſorum naturam, ſed ad hoc tan <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg209"></arrow.to.target>tùm quòd duo ſint attendimus, formamus ideam ejus <lb></lb>numeri quem vocamus binarium; cùm que postea duas <lb></lb>aves, aut duas arbores videmus, nec etiam earum <lb></lb>naturam, ſed tantùm quòd duae ſint conſideramus,  <lb></lb>repetimus eandem ideam quam priùs, quae idèo est <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg210"></arrow.to.target>univerſalis ; ut &amp; hunc numeerum eodem univerſali <lb></lb>nome binarium appellamus. Eodemque modo, cùm 
<pb pagenum="28"></pb>ſpectamus figuram tribus lineis comprehenſam, quan­<lb></lb>dam ejus ideam formarnus, quam vocamus ideam <lb></lb>trianguli; &amp; eâdem poſtea ut univerſali utimur ad <lb></lb>omnes alias figuras tribus lineis comprehenſas animo <lb></lb>noſtro exhibendas. Cúmque advertimus, ex triangulis
<arrow.to.target n="marg211"></arrow.to.target><lb></lb>alios eſſe habentes unum angulum rectum, alios non <lb></lb>habentes, formamus ideam universalem trianguli re­<lb></lb>ctanguli, quae relata ad praecedentem, ut magis gene­<lb></lb>ralem, <emph type="italics"></emph>ſpecies<emph.end type="italics"></emph.end> vocatur. Et illa anguli reditudo | eſt <lb></lb><emph type="italics"></emph>differentia<emph.end type="italics"></emph.end> univerſalis, quâ  omnia triangula
<arrow.to.target n="marg212"></arrow.to.target> rectan­<lb></lb>gula ab aliis diſtinguuntur. Et quòd in iis baſis poten­<lb></lb>tia aequalis ſit potentiis laterum, eſt pro <emph type="italics"></emph>proprietas<emph.end type="italics"></emph.end> iis <lb></lb>omnibus &amp; ſolis conveniens. Ac denique, ſi ſuppo­<lb></lb>namus aliquos ejuſmodi triangulos moveri; alios non <lb></lb>moveri, hoc erit in iis <emph type="italics"></emph>accidens<emph.end type="italics"></emph.end> univerſale. Atque hoc
<arrow.to.target n="marg213"></arrow.to.target><lb></lb>pacto quinque univerſalia vulgo&#039; numerantur: genus, <lb></lb><emph type="italics"></emph>ſpecies, differential proprium, &amp; accidens. <emph.end type="italics"></emph.end></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg207"></margin.target>LIX. <lb></lb>Quomodo univerſalia <lb></lb>fiant ; &amp; quae ſint <lb></lb></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg208"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg209"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg210"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg211"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg212"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg213"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg214"></arrow.to.target><lb></lb>Numerus autem, in ipſis rebus, oritur ab earum <lb></lb>diſtinctione: quae <emph type="italics"></emph>diſtinctione<emph.end type="italics"></emph.end> : triplex eſt, <emph type="italics"></emph>realis, modalis, <lb></lb>&amp;srationis. Realis<emph type="italics"></emph> propriè tantùm eſt inter duas vel
<arrow.to.target n="marg215"></arrow.to.target><lb></lb>plures ſubſtantias : &amp; has percipimus  ſe mutuo rea­<lb></lb>liter eſſe diſtinctas, ex hoc ſolo quòd unam abſque <lb></lb>alterâ clarè &amp; diſtinctè intelligere poſſimus. Deum <lb></lb>enim agnoſcentes, certi ſumus ipſum poſſe efficere <lb></lb>quidquid diſtinctè intelligimus : adeò ut, exempli
<arrow.to.target n="marg216"></arrow.to.target><lb></lb>cauſâ, ex hoc ſolo quôd jam habeamus ideam ſub­<lb></lb>ſtantiae extenſae ſive corpore, quamvis nondum certò <lb></lb>ſciamus ullam talem revera exiſtere, certi tamen ſumus <lb></lb>illam poſſe exiſtere; atque ſi exiſtat, unamquamque <lb></lb>ejus partem, à nobis cogitatione definitam, realiter ab
<arrow.to.target n="marg217"></arrow.to.target><lb></lb>aliis ejuſdem ſubſtantiae partibus eſſe diſtinctam. Item-
<pb pagenum="29"></pb>que,  ex hoc folo quòd unuſquiſque intelligat ſe eſſe  <lb></lb>rem cogitantem, &amp; poſſit cogitatione excludere á ſe <lb></lb>ipſso omnem aliam ſubſtantiam, tam cogitantem quàm <lb></lb>extenſam, certum eſt unumquemque, ſic ſpectatum, ab <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg218"></arrow.to.target>omnia  aliâ ſubſtantiâ  cogitante atque ab omni ſubſtan­<lb></lb>tiâ corporeâ realiter diſtingui. Ac etiamſi ſuppomamus, <lb></lb>Deum alicui tali ſubſtantim cogitanti ſubſtantiam ali­<lb></lb>quam corpoream tam arctè conjunxiſſe, ut arctiùs <lb></lb>jungi non poſſint, &amp; ita ex illis duabus unum quid con­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg219"></arrow.to.target>flaviſſe, manent nihilominus realiter diſtinctae : quia, <lb></lb>quantumvis arctèipſas univerit, potentiâ, quam antè <lb></lb>habebat ad eas ſeparandas, ſive ad unam abſque aliâ <lb></lb>conſervandam, ſeipſum | exuere non potuit, &amp; quae vel <lb></lb>à Deo poſſunt ſseparari, vel ſejunctim conſervari, rea­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg220"></arrow.to.target>liter ſunt diſtincta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg214"></margin.target>LX. <lb></lb>De distinctionibus, ac <lb></lb>primò de reali. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg215"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg216"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg217"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg218"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg219"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg220"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg221"></arrow.to.target><lb></lb><emph type="italics"></emph>Diſtinctio modalis<emph.end type="italics"></emph.end> eſt duplex : alia ſcilicet inter mo­<lb></lb>dum propriè dictum, &amp; ſubſtantiam cujus eſt modus; <lb></lb>alia inter duos modos ejuſdem ſubſtantiae. Prior ex eo <lb></lb>cognoſcitur, quòd poſſimus quidem ſubſtantiam clarè <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg222"></arrow.to.target>percipere abſque modo quem ab illâ differre dicimus,  <lb></lb>ſed non poſſimus, viceverſâ, modum illum intelligere <lb></lb>ſine ipſâ. Ut figura &amp; motus diſtinguuntur modaliter <lb></lb>àſubſtantiâ corporeâ, cui inſunt; ut etiam affirmatio <lb></lb>&amp;srecordatio à mente. Poſterior verò cognoſcitur ex <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg223"></arrow.to.target>eo, quòd unum quidem modum abſque alio poſſimus <lb></lb>agnoſcere, ac viceverſâ; ſed neutrum tamen ſine eâ­<lb></lb>dem ſubſtanti cui inſunt. Ut ſi lapis moveatur &amp; ſit <lb></lb>quadratus, poſſum quidem intelligere ejus figuram  <lb></lb>quadratam ſine motu; &amp; viceverſâ, ejus motum ſine <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg224"></arrow.to.target>figurâ quadratâ; ſed nec illum motum, nec illam figu­<lb></lb>ram poſſum intelligere ſine lapidis ſubſtantiâ. Diſtin-
<pb pagenum="30"></pb>ctio autem, quâ rnodus unius ſubſtantiae differt ab aliâ <lb></lb>ſubſtantiâ vel à modo alterius ſubſtantiae , ut motus <lb></lb>unius corporis ab alio corpore vel à mente, atque ut <lb></lb>motus  duratione, realis potiús dicenda eſſe videtur  <lb></lb>quàm modalis : quia modi illi non clarè intelliguntur
<arrow.to.target n="marg225"></arrow.to.target><lb></lb>ſine ſubſtantiis realiter diſtinctis, quarum ſunt modi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg221"></margin.target>LXI. <lb></lb>De diſtinctione modali. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg222"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg223"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg224"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg225"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg226"></arrow.to.target><lb></lb>Denique <emph type="italics"></emph>diſtinctio rationis<emph.end type="italics"></emph.end> eſt inter ſubstantiam &amp; <lb></lb>aliquod ejus attributum, ſine quo ipſa intelligi non <lb></lb>poteſt, vel inter duo talia attributa ejuſdem alicujus <lb></lb>ſubſtantiae. Atque agnoſcitur ex eo, quòd non poſſimus
<arrow.to.target n="marg227"></arrow.to.target><lb></lb>claram &amp;, diſtinctam iſtius ſubſtantiae ideam formare, ſi <lb></lb>ab eâ illud attributum excludamus; vel non poſſimus <lb></lb>unius ex ejuſmodi attributis ideam clar percipere, ſi <lb></lb>illud ab alio ſe|paremus. Ut, quia ſubſtantia quaevis, ſi <lb></lb>ceſſet durare, ceſſat etiam eſſe, ratione tantúm 
<arrow.to.target n="marg228"></arrow.to.target> dura­<lb></lb>tione ſuâ diſtinguitur; &amp; omnes modi cogitandi, quos <lb></lb>tanquam in objectis conſideramus, ratione tantúm <lb></lb>differunt, tum ab objectis de quibus cogitantur, tum <lb></lb>á ſe mutu in uno &amp; eodem objecto. Memini quidem <lb></lb>me alibi hoc genus diſtinctionis cum modali
<arrow.to.target n="marg229"></arrow.to.target> con­<lb></lb>junxiſſe, nempe in ſine reſponſionis ad primas obje­<lb></lb>ctiones in Meditationes de primâ Philoſophiâ a : ſed ibi <lb></lb>non erat occaſio de ipſis accurat differendi, &amp; ſuffi­<lb></lb>ciebat ad meum inſtitutum, quòd utramque  reali <lb></lb>diſtinguerem. 
<arrow.to.target n="marg230"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg226"></margin.target>LXII. <lb></lb>De diſtinctione <lb></lb>rationis.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg227"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg228"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg229"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg230"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg231"></arrow.to.target><lb></lb>Cogitatio &amp; extenſio ſpectari poſſunt ut conſtituen­<lb></lb>tes naturas ſubſtantiae intelligentes &amp; corporeae; tunc­<lb></lb>que non aliter concipi debent, qum ipſa ſubſtantia 
<pb pagenum="31"></pb>cogitans &amp; ſubſtantia extenſa, hoc eſt, quàm mens <lb></lb>&amp;scorpus; quo pacto clariſſimè ac diſtincttiſſimè intel­<lb></lb>liguntur. Quin &amp; faciliús intelligimus ſubſtantiam <lb></lb>extenſam, vel ſubſtantiam cogitantem, quam ſubſtan­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg232"></arrow.to.target>tiam ſolam, omiſſo eo quòd cogitet vel ſit extenſa.  <lb></lb>Nonnulla enim eſt difficultas, in abſtrahendâ notione <lb></lb>ſubſtantiae  notionibus cogitationis vel extenſionis,  <lb></lb>quae ſcilicet ab ipſâ ratione tantúm diverſae ſunt; &amp; <lb></lb>non diſtinctior fit conceptus ex eo quòd pauciora in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg233"></arrow.to.target>eo eo comprehendamus, ſed tantúm ex eo qud illa quae <lb></lb>in ipſo comprehendimus, ab omnibus aliis accuratè  <lb></lb>diſtinguamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg231"></margin.target>LXIII.  <lb></lb>Quomodo cogitatio &amp; <lb></lb>extenſio diſtinctè co­<lb></lb>gnoſci poſſint, ut con­<lb></lb>ſtituentes naturam <lb></lb>mentis &amp; corporis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg232"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg233"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg234"></arrow.to.target><lb></lb>Cogitatio &amp; extenſio ſumi etiam poſſunt pro modis <lb></lb>ſubſtantiae, quatenus ſcilicet una &amp; eadem mens plures <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg235"></arrow.to.target>diverſas cogitationes habere poteſt; atque unum &amp;  <lb></lb>idem corpus, retinendo ſuam eandem quantitatem, <lb></lb>pluribus diverſis modis poteſt extendi : nunc ſcilicet <lb></lb>magis ſecundúm longitudinem, minúſque ſecundúm  <lb></lb>latitudi|nem vel profunditatem, ac paulò poſt è, contra <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg236"></arrow.to.target>magis ſecundúm latitudinem, &amp; minús ſecundum lon­<lb></lb>gitudinem. Tuncque modaliter  ſubſtantiâ diſtinguun­<lb></lb>tur &amp; non minús clarè ac diſtincté quám ipſa poſſunt  <lb></lb>intelligi : modo&#039; non ut ſubſtantiae, ſive res quaedam ab <lb></lb>aliis ſeparatae, ſed tantummodo ut modi rerum ſpe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg237"></arrow.to.target>ctentur. Per hoc enim, quòd ipſas in ſubiſtantiis qua­<lb></lb>rum ſunt modi conſideramus, eas ab his ſubſtantiis <lb></lb>diſtinguimus, &amp; quales revera ſunt agnoſcimus. At è <lb></lb>contra, ſi eaſdem abſque ſubſtantiis, quibus inſunt, <lb></lb>vellemus conſiderare, hoc ipſo illas ut res ſubſiſtentes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg238"></arrow.to.target>spectaremus, atque ita ideas modi &amp; ſubſtantiae con­<lb></lb>ſunderemus. </s></p>
<pb pagenum="32"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg234"></margin.target>LXIV. <lb></lb>Quomodo etiam <lb></lb>ut modi ſubstantiae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg235"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg236"></margin.target>20 </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg237"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg238"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg239"></arrow.to.target><lb></lb>Eâdem ratione, diverſos cogitationum modos, ut <lb></lb>intellectionem, imaginationem, recordationem, voli­<lb></lb>tionem, &amp;c.; itemque diverſos modos extenſionis ſive <lb></lb>ad extenſionem pertinentes, ut figuras omnes, &amp; ſitus <lb></lb>partium, &amp; ipſarum motus, optimè percipiemus, ſi
<arrow.to.target n="marg240"></arrow.to.target><lb></lb>tantúm ut modos rerum quibus inſunt ſpectemus; &amp; <lb></lb>quantúm ad motum, ſi de nullo niſi locali cogitemus, <lb></lb>ac de vi  qu excitatur (quam tamen ſuo loco expli­<lb></lb>care conabor a) non inquiramus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg239"></margin.target>LXV.  <lb></lb>Quomodo ipſarum mo­<lb></lb>di ſint etiam cogno­<lb></lb>ſcendi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg240"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg241"></arrow.to.target><lb></lb>Superſunt ſenſus, affectus, &amp; appetitus, qui quidem
<arrow.to.target n="marg242"></arrow.to.target><lb></lb>etiam clarè percipi poſſunt, ſi accurat caveamus, ne <lb></lb>quid ampliús de iis judicemus, quàm id praeciſè, quod <lb></lb>in perceptione noſtrâ continetur, &amp; cujus intimè con­<lb></lb>ſcii ſumus. Sed perdifficile eſt id obſervare, ſaltem <lb></lb>circa ſenſus : quia nemo noſtrûm eſt, qui non ab
<arrow.to.target n="marg243"></arrow.to.target><lb></lb>ineunte aetate judic^rit, ea omnia quae ſentiebat, eſſe <lb></lb>res quaſdam extra mentem fuam exiſtentes , &amp; ſen­<lb></lb>ſibus ſuis, hoc eſt, perceptionibus quas de illis ha­<lb></lb>bebat, planè ſimiles. Adeò ut videntes, ex|empli gra­<lb></lb>tiâ, colorem, putaverimus nos videre rem quandam
<arrow.to.target n="marg244"></arrow.to.target><lb></lb>extra nos poſitam, &amp; planè ſimilem ideae illi coloris, <lb></lb>quam in nobis tunc experiebamur; idque ob con­<lb></lb>ſuetudinem ita judicandi, tam clar &amp; diſtinctè vi­<lb></lb>dere nobis videbamur ut pro certo-&amp; indubitato <lb></lb>haberemus. 
<arrow.to.target n="marg245"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg241"></margin.target>LXVI. <lb></lb>Quomodo ſenſus, affe­<lb></lb>ctus &amp; appetitus, <lb></lb>clarè cognoſcantur, <lb></lb>quamvis ſaepe de iis <lb></lb>malè judicemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg242"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg243"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg244"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg245"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg246"></arrow.to.target><lb></lb>Idemque planè eſt de aliis omnibus quae ſentiuntur, <lb></lb>etiam de titillatione ac dolore. Quamvis enim haec <lb></lb>extra nos eſſe non putentur, non tamen ut in ſolâ <lb></lb>mente ſive in perceptione noſtrâ ſolent ſpectari, ſed <lb></lb>ut in manu, aut in pede, aut quâvis aliâ parte noſtri
<arrow.to.target n="marg247"></arrow.to.target>
<pb pagenum="33"></pb>corporis. Nec ſané magis certum eſt, cúm, exempli <lb></lb>cauſâ, dolorem ſentimus tanquam in pede, illum eſſe  <lb></lb>quid extra noſtram mentem, in pede exiſtens, quàm  <lb></lb>cúm videmus lumen tanquam in Sole, illud lumen <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg248"></arrow.to.target>extra nos in Sole exiſtere ; ſed utraque iſta praeju­<lb></lb>dicia ſunt primae noſtrae aetatis, ut infrà clarè appa­<lb></lb>rebit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg246"></margin.target>LXVII. <lb></lb>In ipſo de dolore judi­<lb></lb>cio ſaepe nos falli. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg247"></margin.target>30 </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg248"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg249"></arrow.to.target><lb></lb>Ut autem hoc quod clarum eſt ab eo quod obſcu­<lb></lb>rum diſtinguamus, diligentiſſimé eſt advertendum,  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg250"></arrow.to.target>dolorem quidem &amp; colorem, &amp; reliqua ejuſmodi, clarè <lb></lb>ac diſtinctè percipi, cúm tantummodo ut ſenſus, ſive  <lb></lb>cogitationes, ſpectantur. Cúm autem res quaedam eſſe  <lb></lb>judicantur, extra mentem noſtram exiſtentes, nullo  <lb></lb>planè modo poſſe intelligi quaenam res ſint, ſed idem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg251"></arrow.to.target>planè eſſe, cúm quis dicit ſe videre in aliquo corpore  <lb></lb>colorem, vel ſentire in aliquo membro dolorem, ac ſi  <lb></lb>diceret ſe id ibi videre vel ſentire, quod quidnam ſit  <lb></lb>planè ignorat, hoc eſt, ſe neſcire quid videat aut ſen­<lb></lb>tiat. Etſi enim, minús attendendo, ſibi facilè perſuadeat <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg252"></arrow.to.target>ſe nonnullam ejus habere notitiam, ex eo quôd ſup­<lb></lb>ponat eſſe quid ſimile ſenſui illi coloris aut doloris,  <lb></lb>quem apud ſe experitur: ſi tamen examinet quidnam  <lb></lb>ſit, | quod iſte ſenſus coloris vel doloris, tanquam in  <lb></lb>corpore colorato vel in parte dolente exiſtens, reprae­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg253"></arrow.to.target>ſentet, omnino advertet ſe id ignorare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg249"></margin.target>LXVIII. <lb></lb>Quomodo in iſtis id,  <lb></lb>quod clarè cognoſci­<lb></lb>mus, ab eo in quo <lb></lb>falli poſſumus, ſit di­<lb></lb>ſtinguendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg250"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg251"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg252"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg253"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg254"></arrow.to.target><lb></lb>Praeſertim ſi conſideret, ſe longè alio modo cogno­<lb></lb>ſcere, quidnam ſit in viſo corpore magnitudo, vel fi­<lb></lb>gura, vel motus (ſaltem localis: Philoſophi enim, alios <lb></lb>quoſdam motus  locali diverſos effingendo, naturam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg255"></arrow.to.target>ejus ſibi minús intelligibilem reddiderunt), vel ſitus, <lb></lb>vel duratio, vel numerus, &amp; ſimilia, quae in corporibus 
<pb pagenum="34"></pb>clarè percipi jam dictum eſta: quám quid in eodem <lb></lb>corpore ſit color, vel dolor, vel odor, vel ſapor, vel <lb></lb>quid aliud ex iis, quae ad ſenſus dixi eſſe referenda. <lb></lb>Quamvis enim videntes aliquod corpus, non magis <lb></lb>certi ſimus illud exiſtere, quatenus apparet figuratum, 
<arrow.to.target n="marg256"></arrow.to.target><lb></lb>quàm quatenus apparet coloratum : long tamen evi­<lb></lb>dentiús agnoſcimus, quid ſit in eo eſſe figuratum, <lb></lb>quàm quid ſit eſſe coloratum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg254"></margin.target>LXIX. <lb></lb>Longè aliter cognoſci <lb></lb>magnitudinem figu­<lb></lb>ram, &amp;c., quàm co <lb></lb>lores, dolores, &amp;c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg255"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg256"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg257"></arrow.to.target><lb></lb>Patet itaque in re idem eſſ, cúm dicimus nos per­<lb></lb>cipere colores in objectis, ac ſi diceremus nos
<arrow.to.target n="marg258"></arrow.to.target> perci­<lb></lb>pere aliquid in objectis, quod quidem quid ſit igno­<lb></lb>ramus, ſed à quo efficitur in nobis ipſis ſenſus quidam <lb></lb>valde manifeſtus &amp; perſpicuus, qui vocatur ſenſus co­<lb></lb>lorum. In modo autem judicandi permagna eſt diver­<lb></lb>ſitas : nam quamdiu tantùm judicamus aliquid eſſe in
<arrow.to.target n="marg259"></arrow.to.target><lb></lb>objectis (hoc eſt, in rebus, qualeſcunque demum illae <lb></lb>ſint,  àquibus ſenſus nobis advenit), quod quidnam ſit <lb></lb>ignoramus, tantùm abeſt ut fallamur, quin potiús in <lb></lb>eo errorem praecavemus, quo &#039;d advertentes nos ali­<lb></lb>quid ignorare, minús proclives ſimus ad temerè, de
<arrow.to.target n="marg260"></arrow.to.target><lb></lb>ipſo judicandum. Cúm verò putamus nos percipere <lb></lb>colores in objectis, etſi revera neſciamus quidnam ſit, <lb></lb>quod tunc nomine coloris appellamus, nec ullam ſimi­<lb></lb>li|tudinem intelligere poſſimus, inter colorem quem <lb></lb>ſupponimus eſſe in objectis, &amp; illum quem experimur
<arrow.to.target n="marg261"></arrow.to.target><lb></lb>eſſe in ſenſu : quia tamen hoc ipſum non advertimus, <lb></lb>&amp;smulta alia ſunt, ut magnitudo, figura, numerus, &amp;c. <lb></lb>quae clarè percipimus non aliter à nobis ſentiri vel, <lb></lb>intelligi, quàm ut ſunt aut ſaltem eſſe poſſunt in ob­<lb></lb>jectis: facilè in eum errorem delabimur, ut judicemus
<arrow.to.target n="marg262"></arrow.to.target>
<pb pagenum="35"></pb>id, quod in objectis vocamus colorem, eſſe quid om­<lb></lb>nino ſimile colori quem ſentimus, atque ita ut id,  <lb></lb>quod nullo modo percipimus,  nobis clarè percipi  <lb></lb>arbitremur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg257"></margin.target>LXX. <lb></lb>Nos pose duobus modis <lb></lb>de ſenſibilibus judi­<lb></lb>cium ferre, quorum <lb></lb>uno errorem praeca­<lb></lb>vemus, alio in erro­<lb></lb>rem incidimus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg258"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg259"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg260"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg261"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg262"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg263"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg264"></arrow.to.target>Hîcque primam &amp; praecipuam errorum omnium <lb></lb>cauſam licet agnoſcere. Nempe in primâ aetate, mens  <lb></lb>noſtra tam arctè corpori erat alligata, ut non aliis  <lb></lb>cogitationibus vacaret, quàm iis ſolis, per quas ea  <lb></lb>ſentiebat quae corpus afficiebant : necdum ipſas ad  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg265"></arrow.to.target>quidquam extra ſe poſitum referebat, ſed tantúm ubi  <lb></lb>quid corpori incommodum occurrebat, ſentiebat do­<lb></lb>lorem; ubi quid commodum, ſentiebat voluptatem;  <lb></lb>&amp;subi ſine magno commodo vel incommodo corpus  <lb></lb>afficiebatur, pro diverſitate partium in quibus &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg266"></arrow.to.target>modorum quibus afficiebatur, habebat diverſos quoſ­<lb></lb>dam ſenſus, illos ſcilicet quos vocamus ſenſus ſapo­<lb></lb>rum, odorum, ſonorum, caloris, frigoris, luminis,  <lb></lb>colorum, &amp; ſimilium, quae nihil extra cogitationem  <lb></lb>poſitum repraeſentant. Simulque etiam percipiebat <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg267"></arrow.to.target>Magnitudines, figuras, motus, &amp; talia; quae illi non <lb></lb>ut ſenſus, ſed ut res quaedam, vel rerum modi, extra  <lb></lb>cogitationem exiſtentes, aut ſaltem exiſtendi capaces,  <lb></lb>exhibebantur, etſi hanc inter iſta differentiam non­<lb></lb>dum notaret. Ac deinde, cùm corporis machinamen­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg268"></arrow.to.target>tum, quod ſic à naturâ fabricatum eſt ut propriâ ſuâ <lb></lb> vi variis modis moveri poſſit, hinc inde temerè ſe | con­<lb></lb>torquens, caſu commodum quid aſſequebatur aut  <lb></lb>fugiebat incommodum, mens illi adhaerens incipiebat  <lb></lb>advertere id, quod ita aſſequebatur aut fugiebat, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg269"></arrow.to.target>extra ſe eſſe; nec tantúm illi tribuebat magnitudines, <lb></lb>figuras, motus, &amp; talia, cium ut res aut rerum modos 
<pb pagenum="36"></pb>percipiebat, ſed etiam ſapores, odores, &amp; reliqua, <lb></lb>quorum in ſe ſenſum ab ipſo effici advertebat. Atque <lb></lb>omnia tantúm referens ad utilitatem corporis, cui erat <lb></lb>immerſa, eò plus aut minùs rei eſſe putabat in uno­<lb></lb>quoque objecto  à quo afficiebatur, prout plus aut
<arrow.to.target n="marg270"></arrow.to.target> mi­<lb></lb>nus ab ipſo afficiebatur. Unde factum eſt, ut multò <lb></lb>plus ſubſtantiae, ſeu corporeitatis, eſſe putaret in ſaxis <lb></lb>aut metallis, quàm in aquâ, vel ae<gap></gap>re, quia plus duri­<lb></lb>tiei &amp; ponderoſitatis in iis ſentiebat. Quin &amp; a¬ë<gap></gap>rem, <lb></lb>quandiu nullum in eo ventum aut ſrigus aut calorem
<arrow.to.target n="marg271"></arrow.to.target><lb></lb>experiebatur, pro nihilo prorſus ducebat. Et quia <lb></lb>non plus luminis à ſtellis quàm ab exiguis flammis <lb></lb>lucernarum ipſi affulgebat, idcirco nullas ſtellas flam­<lb></lb>mis iſtis majores ſibi repraeſentabat. Et quia nec ter­<lb></lb>ram in gyrum verti, nec ejus ſuperficiem in globum
<arrow.to.target n="marg272"></arrow.to.target><lb></lb>curvatam eſſe notabat, ide proclivior erat ad putan­<lb></lb>dum, &amp; eam immobilem, &amp; ejus ſuperficiem planam <lb></lb>eſſe. Milleque aliis ejuſmodi praejudiciis, prima in­<lb></lb>fantiâ, mens noſtra imbuta eſt; quae deinde in pueritiâ <lb></lb>non recordabatur fuiſſe à ſe ſine ſufficienti examine <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg273"></arrow.to.target><lb></lb>recepta, ſed tanquam ſenſu cognita, vel  natur ſibi <lb></lb>indita, pro veriſſimis evidentiſſimiſque admiſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg263"></margin.target>LXXI. <lb></lb>Praecipuam errorum <lb></lb>cauſam à praejudiciis <lb></lb>infantiae procedere</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg264"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg265"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg266"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg267"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg268"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg269"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg270"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg271"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg272"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg273"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg274"></arrow.to.target><lb></lb>Et quamvis jam maturis annis, cùm mens non am­<lb></lb>pliús tota corpori ſervit, nec omnia ad illud refert, <lb></lb>ſed etiam de rerum, in ſe ipſis ſpectatarum, veritate
<arrow.to.target n="marg275"></arrow.to.target><lb></lb>inquirit, permulta ex iis, quae ſic antea judicavit, falſa <lb></lb>eſſe deprehendat : non | tamen ideò facilèe ipſa ex me­<lb></lb>moriâ ſuâ expungit, &amp; quamdiu in eâ heerent, vario­<lb></lb>rum errorum cauſae eſſe poſſunt. Ita, exempli cauſâ, <lb></lb>quoniam a primâ aetate ſtellas imaginati ſumus
<arrow.to.target n="marg276"></arrow.to.target> perexi­
<pb pagenum="37"></pb>guas, etſi iam rationes Aſtronornicae perſpicuè nobis  <lb></lb>oſtendant ipſas eſſe quàm maximas, tantúm tamen  <lb></lb>praejudicata opinio adhuc valet, ut nobis perdifficile <lb></lb>ſit, ipſas aliter quàm priús imaginari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg274"></margin.target>LXXII. <lb></lb>Alteram errorum cauſam eſſe, quòd prae­<lb></lb>judiciorum obliviſci <lb></lb>nequeamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg275"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg276"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg277"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg278"></arrow.to.target>Praeterea mens noſtra non ſine aliqu difficultate ac  <lb></lb>defatigatione poteſt ad ullas res attendere; omnium­<lb></lb>que difficillimè ad illa attendit, quae nec ſensibus, nec  <lb></lb>quidem imaginationi praeſentia ſunt: ſive quia talem,  <lb></lb>ex eo quòd corpori conjuncta ſit, habet naturam; ſive  <lb></lb>quia in primis annis, cum tantúm circa ſenſus &amp; ima­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg279"></arrow.to.target>ginationes occuparetur, majorem de ipſis quàm de <lb></lb>caeteris rebus cogitandi uſum &amp; facilitatem acquiſivit.  <lb></lb>Hinc autem ſit, ut iam multi nullam ſubſtantiam intel­<lb></lb>ligant, niſi imaginabilem, &amp; corpoream, &amp; etiam ſen­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg280"></arrow.to.target>ſibilem. Neque enim nôrunt ea ſola eſſe imaginabilia,  <lb></lb>quae in extenſione, motu &amp; figurâ conſiſtunt, etſi alia  <lb></lb>multa intelligibilia ſint; nec putant quidquam poſſe  <lb></lb>ſubſiſtere, quod non ſit corpus ; nec denique ullum  <lb></lb>corpus non ſenſibile. Et quia revera nullam rem, qua­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg281"></arrow.to.target>lis ipſa eſt, ſenſu ſolo percipimus, ut infrà clarèoſten­<lb></lb>detur, hinc accidit, ut plerique in tot^ vit nihil niſi  <lb></lb>confuſe percipiant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg277"></margin.target>LXXIII. <lb></lb>Tertiam Causam eſſe, <lb></lb>quòd defatigemur, ad <lb></lb>ea, quae ſenſibus prae­<lb></lb>ſentia non ſunt, atten­<lb></lb>dendo; &amp; ideò aſſue­<lb></lb>ti ſimus de illis, non <lb></lb>ex praesenti percep­<lb></lb>tione, ſed ex praecon­<lb></lb>ceptâ opinione judi­<lb></lb>care. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg278"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg279"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg280"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg281"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg282"></arrow.to.target><lb></lb>Et denique, propter loquelae uſum, conceptus omnes noſtros <lb></lb>verbis, quibus eos exprimimus, alligamus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg283"></arrow.to.target>nec eos niſi ſimul cum iſtis verbis memoriae manda­<lb></lb>mus. Cùmque faciliús poſtea verborum quàm rerum  <lb></lb>recordemur, vix unquam ullius rei conceptum habe­<lb></lb>mus tam diſtinctum, ut illum ab omni verborum con­<lb></lb>ceptu ſeparemus, cogita|tioneſque hominum ferè om­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg284"></arrow.to.target>nium circa verba magis quam circa res verſantur : <lb></lb>adeò ut perſaepe vocibus non intellectis praebeant 
<pb pagenum="38"></pb>aſſenſum, quia putant ſe illas olim intellexiſſe, vel ab <lb></lb>aliis qui eas recte intelligebant accepiſſe. Quae omnia, <lb></lb>quamvis accurat hic tradi non poſſint, quia natura <lb></lb>humani corporis nondum fuit expoſita, necdum pro­<lb></lb>batum eſt ullum corpus exiſtere, videntur tamen ſatis
<arrow.to.target n="marg285"></arrow.to.target><lb></lb>poſſe intelligi, ut juvent ad claros &amp; diſtinctos con­<lb></lb>ceptus ab obſcuris &amp; conſuſis dignoſcendos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg282"></margin.target>LXXIV. <lb></lb>Quartam cauſam eſſe, <lb></lb>quòd cenceptus no­<lb></lb>ſtros verbis, quae re­<lb></lb>bus accuratè non reſ­<lb></lb>pondent, alligemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg283"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg284"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg285"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg286"></arrow.to.target><lb></lb>Itaque ad ſeriò philoſophandum, veritatemque om­<lb></lb>nium rerum cognoſcibilium indagandam: primò, om­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg287"></arrow.to.target>nia praejudicia ſunt deponenda, ſive accurat eſt ca­<lb></lb>vendum, ne ullis ex opinionibus olim à nobis receptis <lb></lb>fidem habeamus, niſi prius, iis ad novum examen re­<lb></lb>vocatis veras eſſe comperiamus. Deinde, ordine eſt <lb></lb>attendendum ad notiones, quas ipſimet in nobis ha­<lb></lb>bemus, eaeque omnes &amp; ſolae, quas ſic attendendo clarè
<arrow.to.target n="marg288"></arrow.to.target><lb></lb>ac diſtinct¬é cognoſcemus, judicandae ſunt verae. Quod <lb></lb>agentes, inprimis advertemus nos exiſtere, quatenus <lb></lb>ſumus naturae cogitantis; &amp; ſimul etiam, &amp; eſſe Deum, <lb></lb>&amp;snos ab illo pendere, &amp; ex ejus attributorum conſi­<lb></lb>deratione caeterarum rerum veritatem poſſe indagari,
<arrow.to.target n="marg289"></arrow.to.target><lb></lb>quoniam ille eſt ipſarum cauſa &amp; denique, praeter  <lb></lb>notiones Dei &amp; mentis noſtrae, eſſe etiam in no­<lb></lb>notitiam multarum propoſitionum aeternae veritatis, ut  <lb></lb>quòd ex nihilo nihil fiat, &amp;c.; itemque, naturae cujuſ­<lb></lb>dam corporeae, ſive extenſae, diviſibilis, mobilis, &amp;c.; 
<arrow.to.target n="marg290"></arrow.to.target><lb></lb>itemque, ſenſuum quorundam qui nos afficiunt, ut do­<lb></lb>loris, colorum ſaporum, &amp;c., quamvis nondum ſcia­<lb></lb>mus quae ſit cauſa, cur ita nos afficiant. Et haec confe­<lb></lb>rentes cum iis quae confuſiùs antea cogitabamus, uſum  <lb></lb>claros &amp; diſtinctos | omnium rerum cognoſcibilium
<arrow.to.target n="marg291"></arrow.to.target><lb></lb>conceptus formandi acquiremus, Atque in his paucis 
<pb pagenum="39"></pb>praecipua cognitionis humanae principia contineri mihi videntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg286"></margin.target>LXXV. <lb></lb>Summa eorum quae ob­<lb></lb>servanda ſunt, ad re­<lb></lb>ctè philosophandum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg287"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg288"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg289"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg290"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg291"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg292"></arrow.to.target><lb></lb>Praeter caetera autem, memoriae noſtrae pro ſummâ <lb></lb>regulâ eſt infigendum, ea quae nobis  Deo revelata <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg293"></arrow.to.target>ſunt ut omnium certiſſima eſſe credenda. Et quamvis <lb></lb>fortè lumen rationis, quàm maximè clarum &amp; evidens, <lb></lb>aliud quid nobis ſuggerere videretur, ſoli tamen au­<lb></lb>thoritati divinae potiùs quàm proprio noſtro judicio  <lb></lb>fidem eſſe adhibendam. Sed in iis, de quibus fides  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg294"></arrow.to.target>divina nihil nos docet, minimè decere hominem phi­<lb></lb>loſophum aliquid pro vero aſſumere, quod verum eſſe  <lb></lb>nunquam perſpexit; &amp; magis fidere ſenſibus, hoc eſt,  <lb></lb>inconſideratis inſantiae ſuae judiciis, quàm maturae <lb></lb>rationi. </s></p>
<pb pagenum="40"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg292"></margin.target>LXXXVI. <lb></lb>Autoritatem divinam <lb></lb>perceptioni noſtrae <lb></lb>eſſe praeferendam : <lb></lb>ſed eâ ſecluſâ non de­<lb></lb>cere philosophum <lb></lb>aliis quàm perceptis <lb></lb>aſſentiri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg293"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg294"></margin.target>10</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIORUM </s></p>
<p type="head">
<s>PHILOSOPHIAE</s></p>
<p type="head">
<s>PARS CECUNDA: </s></p>
<p type="head">
<s>De Prîncipiis rerum materialium. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg295"></arrow.to.target><lb></lb>Etſi nemo non ſibi ſatis perſuadeat res materiales
<arrow.to.target n="marg296"></arrow.to.target><lb></lb>existere, quia tamen hoc à nobis paulò ant in dubium <lb></lb>revocatum eſt a, &amp; inter primae noſtrae aetatis praejudicia <lb></lb>numeratum, nunc opus eſt ut rationes inveſtigemus, <lb></lb>per quas id certò cognoſcatur. Nempe quicquid ſenti­<lb></lb>mus, procul dubio nobis advenit  re aliquâ, quae  à
<arrow.to.target n="marg297"></arrow.to.target><lb></lb>mente noſtrâ diverſa est. Neque enim eſt in noſtrâ po­<lb></lb>teſtate efficere, ut unum potiús quàm aliud ſentiamus;  <lb></lb>ſed hoc à re illâ quae ſenſus noſtros afficit, planè  pen­<lb></lb>det. Quaeri quidem poteſt an res illa ſit Deus, an quid <lb></lb>à Deo diverſum. Sed quia ſentimus, ſive potiús à ſenſu
<arrow.to.target n="marg298"></arrow.to.target><lb></lb>impulſi clarè ac diſtinctè percipimus, materiam quan­<lb></lb>dam extenſam in longum, latum &amp; profundum, cujus <lb></lb>variae partes variis figuris praeditae ſunt, ac variis mo­<lb></lb>tibus cientur, ac etiam efficiunt ut varios ſenſus ha­<lb></lb>beamus colorum, odorum, doloris, &amp;c.: ſi Deus
<arrow.to.target n="marg299"></arrow.to.target> imme­<lb></lb>diatè per ſe ipſum iſtius materiae extenſae ideam menti <lb></lb>noſtrae exhiberet, vel tantúm ſi efficeret ut exhibere­
<pb pagenum="41"></pb>tur à re aliquâ, in quâ nihil eſſet extenſionis, nec fi­<lb></lb>gurae, nec motûs : nulla ratio poteſt excogitari, cur <lb></lb>non deceptor eſſet putandus. Ipſam enim clarè intelli­<lb></lb>gimus tanquam rem à Deo &amp;  nobis, ſive  mente <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg300"></arrow.to.target>noſtrâ, plan diverſam; ac etiam clarè videre nobis <lb></lb>videmur a, ejus ideam à rebus extra nos poſitis, quibus <lb></lb>omnino ſimilis eſt, advenire ; Dei autem naturae planè <lb></lb>repugnare ut ſit deceptor, jam antè eſt animadverſum b. <lb></lb>Atque ide hîc omnino concludendum eſt, rem quan­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg301"></arrow.to.target>dam extenſam in longum, latum &amp; proſundum, om­<lb></lb>neſque illas proprietates quas rei extenſae convenire <lb></lb>clarè percipimus habentem, exiſtere. Eſtque haec res <lb></lb>extenſa, quam corpus ſive materiam appellamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg295"></margin.target>I. <lb></lb>Quibus rationibus re­<lb></lb>rum materialium <lb></lb>exiſtentia certòco­<lb></lb>gnoſcatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg296"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg297"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg298"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg299"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg300"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg301"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg302"></arrow.to.target><lb></lb>Eâdem ratione, menti noſtrae corpus quoddam ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg303"></arrow.to.target>gis arctè, quàm reliqua alia corpora, conjunctum eſſe, <lb></lb>concludi poteſt, ex eo quòd perſpicuè advertamus <lb></lb>dolores alioſque ſenſus nobis ex improviſo advenire; <lb></lb>quos mens eſt conſcia non à ſe ſolâ  proficiſci, nec ad <lb></lb>ſe poſſe pertinere ex eo ſolo quòd ſit res cogitans, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg304"></arrow.to.target>ſed tantúm ex eo quòd alteri cuidam rei extenſae ac <lb></lb>mobili adjuncta ſit, quae res humanum corpus appel­<lb></lb>latur. Sed accuratior ejus rei explicatio non eſt hujus <lb></lb>loci c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg302"></margin.target>II. <lb></lb>Quibus etiam cogno­<lb></lb>scatur corpus huma <lb></lb>num menti eſſe arctè <lb></lb>conjunctum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg303"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg304"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg305"></arrow.to.target><lb></lb> Satis erit, ſi advertamus ſenſuum perceptiones non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg306"></arrow.to.target>referri, niſi ad iſtam corporis humani cum mente con­<lb></lb>junctionem, &amp; nobis quidem ordinari exhibere, quid <lb></lb>ad illam externa corpora prodeſſe poſſint aut nocere; <lb></lb>non autem, niſi interdum &amp; ex accidenti, nos docere, 
<pb pagenum="42"></pb>qualia in ſeipſis exiſtant. Ita enim ſenſuum praejudica <lb></lb>facilè deponemus, &amp; ſolo intellectu, ad ideas ſibi à <lb></lb>naturâ inditas diligenter attendente, hîc utemur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg305"></margin.target>III. <lb></lb>Senſuum perceptiones, <lb></lb>non quid revera ſit in <lb></lb>rebus, ſed quid hu­<lb></lb>mano compoſito pro­<lb></lb>ſit vel obſit, docere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg306"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg307"></arrow.to.target><lb></lb>Quod agentes, percipiemus naturam materiae, ſive <lb></lb>corporis in univerſum ſpectati, non conſiſtere in eo
<arrow.to.target n="marg308"></arrow.to.target><lb></lb>quòd ſit res dura, vel ponderoſa, vel colorata, vel alio <lb></lb>aliquo modo ſenſus afficiens : ſed tantúm in eo quòd <lb></lb>ſit res extenſa in longum, latum &amp; proſunduma. Nam, <lb></lb>quantum ad duritiem, nihil aliud de illâ ſenſus nobis <lb></lb>indicat, quàm partes durorum corporum reſiſtere
<arrow.to.target n="marg309"></arrow.to.target> mo­<lb></lb>tui manuum noſtrarum, cùm in illas incurrunt. Si <lb></lb>enim, quotieſcunque manus noſtrae verſus aliquam par­<lb></lb>tem moventur, corpora omnia ibi exiſtentia recederent <lb></lb>eâdem celeritate quâ illae accedunt, nullam unquam <lb></lb>duritiem ſentiremus. Nec ullo modo poteſt intelligi, 
<arrow.to.target n="marg310"></arrow.to.target><lb></lb>corpora quae ſic recederent, idcirco naturam corporis <lb></lb>eſſe amiſſura; nec proinde ipſa in duritie conſiſtit. <lb></lb>Eâdemque ratione oſtendi poteſt, &amp; pondus, &amp; colo­<lb></lb>rem, &amp; alias omnes ejuſmodi qualitates, quae in ma­<lb></lb>teriâ corporeâ ſentiuntur, ex eâ tolli poſſe, ipſâ integrâ
<arrow.to.target n="marg311"></arrow.to.target><lb></lb>remanente : unde ſequitur, at nullâ ex illis ejus natu­<lb></lb>ram dependere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg307"></margin.target>IV. <lb></lb>Naturamcorporis non <lb></lb>in pondere, duritie, <lb></lb>colore, aut ſimilibus; <lb></lb>ſed in ſolâ  extenſione <lb></lb>conſiſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg308"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg309"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg310"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg311"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg312"></arrow.to.target><lb></lb>Duae verò adhuc cauſae ſuperſunt, ob quas poteſt <lb></lb>dubitari, an vera natura corporis in ſolâ extenſione <lb></lb>conſiſtat. Una eſt, quòd multi exiſtiment, pleraque
<arrow.to.target n="marg313"></arrow.to.target><lb></lb>corpora ſic poſſe rarefieri ac condenſari, ut rarefacta <lb></lb>plus habeant exten|ſionis quàm condenſata; ſintque <lb></lb>etiam nonnulli adeò ſubtiles, ut ſubſtantiam corporis <lb></lb>ab ejuſdem quantitate, atque ipſam quantitatem ab ex­<lb></lb>tenſione diſtinguant. Altera eſt, quòd ubi nihil aliud
<arrow.to.target n="marg314"></arrow.to.target>
<pb pagenum="43"></pb>eſſe intelligimus, quàm extensionem inlongum, latum <lb></lb>&amp;sproſundum, non ſoleamus decere ibi eſſe corpus, ſed <lb></lb>tantummodo ſpatium, &amp; quidem ſpatium inane, quod <lb></lb>ferè omnes ſibi perſuadent eſſe purum nihil. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg312"></margin.target>V. <lb></lb>Praejudicia de rareſa­<lb></lb>ctione &amp; de vacuo,  <lb></lb>hanc corporis natu­<lb></lb>ram obſcuriorem fa­<lb></lb>cere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg313"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg314"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg315"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg316"></arrow.to.target>Sed quantum ad rarefadionem &amp; condenſationem,  <lb></lb>quicunque ad cogitationes ſuas attendet, ac nihil volet <lb></lb>admittere niſi quod clarè percipiat, nonputabit in ipſis <lb></lb>aliud quidquam contingere, quàm figurae mutationem: <lb></lb>ita ſcilicet, ut rara corpora illa ſint, inter quorum par­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg317"></arrow.to.target>tes multa intervalla exiſtunt, corporibus aliis repleta, <lb></lb>&amp;sper hoc tantúm denſiora reddantur, quòd ipſorum <lb></lb>partes, ad invicem accedentes, intervalla iſta&#039; immi­<lb></lb>nuant vel planè tollant: quod ultimum ſi aliquando <lb></lb>contingat, tunc corpus tam denſum evadit , ut repu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg318"></arrow.to.target>gnet ipſum denſius reddi poſſe. Atqui non ideò minús <lb></lb>tunc extenſum eſt, quàm cúm partes habens à ſe mu­<lb></lb>tuò diſſitas majus ſpatium ampleditur: quia quicquid <lb></lb>extenſionis in poris ſive intervallis à partibus ejus <lb></lb>relictis continetur, nullo modo ipſi tribui debet, ſed <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg319"></arrow.to.target>aliis quibuſvis corporibus, a quibus intervalla iſta <lb></lb>replentur. Ut cúm videmus ſpongiam, aquâ vel alio <lb></lb>liquore turgentem, non putamus ipſam ſecundúm ſin­<lb></lb>gulas ſuas partes magis extenſam, quàm cúm com­<lb></lb>preſſa eſt &amp; ſicca; ſed tantummodo poros habere <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg320"></arrow.to.target>magis patentes, ac ideò per majus ſpatium eſſe dif­<lb></lb>fuſam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg315"></margin.target>VI. <lb></lb>Quomodo fiat rare­<lb></lb>factio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg316"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg317"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg318"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg319"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg320"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg321"></arrow.to.target><lb></lb>Et ſanè non video, quid moverit nonnullos, ut mal­<lb></lb>lent dicere rarefactionem fieri per augmentationem <lb></lb>quantitatis, quàm ipſam hoc ſpongiae exemplo expli­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg322"></arrow.to.target>care. Nam etſi, | cùm ae<gap></gap>r aut aqua rarefiunt, non vi­<lb></lb>deamus ullos ipſorum poros qui ampliores reddantur, 
<pb pagenum="44"></pb>nec ulluni novum corpus, quod ad illos replendos <lb></lb>accedat : non eſt tamen rationi tam conſentaneum, <lb></lb>aliquid non intelligibile effingere, ad eorum rarefa­<lb></lb>ctionem verbotenus explicandam, quàm ex hoc quòd <lb></lb>rarefiant, concludere in ipſis eſſe poros, ſive intervalla
<arrow.to.target n="marg323"></arrow.to.target><lb></lb>quae ampliora redduntur, &amp; novum aliquod corpus ac­<lb></lb>cedere quod ipſa implet, etſi hoc novum corpus nullo <lb></lb>ſenſu percipiamus. Nulla enim ratio nos cogit ad cre­<lb></lb>dendum, corpora omnia quae exiſtunt debere ſenſus <lb></lb>noſtros afficere. Ac rarefactionem perfacilè hoc modo, 
<arrow.to.target n="marg324"></arrow.to.target><lb></lb>non autem ullo alio, fieri poſſe percipimus. Ac deni­<lb></lb>que planè repugnat aliquid novâ quantitate vel novâ <lb></lb>extenſione augeri, quin ſimul etiam nova ſubſtantia <lb></lb>extenſa, hoc eſt, novum corpus ei accedat. Neque <lb></lb>enim ullum additamentum extenſionis vel
<arrow.to.target n="marg325"></arrow.to.target> quantita­<lb></lb>tis, ſine additamento ſubſtantiae quae ſit quanta &amp; <lb></lb>extenſa, poteſt intelligi, ut ex ſequentibus clariús <lb></lb>patebit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg321"></margin.target>VII. <lb></lb>Eam non poſſe ullo alio <lb></lb>modo intelligibili <lb></lb>explicari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg322"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg323"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg324"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg325"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg326"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe quantitas à ſubſtanti extenſâ in re non <lb></lb>differt, ſed tantúm ex parte noiſtri conceptús, ut &amp;
<arrow.to.target n="marg327"></arrow.to.target> nu­<lb></lb>merus à re numerat. Ita ſcilicet ut totam naturam <lb></lb>ſubſtantiae corporeae, quae eſt in ſpatio decem pedum, <lb></lb>poſſimus conſiderare, quamvis ad iſtam menſuram de­<lb></lb>cem pedum non attendamus : quia plane eadem intel­<lb></lb>ligitur in quâlibet iſtius ſpatii parte ac in toto. Et vice
<arrow.to.target n="marg328"></arrow.to.target><lb></lb>verſâ, poteſt intelligi numerus denarius, ut etiam <lb></lb>quantitas continua decem pedum, etſi ad iſtam deter­<lb></lb>minatam ſubſtantiam non attendamus : quia planè <lb></lb>idem eſt conceptus numeri denarii, ſive ad hanc men­<lb></lb>ſuram decem pedum, ſive ad quidlibet aliud reſeratur; 
<arrow.to.target n="marg329"></arrow.to.target><lb></lb>&amp;squantitas continua decem pedum, etſi non poſſit 
<pb pagenum="45"></pb>intelligi ſine aliqu ſubſtantiâ extenſâ, cujus ſit quan­<lb></lb>titas, poteſt tamen ſine hac determinat. In re autem <lb></lb>fieri non poteſt, ut vel minimum quid ex iſtâ quantitate <lb></lb>aut extenſione tollatur, quin tantundem etiam de ſub­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg330"></arrow.to.target>ſtantiâ detrahatur; nec vice verſâ, ut tantillum de ſub­<lb></lb>ſtantiâ detrahatur, quin tantundem de quantitate ac <lb></lb>extenſione tollatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg326"></margin.target>VIII. <lb></lb>Quantitatem &amp; nume­<lb></lb>rum diſſerre tantùm <lb></lb>ratione ¬à  re quantâ <lb></lb>&amp;snumeratâ.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg327"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg328"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg329"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg330"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg331"></arrow.to.target><lb></lb>Et quamvis fortè nonnulli aliud dicant , non puto <lb></lb>tamen ipſos aliud eâ de re percipere; ſed cùm ſubſtan­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg332"></arrow.to.target>tiam ab extenſione aut quantitate diſtinguunt, vel nihil <lb></lb>per nomen ſubſtantiae intelligunt, vel confuſam tan­<lb></lb>tùm ſubſtantiae incorporeae ideam habent, quam falſò <lb></lb>tribuunt corporeae, hujuſque ſubſtantiae corporeae ve­<lb></lb>ram ideam extenſioni relinquunt, quam tamen acci­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg333"></arrow.to.target>dens vocant, atque ita planè aliud efferunt verbis, <lb></lb>quàm mente comprehendunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg331"></margin.target>IX. <lb></lb>Substantiam corpo­<lb></lb>ream, cùm à quanti­<lb></lb>tate ſuâ diſtinguitur, <lb></lb>confuſè concipi tan­<lb></lb>quam incorperam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg332"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg333"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg334"></arrow.to.target><lb></lb>Non etiam in re differunt ſpatium, ſive locus inter­<lb></lb>nus &amp; ſubſtantia corporea in eo contenta, ſed tantúm <lb></lb>in modo, quo  nobis concipi ſolent. Revera enim ex­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg335"></arrow.to.target>tenſio in longum, latum &amp; proſundum, quae ſpatium <lb></lb>conſtituit, eadem planè eſt cum illâ quae conſtituit <lb></lb>corpus. Sed in hoc differentia eſt, quòd ipſam in cor­<lb></lb>pore ut ſingularem conſideremus, &amp; putemus ſemper <lb></lb>mutari quoties mutatur corpus : in ſpatio verò unita­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg336"></arrow.to.target>tem tantúm genericam ipſi tribuamus, ade ut, mutato <lb></lb>corpore quod ſpatium implet, non tamen extenſio <lb></lb>ſpatii mutari cenſeatur, ſed remanere una &amp; eadem, <lb></lb>quamdiu manet ejuſdem magnitudinis ac figurae, fer­<lb></lb>vatque eundem ſitum inter externa quaedam corpora, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg337"></arrow.to.target>per quae illud ſpatium determinamus. </s></p>
<pb pagenum="46"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg334"></margin.target>X. <lb></lb>Quid ſit ſpatium, ſive <lb></lb>locus internus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg335"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg336"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg337"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg338"></arrow.to.target><lb></lb>Et auidem facilè agnoſcemus, eandem eſſe extenſio­<lb></lb>nem, | quae naturam corporis &amp; naturam ſpatii conſti­<lb></lb>tuit , nec magis haec duo  ſe mutu differre, quàm <lb></lb>natura generis aut ſpeciei differt à  naturâ individui : ſi <lb></lb>attendentes ad ideam quam habemus alicujus corporis, 
<arrow.to.target n="marg339"></arrow.to.target><lb></lb>exempli cauſâ, lapidis, rejiciamus ab illâ  id omne <lb></lb>quod ad corporis naturam non requiri cognoſcimus : <lb></lb>nempe rejiciamus prima duritiem, quia ſi lapis lique­<lb></lb>fiat aut in pulviſculos quàm minutiſſimos dividatur, <lb></lb>illam amittet, neque tamen ide deſinet eite corpus; 
<arrow.to.target n="marg340"></arrow.to.target><lb></lb>rejiciamus etiam colorem, quia vidimus ſaepe lapides <lb></lb>adeò pellucidos, ut nullus in iis eſſet color; rejicia­<lb></lb>mus gravitatem, quia quamvis ignis ſit leviſſimus, non <lb></lb>ideò minús putatur eſſe corpus; ac denique rejiciamus <lb></lb>frigus &amp; calorem, aliaſque omnes qualitates, quia vel
<arrow.to.target n="marg341"></arrow.to.target><lb></lb>non conſiderantur in lapide, vel iis mutatis, non ideò <lb></lb>lapis corporis naturam amiſiſſe exiſtimatur. Ita enim <lb></lb>advertemus, nihil planè in ejus ideâ remanere, prae­<lb></lb>terquàm quòd ſit quid extenſum in longum, latum &amp; <lb></lb>profundum : quod idem continetur in ideâ ſpatii, non
<arrow.to.target n="marg342"></arrow.to.target><lb></lb>modò corporibus pleni, ſed ejus etiam quod vacuum <lb></lb>appellatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg338"></margin.target>IX. <lb></lb>Quomodo in re non dif­<lb></lb>ferat à ſubſtantiâ <lb></lb>corporâ.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg339"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg340"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg341"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg342"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg343"></arrow.to.target><lb></lb>Eſt autem differentia in modo concipiendi; nam, <lb></lb>ſublato lapide ex ſpatio vel loco in quo eſt, putamus <lb></lb>etiam eius extenſionem eſſe ſublatam, utpote quam ut
<arrow.to.target n="marg344"></arrow.to.target><lb></lb>ſingularem &amp; ab ipſo inſeparabilem ſpectamus. Sed <lb></lb>interim extenſionem loci, in quo erat lapis, remanere <lb></lb>arbitramur, eandemque eſſe, quamvis jam ille locus <lb></lb>lapidis  ligno, vel aquâ, vel ae<gap></gap>re, vel alio quovis cor­<lb></lb>pore occupetur,vel etiam vacuus eſſe credatur: quia
<arrow.to.target n="marg345"></arrow.to.target><lb></lb>ibi conſideratur extenſio in genere, cenſeturque eadem 
<pb pagenum="47"></pb>eſſe lapidis, ligni, aquae, ae<gap></gap>ris, aliorumque corporum, <lb></lb>vel etiam ipſius vacui, ſi quod detur, modò tantúm ſit <lb></lb>ejuſdem magnitudinis ac | figurae, ſervetque eundem <lb></lb>ſitum inter corpora externa, quae ſpatium illud deter­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg346"></arrow.to.target>minant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg343"></margin.target>XII. <lb></lb>Quomodo a eâdem <lb></lb>differat in modo, quo <lb></lb>concipitur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg344"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg345"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg346"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg347"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe nomina loci aut ſpatii non ſignificant quic­<lb></lb>quam diverſum à corpore quod dicitur eſſe in loco, <lb></lb>ſed tantúm ejus magnitudinem, figuram, &amp; ſitum inter <lb></lb>alia corpora deſignant. Et quidem, ut ille ſitus deter­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg348"></arrow.to.target>minetur, reſpicere debemus ad alia aliqua corpora, <lb></lb>quae ut immobilia ſpectemus; ac prout ad diverſa reſpi­<lb></lb>cimus, dicere poſſumus eandem rem, eodem tempore, <lb></lb>locum mutare ac non mutare. Ut, cùm navis in mari <lb></lb>provehitur, qui redet in puppi manet ſemper uno in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg349"></arrow.to.target>loco, ſi ratio habeatur partium navis inter quas eun­<lb></lb>dem ſitum ſervat; &amp; ille idem aſſidu locum mutat, ſi <lb></lb>ratio littorum habeatur, quoniam aſſiduè ab unis re­<lb></lb>cedit &amp; ad alia accedit. Ac proeterea, ſi putemus ter­<lb></lb>ram moveri, tantumque praeciſe procedere ab Occi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg350"></arrow.to.target>dente verſus Orientem, quantum navis interim ex <lb></lb>Oriente in Occidentem promovetur, dicemus rurſus <lb></lb>illum qui redet in puppi, locum ſuum non mutare : <lb></lb>quia nempe loci determinationem ab immotis qui­<lb></lb>buſdam coeli punctis deſumemus. Sed ſi tandem co­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg351"></arrow.to.target>gitemus, nulla ejuſmodi puncta verè immota in uni­<lb></lb>verſo reperiri, ut probabile eſſe infrà oſtendetur a, inde <lb></lb>concludemus nullum eſſe permanentem ullius rei lo­<lb></lb>cum, niſi quatenus à cogitatione noſtrâ determinatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg347"></margin.target>XIII. <lb></lb>Quid ſit locus <lb></lb>externus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg348"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg349"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg350"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg351"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg352"></arrow.to.target><lb></lb>Differunt autem nomina loci &amp; ſpatii, quia locus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg353"></arrow.to.target>magis expreſſè deſignat ſitum quàm magnitudinem 
<pb pagenum="48"></pb>aut figuram, &amp; è contra, magis ad has attendimus, <lb></lb>cùm loquimur de ſpatio. Dicimus enim frequenter <lb></lb>unam rem in locum alterius ſuccedere, quamvis non <lb></lb>ſit accurat ejuſdem magnitudinis, nec figurae; ſed <lb></lb>tunc negamus illam idem | ſpatium occupare ; ac
<arrow.to.target n="marg354"></arrow.to.target> ſem­<lb></lb>per, cùm ille ſitus mutatur, dicimus locum mutari, <lb></lb>quamvis eadem magnitudo ac figura permaneat. Cùm­<lb></lb>que dicimus rem eſſe in hoc loco, nihil aliud intelli­<lb></lb>gimus, quàm illam obtinere hunc ſitum inter alias res; <lb></lb>&amp;scùm addimus ipſam implere hoc ſpatium vel hunc
<arrow.to.target n="marg355"></arrow.to.target><lb></lb>locum, intelligimus praeterea ipſam eſſe hujus deter­<lb></lb>minatae magnitudinis ac figurae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg352"></margin.target>XIV. <lb></lb>In quo differant locus <lb></lb>&amp;sspatium. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg353"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg354"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg355"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg356"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ita ſpatium quidem ſemper ſumimus pro ex­<lb></lb>tenſione in longum, latum &amp; profundum. Locum au­<lb></lb>tem aliquando conſideramus ut rei, quae in loco eſt, 
<arrow.to.target n="marg357"></arrow.to.target><lb></lb>internum, &amp; aliquando ut ipſi externum. Et quidem <lb></lb>internus idem planè eſt quod ſpatium; externus autem <lb></lb>ſumi poteſt pro ſuperficie quae proximè ambit locatum. <lb></lb>Notandumque eſt, per ſuperficiem non hîc intelligi <lb></lb>ullam corporis ambientis partem, ſed ſolum
<arrow.to.target n="marg358"></arrow.to.target> termi­<lb></lb>num, qui medius eſt inter ipſum corpus ambiens &amp; id <lb></lb>quod ambitur, quique nihil aliud eſt qum modus: vel <lb></lb>certè intelligi ſuperficiem in communi, quae non ſit <lb></lb>pars unius corporis magis qum alterius, ſed eadem <lb></lb>ſemper eſſe cenſeatur, cùm retinet eandem
<arrow.to.target n="marg359"></arrow.to.target> magnitu­<lb></lb>dinem &amp; figuram. Etſi enim omne corpus ambiens cum <lb></lb>ſuâ ſuperficie mutetur, non ideò res quam ambit lo­<lb></lb>cum mutare exiſtimatur, ſi eundem interim ſitum ſer­<lb></lb>vet inter illa externa, quae tanquam immobilia ſpectan­<lb></lb>tur. Ut ſi navim in unam partem à fluminis lapſu, &amp;
<arrow.to.target n="marg360"></arrow.to.target><lb></lb>in contrariam à vento tam aequaliter impelli ſuppona-
<pb pagenum="49"></pb>mus, ut ſitum ſuum inter ripas non mutet, facilè ali­<lb></lb>quis credet ipſam manere in eodem loco, quamvis <lb></lb>omnis ſuperficies ambiens mutetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg356"></margin.target>XV. <lb></lb>Quomodo locus exter­<lb></lb>nus pro ſuperficie <lb></lb>corporis ambientis <lb></lb>rectè ſumatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg357"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg358"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg359"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg360"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg361"></arrow.to.target><lb></lb>Vacuum autem philoſophico more ſumptum, hoc <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg362"></arrow.to.target>eſt, in quo nulla planè ſit ſubſtantia, dari non <lb></lb>poſſe manife|ſtum eſt, ex eo quòd eytenſio ſpatii, <lb></lb>vel loci interni, non differat ab extenſione corporis. <lb></lb>Nam cùm ex hoc ſolo quòd corpus ſit extenſum in <lb></lb>longum, latum &amp; profundum, rectè concludamus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg363"></arrow.to.target>illud eſſe ſubſtantiam, quia omnino repugnat ut nihili <lb></lb>ſit aliqua extenſio, idem etiam de ſpatio, quod va­<lb></lb>cuum ſupponitur, eſt concludendum : quòd nempe, <lb></lb>cúm in eo ſit extenſio, neceſſari etiam in ipſo ſit <lb></lb>ſubſtantia. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg361"></margin.target>XVI. <lb></lb>Repugnare ut detur <lb></lb>vacuum, ſive in quo <lb></lb>nulla planè ſit res. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg362"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg363"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg364"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg365"></arrow.to.target>Et quidem ex vulgi uſu, per nomen vacui non ſole­<lb></lb>mus ſignificare locum vel ſpatium in quo nulla planè <lb></lb>ſit res, ſed tantummodo locum in quo nulla ſit ex iis <lb></lb>rebus, quas in eo eſſe debere cogitamus. Sic, quia urna <lb></lb>facta eſt ad aquas continendas, vacua dicitur, cùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg366"></arrow.to.target>ae***re tantùm eſt plena. Sic nihil eſt in piſcinâ, licèt <lb></lb>aquis abundet, ſi in eâ deſint piſces. Sic inane eſt navi­<lb></lb>gium, quod comparatum erat ad vehendas merces, ſi <lb></lb>ſolis arenis, quibus frangat impetus venti, ſit onuſtum. <lb></lb>Sic denique inane eſt ſpatium, in quo nihil eſt ſenſi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg367"></arrow.to.target>bile, quamvis materiâ creatâ &amp; per ſe ſubſiſtente ple­<lb></lb>num ſit : quia non ſolemus conſiderare, niſi eas res quae <lb></lb>à ſenſibus attinguntur. Atqui ſi poſtea, non attenden­<lb></lb>tes quid per nomina vacui &amp; nihili ſit intelligendum, <lb></lb>in ſpatio quod vacuum eſſe diximus, non modò nihil <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg368"></arrow.to.target>ſenſibile, ſed omnino nullam rem contineri exiſtime­<lb></lb>mus in eundem errorem incidemus, ac ſi ex eo quòd 
<pb pagenum="49"></pb>uſitatum ſit dicere urnam, in quâ nihil eſt niſi ae<gap></gap>r, <lb></lb>vacuam eſſe, ide judicarernus ae<gap></gap>rem in eâ contentum <lb></lb>non eſſe rem ſubſiſtentem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg364"></margin.target>VII. <lb></lb>Vacuum ex vulgi uſu <lb></lb>non exclurere omne <lb></lb>corpus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg365"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg366"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg367"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg368"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg369"></arrow.to.target><lb></lb>Lapſique rumus ferrèomnes à primâ aetate in hunc <lb></lb>errorem, propterea quòd non advertentes ullam eſſe
<arrow.to.target n="marg370"></arrow.to.target><lb></lb>inter vas &amp; corpus in eo contentum neceſſariam con­<lb></lb>junctionem non putavimus quicquam obilare, quo­<lb></lb>minus ſaltem | Deus efficiat, ut corpus, quod vas ali­<lb></lb>quod replet inde auferatur, &amp; nullum aliud in ejus <lb></lb>locum ſuccedat. Jam autem, ut errorem illum emen
<arrow.to.target n="marg371"></arrow.to.target><lb></lb>demus, conſiderare oportet nullam quidem eſſe con­<lb></lb>nexionem inter vas &amp; hoc vel illud corpus particulare <lb></lb>quod in eo continetur, ſed eſſe maximam, ac omnino <lb></lb>neceſſariam, inter vaſis figuram concavam &amp; extenſio­<lb></lb>nem in genere ſumptam, quae in eâ cavitate debet
<arrow.to.target n="marg372"></arrow.to.target><lb></lb>contineri. Adeò ut non magis repugnet nos concipere <lb></lb>rnontem ſine valle, quàm intelligere iſtam cavitatem <lb></lb>abſque extenſione in eâ content, vel hanc extenſio­<lb></lb>nem abſque ſubſlantiâ quae ſit extenſa : quia, ut ſaepe <lb></lb>dictum eſt, nihili nulla poteſt eſſe extenſio. Ac proinde, 
<arrow.to.target n="marg373"></arrow.to.target><lb></lb>ſi quaeratur quid fiet, ſi Deus auferat omne corpus <lb></lb>quod in aliquo vaſe continetur, &amp; nullum aliud in <lb></lb>ablati locum venire permittat : reſpondendum eſt, vaſis <lb></lb>latera ſibi invicem hoc ipſo fore contigua. Cúm enim <lb></lb>inter duo corpora nihil interjacet, neceſſe eſt ut ſe
<arrow.to.target n="marg374"></arrow.to.target><lb></lb>rnutuò tangant; ac manifeſtè repugnat ut diſtent, ſive <lb></lb>ut inter ipſa ſit diſtantia, &amp; tamen ut iſta diſtantia ſit <lb></lb>nihil : quia omnis diſtantia eſt modus extenſionis, &amp; <lb></lb>ideò ſine ſubſlantiâ extenſa eſſe non poteſt a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg369"></margin.target>XVIII. <lb></lb>Quomodo emendandum <lb></lb>ſit praejudicium de <lb></lb>vacuo abſolutè ſump­<lb></lb>to. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg370"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg371"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg372"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg373"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg374"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg375"></arrow.to.target><lb></lb>Poſtquam ſic advertimus ſubſtantiae corporeae
<arrow.to.target n="marg376"></arrow.to.target> na­
<pb pagenum="51"></pb>
<arrow.to.target n="marg377"></arrow.to.target><lb></lb>turam in eo tantúm conſiſtere, quòd ſit res extenſa; <lb></lb>ejuſque extenſionem non eſſe diverſam ab eâ, quae ſpa­<lb></lb>tio quantumvis inani tribui ſolet: facilè cognoſcimus <lb></lb>fieri non poſſe, ut aliqua ejus pars plus ſpatii occupet <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg378"></arrow.to.target>unâ vice qum ali, ſicque aliter rarefiat, qum modo <lb></lb>paullò antè explicato a; vel ut plus ſit materiae, ſive <lb></lb>ſubſtantiae corporeae, in vaſe, cùm plumbo, vel auro, <lb></lb>vel alio quantumvis gravi ac duo corpore plenum eſt, <lb></lb>quàm cúm ae<gap></gap>rem tantúm continet, vacuumque exiſti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg379"></arrow.to.target>matur : quia partium materiae | quantitas non pendet <lb></lb>ab earum gravitate aut duritie, ſed àſolâ extenſione, <lb></lb>quae ſemper in eodem vaſe eſt aequalis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg375"></margin.target>XIX. <lb></lb>Ex his ea confirmari, 20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg376"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg377"></margin.target>quae de rarefactione <lb></lb>dicta ſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg378"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg379"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg380"></arrow.to.target><lb></lb>Cognoſcimus etiam fieri non poſſe ut aliquae atomi,  <lb></lb>ſive materiae partes ex natur ſua indiviſibiles, exiſtant. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg381"></arrow.to.target>Cúm enim, ſi quae ſint, neceſſariò debeant eſſe extenſae, <lb></lb>quantumvis parvae fingantur, poſſumus adhuc unam­<lb></lb>quamque ex ipſis in duas aut plures minores cogita­<lb></lb>tione dividere, ac proinde agnoſcere eſſe diviſibiles. <lb></lb>Nihil enim poſſumus cogitatione dividere, quin hoc <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg382"></arrow.to.target>ipſo cognoſcamus eſſe diviſibile; atque ide, ſi judi­<lb></lb>caremus id ipſum eſſe indiviſibile, judicium noſtrum <lb></lb>à cognitione diffentiret. Quin etiam ſi fingamus, Deum <lb></lb>efficere voluiſſe ut aliqua materiae particula in alias <lb></lb>minores dividi non poſſit, non tamen illa propri indi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg383"></arrow.to.target>viſibilis erit dicenda. Ut etenim eſſecerit eam nullis <lb></lb>creaturis dividi poſſe, non certè ſibi ipſt ejuſdem divi­<lb></lb>dendae facultatem potuit adimere : quia fieri planè <lb></lb>non poteſt, ut propriam ſuam potentiam imminuat, <lb></lb>quemadmodum ſuprâ notatum eſt b. Atque ideò, abſo­
<pb pagenum="52"></pb>lutè loquendo, illa diviſibilis remanebit, quoniam ex <lb></lb>naturâ ſuâ eſt talis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg380"></margin.target>XX. <lb></lb>Ex his etiam demonſstrari, nullas atomos <lb></lb>dari posse. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg381"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg382"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg383"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg384"></arrow.to.target><lb></lb>Cognoſcimus praeterea hunc mundum, ſive ſubſtan­<lb></lb>tiae corporeae univerſitatem, nullos extenſionis fuae ſi­<lb></lb>nes habere a. Ubicunque enim fines illos eſſe fingamus, 
<arrow.to.target n="marg385"></arrow.to.target><lb></lb>ſemper ultra ipſos aliqua ſpatia indefinitè extenſa non <lb></lb>modò imaginamur, ſed etiam verè imaginabilia, hoc <lb></lb>eſt, realia eſſe percipimus; ac proinde, etiam ſubſtan­<lb></lb>tiam corpoream indefinitè extenſam in iis contineri. <lb></lb>Quia, ut iam ſuſè oſtenſum eſt, idea ejus extenſionis, 
<arrow.to.target n="marg386"></arrow.to.target><lb></lb>quam in ſpatio qualicunque concipimus, eadem plane <lb></lb>eſt cum ideâ ſubſtantiae corporeae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg384"></margin.target>XXI. <lb></lb>Item mundunt eſſe in­<lb></lb>definitè extenſum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg385"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg386"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg387"></arrow.to.target><lb></lb>| Hincque etiam colligi facilè poteſt, non aliam eſſe <lb></lb>materiam coeli &amp; quàm terrae; atque omnino, ſi mundi <lb></lb>eſſent infiniti, non poſſe non illos omnes ex unâ &amp; 
<arrow.to.target n="marg388"></arrow.to.target><lb></lb>eâdem materiâ conſtare; nec proinde plures, ſed unum <lb></lb>tantùm, eſſe poſſe b: quia perſpicuè intelligimus illam <lb></lb>materiam, cujus natura in eo ſolo conſiſlit qud ſit <lb></lb>ſubſtantia extenſa, omnia omnino ſpatia imaginabilia, <lb></lb>in quibus alii iſti mundi eſſe deberent, jam occupare: 
<arrow.to.target n="marg389"></arrow.to.target><lb></lb>nec ullius alterius materiae ideam in nobis reperimus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg387"></margin.target>XXII. <lb></lb>Item unam &amp; eandam <lb></lb>eſſe materiam coeli &amp; <lb></lb>terrae ; ac plures  <lb></lb>mundos eſſe non poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg388"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg389"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg390"></arrow.to.target>  <lb></lb>Materia itaque in toto univerſo una &amp; eadem exiſtit, <lb></lb>utpote quae omnis per hoc unum tantúm agnoſcitur, <lb></lb>quòd ſit extenſa. Omneſque proprietates, quas in <lb></lb>eâ clarè percipimus, ad hoc unum reducuntur, quòd
<arrow.to.target n="marg391"></arrow.to.target><lb></lb>ſit partibilis, &amp; mobilis ſecundúm partes, &amp; proinde <lb></lb>capax illarum omnium affectionum, quas ex ejus par­<lb></lb>tium motu ſequi poſſe percipimus. Partitio enim, quae <lb></lb>fit ſolâ cogitatione, nihil rnutat; ſed omnis materiae 
<pb pagenum="53"></pb>variatio, ſive omnium ejus formarum diverſitas, pen­<lb></lb>det à motu. Quod paſſim etiam à Philoſophis videtur <lb></lb>fuiſſè animadverſum, quia dixerunt naturam eſſe prin­<lb></lb>cipium motûs &amp; quietis. Tunc enim per naturam intel­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg392"></arrow.to.target>lexerunt id, per quod res omnes corporeae tales eva­<lb></lb>dunt, cluales ipſas eſſe experimur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg390"></margin.target>XXIII. <lb></lb>Omnen materiae va­<lb></lb>riationem, ſive om­<lb></lb>nem ejus formarum <lb></lb>diverſitatem pendere <lb></lb>à motu. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg391"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg392"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg393"></arrow.to.target><lb></lb>Motus autem (ſcilicet localis, neque enim ullus <lb></lb>alius ſub cogitationem meam cadi a; nec ide etiam <lb></lb>ullum alium in rerum naturâ fingendum puto), motus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg394"></arrow.to.target>inquam, ut vulgò ſumitur, nihil aliud eſt quàm <emph type="italics"></emph>actio, <lb></lb>quâ corpus aliquod ex uno locoinalium migrat<emph.end type="italics"></emph.end>. Et idcirco, <lb></lb>quemadmodum ſuprà monuimus b eandem rem eodem <lb></lb>tempore dici poſſe locum mutare &amp; non mutare, ita <lb></lb>eadem etiam dici poteſt moveri &amp; non moveri. Ut qui <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg395"></arrow.to.target>ſedet in navi, dum ea ſolvit | portu, putat quidem ſe <lb></lb>moveri, ſi reſpiciat ad littora eaque ut immota conſi­<lb></lb>deret; non autem, ſi ad ipſam navim, inter cujus partes <lb></lb>eundem ſemper ſitum ſervat. Quin etiam, quatenus <lb></lb>vulgò putamus in omni motu eſſe adionem, in quiete <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg396"></arrow.to.target>verò ceſſationem actionis, magis propriè tunc dicitur <lb></lb>quieſcere quàm moveri, quia nullam in ſe actionem <lb></lb>ſentit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg393"></margin.target>XXIV. <lb></lb>Quid ſit motus juxta <lb></lb>vulgarem ſenſum</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg394"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg395"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg396"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg397"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ſi non tam ex vulgi uſu, quàm ex rei veritate, <lb></lb>conſideremus quid per motum debeat intelligi, ut ali­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg398"></arrow.to.target>qua ei determinata natura tribuatur: dicere poſſumus <lb></lb>eſſe <emph type="italics"></emph>tranſlationem unius varlis materiae, ſive unius cor­<lb></lb>poris, ex vicini eorum corporum, quae illud immediatè <lb></lb>contingunt &amp; tanquam quieſcentia ſpectantur, in viciniam <lb></lb>aliorum. <emph.end type="italics"></emph.end> Ubi per <emph type="italics"></emph>unum corpus, ſive unam partem ma­
<pb pagenum="54"></pb>teriae<emph.end type="italics"></emph.end>, intelligo id omne quod ſimul transfertur; etſi <lb></lb>rurſus hoc ipſum conſtare poſſit ex multis partibus, <lb></lb>quae alios in ſe habeant motus. Et dico eite <emph type="italics"></emph>tranflatio­<lb></lb>nem<emph.end type="italics"></emph.end>, non vim vel actionem quae transfert, ut oſtendam <lb></lb>illum ſemper eſſe in mobili a, non in movente, quia
<arrow.to.target n="marg399"></arrow.to.target><lb></lb>haec duo non ſatis accuratè ſolent diſtingui; ac eſſe <lb></lb>duntaxat ejus modum, non rem aliquam ſubſiſten­<lb></lb>tem ſicut figura eſt modus rei figuratae, ac quies rei <lb></lb>quieſcentis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg397"></margin.target>XXV. <lb></lb>Quid ſit motus propriè <lb></lb>umptus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg398"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg399"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg400"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe notandum eſt, magno nos, in hoc,
<arrow.to.target n="marg401"></arrow.to.target> praeju­<lb></lb>dicio laborare, quòd plus actionis ad motum requiri <lb></lb>arbitremur, quàm ad quietem. Hocque ide nobis ab <lb></lb>ineunte aetate perſuaſimus, quòd corpus noſtrum ſoleat <lb></lb>moveri à noſtrâ voluntate, cujus intim conſcii ſumus, <lb></lb>&amp;squieſcere ex hoc ſolo quòd terrae adhaereat per
<arrow.to.target n="marg402"></arrow.to.target> gra­<lb></lb>vitatem, cujus vim non ſentimus. Et quidem quia iſta <lb></lb>gravitas, aliaeque plures cauſae,  nobis non animad­<lb></lb>verſae, motibus quos in | membris noſtris ciere volu­<lb></lb>mus reſiſtunt, eſſiciuntque ut fatigemur, putamus <lb></lb>majore actione,ſive majore vi opus eſſe ad motum
<arrow.to.target n="marg403"></arrow.to.target><lb></lb>ciendum, quàm ad illum ſiſtendum. ſumentes ſcilicet <lb></lb>actionem pro conatu illo, quo utimur ad membra <lb></lb>noſtra &amp; illorum ope alia corpora permovenda. Quod <lb></lb>tamen praejudicium facilè exuemus, ſi conſideremus, <lb></lb>non modò conatu nobis opus eſſe ad movenda corpora
<arrow.to.target n="marg404"></arrow.to.target><lb></lb>externa, ſed ſaepe etiam ad eorum motus ſiſtendos, <lb></lb>cùm à gravitate aliâve cauſa non ſiſtuntur. Ut, exempli <lb></lb>gratiâ, non majori utimur actione ad navigium in aquâ <lb></lb>ſtagnante quieſcens impellendum, quàm ad idem, cúm <lb></lb>movetur, ſubitò retinendum : vel certè non multò
<arrow.to.target n="marg405"></arrow.to.target> ma­
<pb pagenum="55"></pb>jori ; hinc enim demenda eſt aquae ab eo ſublevatae <lb></lb>gravitas, &amp; ejuſdem lentor a,  quibus paulatim ſiſti <lb></lb>poſſet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg400"></margin.target>XXVI. <lb></lb>Non plus actionis re­<lb></lb>quiri ad motum quàm <lb></lb>ad quietem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg401"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg402"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg403"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg404"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg405"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg406"></arrow.to.target><lb></lb>Cúm autem hîc non agatur de illâ actione, quae in­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg407"></arrow.to.target>telligitur eſſe in movente, vel in eo qui motum ſiſtit, <lb></lb>ſed de ſolâ tranſlatione, ac tranſlationis abſentiâ, ſive <lb></lb>quiete: manifeſtum eſt hanc tranſlationem extra cor­<lb></lb>pus motum eſſe non poſſe, atque hoc corpus alio modo <lb></lb>ſe habere, cúm transfertur, &amp; alio, cúm non transſer­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg408"></arrow.to.target>tur ſive cúm quieſcit : adeò ut motus &amp; quies nihil <lb></lb>aliud in eo ſint, quàm duo diverſi modi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg406"></margin.target>XXVII. <lb></lb>Motum &amp; quietem eſſe <lb></lb>tantùm diverſos mo­<lb></lb>dos corporis moti. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg407"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg408"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg409"></arrow.to.target><lb></lb>Addidi praeterea, tranſlationem fieri <emph type="italics"></emph>ex viciniâ cor­<lb></lb>porum contiguorum in viciniam aliorum<emph.end type="italics"></emph.end>, non autem <lb></lb>ex uno loco in alium: quia, ut ſuprà explicui b, loci <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg410"></arrow.to.target>acceptio varia eſt, ac pendet  noſtrâ cogitatione : ſed <lb></lb>cùm per motum intelligimus eam tranſlationem quae <lb></lb>ſit ex viciniâ corporum contiguorum, quoniam una <lb></lb>tantùm corpora eodem temporis momento ejuſdem <lb></lb>mobilis contigua eſtſe poſſunt, non poſtumus iſti mo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg411"></arrow.to.target>bili plures motus eodem tempore tribuere, ſed unum <lb></lb>tantùm. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg409"></margin.target>XXVII. <lb></lb>Motum propriè ſum­<lb></lb>tum non referri, niſi <lb></lb>ad corpora contigua <lb></lb>ejus quod movetur.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg410"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg411"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg412"></arrow.to.target><lb></lb>Addidi denique, tranſlationem illam fieri ex vici­<lb></lb>niâ, non quorumlibet corporum contiguorum, ſed <lb></lb><emph type="italics"></emph>eorum duntaxat, quoe tanquam quieſcentia ſpectantur. <emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg413"></arrow.to.target>Ipſa enim tranſlatio eſt reciproca, nec poteſt intelligi <lb></lb>corpus AB transferri ex viciniâ corporis CD c, quin <lb></lb>ſimul etiam intelligatur corpus CD transferri ex vici <lb></lb>ni corporis AB : ac planè eadem vis &amp; actio requi­
<pb pagenum="56"></pb>ritur ex unâ parte atque ex alterâ. Quapropter ſi <lb></lb>omnino propriam, &amp; non ad aliud relatam, naturam <lb></lb>motui tribuere vellemus, cùm duo corpora contigua <lb></lb>unum in unam, aliud in aliam partem transferuntur, <lb></lb>ſicque à ſe mutuò ſeparantur, tantundem motûs in
<arrow.to.target n="marg414"></arrow.to.target><lb></lb>uno quàm in altero eſſe diceremus. Sed hoc à com­<lb></lb>muni loquendi uſu nimium abhorreret : cúm enim <lb></lb>aſſueti ſimus ſtare in terrâ, eamque ut quieſcentem <lb></lb>conſiderare, quamvis aliquas ejus partes, aliis mino­<lb></lb>ribus corporibus contiguas, ab eorum vicini
<arrow.to.target n="marg415"></arrow.to.target> tranſ­<lb></lb>ferri videamus, non tamen ipſam ideò moveri pu­<lb></lb>tamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg412"></margin.target>XXIX. <lb></lb>Nec referri nifi ad ea <lb></lb>corpora contigua, <lb></lb>quae tanquam quie­<lb></lb>ſcientie ſpectantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg413"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg414"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg415"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg416"></arrow.to.target><lb></lb>Hujuſque rei praecipua ratio eſt, quòd motus intel­<lb></lb>ligatur eſſe totius corporis quod movetur, nec poſſit <lb></lb>ita intelligi eſſe totius terrae, ob tranflationem
<arrow.to.target n="marg417"></arrow.to.target> quarun­<lb></lb>dam ejus partium ex viciniâ minorum corporum qui­<lb></lb>bus contiguae ſunt : quoniam ſaepe plures ejuſmodi <lb></lb>tranſlationes ſibi mutuò contrarias, in ipſà licet ad­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig1"></arrow.to.target>vertere. Ut ſi corpus E ſ G H ſit <lb></lb>terra, &amp; ſupra ipſam eodem
<arrow.to.target n="marg418"></arrow.to.target> tem­<lb></lb>pore corpus A B transferatur | ab E <lb></lb>verſus F, ac C D ab H verſus G, <lb></lb>quamvis hoc ipſo partes terrae <lb></lb>corpori A B contiguae à B verſus A <lb></lb>transferantur, neque minor vel
<arrow.to.target n="marg419"></arrow.to.target><lb></lb>alterius naturaa actio in iis eſſe debeat, ad illam <lb></lb>tranflationem, quàm in corpore A B : non ide intel­<lb></lb>ligimus terram moveri à B verſus A, ſive ab Occi­<lb></lb>dente verſus Orientem, quia pari ratione ob id quòd <lb></lb>ejus partes corpori CD contiguae transferantur à C
<arrow.to.target n="marg420"></arrow.to.target><lb></lb>verſus D, intelligendum eſſet eam etiam in aliam par-
<pb pagenum="57"></pb>tem moveri, nempe ab Oriente in Occidentem ; quae <lb></lb>duo inter ſe pugnant. Ita ergo, ne nimium communi <lb></lb>uſu loquendi recedamus, non hîc dicemus terram mo­<lb></lb>veri, ſed ſola corpora AB &amp; CD; atque ita de reliquis. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg421"></arrow.to.target>Sed interim recordabimur, id omne quod reale eſt ac <lb></lb>poſitivum in corporibus quae moventur, propter quod <lb></lb>moveri dicuntur, reperiri etiarn in aliis ipſorum con­<lb></lb>tiguis, quae tamen ut quieſcentia tantúm ſpectantur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg416"></margin.target>XXX. <lb></lb>Cur ex duobus corpo­<lb></lb>ribus contiguis quae <lb></lb>ſeparantur ab invi­<lb></lb>cem, unum potiùs <lb></lb>quàm, aliud moveri <lb></lb>dacatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg417"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg418"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg419"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg420"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg421"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig1"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg422"></arrow.to.target><lb></lb>Etſi autem unumquodque corpus habeat tantùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg423"></arrow.to.target>ro unum motum ſibi proprium, quoniam ab unis tantùm <lb></lb>corporibus ſibi contiguis &amp; quieſcentibus recedere <lb></lb>intelligitur, participare tamen etiam poteſt ex aliis <lb></lb>innumeris, ſi nempe ſit pars aliorurn corporum alios <lb></lb>motus habentium. Ut, ſi quis ambulans in navi horo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg424"></arrow.to.target>logium in perâ geſtet, ejus horologii rotulae unico tan­<lb></lb>tùm motu ſibi proprio movebuntur, ſed participabunt <lb></lb>etiam ex alio, quatenus, adjunctae homini ambulanti, <lb></lb>unam cum illo materiae partem component, &amp; ex alio <lb></lb>quatenus erunt adjunctae navigio in mari fluctuanti, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg425"></arrow.to.target>&amp;sex alio quatenus adjunctae ipſi mari, &amp; denique alio <lb></lb>quatenus adjunctae ipſi terrae, ſi quidem tota terra moveatur. <lb></lb>Omneſque hi motus revera erunt in rotulis <lb></lb>iftis; ſed quia non facilè tam multi ſimul intelligi, nec <lb></lb>etiam omnes agnoſci pogunt, ſufficiet unicum illum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg426"></arrow.to.target>qui proprius eſt cujuſque corporis, in ipſo conſiderare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg422"></margin.target>XXXI. <lb></lb>Quomodo in eodem cor­<lb></lb>pore innumeri diverſi <lb></lb>motus eſſe poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg423"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg424"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg425"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg426"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg427"></arrow.to.target><lb></lb>Ac praeterea ille unicus cujuſque corporis motus, <lb></lb>qui ei proprius eſt, inſtar plurium poteſt conſiderari : <lb></lb>ut, cùm in rotis curruum duos diverſos diſtinguimus, <lb></lb>unum ſcilicet circularem circa ipſarum axem, &amp; alium <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg428"></arrow.to.target>redum ſecundúm longitudinem viae per quam ferun­
<pb pagenum="58"></pb>tur. Sed qud ideò tales motus non ſint revera diſtin­<lb></lb>cti, patet ex eo, quòd unumquodque punctum cor­<lb></lb>poris quod movetur, unam tantùm aliquam lineam <lb></lb>deſcribat. Nec refert, quòd iſta linea ſaepe ſit valde <lb></lb>contorta a, &amp; ideò pluribus diverſis motibus genita
<arrow.to.target n="marg429"></arrow.to.target><lb></lb>videatur : quia poſſumus imaginari, eodem modo <lb></lb>quamcunque lineam, etiam rectam, quae <lb></lb>omnium ſimpliciſſima eſt, ex inſinitis di­<lb></lb>verſis motibus ortam eſſe. Ut ſi linea AB <lb></lb>feratur verſus C D, &amp; eodem tempore
<arrow.to.target n="marg430"></arrow.to.target><lb></lb>punctum A feratur verſus B, linea recta <lb></lb>A D, quam hoc punctum A deſcribet, <lb></lb>non minús pendebit à duobus motibus rectis, ab A in <lb></lb>B &amp; ab AB in CD, quàm linea curva, quae à quovis <lb></lb>rotae puncto deſcribitur, pendet  motu recto &amp;
<arrow.to.target n="marg431"></arrow.to.target> circu­<lb></lb>lari. Ac proinde, quamvis ſaepe utile ſit unum motum <lb></lb>in plures partes hoc pado diſtinguere, ad faciliorem <lb></lb>ejus perceptionem, abſolut tamen loquendo, unus <lb></lb>tantúm in unoquoque corpore eſt numerandus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg427"></margin.target>XXXII. <lb></lb>Quomodo etiam motus <lb></lb>propriè ſumptus, qui  <lb></lb>in quoque corpore <lb></lb>unicus eſt, pro pluribus ſumi poſſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg428"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg429"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg430"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg431"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg432"></arrow.to.target><lb></lb>Ex hoc autem quòd ſuprâ fuerit animadverſum b, 
<arrow.to.target n="marg433"></arrow.to.target><lb></lb>loca omnia corporibus plena eſſe, ſemperque eaſdem <lb></lb>materiae partes aequalibus locis coaequari, ſequitur <lb></lb>nullum corpus moveri poſſe niſi per circulum, ita ſci­<lb></lb>licet ut aliud aliquod | corpus ex loco qem ingreditur <lb></lb>expellat, hocque rurſus aliud, &amp; aliud, uſque ad
<arrow.to.target n="marg434"></arrow.to.target> ulti­<lb></lb>mum, quod in locum à primo derelictum, eodem tem­<lb></lb>poris momento quo derelictus eſt, ingrediatur. Hocque <lb></lb>facilè intelligimus in circulo perfecto, quia videmus <lb></lb>nullum vacuum, nullamque rarefactionem aut con­
<pb pagenum="59"></pb>denſationem requiri, ut pars circuli A moveatur verſus <lb></lb>B, mod eodem tempore pars B moveatur verſus C, <lb></lb>C verſus D, ac D verſus A -Sed
<arrow.to.target n="fig2"></arrow.to.target><lb></lb>idem intelligi etiam poteſt in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg435"></arrow.to.target>circulo non perfecto, &amp; quan­<lb></lb>tumlibet irregulari, modò ad­<lb></lb>vertatur quo pado omnes <lb></lb>locorum inaequalitates inae­<lb></lb>quali motuum celeritate poſ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg436"></arrow.to.target>ſint compenſari. Sic tota ma­<lb></lb>teria contenta in ſpatio  EFGH  circulariter moveri <lb></lb>poteſt abſque ullâ condenſatione vel vacuo, &amp; eodem <lb></lb>tempore ejus pars quae eſt ver­<lb></lb>ſus  
<arrow.to.target n="fig3"></arrow.to.target> E, tranſire verſus G, ac ea <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg437"></arrow.to.target>quae eſt verſus G, tranſire ver­<lb></lb>ſus E, modò tantum, ut <lb></lb>ſpatium in G ſupponitur eſſe <lb></lb>quadruplo latius quàm in E, <lb></lb>ac duplò quàm in F &amp; H, ita <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg438"></arrow.to.target>etiam quadruplo celeriús mo­<lb></lb>veatur in E quàm in G, ac duplo celeriús quàm in <lb></lb>F vel H; atque ita relilquis omnibus in locis motús <lb></lb>celeritas anguſtiam loci compenſet. Hoc enim pacto, <lb></lb>in quovis determinato tempore, tantundem materiae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg439"></arrow.to.target>per unam iſtius circuli partem, qu¬à`m per alteram <lb></lb>tranſibit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg432"></margin.target>XXXIII. <lb></lb>Quomodo in omni motu <lb></lb>integer circulus cor­<lb></lb>porum ſimul movea­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg433"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg434"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg435"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg436"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg437"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg438"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg439"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig2"></figure>
<figure id="fig3"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg440"></arrow.to.target><lb></lb>Fatendum tamen eſt in motu iſto aliquid reperiri, <lb></lb>quod mens quidem noſtra percipit eſſe verum, ſed ta­<lb></lb>men quo pacto fiat, non comprehendit: nempe divi­<lb></lb>ſionem quarundam particularuni materiae in infinitum, <lb></lb>ſive indefinitam atque in tot partes, ut nullam cogi-
<pb pagenum="60"></pb>tatione determinare poſſimus tam exiguam, quin in­<lb></lb>telligamus ipſam in alias adhuc minores reipſa eſſe <lb></lb>diviſam. Fieri enim non poteſt, ut materia quae jam <lb></lb>implet ſpatium G, ſucceſſiv impleat omnia ſpatia <lb></lb>innumeris gradibus minora, quae ſunt inter G &amp; E, niſi
<arrow.to.target n="marg441"></arrow.to.target><lb></lb>aliqua ejus pars ad innumerabiles illorum ſpatiorum <lb></lb>menſuras figuram ſuam accommodet : quod lit fiat, <lb></lb>neceſſe eſt omnes imaginabiles ejus particulas, quae <lb></lb>ſunt revera innumerae, à ſe mutuò aliquantulum re­<lb></lb>moveri, &amp; talis quantulacunque remotio vera
<arrow.to.target n="marg442"></arrow.to.target> divi­<lb></lb>ſio eſt a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg440"></margin.target>XXXIV. <lb></lb>Hinc ſequi diviſionem <lb></lb>materiae in particu­<lb></lb>las revera indefini­<lb></lb>tas, quamvis eae nobis <lb></lb>ſint invomprehenſibi­<lb></lb>les. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg441"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg442"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg443"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum autem nie hîc non loqui de totâ materiâ, <lb></lb>ſed tantúm de aliqu&#039;a ejus parte. Quamvis enim ſup­<lb></lb>ponamus duas aut tres ejus partes eſſe in G tantae <lb></lb>latitudinis quantm eſt ſpatium E, itemque etiam
<arrow.to.target n="marg444"></arrow.to.target> plu­<lb></lb>res alias minores, quae maneant indiviſae : nihilomi­<lb></lb>nus intelligi poteſt eas moveri circulariter verſus E, <lb></lb>modò quaedam alias ipſis admiſtae ſint, quae ſe quomo­<lb></lb>doli|bet inflectant, &amp; figuras ſuas ſic mutent, ut junctae <lb></lb>iſtis figuras ſuas non ita mutantibus, ſed ſolam
<arrow.to.target n="marg445"></arrow.to.target> cele­<lb></lb>ritatem motûs ad rationem loci occupandi accommo­<lb></lb>dantibus, omnes angulos quos iſtae alias non occupa­<lb></lb>bunt, accuratè compleant. Et quamvis, quomodo fiat <lb></lb>indeſinita iſla diviſio, cogitatione comprehendere ne­<lb></lb>queamus, non ideò tamen debemus dubitare quin
<arrow.to.target n="marg446"></arrow.to.target><lb></lb>fiat : quia clarè percipimus illam neceſſariò ſequi ex <lb></lb>naturâ materiae nobis evidentiſſimè cognitâ, percipi­<lb></lb>muſque etiam eam eſſe de genere eorum quae à mente <lb></lb>noſtrâ, utpote finità, capi non po¬§¬§unt b. </s></p>
<pb pagenum="61"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg443"></margin.target>XXXV. <lb></lb>Quomodo fiat divi <lb></lb>ſio, &amp; quòd non ſit du­<lb></lb>bitandum quin fiat,  <lb></lb>etſi non comprehendatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg444"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg445"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg446"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg447"></arrow.to.target><lb></lb>Motûs naturà ſic animadverſâ, conſiderare oportet <lb></lb>ejus cauſam, eamque duplicem : primò ſcilicet uni­<lb></lb>verſalem &amp; primariam, quae eſt cauſa generalis om­<lb></lb>nium motuum qui ſunt in mundo; ac deinde parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg448"></arrow.to.target>cularem, à quâ fit ut ſingulae materiá partes motus, <lb></lb>quos priús non habuerunt, acquirant. Et generalem <lb></lb>quod attinet, manifeſtum mihi videtur illam non aliam <lb></lb>eſſe, quàm Deum ipſum, qui materiam ſimul cum <lb></lb>motu &amp; quiete in principio creavit, jamque, per ſolum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg449"></arrow.to.target>ſuum concurſum ordinarium, tantundem motûs &amp; <lb></lb>quietis in eâ totâ quantum tunc poſuit conſervat. Nam <lb></lb>quamvis ille motus nihil aliud ſit in materià motâ <lb></lb>quàm ejus modus; certam tamen &amp; determinatam <lb></lb>habet quantitatem, quam facilè intelligimus eandem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg450"></arrow.to.target>ſemper in totâ rerum univerſitate eſſe poſſe, quamvis <lb></lb>in ſingulis ejus partibus mutetur. Ita ſcilicet ut pute­<lb></lb>mus, cúm una pars materiae duplò celeriús movetur <lb></lb>quàm altera, &amp; haec altera duplò major eſt quàm prior, <lb></lb>tantundem motús eſſe in minore quàm in majore; ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg451"></arrow.to.target>quantò motus unius partis lentior ſit, tantò motum <lb></lb>alicujus alterius ipſi aequalis fieri celeriorem. Intelli­<lb></lb>gimus | etiam perfectionem eſſe in Deo, non ſolúm <lb></lb>quòd in ſe ipſo ſit immutabilis, ſed etiam quòd modo <lb></lb>quàm maxim conſtanti &amp; immutabili operetur: adeò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg452"></arrow.to.target>ut, iis mutationibus exceptis, quas evidens experientia <lb></lb>vel divina revelatio certas reddit, quaſque ſine ullâ <lb></lb>in creatore mutatione fieri percipimus aut credimus, <lb></lb>nullas alias in ejus operibus ſupponere debeamus, ne <lb></lb>qua inde inconſtantia in ipſo arguatur. Unde ſequitur <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg453"></arrow.to.target>quàm maxim rationi eſſe conſentaneum, ut putemus 
<pb pagenum="62"></pb>ex hoc ſolo, quòd Deus diverſimodè moverit partes <lb></lb>materiae, cúm primúm illas creavit, jamque totam <lb></lb>iſtam materiam conſervet eodem planè modo eàdem­<lb></lb>que ratione quà priús creavit, eum etiam tantundem <lb></lb>motûs in ipſà ſemper conſervare a. 
<arrow.to.target n="marg454"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg447"></margin.target>XXXVI. <lb></lb>Deum eſſe primòriam <lb></lb>motis cauſam : &amp; <lb></lb>eandem ſemper mo­<lb></lb>tûs quantitatem in <lb></lb>univerſo conservare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg448"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg449"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg450"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg451"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg452"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg453"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg454"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg455"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ex hac eâdem immutabilitate Dei, regulae <lb></lb>quádam ſive leges naturae cognoſci poſſunt, quae ſunt <lb></lb>cauſae ſecundariá ac particulares diverſorum motuum, <lb></lb>quos in ſingulis corporibus advertimus. Harum primà <lb></lb>eſt, unamquamque rem, quatenus eſt ſimplex &amp;
<arrow.to.target n="marg456"></arrow.to.target> indi­<lb></lb>viſa, manere, quantum in ſe eſt, in eodem ſemper ſtatu, <lb></lb>nec unquam mutari niſi à cauſis externis. Ita, ſi pars <lb></lb>aliqua materiae ſit quadrata, facilè nobis perſuademus <lb></lb>illam perpetuò manſuram eſſe quadratam, niſi quid <lb></lb>aliunde adveniat quod ejus figuram mutet. Si quieſcat, 
<arrow.to.target n="marg457"></arrow.to.target><lb></lb>non credimus illam unquam incepturam moveri, niſi <lb></lb>ab aliquà cauſà ad id impellatur. Nec ulla major ra­<lb></lb>tio eſt, ſi moveatur, cur putemus ipſam unquam ſuâ <lb></lb>ſponte,* &amp; à nullo alio impeditam, motum illum ſuum <lb></lb>eſſe intermiſſuram. Atque ideò concludendum eſt, id
<arrow.to.target n="marg458"></arrow.to.target><lb></lb>quod movetur, quantum in ſe eſt, ſemper moveri. Sed <lb></lb>quia hîc verſamur circa terram, cujus conſtitutio talis <lb></lb>eſt, ut motus omnes qui propè illam fiunt, | brevi ſiſtan­<lb></lb>tur &amp; ſaepe ob cauſas quae ſenſus noſtros latent : ideò <lb></lb>ab ineunte átate ſaepe judicavimus eos motus, qui ſic
<arrow.to.target n="marg459"></arrow.to.target><lb></lb>à cauſis nobis ignotis ſiſtebantur, ſuà ſponte deſinere. <lb></lb>Jamque proclives ſumus ad illud de omnibus exiſti­<lb></lb>mandum, quod videmur in multis eite experti nempe 
<pb pagenum="63"></pb>illos ex naturâ ſuà ceſſare, ſive tendere ad quietem. <lb></lb>Quod profecto legibus naturae quàm-maxim adverſa­<lb></lb>tur: quies enim motui eſt contraria, nihilque ad ſuum <lb></lb>contrarium, ſive ad deſtructionem ſui ipſius, ex pro­</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg455"></margin.target>XXXVII. <lb></lb>Prima les naturae : <lb></lb>quòd unaquaeque res, <lb></lb>quantum in ſe eſt,  <lb></lb>ſemper in eodem statu <lb></lb>perſeveret; ſicque <lb></lb>quòd ſemel movetur, <lb></lb>ſemper moveri per­<lb></lb>gat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg456"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg457"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg458"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg459"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg460"></arrow.to.target>priâ naturà ferri poteſt. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg461"></arrow.to.target><lb></lb>Et verò quotidiana experientia, in iis quae projiciun­<lb></lb>tur regulam noſtram omnino confirmat. Neque enim <lb></lb>alia ratio eſt, cur projecta perſeverent aliquandiu in <lb></lb>motu, poſtquam à manu jaciente ſeparata ſunt, quàm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg462"></arrow.to.target>quia ſemel mota pergunt moveri donec ab obviis cor­<lb></lb>poribus retardentur. Et manifeſtum eſt ipſa ſolere ab <lb></lb>ae<gap></gap>re, aliiſve quibuſlibet fluidis corporibus in quibus <lb></lb>moventur, paulatim retardari, atque ideb motum ipſo­<lb></lb>rum diu durare non poſſe. Ae<gap></gap>rem enim motibus alio­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg463"></arrow.to.target>rum corporum reſiſtere, ipſo ſenſu tadús poſſumus ex­<lb></lb>periri, ſi flabello ipſum percutiamus; idemque volatus <lb></lb>avium confirmat. Et nullus alius eſt liquor, qui non <lb></lb>manifeſtiús adhuc, quàm ae<gap></gap>r, motibus projectorum <lb></lb>reſiſtat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg460"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg461"></margin.target>XXXVIII. <lb></lb>De motu projectorum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg462"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg463"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg464"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg465"></arrow.to.target>Altera lex naturae eſt : unamquamque partem mate­<lb></lb>riae, ſeorſim ſpectatam, non tendere unquam ut ſecun­<lb></lb>dúm ullas lineas obliquas pergat moveri, ſed tantum­<lb></lb>modo ſecundúm rectas ;  etſi multae ſaepe cogantur <lb></lb>deflectere propter occurſum aliarum, atque, ut paulò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg466"></arrow.to.target>antè dictum eſt a, in quolibet motu fiat quodammodo <lb></lb>circulus, ex omni materiâ ſimul motâ. Cauſa hujus <lb></lb>regulae eadem eſt quae prae|cedentis, nempe immutabi­<lb></lb>litas &amp; ſimplicitas operationis, per quam Deus motum <lb></lb>in materiâ conſervat. Neque enim illum conſervat, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg467"></arrow.to.target><lb></lb>niſi praeciſè qualis eſt eo ipſo temporis momento quo 
<pb pagenum="64"></pb>conſervat, nullà habitâ ratione ejus qui fortè ſuit paulò <lb></lb>antè. Ac quamvis nullus motus fiat in inſtanti, mani­<lb></lb>feſtum tamen eſt omne id quod movetur, in ſingulis <lb></lb>inſtantibus quae poſſunt deſignari dum movetur, de­<lb></lb>terminaturn eſſe ad motum ſuum continuandurn
<arrow.to.target n="marg468"></arrow.to.target> ver­<lb></lb>ſus aliquam partem, ſecundúm lineam rectam, non <lb></lb>autem unquam ſecundúm ullam lineam curvam. Ut, <lb></lb>exempli cauſâ, lapis <lb></lb>A, in fundâ E A per <lb></lb>circulum A B F
<arrow.to.target n="marg469"></arrow.to.target> rota­<lb></lb>tus, eo inſtanti, quo <lb></lb>eſt in puncto A, de­<lb></lb>terminatusquidem eſt <lb></lb>ad motum verſus ali­<lb></lb>quam partem, nempe
<arrow.to.target n="marg470"></arrow.to.target><lb></lb>ſecundùm lineam re­<lb></lb>ctam verſus C, ita <lb></lb>ſcilicet ut linea recta <lb></lb>A C ſit tangens cir­<lb></lb>culi. Non autem fingi
<arrow.to.target n="marg471"></arrow.to.target><lb></lb>poteſt illum determinatum eſſe ad ullum motum <lb></lb>curvum : etſi enim priús venerit ex L ad A per li­<lb></lb>neam curvam, nihil tamen iſtiu&#039;s curvitatis intelligi <lb></lb>poteſt in eo remanere, dum eſt in puncto A. Hocque <lb></lb>etiam experientiâ confirmatur, quia ſi | tunc è  fundâ
<arrow.to.target n="marg472"></arrow.to.target><lb></lb>egrediatur, non perget moveri verſus B, ſed verſus <lb></lb>C. Ex quo ſequitur, omne corpus quod circulariter <lb></lb>movetur, perpetuò tendere ut recedat à centro cir­<lb></lb>culi quem deſcribit. Ut ipſo manûs ſenſu experimur <lb></lb>in lapide, dum illum fundâ circumagimus. Et quia
<arrow.to.target n="marg473"></arrow.to.target><lb></lb>conſideratione iſtâ in ſequentibus ſaepe utemur, dili-
<pb pagenum="65"></pb>genter erit advertenda, fuſiuſque infrà exponetur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg464"></margin.target>XXXIX. <lb></lb>Altera lex naturae :  <lb></lb>quòd omnis motus ex <lb></lb>ſe ipſo ſit rectus; &amp; <lb></lb>ideò quae circulariter <lb></lb>moventur, tendere <lb></lb>ſemper ut recedankt ¬à <lb></lb>centro circuli quem <lb></lb>deſcribunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg465"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg466"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg467"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg468"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg469"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg470"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg471"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg472"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg473"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg474"></arrow.to.target><lb></lb>Tertia lex naturae haec eſt : ubi corpus quod move­<lb></lb>tur alteri occurrit, ſi minorem habeat vim ad pergen­<lb></lb>dum ſecundùm lineam rectam, quàm hoc alterum ad <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg475"></arrow.to.target>ei reſiſtendum, tunc deflectitur in aliam partem, &amp; <lb></lb>motum ſuum retinendo ſolam motús determinationem <lb></lb>amittit; ſi verò habeat majorem, tunc alterum corpus <lb></lb>ſecum movet, ac quantum ei dat de ſuo motu, tantun­<lb></lb>dem perdit. Ita experimur dura quaelibet corpora pro­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg476"></arrow.to.target>jecta, cúm in aliud durum corpus impingunt, non ideò <lb></lb>à motu ceſſare, ſed verſus contrariam partem reflecti; <lb></lb>contrà verò, cúm occurrunt corpori molli, quia facilè <lb></lb>in illud motum omnem ſuum tranſmittunt, ideò ſtatim <lb></lb>ad quietem reduci. Atque omnes cauſae particulares <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg477"></arrow.to.target>mutationum, quae corporibus ſunt ; <lb></lb>accidunt, in hac tertiâ <lb></lb>lege continentur, ſaltem eá quae ipſae corporea ſunt; <lb></lb>an enim, &amp; qualem, mentes humanae vel Angelicá vim <lb></lb>habeant corpora movendi, non jam inquirimus, ſed ad <lb></lb>tractationem <emph type="italics"></emph> de homine reſervamus b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg474"></margin.target>5XL. <lb></lb>Tertia lex: quòd unum <lb></lb>corpus, alteri fortio­<lb></lb>ri occurrendo, nihil <lb></lb>amittat de ſuo motu ; <lb></lb>occurrendo verò mi­<lb></lb>nùs forti, tantum <lb></lb>amittat, quantum in  <lb></lb>illud transfert. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg475"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg476"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg477"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg478"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg479"></arrow.to.target>Demoniſtratur autem prior pars hujus legis, ex eo <lb></lb>quòd differentia ſit inter motum in ſe ſpectatum &amp; <lb></lb>ipſius determinationem verſus certam partem, quâ ſit <lb></lb>ut iſta determinatio poſſit mutari, motu integro rema­<lb></lb>nente. Cúm enim, ut antè dictum eſt, unaquaeque res, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg480"></arrow.to.target>non compoſita, ſed ſimplex, qualis eſt motus, ſemper <lb></lb>eſſe perſeve|ret, quamdiu à nullâ cauſà externâ deſtrui­<lb></lb>tur; &amp; in occurſu duri corporis, appareat quidem cauſa <lb></lb>quae impediat, ne motus alterius corporis, cui occur­<lb></lb>rit, maneat determinatus verſus eandem partem; non 
<pb pagenum="66"></pb>autem ulla, quá motum ipſum tollat vel minuat, quia <lb></lb>motus motui non eſt contrarius: hinc ſequitur illum <lb></lb>idcirco minui non debere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg478"></margin.target>XLI. <lb></lb>Probatio prioris partis <lb></lb>hujus regulae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg479"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg480"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg481"></arrow.to.target><lb></lb>Demonſtratur etiam pars altera ex immutabilitate <lb></lb>operationis Dei, mundum eâdem actione, quâ olim
<arrow.to.target n="marg482"></arrow.to.target><lb></lb>creavit, continuò jam conſervantis. Cúm enim omnia <lb></lb>corporibus ſint plena, &amp; nihilominus uniuſcujuſque <lb></lb>corporis motus tendat in lineam rectam, perſpicuum <lb></lb>eſt Deum ab initio, mundum creando, non modò diver­<lb></lb>ſas ejus partes diverſimodè moviſſe, ſed ſimul etiam
<arrow.to.target n="marg483"></arrow.to.target><lb></lb>effeciſſe, ut unae alias impellerent motuſque ſuos in <lb></lb>illas transferrent : adeò ut jam, ipſum conſervando <lb></lb>eâdem actione, ac cum iiſdem legibus cum quibus <lb></lb>creavit, motum, non iiſdem materiae partibus ſemper <lb></lb>infixum, ſed ex unis in alias prout ſibi mutuò
<arrow.to.target n="marg484"></arrow.to.target> occur­<lb></lb>runt tranſeuntem, conſervet. Sicque haec ipſa crea­<lb></lb>turarum continua mutatio immutabilitatis Dei eſt <lb></lb>argumentum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg481"></margin.target>XLII. <lb></lb>Probatio poſterioris <lb></lb>partis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg482"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg483"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg484"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg485"></arrow.to.target><lb></lb>Hic verò diligenter advertendum eſt, in quo conſi­<lb></lb>ſtat vis cujuſque corporis ad agendum in aliud, vel ad
<arrow.to.target n="marg486"></arrow.to.target><lb></lb>actioni alterius reſiſtendum : nempe in hoc uno, quòd <lb></lb>unaquaeque res tendat, quantum in ſe eſt, ad perma­<lb></lb>nendum in eodem ſtatu in quo eſt,  juxta legem primo <lb></lb>loco poſitam a. Hinc enim id quod alteri conjunctum <lb></lb>eſt, vim habet nonnullam, ad impediendum ne
<arrow.to.target n="marg487"></arrow.to.target> diſ­<lb></lb>jungatur; id quod diſjunctum eſt, ad manendum diſ­<lb></lb>junctum; id quod quieſcit, ad perſeverandum in ſuà <lb></lb>quiete, atque ex conſequenti ad reſiſtendum iis omni­<lb></lb>bus quae illam poſſunt mutare; id quod molvetur, ad <lb></lb>perſeverandum in ſuo motu, hoc eſt, in motu ejuſdem
<arrow.to.target n="marg488"></arrow.to.target>
<pb pagenum="67"></pb>celeritatis &amp; verſus eandem partem. Viſque illa debet <lb></lb>aeſtimari tum à magnitudine corporis in quo eſt, &amp; <lb></lb>ſuperficiei ſecundúm quam iſtud corpus ab alio diſ­<lb></lb>jungitur; tum à celeritate motús, ac naturâ &amp; con­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg489"></arrow.to.target>trarietate modi, quo diverſa corpora ſibi mutuò oc­<lb></lb>currunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg485"></margin.target>XLIII. <lb></lb>In quo conſiſtat vis <lb></lb>cujuſque corporis ad <lb></lb>agendum vel reſiſten­<lb></lb>dum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg486"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg487"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg488"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg489"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg490"></arrow.to.target><lb></lb>Atque notandum eſt, unum motum alteri motui <lb></lb>aequ¬è veloci nullo modo eſſe contrarium, ſed propriè­<lb></lb>tantúm duplicem hic inveniri contrarietatem. Unam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg491"></arrow.to.target>inter motum &amp; quietem, vel etiam inter motús celeri­<lb></lb>oppo¬ßiam. <lb></lb>tatem &amp; tarditaem, quatenus ſcilicet iſta tarditas de <lb></lb>quietis naturà participat. Alteram inter determinatio­<lb></lb>nem motus verſus aliquam partem, &amp; occurſum cor­<lb></lb>poris in illâ parte quieſcentis vel aliter moti; atque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg492"></arrow.to.target>pro ratione partis in quam corpus alteri occurrens <lb></lb>movetur, haec contrarietas eſt major vel minor. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg490"></margin.target>XLIV. <lb></lb>Motum non eſſe motui <lb></lb>contrarium, ſed quie­<lb></lb>ti ; &amp; determinatio­<lb></lb>nem in unam partem, <lb></lb>determinationi in <lb></lb>partem oppoſitam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg491"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg492"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg493"></arrow.to.target><lb></lb>Ex quibus ut poſſimus determinare, quo pacto ſin­<lb></lb>gula corpora motus ſuos augeant vel minuant, vel in <lb></lb>minari, quanium cu­<lb></lb>alias partes convertant, ob aliorum corporum occur­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg494"></arrow.to.target>ſus, oportet tantúm calculo ſubducere, quantum in <lb></lb>unoquoque ſit virium, ſive ad movendum, ſive ad mo­<lb></lb>tui reſiſtendum; ac pro certo ſtatuere, illud ſemper, <lb></lb>quod valentius eſt, fortiri ſuum eſſedum. Hocque fa­<lb></lb>cilè calculo ſubduci poſſet, ſi duo tant&#039;um corpora ſibi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg495"></arrow.to.target>mutuò occurrerent, eaque eſſent perfectè dura, &amp; à <lb></lb>reliquis omnibus ſic diviſa, u.t eorum motus à nullis <lb></lb>aliis circumjacentibus impedirentur nec juvarentur; <lb></lb>ea enim regulas ſequentes obſervarent a. <lb></lb><lb></lb>franc√ºaise des Principes, et p. 327. </s></p>
<pb pagenum="68"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg493"></margin.target>XLV. <lb></lb>Quomodo poſſit deter­<lb></lb>minari, quantum cu­<lb></lb>juſque corporis mo­<lb></lb>tus mutetur propter <lb></lb>aliorum corporum <lb></lb>regulas ſequentes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg494"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg495"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg496"></arrow.to.target><lb></lb>Primò, ſi duo illa corpora, puta B &amp; C, eſſent planè <lb></lb>aequalia, &amp; aequè velociter moverentur, B quidem à <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig4"></arrow.to.target>dextrâ verſuſ ſiniſtram, &amp; C illi in <lb></lb>directum ¬à ſiniſtrâ verſus | dextram, <lb></lb>cùm ſibi mutuò occurrerent,
<arrow.to.target n="marg497"></arrow.to.target> refle­<lb></lb>cterentur, &amp; poſtea pergerent moveri, B verſus dex­<lb></lb>tram &amp; C verſus ſiniſstram, mullâ  parte ſuae celeritatis <lb></lb>amiſſâ a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg496"></margin.target><lb></lb>XLVI <lb></lb>Prima. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg497"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig4"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg498"></arrow.to.target><lb></lb>Secundò, ſi  B  eſſet tantillò majus quàm C, caeteris <lb></lb>poſitis ut priùs, tunc ſolum C reflecteretur, &amp;
<arrow.to.target n="marg499"></arrow.to.target> utrum­<lb></lb>que verſus ſiniſtram eâdem, ceoerotate movereteur. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg500"></arrow.to.target><lb></lb>Tertiò, ſi mole eſſent aequalia, ſed B tantillò cele­<lb></lb>riùs moveretur quàm C, non tantùm ambo pergerent <lb></lb>moveri verſus ſiniſstram, ſed etiam transferretur ex B <lb></lb>in C media pars celeritatis quâ hoc ab illo
<arrow.to.target n="marg501"></arrow.to.target> excedere­<lb></lb>tur : hoc eſt, ſi fuiſſent priùs ſex gradus celeritatis in <lb></lb>B, &amp; quatuor tantùm in C, post mutuum occurſum <lb></lb>unumquodque tenderet verſus ſinistram, cum quinque <lb></lb>gradibus celeritatis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg498"></margin.target>XLVII. <lb></lb>Secunda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg499"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg500"></margin.target>XLVIII. <lb></lb>Tertia. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg501"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg502"></arrow.to.target><lb></lb>Quartò, ſi corpus C planè quieſceret, eſſetque paulò
<arrow.to.target n="marg503"></arrow.to.target><lb></lb>majus quàm B, quâcunque cum celeritate B movere­<lb></lb>tur verſus C, nunquam ipſum C moveret ; ſed ab eo <lb></lb>reppeleretur in contrariam partem : quia corpus quieſ­<lb></lb>cens magis reſiſtit magnae celeritati quàm parvae, idque <lb></lb>pro ratione exceſſús unius ſupra alteram; &amp; idcirco
<arrow.to.target n="marg504"></arrow.to.target><lb></lb>ſemper major eſſet vis in C ad reſi:ſtendum, quàrn in B <lb></lb>ad impellendum b. </s></p>
<pb pagenum="69"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg502"></margin.target>XLIX. <lb></lb>Quarta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg503"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg504"></margin.target>55</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg505"></arrow.to.target><lb></lb>Quintò, ſi corpus quieſcens C eſſet minus quàm B, <lb></lb>tunc quantumvis tarde B verſus C moveretur, illud <lb></lb>ſecum moveret, partem ſilicet ſui motûs ei talem <lb></lb>transferendo, ut ambo poſtea aequè celeriter moveren­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg506"></arrow.to.target>tur: nempe, ſi B eſſet duplo majus quàm C, transferret <lb></lb>ipſi tertiam partem ſui motûs, quia una illa tertia pars <lb></lb>tam celeriter moveret corpus C, quàm duae reſi­<lb></lb>duae corpus B duplo majus. Et ita, poſtquam B ipſi C <lb></lb>occurriſſet, | unà tertiâ parte tardiús moveretur quàm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg507"></arrow.to.target>priús, hoc eſt tantundem temporis requireret, ut mo­<lb></lb>veretur per ſpatium duorum pedum, quàm priús ut <lb></lb>moveretur per ſpatium trium. ſodem modo, ſi B eſſet <lb></lb>triplo majus quàm C, transferret ipſi quartam partem <lb></lb>ſui motûs; &amp; ſic de caeteris a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg505"></margin.target>L. <lb></lb>Quinta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg506"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg507"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg508"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg509"></arrow.to.target>Sextà, ſi corpus C quieſcens eſſet accuratiſſimè <lb></lb>aequale corpori B verſus illud moto, partim ab ipſo <lb></lb>impelleretur, &amp; partim ipſum in contrariam partem <lb></lb>repelleret : nempe, ſi B veniret verſus C cum quatuor <lb></lb>gradibus celeritatis, communicaret ipſi C unum gra­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg510"></arrow.to.target>dum, &amp; cum tribus reſiduis reflecteretur verſus par­<lb></lb>tem adverſam b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg508"></margin.target>L. <lb></lb>Sexta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg509"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg510"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg511"></arrow.to.target><lb></lb>Denique, ſi B &amp; C verſus eandem partem moveren­<lb></lb>tur, C quidem tardiús, B autem illud inſequens cele­<lb></lb>riús, ita ut ipſum tandem attingeret, eſſetque C majus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg512"></arrow.to.target>quàm B, ſed exceſſus celeritatis in B eſſet major, quàm <lb></lb>exceſſus magnitudinis in C: tunc B transſerret tantum <lb></lb>de ſuo motu in C, ut ambo poſtea aequè celeriter &amp; in <lb></lb>eaſdem partes moverentur. Si autem à contra exceſſus <lb></lb>celeritatis in B minor eſſet, quàm exceſſus magnitu­
<pb pagenum="70"></pb>dinis in C, B in contratiam partem reflecteretur, &amp; <lb></lb>motum omnem ſuum retineret. Atque hi exceſſus ita <lb></lb>computantur: ſi C eſſet duplo majus qum B, &amp; B non <lb></lb>moveretur duplo celeriús qum C, ipſum non pelleret, <lb></lb>ſed in contrariam partem reflecteretur; ſi verò magis
<arrow.to.target n="marg513"></arrow.to.target><lb></lb>quàm duplo celeriús moveretur, ipſum pelleret. <lb></lb>Nempe, ſi C haberet tantúm duos gradus celeritatis, &amp; <lb></lb>B haberet quinque, demerentur duo gradus ex B, qui <lb></lb>tranſlati in C unum tantúm gradum eſſicerent, quia <lb></lb>C eſt duplo majus qum B: quo ſieret ut duo corpora
<arrow.to.target n="marg514"></arrow.to.target><lb></lb>B &amp; C cum tribus gradibus celeritatis | poſtea move­<lb></lb>rentur; &amp; ita de caeteris eſt judicandum. Nec iſta egent <lb></lb>probatione, quia per ſe ſunt manifeſta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg511"></margin.target>LII. <lb></lb>Septima. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg512"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg513"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg514"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg515"></arrow.to.target><lb></lb>Sed quia nulla in mundo corpora eſſe poitunt à re­<lb></lb>liquis omnibus ita diviſa, &amp; nulla circa nos eſſe ſolent
<arrow.to.target n="marg516"></arrow.to.target><lb></lb>planè dura, ide multò difficiliús iniri poteſt calculus, <lb></lb>ad determinandum quantum cujuſque corporis motus <lb></lb>ob aliorum occurſum mutetur. Simul enim habenda <lb></lb>eſt ratio eorum omnium, qu illud circumquaque con­<lb></lb>tingunt, eaque, quantum ad hoc, valde diverſos
<arrow.to.target n="marg517"></arrow.to.target> ha­<lb></lb>bent effectus, prout ſunt dura vel fluida : quorum <lb></lb>ideò diverſitas in quo conſiſtat, hic eſt quaerendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg515"></margin.target>LIII. <lb></lb>Harum regularum <lb></lb>uſum eſſe diſſicilem, <lb></lb>propterea quòd <lb></lb>unumquodquè cor­<lb></lb>pus ¬à multis ſimul <lb></lb>tangatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg516"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg517"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg518"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe, ſenſu teſte, non aliam agnoſcimus, quàm <lb></lb>quòd fluidorum partes facilè recedant ex locis ſuis, <lb></lb>atque ide manibus noſtris verſus illa ſe moventibus
<arrow.to.target n="marg519"></arrow.to.target><lb></lb>non reſiſtant; contràautem durorum partes ita ſibi <lb></lb>mutu cohaerent, ut non ſine vi, quae ſufficiat ad iſtam <lb></lb>illorum cohaerentiam ſuperandam, ſejungi poſſint. Et <lb></lb>ulteriús inveſtigantes quî fiat ut quaedam corpora ſine <lb></lb>ullâ difficultate loca ſua corporibus aliis relinquant, 
<arrow.to.target n="marg520"></arrow.to.target><lb></lb>alia non item : facilè advertimus ea quae jam ſunt 
<pb pagenum="71"></pb>in motu non impedire ne loca quae ſponte deſe­<lb></lb>runt ab aliis occupentur; ſed ea quá quieſcunt, non <lb></lb>ſine aliquâ vi ex locis ſuis extrudi poſſe. Unde licet <lb></lb>colligere, corpora diviſa in multas exiguas particulas, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg521"></arrow.to.target>motibus à ſe mutuò diverſis agitatas, eſſe fluida; ea <lb></lb>verò, quorum omnes particulae juxta ſe mutuò quieſ­<lb></lb>cunt, eſſe dura. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg518"></margin.target>LIV. <lb></lb>Quae ſint corpora du­<lb></lb>ra, quae fluida. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg519"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg520"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg521"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg522"></arrow.to.target><lb></lb>Neque profectò ullum glutinurn poſſumus excogi­<lb></lb>tare, quod particulas durorum corporum firmiús inter <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg523"></arrow.to.target>ſe conjungat, quàm ipſarum quies. Quid enim eſſe <lb></lb>poſſet glutinum iſtud ? Non ſubſtantia : quia, cúm par­<lb></lb>ticulae iſtae ſint ſubſtantiae, nulla ratio eſt cur per aliam <lb></lb>ſubſtantiam potiús | quàm per ſe ipſas jungerentur. <lb></lb>Non etiam eſt modus ullus diverſus à quiete : nullus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg524"></arrow.to.target>enim alius magis adverſari poteſt rnotui, per quem <lb></lb>iſtae particulae ſeparentur, quàm ipſarum quies. Atque <lb></lb>praeter ſubſtantias &amp; earum modos, nullum aliud ge­<lb></lb>nus rerum agnoſcimus a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg522"></margin.target>LV. <lb></lb>Durorum paries nullo <lb></lb>alio glutino ſimul <lb></lb>jungi, quàm earum <lb></lb>quiete. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg523"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg524"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg525"></arrow.to.target><lb></lb>Quantum autem ad fluida, etſi ſenſu non adverta­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg526"></arrow.to.target>mus ipſorum particulas moveri, quia ſunt nimis exi­<lb></lb>guae facilè tamen ex eſſectibus id colligitur, praecipuè <lb></lb>in ae<gap></gap>re &amp; aquâ, ex eo quòd alia multa cor­<lb></lb>rumpant. Neque enim actio ulla corporea, qualis iſta <lb></lb>corruptio eſt, ſine motu locali eſſe poteſt ; cauſae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg527"></arrow.to.target>ipſorum motûs infrà dicentur b. Sed in eo eſt difficul­<lb></lb>tas, quòd iſtae fluidorum particulae non poſſint omnes <lb></lb>eodem tempore in unamquamque partem ferri; quod <lb></lb>tamen requiri videtur, ut non impediant motum cor­<lb></lb>porum ex qualibet parte venientium, quemadmodum 
<pb pagenum="72"></pb>videmus illas eum non impedire. Nam ſi, exempli <lb></lb>cauſà, corpus durum B moveatur verſus C, ac quae­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig5"></arrow.to.target>dam ex partibus fluidi in­<lb></lb>termedii D ferantur in con­<lb></lb>trarium à C verſus B, hae
<arrow.to.target n="marg528"></arrow.to.target><lb></lb>motum eius non juvabunt, <lb></lb>ſed contrà magis impe­<lb></lb>dient, quàm ſi plan eſſent <lb></lb>ſine motu. Quze difficultas ut ſolvatur, recordandum <lb></lb>eſt, non motum, ſed quietem eſſe motui contrariam; &amp;
<arrow.to.target n="marg529"></arrow.to.target><lb></lb>motûs determinationem verſus unam partem eſſe con­<lb></lb>trariam ejuſdem determinationi verſus partem oppo­<lb></lb>ſitam, ut iam dictum eſt a; itemque omne id quod <lb></lb>movetur, tendere ſemper ut pergat moveri ſecundùm <lb></lb>lineam rectam b. Ex his enim patet: primò, corpus
<arrow.to.target n="marg530"></arrow.to.target> du­<lb></lb>rum B, | dum quieſcit, magis opponi, ſuà illâ quiete, <lb></lb>motibus particularum corporis fluidi D ſimul ſpecta­<lb></lb>tis, quàm iiſdem opponeretur ſuo motu, ſi moveretur. <lb></lb>Ac deinde, quantum ad determinationem, verum qui­<lb></lb>dem eſt tot eſſe ex particulis ipſius D, quae moventur
<arrow.to.target n="marg531"></arrow.to.target><lb></lb>à C verſus B, quot ſunt quae moventur in contrarium: <lb></lb>quippe epedem ſunt quae, venientes à C, impingunt in <lb></lb>ſuperficiem corporis B, ac deinde retorquentur ver­<lb></lb>ſus C. Et quidem ſingulae ex iſlis ſeorſim ſpectatae, im­<lb></lb>pingentes in B, pellunt ipſum verſus ſ, atque ita
<arrow.to.target n="marg532"></arrow.to.target> ma­<lb></lb>gis impediunt, ne moveatur verſus C, quàm ſi eſſent <lb></lb>ſine motu; ſed, quia totidem etiam ab F tendunt in B, <lb></lb>illudque pellunt verſus C, idcirco, quantum ad hoc <lb></lb>attinet B non magis pellitur verſus unam partem 
<pb pagenum="73"></pb>quàm verſus alteram, &amp; ideò, niſi quid aliud accedat, <lb></lb>manet immotum. Cujuſcunque enim figurae ipſum <lb></lb>eſſe ſupponamus, ſemper accurat à totidem particu­<lb></lb>lis fluidi ex unâ parte pelletur quàm ex alterâ; modò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg533"></arrow.to.target>ne fluidum ipſum in ullam partem magis feratur <lb></lb>quàm in reliquas. Et ſupponere debemus B omni ex <lb></lb>parte à fluido D ſ circumdari; atque ſi fortè non tanta <lb></lb>ſit iſtius fluidi quantitas in F quàm in D, nihil refert: <lb></lb>quia non agit in B ſe toto, ſed duntaxat iis ſuis parti <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg534"></arrow.to.target>bus quae ſuperficiem ejus attingunt. Hactenus verò  <lb></lb>ſpectavimus B ut immotum; jam ſi ponamus ipſum <lb></lb>ab aliquâ vi, aliunde adveniente, impelli verſus C, <lb></lb>haec vis (quantumvis exigua) ſufficiet, non quidem ad <lb></lb>ipſum ſe ſolâ movendum, ſed ad concurrendum cum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg535"></arrow.to.target>particulis corporis fluidi FD, ipſaſque de|terminandas <lb></lb>ad illud etiam pellendum verſus C, eique partem ſui <lb></lb>motûs communicandam a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg525"></margin.target>LVI. <lb></lb>Fluidorum particulas <lb></lb>aequali vi verſus om­<lb></lb>nes partes moveri. Et <lb></lb>corpus durum in flui­<lb></lb>do exiſtens, à mini­<lb></lb>mâ  vi poſſe determi­<lb></lb>nari ad motum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg526"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg527"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg528"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg529"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg530"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg531"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg532"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg533"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg534"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg535"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig5"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg536"></arrow.to.target><lb></lb>Quod ut clariús intelligatur, fingamus primò, cor­<lb></lb>pus durum B nondum eſſe in fluido FD, ſed hujus fluidi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg537"></arrow.to.target>particulas a e i o a, diſpoſitas in modum annuli, moveri <lb></lb>circulariter ſecund`m ordinem notarum a e i; aliaſque <lb></lb>o u y a o  moveri eodem modo ſecundùm ordinem nota­<lb></lb>rum o u y. Ut enim corpus aliquod ſit fluidum, debent <lb></lb>ejus particulae moveri pluribus modis, ut jam dictum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg538"></arrow.to.target>eſt b. Quieſcat deinde corpus durum B in hoc fluido FD <lb></lb>inter a &amp; o : quid fiet?  Nempe particulae a e i o  impe­<lb></lb>dientur ab ipſo, ne poſſint tranſire ab o verſus a, ut <lb></lb>abſolvant circulum ſui motûs; itemque particulae  o u y a <lb></lb>impedientur ne pergant ab a verſus o; ac venientes ab 
<pb pagenum="74"></pb><emph type="italics"></emph>i<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>o<emph.end type="italics"></emph.end>, perlen B verſus C; itemque venientes ab <emph type="italics"></emph>y<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>verſus <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>, ipſum tantundem repellent verſus F; ideò­<lb></lb>que nullam ſolae habebunt vim ad illud movendum, <lb></lb>ſed reflectedentur ab <emph type="italics"></emph>o<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>u<emph.end type="italics"></emph.end>, &amp; ab <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end>, fietque <lb></lb>una circulatio ex duabus, ſecundúm ordinem
<arrow.to.target n="marg539"></arrow.to.target> nota­<lb></lb>rum a i o u y a.  Et ita, propter occurſum corporis B, <lb></lb>non quidem ſiſtetur ullo modo ipſarum motus, ſed <lb></lb>mutabitur tantúm determinatio, nec incedent per li­<lb></lb>neas tam rectas a, vel tam prope accedentes ad rectam, <lb></lb>quàm ſi in B non impingerent. Tandem denique
<arrow.to.target n="marg540"></arrow.to.target> acce­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig6"></arrow.to.target>dat nova aliqua vis, pel­<lb></lb>lens B verſus C, haec vis, <lb></lb>quantumvis exigua, juncta <lb></lb>ei quâ particulá fluidi, ve­<lb></lb>nientes ab <emph type="italics"></emph>i<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>o<emph.end type="italics"></emph.end>,
<arrow.to.target n="marg541"></arrow.to.target> ip­<lb></lb>ſum etiam pellunt verſus <lb></lb>C, ſuperabit eam quà venientes ab <emph type="italics"></emph>y<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end> illud in <lb></lb>contrariam partem repellunt; atque ideò ſufficiet ad <lb></lb>ipſarum determinationem mutandam, &amp; efficiendum <lb></lb>ut ferantur ſecundùm ordinem notarum <emph type="italics"></emph> a y u o<emph.end type="italics"></emph.end>,  in
<arrow.to.target n="marg542"></arrow.to.target> quan­<lb></lb>tum hoc requiritur ad motum corporis B non impe­<lb></lb>diendum b : | quia, cúm duo corpora determinantur ad <lb></lb>motum verſus partes plan contrarias &amp; ſibi mutuò <lb></lb>oppoſitas, illud in quo major eſt vis, alterius determi­<lb></lb>nationem debet mutare. Atque quod hîc dico de
<arrow.to.target n="marg543"></arrow.to.target> par­<lb></lb>ticulis  <emph type="italics"></emph>a e i o u y<emph.end type="italics"></emph.end>,  de omnibus etiam aliis ſluidi F D, quae <lb></lb>in B impingunt, eſt intelligendum : quàd nempe ſin­<lb></lb>gulee ex iis qu2e illud pellunt verſus C, oppoſitá ſint <lb></lb>totidem aliis, id ipſum in contrariam partem pellen­
<pb pagenum="75"></pb>tibus; quòdque perexigua vis, illis adjuncta, ſufficiat <lb></lb>ad harurn determinationem mutandam; quòdque, <lb></lb>quamvis nullae fortè deſcribant tales circulos, quales <lb></lb>hîc repraeſentantur  <emph type="italics"></emph>a e i o<emph.end type="italics"></emph.end> &amp;  <emph type="italics"></emph>o u y a<emph.end type="italics"></emph.end>, haud dubi tamen <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg544"></arrow.to.target>omnes circulariter, &amp; aliquibus modis huic aequipol­<lb></lb>lentibus moveantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg536"></margin.target>LVII. <lb></lb>Ejuſdem rei demon­<lb></lb>ſtratio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg537"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg538"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg539"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg540"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg541"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg542"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg543"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg544"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig6"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg545"></arrow.to.target><lb></lb>Ita ergo mutatâ determinatione particularum fluidi, <lb></lb>quae impediebant ne corpus B moveretur verſus C <lb></lb>hoc corpus B omnino incipiet moveri, &amp; quidem eâ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg546"></arrow.to.target>dem cum celeritate, quà vis à fluido diverſa illud pel­<lb></lb>lit; ſi ſupponamus in iſlo fluido nullas eſſe particulas, <lb></lb>quae non celeriùs, vel ſaltem aequè celeriter movean­<lb></lb>tur. Nam, ſi quae tardiús agantur, quatenus ex illis <lb></lb>conſtat rationem fluidi non habet, neque tunc ſufficit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg547"></arrow.to.target>minima quaeque vis ad corpus durum in hoc fluido <lb></lb>exiſtens movendum; ſed tanta requiritur, ut ſuperet <lb></lb>reſiſtentiam quae oritur ab iſtarum fluidi particularum <lb></lb>tarditate. Ac ideò ſaepe videmus ae<gap></gap>rem, aquam &amp; alia <lb></lb>fluida, multúm reſiſtere corporibus, quae in ipſis valde <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg548"></arrow.to.target>celeriter aguntur, iiſdemque ſine ullâ difficultate ce­<lb></lb>dere, cùm lentiús procedunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg545"></margin.target>LVIII. <lb></lb>Si quae fluidi particulae <lb></lb>tardiús moveantur, <lb></lb>quàm corpus durum <lb></lb>in eo exiſtens, illud <lb></lb>hac in parte fluidi <lb></lb>rationem non habere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg546"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg547"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg548"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg549"></arrow.to.target><lb></lb>Cúm autem corpus B ſic movetur verſus C, non pu­<lb></lb>tandum eſt, illud accipere ſuum motum à ſolâ vi exter­<lb></lb>nâ ipſum impellente, ſed maximà ex parte à fluidi par­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg550"></arrow.to.target>ticulis; | ita ſcilicet, ut eá quer componunt circulos <lb></lb><emph type="italics"></emph>a e i o<emph.end type="italics"></emph.end>  &amp; <emph type="italics"></emph> a y u o<emph.end type="italics"></emph.end>,  tantum amittant de ſuo motu, quantum <lb></lb>acquirent ea particulit corporis duri B quae ſunt inter <lb></lb><emph type="italics"></emph>o<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>: quippe quae jam facient partem motuum circu­<lb></lb>larium  <emph type="italics"></emph>a e i o a<emph.end type="italics"></emph.end>  &amp;  <emph type="italics"></emph>a y u o a<emph.end type="italics"></emph.end> : quamvis, prout ulterius proce­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg551"></arrow.to.target>dent verſus C, novis ſemper fluidi particulis jungantur. </s></p>
<pb pagenum="76"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg549"></margin.target>LIX. <lb></lb>Corpus durum ab alio <lb></lb>duro impulſum, non <lb></lb>omnem ſuum motum <lb></lb>ab co mutuari, ſed <lb></lb>partim etiam à fluido <lb></lb>circumjacente. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg550"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg551"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg552"></arrow.to.target><lb></lb>Supereſt tantùm hîc explicandum, cur paulò antè <lb></lb>non dixerim a, mutari abſolutè determinationem parti­<lb></lb>cularum  <emph type="italics"></emph>a y u o<emph.end type="italics"></emph.end>,  ſed mutari in quantum hoc requiritur, <lb></lb>ad motum corporis B non impediendum. Quippe <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig7"></arrow.to.target>hoc corpus B non poteſt
<arrow.to.target n="marg553"></arrow.to.target><lb></lb>celeriús moveri, quàm à <lb></lb>vi adventitià impulſum eſt, <lb></lb>quamvis ſaepe omnes par­<lb></lb>ticulae fluidi F D multo plus <lb></lb>habeant agitationis.
<arrow.to.target n="marg554"></arrow.to.target> Hoc­<lb></lb>que unum eſt ex iis, quae nobis inter philoſophandum <lb></lb>proecipuè ſunt obſervanda, ut ne cui cauſae ullum ef­<lb></lb>fectum tribuamus, qui potentiam ejus excedat. Ita <lb></lb>ponentes corpus durum B, in medio fluidi ſD priús <lb></lb>immotum, nunc ab-externâ aliquà vi, exempli cauſâ
<arrow.to.target n="marg555"></arrow.to.target><lb></lb>à manu meâ, tardo motu impelli : cúm haec ſola im­<lb></lb>pulſio meá manûs ſit cauſa cur moveatur, credi non <lb></lb>debet ipſum celeriús moveri quàm impellitur; &amp; quam­<lb></lb>vis omnes fluidi particulae multo celeriús moveantur, <lb></lb>non putandum eſt eas determinari ad motus circulares
<arrow.to.target n="marg556"></arrow.to.target><lb></lb><emph type="italics"></emph>a e i o a <emph type="italics"></emph> &amp; <emph.end type="italics"></emph.end>a y u o a <emph.end type="italics"></emph.end> &amp; ſimiles, quae ſint celeriores hac im­<lb></lb>pulſione, ſed ipſas, quatenus celeriús aguntur,in qua­<lb></lb>ſlibet alias partes, ut priús, ferri b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg552"></margin.target>LX. <lb></lb>Non poſſe tamen ab iſto <lb></lb>fluido majorem cele­<lb></lb>ritatem acquirere,  <lb></lb>quàm habeat à duro, <lb></lb>à quo impulſum est. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg553"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg554"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg555"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg556"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig7"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg557"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ex his clarè percipitur, corpus durum undi­<lb></lb>que fluido cinctum, &amp; in illo quieſcens, ibi tanquam
<arrow.to.target n="marg558"></arrow.to.target><lb></lb> in aequilibrio conſiſtere; ac quantumvis ſit magnum, <lb></lb>ſemper tamen à minimâ vi poſſe in hanc vel illam par­<lb></lb>tem impelli: ſive illa vis aliunde adveniat, ſive in hoc <lb></lb>ſit ſita, quòd fluidum | iſtud, totum ſimul, verſus ali­
<pb pagenum="77"></pb>quem locum feratur, ut flumina ſeruntur verſus mare, <lb></lb>ac totus ae<gap></gap>r , Euro flante, fertur verſus Occidentem. <lb></lb>Quod ubi contingit, omnino neceſſe eſt, corpus du­<lb></lb>rum, in tali fluido exiſtens, ſimul cum ipſo deferri; nec <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg559"></arrow.to.target>obſtat regula illa quarta, juxta quam, ut paullò antè <lb></lb>dillum eſt a, corpus quieſcens à nullo alio ſe minori, <lb></lb>quantumvis celeriter acto, poteſt ad motum impelli. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg557"></margin.target>LXI. <lb></lb>Cúm corpus fluidum <lb></lb>totum ſimul verſus <lb></lb>aliquam partem fer­<lb></lb>tur, neceſſariò ſecum <lb></lb>deferre corpus du­<lb></lb>rum quod in ſe con­<lb></lb>tinet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg558"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg559"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg560"></arrow.to.target><lb></lb>Quinimò, ſi ad veram &amp; abſolutam motús naturam <lb></lb>attendamus, quá conſiſtit in tranſlatione corporis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg561"></arrow.to.target>moti ex viciniâ corporum aliorum ſibi, contiguorum, <lb></lb>&amp;sin utroque ex corporibus, quae ſe mutuò contingunt, <lb></lb>eſt aequalis, quamvis non eodem modo ſoleat nomi­<lb></lb>nari : plan agnoſcemus, non tam proprià moveri cor­<lb></lb>pus durum, cum ſic à `fluido ipſum continente defer­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg562"></arrow.to.target>tur, quàm ſi non ab eo deferretur, quia tunc nempe <lb></lb>à vicinis iſtius fluidi particulis minús recedit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg560"></margin.target>LXII. <lb></lb>Cúm corpus durum à <lb></lb>fluido ſic deſertur, <lb></lb>non idcirco moveri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg561"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg562"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg563"></arrow.to.target><lb></lb>Unum autem adhuc eſt, in quo experientia regulis <lb></lb>motûs, paulló antè traditis b, valde videtur adverſari: <lb></lb>nempe quòd videamus multa corpora, manibus no­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg564"></arrow.to.target>ſtris long minora, tam firmiter ſibi mutuò adhaerere <lb></lb>ut nullâ earum vi ſejungi poſſint. Si enim illorum par­<lb></lb>tes nullo alio glutino ſibi invicem adhaereant, quàm <lb></lb>quòd ſingulá juxta vicinas quieſcant c, &amp; omne corpus <lb></lb>quod quieſcit, ab alio ſe majori quod movetur, poſſit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg565"></arrow.to.target>ad motum impelli : non apparet primà fronte ratio, <lb></lb>cur (exempli cauſâ) clavus ferreus, vel aliud quod­<lb></lb>libet, non magnum, ſed valde durum corpus, ſolâ vi <lb></lb>manuum noſtrarum in duas partes dividi non poſſit. 
<pb pagenum="78"></pb>Licet enim unamquamque mediam partem iſtius cl avi <lb></lb>pro uno corpore numerare; cùmque iſta media pars <lb></lb>manu noſtrâ ſit minor, videtur ejus vi debere poſſe <lb></lb>mo|veri, atque ſic ab alià medià parte divelli. Sed no­<lb></lb>tandum eſt manus noſtras eſſe admodum molles, ſive
<arrow.to.target n="marg566"></arrow.to.target><lb></lb>ad naturam corporum fluidorum magis quàm duro­<lb></lb>rum accedentes; ideoque non totas ſimul agere ſolere <lb></lb>in corpus ab iis movendum, ſed eam tantùm ipſarum <lb></lb>partem, quae, corpus iſtud tangens, tota ſimul in illud <lb></lb>incumbit. Quippe, ſicuti media pars clavi ferrei,
<arrow.to.target n="marg567"></arrow.to.target> qua­<lb></lb>tenus ab aliâ ejus mediâ parte eſt dividenda, rationem <lb></lb>habet unius corporis: ſic pars manûs noſtrae proximè, <lb></lb>illam tangens, &amp; ipſâ minor, quatenus à reliquis ejuſ­<lb></lb>dem manús partibus ſejungi poteſt, habet rationem <lb></lb>alterius corporis. Et quia faciliùs à reliquâ manu
<arrow.to.target n="marg568"></arrow.to.target> po­<lb></lb>teſt ſeparari quàm pars clavi à reliquo clavo, &amp; iſta <lb></lb>ſeparatio ſine doloris ſenſu fieri nequit, ideò clavum <lb></lb>ſerreum ſolâ manu frangere non poſſumus; ſed ſi <lb></lb>illam malleo, limâ, forfice, aliove inſtrumento mu­<lb></lb>niamus, ut ita eius vis ad partem corporis dividendi, 
<arrow.to.target n="marg569"></arrow.to.target><lb></lb>minorem corpore quo utitur, ad illud dividendum </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg563"></margin.target>LXIII. <lb></lb>Cur quaedam corpora <lb></lb>tam dura ſint, ut, <lb></lb>quamvis parva, non <lb></lb>facilè manibus no­<lb></lb>ſtris dividantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg564"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg565"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg566"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg567"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg568"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg569"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg570"></arrow.to.target><lb></lb>Nihil hîc addam de figuris nec quomodo ex earum <lb></lb>infinitâ varietate motuum quoque varietates innu­<lb></lb>merae conſequantur, quia ſatis iila per ſe patebunt, 
<arrow.to.target n="marg571"></arrow.to.target><lb></lb>ubicunque uſus veniet ut de ipſis agamus. Et ſuppono <lb></lb>meos lectores vel primò elementa Geometria jam no­<lb></lb>viſſe, vel ſaltem ingenium ſatis aptum habere ad Ma­<lb></lb>thematicas demonſtrationes intelligendas. Nam planè <lb></lb>profiteor me nullam aliam rerum corporearum
<arrow.to.target n="marg572"></arrow.to.target> mate­<lb></lb>riam agnoſcere, quàm illam omnimode diviſibilem, 
<pb pagenum="79"></pb>figurabilem &amp; mobilem, quam Geometrie quantitatem <lb></lb>vocant, &amp; pro objecto ſuarum demonſtrationum aſſu­<lb></lb>munt; ac nihil planè in ipſà conſiderare, praeter iſtas <lb></lb>diviſiones, figuras &amp; motus; nihilque de | ipſis ut ve­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg573"></arrow.to.target>rum admittere, quod non ex communibus illis notio­<lb></lb>nibus, de quarum veritate non poſſumus dubitare, <lb></lb>tam evidenter deducatur, ut pro Mathematicâ demon­<lb></lb>ſtratione ſit habendum. Et quia ſic omnia Naturae Phae­<lb></lb>nomena poſſunt explicari, ut in ſequentibus appare­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg574"></arrow.to.target>bit, nulla alia Phyſicae principia puto eite admittenda, <lb></lb>nec alia etiam optanda. </s></p>
<pb pagenum="80"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg570"></margin.target>LXIV. <lb></lb>Non alia principia in <lb></lb>Phyſicâ, quàm in <lb></lb>Geometriâ, vel in <lb></lb>Matheſi abſtractá, à <lb></lb>me admitti, nec opta­<lb></lb>ri, quia ſic omnia na­<lb></lb>turae phaenomena ex­<lb></lb>plicatur, &amp; certae de <lb></lb>iis demonſtrationes <lb></lb>dari poſſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg571"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg572"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg573"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg574"></margin.target>10</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIORUM</s></p>
<p type="head">
<s>PHILOSOPHlAE</s></p>
<p type="head">
<s>PARS TERTIA. </s></p>
<p type="head">
<s>De Mundo adſpectabili. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg575"></arrow.to.target><lb></lb>Inventis jam quibuſdam principiis rerum
<arrow.to.target n="marg576"></arrow.to.target> materia­<lb></lb>lium, quae non à praejudiciis ſenſuum, ſed à lumine <lb></lb>rationis ita petita ſunt, ut de ipſorum veritate dubi­<lb></lb>tare nequeamus, examinandum eſt, an ex iis ſolis om­<lb></lb>nia naturae phaenomena poſſimus explicare. Incipien­<lb></lb>dumque ab iis quae maxim univerſalia ſunt, &amp; à
<arrow.to.target n="marg577"></arrow.to.target><lb></lb>quibus reliqua dependent : nempe à generali totius <lb></lb>hujus mundi adſpectabilis conſtructione. De quâ ut <lb></lb>rectè philoſophemur, duo ſunt inprimis obſervanda. <lb></lb>Unum, ut attendentes ad inſinitam Dei potentiam &amp; <lb></lb>bonitatem, ne vereamur nimis ampla, &amp; pulchra, &amp;
<arrow.to.target n="marg578"></arrow.to.target><lb></lb>abſoluta ejus opera imaginari; ſed è contrà cavea­<lb></lb>mus, ne ſi quos fortè limites, nobis&#039;non certò cognitos, <lb></lb>in ipſis ſupponamus, non ſatis magniſicè de Creatoris <lb></lb>potentiâ ſentire videamur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg575"></margin.target>I. <lb></lb>Opera Dei nimis am­<lb></lb>pla cogitari non poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg576"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg577"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg578"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg579"></arrow.to.target><lb></lb>Alterum, ut etiam caveamus, ne nimis ſuperbè de
<arrow.to.target n="marg580"></arrow.to.target><lb></lb>nobis ipſis ſentiamus. Quod fieret non modò, ſi quos <lb></lb>limites, | nobis nullà cognitos ratione nec divinâ re­<lb></lb>velatione, mundo vellemus affingere, tanquam ſi vis <lb></lb>noſtrae cogitationis, ultra id quod à Deo revera factum 
<pb pagenum="81"></pb>eſt, ferri poſſet; ſed etiam maxim, ſi res omnes <lb></lb>propter nos ſolos ab illo creatas eſſe fingeremus a; vel <lb></lb>tantùm, ſi ſines quos ſibi propoſuit in creando uni­<lb></lb>verſo, ingenii noſtri vi comprehendi poſſe putaremus. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg581"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg582"></arrow.to.target>Quamvis enim in Ethicis ſit pium dicere, omnia à <lb></lb>Deo propter nos facta eſſe, ut nempe tantò magis ad <lb></lb>agendas ei gratias impellamur, ejuſque amore incen­<lb></lb>damur ac quarnvis etiam ſuo ſenſu ſit verum , qua­<lb></lb>tenus ſcilicet rebus omnibus uti poſſumus aliquo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg583"></arrow.to.target>modo, ſaltem ad ingenium noſtrum in iis conſideran­<lb></lb>dis exercendum, Deumque ob admiranda ejus opera <lb></lb>ſuſpiciendum : nequaquam tamen eſt veriſimile, ſic <lb></lb>omnia propter nos facta eſſe, ut nullus alius ſit eorum <lb></lb>uſus; effetque planè ridiculum &amp; ineptum id in Phy­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg584"></arrow.to.target>ſicâ conſideratione ſupponere; quia non dubitamus, <lb></lb>quin multa exiſtant, vel olim extiterint, jamque eſſe <lb></lb>defierint, quae nunquam ab ullo homine viſa ſunt aut <lb></lb> intellecta, nunquamque ullum uſum ulli praebuerunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg579"></margin.target>II. <lb></lb>Caventum eſſe, ne ni­<lb></lb>mis ſuperbe de nobis <lb></lb>ipſis ſentientes, fines <lb></lb>quos Deus ſibi propo­<lb></lb>ſuit in creando mun­<lb></lb>do, à nobis intelligi <lb></lb>ſupponamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg580"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg581"></margin.target>III. <lb></lb>Quo ſenſu dici poſſit <lb></lb>omnia propter homi­<lb></lb>nem facta eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg582"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg583"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg584"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg585"></arrow.to.target><lb></lb>Principia autem quae jam invenimus , tam vaſta ſunt <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg586"></arrow.to.target>&amp;stam foecunda, ut multò plura ex iis ſequantur, quàm <lb></lb>in hoc mundo aſpectabili contineri videamus; ac etiam <lb></lb>multò plura, quàm mens noſtra cogitando perluſtrare <lb></lb>unquam poſſit. Sed jam brevem hiſloriam b praecipuo­<lb></lb>rum naturae phoenomen<gap></gap>n (quorum cauſae hîc ſunt in­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg587"></arrow.to.target>veſtigandae), nobis ob oculos proponemus; non qui­<lb></lb>dem ut ipſis tanquam rationibus utamur ad aliquid <lb></lb>probandum : cupimus enim rationes effectuum à <lb></lb>cauſis, non autem  contrà cauſarum | ab effectibus <lb></lb>deducere; ſed tantùm ut ex innumeris effectibus, quos 
<pb pagenum="83"></pb>
<arrow.to.target n="marg588"></arrow.to.target><lb></lb>apparituras quàm appareant Jupiter &amp; Saturnus è <lb></lb>Terrâ conſpecti; nec fortè etiam Solem inajorern viſum <lb></lb>iri, ſi reſpiceretur ex Fixis, quàm Fixae nobis  Terrâ <lb></lb>videntur : atque id|circo, ut ſine praejudicio partes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg589"></arrow.to.target>mundi aſpectabilis inter ſe comparemus, cavendum <lb></lb>eſſe ne Lunam, vel Terram, vel Solem magnitudine <lb></lb>Stellas ſuperare arbitremur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg585"></margin.target>IV. <lb></lb>De phaenomenis, ſive <lb></lb>experimentis; &amp; quis <lb></lb>eorum uſus ad philo­<lb></lb>ſophandum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg586"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg587"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg588"></margin.target>rituram eſſe, niſi ut <lb></lb>Planetam, Jove aut <lb></lb>Saturno minorem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg589"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg590"></arrow.to.target><lb></lb>Differunt autem inter ſe Stellae, non modò quòd <lb></lb> unae aliis ſint majores; ſed etiam quòd quádam pro­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg591"></arrow.to.target>priâ luce fulgeant, aliae verò tantúm alienà. Ut in­<lb></lb>primis de Sole dubium eſſe non poteſt, quin lucem <lb></lb>quâ oculos noſtros perſtringit, in ſe habeat : neque <lb></lb>enim tantam ab omnibus Fixis ſimul ſumptis mutuari <lb></lb>poteſt, cúm ipſá tantam ad nos non mittant, nec <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg592"></arrow.to.target>tamen à nobis magis diſtent quàm à Sole; ac nullum <lb></lb>aliud corpus apparet magis radioſum, à quo illam <lb></lb>accipiat : ſi quod autem eſſet, procul dubio appareret. <lb></lb>Idem de omnibus Stellis fixis facilè credetur ab iis, <lb></lb>qui conſiderabunt quàm vividos radios vibrent, ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg593"></arrow.to.target>quantum à nobis &amp; à Sole ſint remotae: ſi enim ali­<lb></lb>cujus Ste1lae fixae tam vicini eſſemus quàm Solis, cre­<lb></lb>dibile e:ſt eam ipſo non minorem, nec minús lucidam <lb></lb>eſſe apparituram. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg590"></margin.target>IX. <lb></lb>Solem &amp; Fixas propriâ <lb></lb>luce fulgere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg591"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg592"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg593"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg594"></arrow.to.target><lb></lb>Contrà verò Lunam videmus, eâ tantum parte <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg595"></arrow.to.target>ſplendere quam Soli habet obverſam; unde cogno­<lb></lb>ſcimus illam eſſe proprio lumine deſtitutam, &amp; tantùm <lb></lb>radios à Sole acceptos verſús oculos noſtros refle­<lb></lb>ctere. Quod idem etiam de Venere perſpicillorum ope <lb></lb>obſervatur. Idemque de Mercurio, Marte, Jove &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg596"></arrow.to.target>Saturno non difficulter perſuadetur, ex eo  quòd eo­<lb></lb>rum lumen obtuſius ſive placidius ſit quàm Fixarum, 
<pb pagenum="84"></pb>&amp;sà Sole iion adeà diſlent, quin poſſint ab ipſo illu­<lb></lb>minari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg594"></margin.target>X. <lb></lb>Lunam &amp; alios Plane­<lb></lb>tas lucem à Sole mu­<lb></lb>tuari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg595"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg596"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg597"></arrow.to.target><lb></lb>Denique idem de Terrâ experimur : conflata enim <lb></lb>eſt ex opacis corporibus, quae Solis radios excipientia, <lb></lb>illos non minús validè quàm Luna reflectunt; quin
<arrow.to.target n="marg598"></arrow.to.target><lb></lb>etiam nubibus eſt involuta, quae licèt multà minús <lb></lb>opacae ſint, quàm ple|raeque aliá ejus partes, ſaepe <lb></lb>tamen ipſas videmus, cúm à Sole illuſtrantur, non <lb></lb>minús albicantes eſſe quàm Lunam; adeò ut ſit ſatis, <lb></lb>manifeſtum, eam ratione luminis à Lunà, Venere, 
<arrow.to.target n="marg599"></arrow.to.target><lb></lb>Mercurio, aliiſque Planetis non differre. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg597"></margin.target>XI. <lb></lb>Terram ratione lumi­<lb></lb>nis ¬à  Planetis non <lb></lb>differe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg598"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg599"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg600"></arrow.to.target><lb></lb>Quod etiam conſirmatur, ex eo quòd, Lunà exiſtente <lb></lb>inter Solem &amp; Terram, ejus facies quae à Sole non <lb></lb>illuſtratur, debile quoddam lumen oſtendat, quod <lb></lb>facilè conjicimus ad illam pervenire à Terrâ, quae
<arrow.to.target n="marg601"></arrow.to.target><lb></lb>tunc radios à Sole receptos eam verſús reflectit; mi­<lb></lb>nuitur enim paulatim, prout pars Terrae à Sole illu­<lb></lb>minata ab eà ſe avertit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg600"></margin.target>XII. <lb></lb>Lunam, cùm nova eſt, <lb></lb>à Terrâ  illuminari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg601"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg602"></arrow.to.target><lb></lb>Atque omninino, ſi Terram ex Jove reſpiceremus, <lb></lb>minor quidem, ſed fortè non minús lucida nobis ap­<lb></lb>pareret,  
<arrow.to.target n="marg603"></arrow.to.target> quàm hinc Jupiter appareat; ex vicinioribus <lb></lb>autem Planetis, major videretur; ſed ex Fixis, propter <lb></lb>nimiam earum diſtantiam, omnem conſpectum effu­<lb></lb>geret. Ex quibus ſequitur ipſam inter Planetas, &amp; <lb></lb>Solem inter Stellas Fixas poſſe numerari. 
<arrow.to.target n="marg604"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg602"></margin.target>XIII. <lb></lb>Solem inter Fixas, &amp; <lb></lb>Terram inter Pla­<lb></lb>netas poſſe numerari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg603"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg604"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg605"></arrow.to.target><lb></lb>Differunt etiam inter ſe Stellae in eo, quòd illae quas <lb></lb>Fixas vocamus, eandem ſemper à ſe mutuò diſtantiam, <lb></lb>eundemque ordinem ſervent; aliae autem aſſiduè inter <lb></lb>ſe ſitum mutent : unde Planetae ſive errantes appel­<lb></lb>lantur. 
<arrow.to.target n="marg606"></arrow.to.target>
<pb pagenum="85"></pb>
<arrow.to.target n="marg607"></arrow.to.target><lb></lb>cúm quis ex unà navi alias eminus reſpicit inter ſe <lb></lb>ſitum mutantes, ſaepe poteſt dubitare quibuſnam ex <lb></lb>illis, &amp; annon etiam ſuae, motus (à quo procedit iſta <lb></lb>ſitûs variatio) ſit tribuendus : ita errores Planetarum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg608"></arrow.to.target>è Terrâ conſpecti, tales apparent, ut ex ipſis ſolis co­<lb></lb>gnoſci non poſſit, quibuſnam corporibus ſint propriè <lb></lb>tribuendi. Cúmque ſint valde inoequales &amp; implicati, <lb></lb>non facile eſt illos explicare, niſi ex | variis modis, qui­<lb></lb>bus poſſunt intelligi, unum aliquem eligamus, ſecun­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg609"></arrow.to.target>dúm quem ipſos fieri ſupponamus. In quem finem <lb></lb>inventae ſunt ab Aſtronomis tres diverſae hypotheſes, <lb></lb>hoc eſt, poſitiones, quae non ut verae, ſed tantúm ut <lb></lb>phaenomenis explicandis idoneae, conſiderantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg605"></margin.target>XIV. <lb></lb>Fixas eandem ſemper <lb></lb>à ſe  mutuò diſtantiam <lb></lb>retinere, non autem <lb></lb>Planetas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg606"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg607"></margin.target>apparentias per va­<lb></lb>rias hypotheses poſſe <lb></lb>explicari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg608"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg609"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg610"></arrow.to.target><lb></lb>Harum primò eſt Ptolemaei, quae quoniam multis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg611"></arrow.to.target>phaenomenis adverſatur (ut inprimis incremento &amp; <lb></lb>decremento luminis, quod in Venere ſicut in Lunâ <lb></lb>obſervatur), jam vulgò ab omnibus Philoſophis rejici <lb></lb>ſolet, ideoque hîc à me praetermittetur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg610"></margin.target>XVI. <lb></lb>Hypotheſin Ptolemaei <lb></lb>apparentiis non ſatis­<lb></lb>facere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg611"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg612"></arrow.to.target><lb></lb>Secunda eſt Copernici, &amp; tertia Tychonis Brahe: <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg613"></arrow.to.target>quae duae, quatenus ſunt tantúm hypotheſes, eodem <lb></lb>modo phaenomenis ſatisfaciunt, &amp; non magna inter <lb></lb>ipſas differentia eſt, niſi quòd illa Copernici aliquantò <lb></lb>ſimplicior ſit &amp; clarior; adeò ut Tycho non habuerit oc­<lb></lb>caſionem illam rnutandi, niſi quia non hypotheſin dum­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg614"></arrow.to.target>taxat, ſed ipſam rei veritatem explicare conabatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg612"></margin.target>XVII. <lb></lb>Hypotheses Copernici <lb></lb>&amp;sTychonis non dif­<lb></lb>ferre in quantum hy­<lb></lb>potheſes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg613"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg614"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg615"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe, cùm Copernicus non dubitâſſet motum <lb></lb>Terrae tribuere, hoc Tycho tanquam in Phyſicâ valde <lb></lb>abſurdum, atque à communi hominum ſenſu alie­<lb></lb>num, voluit emendare; ſed, quia veram motús natu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg616"></arrow.to.target>ram non ſatis conſideravit, verbo tantúm aſſeruit 
<pb pagenum="86"></pb>Terram quieſcere, ac re ipſâ plus motûs ei conceffit <lb></lb>quàm alter. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg615"></margin.target>XVIII. <lb></lb>Tychonem verbo mi­<lb></lb>nus, ſed re plus mo­<lb></lb>tûs Terrae tribuere, <lb></lb>quàm Copernicum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg616"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg617"></arrow.to.target><lb></lb>Quapropter ego, in hoc tantùm ab utroque diſſen­<lb></lb>tiens, quòd omnem motum verius quam Tycho, &amp; <lb></lb>curioſiús quàm Copernicus, ſim Terrae detracturus : 
<arrow.to.target n="marg618"></arrow.to.target><lb></lb>illam hîc proponam hypotheſin, quae omnium ſimpli­<lb></lb>ciſſima, &amp; tam ad phaenomena intelligenda, quàm ad <lb></lb>eorum cauſas naturales inveſtigandas accommodatiſ­<lb></lb>ſima eſſe videtur : ipſamque tantúm pro hypotheſi, <lb></lb>non pro rei veritate haberi velim. 
<arrow.to.target n="marg619"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg617"></margin.target>XIX. <lb></lb>Me accuratiùs quàm <lb></lb>Copernicum, &amp; ve­<lb></lb>riùs quàm Tycho­<lb></lb>nem, Terrae motum <lb></lb>negare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg618"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg619"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg620"></arrow.to.target><lb></lb>| Primò, quia nondum certi ſumus, quantum à <lb></lb>nobis diſtent Stellee fixae, nec poſſumus eas fingere <lb></lb>tam remotas, ut hoc phaenomenis repugnet: ne ſimus <lb></lb>contenti ſupponere ipſas eſſe ſupra Saturnum, ut <lb></lb>vulgò omnes admittunt, ſed libertatem ſumamus
<arrow.to.target n="marg621"></arrow.to.target><lb></lb>quantumlibet altiores exiſtimandi. Si enim earum <lb></lb>altitudinem cum diſtantiis hîc ſupra terram nobis <lb></lb>notis vellemus comparare, illa, quae jam iis ab omni­<lb></lb>bus conceditur, non eitet minús incredibilis quàm <lb></lb>quávis major; ſi verà ad Dei creatoris
<arrow.to.target n="marg622"></arrow.to.target> omnipoten­<lb></lb>tiam reſpiciamus, nulla poteſt cogitari tam magna, <lb></lb>ut ideò ſit minús credibilis quàm quaevis minor. <lb></lb>Atque non tantúm ad Planetarum, ſed etiam ad Co­<lb></lb>metarum phaenomena commodè explicanda, maxi­<lb></lb>mum ſpatium inter illas &amp; ſphaeram Saturni
<arrow.to.target n="marg623"></arrow.to.target> ponen­<lb></lb>dum eſſe, infrà oſtendam a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg620"></margin.target>XX. <lb></lb>Fixas ſupponendas eſſe <lb></lb>à Saturno quamma­<lb></lb>ximè diſtantes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg621"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg622"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg623"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg624"></arrow.to.target><lb></lb>Secundò, quia Sol in hoc convenit cum Fixis, &amp; <lb></lb>cum flammâ, quòd lumen à ſe ipſo emittat: putemus <lb></lb>eundem etiam in motu cum flammà, &amp; in ſitu cum <lb></lb>Fixis, convenire. Nempe nihil quidem hic ſupra
<arrow.to.target n="marg625"></arrow.to.target> ter­
<pb pagenum="87"></pb>ram videmus eſſe mobilius flammâ; nam &amp; alia cor­<lb></lb>pora, juxta quae poſita eſt, niſi ſint admodum ſolida <lb></lb>&amp;sdura, particulatim diſſolvit, ac ſecum movet. Sed <lb></lb>tamen ejus motus ſit tantúm ſecundum partes, &amp; tota <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg626"></arrow.to.target>migrare non ſolet ex uno loco in alium, niſi ab aliquo <lb></lb>alio corpore, cui adhaereat, deferatur; quâ ratione <lb></lb>poſſumus etiam exiſtimare Solem conſtare quidem ex <lb></lb>materiâ valde fluidà &amp; mobili, quá omnes coeli cir­<lb></lb>cumjacentis partes ſecum rapit; ſed in hoc nihilomi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg627"></arrow.to.target>nus Stellas fixas imitari, quòd non ex unà coeli regione <lb></lb>in aliam migret. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg624"></margin.target>XXI. <lb></lb>Solem inſtar flammae <lb></lb>ex materiâ quidem <lb></lb>valde mobili conſta­<lb></lb>re, ſed non ideò ex <lb></lb>uno loco in alium mi­<lb></lb>grare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg625"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg626"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg627"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg628"></arrow.to.target><lb></lb>Neque incongrua videri debet Solis cum flammâ <lb></lb>com|paratio, ex eo quòd nullam flammam hîc videa­<lb></lb>mus quae non continuo egeat alimento; quod idem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg629"></arrow.to.target>de Sole non obſervatur. Ex legibus enim naturae, non <lb></lb>minús flamma, quàm quodvis aliud corpus, ubi ſemel <lb></lb>exiſtit, ſemper exiſtere perſeverat, niſt ab aliquâ cauſâ <lb></lb>externâ deſtruatur ; ſed, quia con:ſtat materiâ quam­<lb></lb>maximè fluidà &amp; mobili, aſſidu hic ſupra terram à <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg630"></arrow.to.target>materiâ circumjacente diſſipatur; atque ideò eget ali­<lb></lb>mento, non ut eadem quae jam exiſtit conſervetur, ſed <lb></lb>tantúm ut, dum ipſa extinguitur, ſemper alia nova <lb></lb>in ejus locum ſubſtituatur. Solem autem non ita de­<lb></lb>ſtruunt partes coeli ei vicinae, ideòque non ita eget <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg631"></arrow.to.target>alimento quo reparetur. Sed tamen etiam infrà oſten­<lb></lb>detur a, novam ſemper materiam in Solem ingredi, &amp; <lb></lb>aliam ex eo elabi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg628"></margin.target>XXII. <lb></lb>Solem à flammâ dif­<lb></lb>ferre, quòd non ita <lb></lb>egeat alimento. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg629"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg630"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg631"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg632"></arrow.to.target><lb></lb>Hîcque notandum eſt, ſi Sol in ſitu non differat à <lb></lb>Fixis, ipſas omnes in unius alicujus ſphaerae circumſe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg633"></arrow.to.target>rentiâ non verſari, quemadmodum multi ſupponunt, 
<pb pagenum="88"></pb>
<arrow.to.target n="marg634"></arrow.to.target><lb></lb>quia ille in eâde, iſtâ  ſphaerae circumferentiâ eſſe non <lb></lb>poteſt. Sed, ut Sol vaſtum quoddam circa ſe spatium <lb></lb>habet, in quo nulla Stella fixa continetur : ita ſingulae <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig8"></arrow.to.target><lb></lb>Fixae ab omnibus aliis valde remotae eſſe debent, &amp; <lb></lb>unae multò magis quàm aliae, à nobis &amp; à Sole diſtare. 
<arrow.to.target n="marg635"></arrow.to.target><lb></lb>Sic in hac figurâ, ſi S ſit Sol, F <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>erunt Stellae fixae ; 
<pb pagenum="89"></pb>atque aliae innumerae, ſuprà &amp; infrà, &amp; ultra hujus <lb></lb>figurae planum, per omnes ſpatii dimenſlones ſparſae <lb></lb>intelligentur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg632"></margin.target>XXIII. <lb></lb>Fixas. omnes in eâdem <lb></lb>ſphaerâ non verſari, <lb></lb>ſed unamquamque <lb></lb>vaſtum ſpatium circa</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg633"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg634"></margin.target>se habere, aliis Fixis <lb></lb>deſtitutum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg635"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig8"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg636"></arrow.to.target><lb></lb>| Tertiò, putandum eſt, non tantúm Solis &amp; Fixarum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg637"></arrow.to.target>ſed totius etiam coeli materiam fluidam eſſe, ſive li­<lb></lb>quidam : quod jam vulgò omnes Aſtronomi conce­<lb></lb>dunt, quia vident phaenomena Planetarum vix aliter <lb></lb>poſſe explicari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg636"></margin.target>XXIV. <lb></lb>Coelos eſſe ſtudios. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg637"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg638"></arrow.to.target><lb></lb>Sed in hoc multi mihi videntur errare, quòd flui­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg639"></arrow.to.target>ditatem coelo tribuentes, illud tanquam ſpatium planè <lb></lb>vacuum imaginentur, ita ut motibus quidem aliorum <lb></lb>corporum non reſiſtat, ſed praeterea nullam habeat <lb></lb>vim ad ipſa ſecum deferenda: neque enim in rerum <lb></lb>naturà ullum tale vacuum eſle poteſt, ac fluidis omni­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg640"></arrow.to.target>bus hoc eſt commune, ut ideò tantúm non reſiſtant <lb></lb>aliorum corporum motibus, quòd in ſeipſis etiam <lb></lb>habeant motum. Et quia hic motus facilè in omnes <lb></lb>partes determinatur, ejus vi, cúm in unam aliquam <lb></lb>partem eſt determinatus, neceſſarià ſecum deferunt <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg641"></arrow.to.target>alia omnia corpora in ſe contenta, quae à nullâ cauſâ <lb></lb>externâ retinentur, quantumvis ipſa ſint. ſolida &amp; <lb></lb>quieſcentia &amp; dura; ut ex ant dictis b eſt manifeſtum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg638"></margin.target>XXV. <lb></lb>Caelos omnia corpora <lb></lb>in ſe contenta ſecum <lb></lb>deferre. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg639"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg640"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg641"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg642"></arrow.to.target><lb></lb>Quartò, cúm videamus Terram nullis columnis <lb></lb>ſuffultam, nulliſque ſunibus appenſam, ſed circum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg643"></arrow.to.target>quaque fluidiſſimo tantúm coelo cinctam eſſe, putemus <lb></lb>quidem illam quieſcere, ac nullam habere propen­<lb></lb>ſionem ad motum, quandoquidem nullam adverti­<lb></lb>mus. Sed ne putemus hoc obſtare, quominús ab iſto <lb></lb>coelo deferatur, &amp; ejus motibus immota obſequatur : 
<pb pagenum="90"></pb>ut navis, nullis ventis nec remis impulſa, nulliſque <lb></lb>anchoris alligata, in medio mari quieſcit, etſi fortè <lb></lb>aquae ingens moles, occulto curſu delabens, ipſam <lb></lb>ſecum ſerat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg642"></margin.target>XXVI. <lb></lb>Terram in coelo ſuo <lb></lb>quieſcere, ſed nihilo­<lb></lb>minus ab eo deferri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg643"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg644"></arrow.to.target><lb></lb>Et quemadmodum caeteri Planetae in hoc cum Terrâ
<arrow.to.target n="marg645"></arrow.to.target><lb></lb>conveniunt, quòd ſint opaci &amp; radios Solis reflectant, <lb></lb>| non immeritò arbitrabimur illos etiam in hoc ei <lb></lb>ſimiles eſſe, quòd unuſquiſque quieſcat in eâ coeli <lb></lb>regione in quâ verſatur; quòdque omnis variatio ſitûs <lb></lb>quae in illis obſervatur, ex eo tantúm procedat, quòd
<arrow.to.target n="marg646"></arrow.to.target><lb></lb>omnis materia coeli, quae illos continet, moveatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg644"></margin.target>XXVII. <lb></lb>Idemque ſentiendum <lb></lb>eſſe omnibus Pla­<lb></lb>netis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg645"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg646"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg647"></arrow.to.target><lb></lb>Hîcque oportet eorum meminiſſe quae de naturâ <lb></lb>motûs ſuprà dicta ſunt a: nempe illum quidem (ſi pro­<lb></lb>priè loquamur, &amp; ſecundúm rei veritatem), eſſe tan­<lb></lb>túm tranflationem unius corporis ex vicinià eorum
<arrow.to.target n="marg648"></arrow.to.target><lb></lb>corporum, quae ipſum immediat contingunt &amp; tan­<lb></lb>quam quieſcentia ſpectantur, in viciniam aliorum. Sed <lb></lb>ſaepe etiam ex uſu vulgi actionem omnem, quâ corpus <lb></lb>aliquod ex uno loco in alium migrat, motum vocari; <lb></lb>&amp;shoc ſenſu dici poſſe, eandem rem eodem tempore
<arrow.to.target n="marg649"></arrow.to.target><lb></lb>moveri ac non moveri, prout ejus locum variè deter­<lb></lb>minamus. Unde ſequitur nullum in Terrâ, nec etiam <lb></lb>in aliis Planetis, motum propriè dictum reperiri: quia <lb></lb>non transferuntur ex viciniâ partium coeli quae illos <lb></lb>immediatè contingunt, quatenus iſtae partes coeli ut
<arrow.to.target n="marg650"></arrow.to.target><lb></lb>immotae conſiderantur. Ad hoc enim deberent ab <lb></lb>omnibus ſimul ſejungi, quod non ſit  ſed quia materia <lb></lb>coeli fluida eſt, nunc unae ejus particulis, nunc aliae, à <lb></lb>Planetâ quem contingunt removentur, idque per mo­<lb></lb>tum qui illis tantum tribui debet, non autem Planetae: 
<arrow.to.target n="marg651"></arrow.to.target>
<pb pagenum="91"></pb>quemadmodum partiales tranſlationes aquá &amp; ae<gap></gap>ris, <lb></lb>quae in terrae ſuperficie fiunt, non tribui ſolent ipſi <lb></lb>terrae, ſed illis aquie &amp; ae<gap></gap>ris partibus quá transfe­<lb></lb>runtur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg647"></margin.target>XXVIII. <lb></lb>Terram, propriè lo­<lb></lb>quendo, non moveri, <lb></lb>nec ullos Planetas, <lb></lb>quamvis à coelo tranſ­<lb></lb>ferantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg648"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg649"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg650"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg651"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg652"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg653"></arrow.to.target>Motum autem ſumendo juxta uſum vulgi, dicen­<lb></lb>dum quidem eſt Planetas alios omnes moveri, nec <lb></lb>non etiam Solem &amp; ſixas; ſed non, niſi admodum <lb></lb>incongruè, idem de Terr^ dici poteſt. Vulgus enim à <lb></lb>Terrae partibus, ut im|mobilibus ſpectatis, Stellarum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg654"></arrow.to.target>loca determinat; haſque eatenus moveri judicat, qua­<lb></lb>tenus à locis ita determinatis recedunt : quod com­<lb></lb>modum eſt ad uſum vitá, ideoque rationi conſen­<lb></lb>taneum. Quin etiam omnes ab ineunte aetate putavimus, <lb></lb>Terram non eſſe globoſam, ſed planam, &amp; in eâ eſſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg655"></arrow.to.target>Ubique idem ſurſum &amp; idem deorſum, eoſdemque <lb></lb>mundi cardines, Orientem, Occidentem, Meridiem, <lb></lb>&amp;sSeptentrionem; quibus idcirco uſi ſumus ad reli­<lb></lb>quorum omnium corporum loca deſignanda. Sed ſi <lb></lb>quis Philoſophus, animadvertens Terram eſſe globum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg656"></arrow.to.target>in coelo fluido &amp; mobili contentum, Solem autem &amp; <lb></lb>Stellas ſixas eundem ſemper inter ſe ſitum ſervare, <lb></lb>his utatur ut immotis ad illius locum determinan­<lb></lb>dum, &amp; ideò affirmet ipſam moveri, abſque ratione <lb></lb>loquetur. Nam primò, juxta philoſophicum ſenſum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg657"></arrow.to.target>locus determinari non debet per corpora valde re­<lb></lb>mota, quales ſunt Fixae, ſed per contigua ejus quod <lb></lb>dicitur moveri. Ac deinde, juxta uſum vulgi, non eſt <lb></lb>cur Fixas conſideret ut immotas, potiús quàm Ter­<lb></lb>ram, niſi quòd putet ultra ipſas non eſſe ulla alia cor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg658"></arrow.to.target>pora, à quibus ſeparentur, &amp; quorum reſpectu dici <lb></lb>poſſint moveri, Terra autem quieſcere, illo ſenſu quo 
<pb pagenum="92"></pb>dicit Terram moveri reſpectu Fixarurn. Atqui hoc <lb></lb>putare à ratione eſt alienum : cúm enim mens noſtra <lb></lb>ſit talis naturá, ut nullos in mundo limites agnoſcat, <lb></lb>quiſquis ad immenſitatem Dei &amp; ſenſuum noſtrorum <lb></lb>infirmitatem attendet, aequius eſſe judicabit
<arrow.to.target n="marg659"></arrow.to.target> ſuſpi­<lb></lb>cari, ultra illas omnes Stellas ſixas quas videmus, <lb></lb>fortè eſſe alia corpora, ad quae comparata Terra quie­<lb></lb>ere, ipſoe autem omnes ſimul moveri dici poſſint, <lb></lb>quàm ſuſpicari nulla poſſe talia eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg652"></margin.target>XXIX. <lb></lb>Nullum etiam motum <lb></lb>Terrae eſſe tribuen­<lb></lb>dum, quamvis motus <lb></lb>impropriè juxta <lb></lb>uſum vulgi ſumatur; <lb></lb>ſed tunc rectèdici, <lb></lb>alios Planetas mo­<lb></lb>veri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg653"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg654"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg655"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg656"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg657"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg658"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg659"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg660"></arrow.to.target><lb></lb>Sic itaque ſublato omni ſcrupulo de Terrae motu, 
<arrow.to.target n="marg661"></arrow.to.target><lb></lb>putelmus totam materiam coeli in quâ Planetae verſan­<lb></lb>tur, in modum cujuſdam vorticis, in cujus centro eſt <lb></lb>Sol, aſſiduè gyrare, ac ejus partes Soli viciniores ce­<lb></lb>leriús moveri quàm remotiores, Planetaſque omnes <lb></lb>(è quorum numero eſt Terra) inter eaſdem iſtius
<arrow.to.target n="marg662"></arrow.to.target> coe­<lb></lb>leſtis materiá partes ſemper verſari. Ex quo ſolo, ſine <lb></lb>ullis machinamentis, omnia ipſorum phaenomena fa­<lb></lb>cillim intelligentur. Ut enim in iis fluminum locis, <lb></lb>in quibus aqua in ſe ipſam contorta vorticem facit, ſi <lb></lb>variae ſeſtucae illi aquá incumbant, videbimus ipſas
<arrow.to.target n="marg663"></arrow.to.target><lb></lb>ſimul cum eà deferri, &amp; nonnullas etiam circa propria <lb></lb>centra converti, &amp; eò celeriús integrum gyrum abſol­<lb></lb>vere, quò centro vorticis erunt viciniores; &amp; denique, <lb></lb>quamvis ſemper motus circulares affectent, vix tamen <lb></lb>unquam circulos omnino perfectos deſcribere, ſed
<arrow.to.target n="marg664"></arrow.to.target><lb></lb>nonnihil in longitudinem &amp; latitudinem aberrare: ita <lb></lb>eadem omnia de Planetis abſque ullâ diſſicultate poſ­<lb></lb>ſumus imaginari, &amp; per hoc unum cuncta eorum phae­<lb></lb>nomena explicantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg660"></margin.target>XXX. <lb></lb>Planetas omnes circa <lb></lb>Solem à coelo deferri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg661"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg662"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg663"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg664"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg665"></arrow.to.target><lb></lb>Sit itaque S Sol, &amp; omnis materia coeleſtis eum
<arrow.to.target n="marg666"></arrow.to.target> cir­<lb></lb>cumjacens ita moveatur in eaſdem partes, nempe ab 
<pb pagenum="93"></pb>Occidente per Meridiem verſùs Orientem, ſive ab A <lb></lb>per B verſus C, ſupponendo polum Borealem ſupra <lb></lb>hujus figurae planum eminere ut ea quae eſt circa <lb></lb>Saturnum, impen­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg667"></arrow.to.target>dat ſere annos tri­<lb></lb>ginta ad eum per <lb></lb>totum circulum <gap></gap>h <lb></lb>deferendum; ea ve­<lb></lb>ro quae eſt circa Jo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg668"></arrow.to.target>vem, intra annos 12 C <lb></lb>illum cum ejus aſ­<lb></lb>ſeclis deferat per <lb></lb>circulum <gap></gap>; ſicque <lb></lb>Mars duobus an­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg669"></arrow.to.target>nis, Terra cum Lunâ <lb></lb>uno anno, Venus* octo menſibus, &amp; Mercurius tribus, <lb></lb>circuitus ſuos in circulis<gap></gap>, T <gap></gap><gap></gap>, materiâ coeli <lb></lb>eos deferente, abſolvant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg665"></margin.target>XXXI. <lb></lb>Quomodo ſinguli Pla­<lb></lb>netae deferantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg666"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg667"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg668"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg669"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg670"></arrow.to.target><lb></lb>| Nec non etiam corpora quádam opaca, perſpicil­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg671"></arrow.to.target>lorum ope nobis conſpicua, quá dicuntur Solis ma­<lb></lb>culae, ipſiuſque ſuperficiei contigua ſunt, ſpatio viginti <lb></lb>ſex dierum eum circumeant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg670"></margin.target>XXXII. <lb></lb>Quomodo etiam Solis <lb></lb>maculae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg671"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg672"></arrow.to.target><lb></lb>Ac praeterea, ut ſaepe in aquarum vorticibus vidi <lb></lb>contingere, in majori illo coeleſtis materiá vortice ſint <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg673"></arrow.to.target>alii minores vortices, unus in cujus centro ſit Jupiter, <lb></lb>alter in cujus centro ſit Terra, qui,in eaſdem partes <lb></lb>ac major vortex ſerantur ; &amp; ille qui habet Jovem <lb></lb>in centro, deferat circa ipſum quatuor ejus aſſeclas, <lb></lb>tali celeritate, ut remotiſſimus diebus 16, ſequens die­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg674"></arrow.to.target>bus 7, tertius horis 85, &amp; centri proximus horis 42 <lb></lb>unum circuitum perficiat; ſicque, dum ſemel in ma-
<pb pagenum="94"></pb>jori circulo circa Solem ferentur, minores ſuos cir­<lb></lb>culos circa Jovem aliquoties percurrant. | Eodemque <lb></lb>rnodo vortex, qui habet Terram in centro, efficiat ut <lb></lb>Luna menſis ſpatio earn circumeat, ipſa autem Terra <lb></lb>ſingulis diebus circa proprium axem integrum gyrum
<arrow.to.target n="marg675"></arrow.to.target><lb></lb>abſolvat; ita ut eodem tempore quo Terra &amp; Luna cir­<lb></lb>culum communen  ſemel peragrabunt, Terra 365 vici­<lb></lb>bus circa proprium centrum, &amp; Luna duodecies circa <lb></lb>Terram vertatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg672"></margin.target>XXXIII. <lb></lb>Quomodo etiam Terra <lb></lb>circa proprium cen­<lb></lb>trum, &amp; Luna circa <lb></lb>Terram vehatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg673"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg674"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg675"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg676"></arrow.to.target><lb></lb>Denique, ne putemus omnia centra Planetarum
<arrow.to.target n="marg677"></arrow.to.target> ac­<lb></lb>curatè in eodem plano ſemper conſiſtere, nec circulos <lb></lb>quos deſcribunt eſſe omnino perfectos; ſed, ut in om­<lb></lb>nibus aliis rebus naturalibus contingere videmus, iſta <lb></lb>tantúm praeterpropter talia eſſe, ac etiam labentibus <lb></lb>ſaeculis continuò mutari arbitremur. 
<arrow.to.target n="marg678"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg676"></margin.target>XXXIV. <lb></lb>Motus coelorum non <lb></lb>eſſe perfectè circulares. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg677"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg678"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg679"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe, ſi haec figura repraeſentet planum, in quo <lb></lb>centrum Terrae toto anno verſatur, quod vocatur pla­<lb></lb>num Eclipticae atque ope Fixarum in coelo determi­<lb></lb>natur, putandum eſt unumquemque ex aliis Planetis <lb></lb>in alio quodam plano verſari, ad hoc nonnihil
<arrow.to.target n="marg680"></arrow.to.target> incli­<lb></lb>nato, &amp; ipſum interſecante in lineâ quae tranſit per <lb></lb>centrum Solis : ita ut Sol in omnibus iſtis planis repe­<lb></lb>riatur. Exempli cauſà, orbita Saturni ſecat nunc Eclip­<lb></lb>ticam in ſignis Cancri &amp; Capricorni, ſupra ipſam au­<lb></lb>tem attollitur hoc eſt verſús Boream inclinatur in
<arrow.to.target n="marg681"></arrow.to.target><lb></lb>Librâ, &amp; infra eandem verſús Auſtrum deprimitur in <lb></lb>Ariete anguluſque ipſius inclinationis eſt circiter gra­<lb></lb>duum <gap></gap>. Sicque aliorum Planetarum orbitae ſecant <lb></lb>Eclipticam in aliis locis ; ſed inclinatio in Jove &amp; <lb></lb>Marte eſt minor, in Venere uno circiter gradu major, 
<arrow.to.target n="marg682"></arrow.to.target><lb></lb>&amp;sin Mercurio maxima : eſt enim fere 7 graduum. Ac 
<pb pagenum="95"></pb>praeterea etiam Solis maculae (ſaltem ſi verae ſint obſer­<lb></lb>vationes Scheineri S. 1. a, poſt cujus diligentiam nihil <lb></lb>circa iſta|rum macularum phaenomena deſiderari poſſe <lb></lb>videtur), in planis 7 gradibus aut ampliús ad Eclipticam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg683"></arrow.to.target>inclinatis, circa Solem volvuntur adeò ut earum mo­<lb></lb>tus hac in re non differat à motibus Planetarum. Luna <lb></lb>etiam circa Terram fertur, in plano quod 5 gradibus <lb></lb>ab Eclipticà deflectit; &amp; Terra circa proprium axem <lb></lb>in plano AEquatoris 23 ¬Ω  gradibus ab Eclipticâ defle­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg684"></arrow.to.target>ctente ; quod planum AEquatoris ipſa ſecum defert. <lb></lb>Atque hae Planetarum aberrationes ab Eclipticâ vo­<lb></lb>cantur motus in latitudinem b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg679"></margin.target>XXXV. <lb></lb>De aberratione Plane­<lb></lb>tarum in latitudinem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg680"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg681"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg682"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg683"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg684"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg685"></arrow.to.target><lb></lb>Ipſorum autem circuitiones circa Solem vocantur <lb></lb>motus in longitudinem. Hique etiam in eo aberrant, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg686"></arrow.to.target>quòd non aequaliter ubique à Sole diſtent; ſed hac <lb></lb>aetate, Saturnus ab eo remotior eſt in Sagittario quàm <lb></lb>in Geminis, viceſimâ circiter diſtantia ſuae parte; Ju­<lb></lb>piter in Librâ remotior eſt quàm in Ariete; ſicque alii <lb></lb>Planetae habent Aphelia &amp; Perihelia ſua aliis in locis c. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg687"></arrow.to.target>Poſt aliquot autem ſaecula, haec omnia mutata eſſe <lb></lb>deprehendentur; ac ſinguli Planetae, nec non etiam <lb></lb>Terra, planum in quo nunc eſt Ecliptica, diverſis in <lb></lb>locis ſecabunt, &amp; paulo magis vel minús ab illà defle­<lb></lb>ctent; &amp; illorum maximae ac minimae à Sole diſtantiae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg688"></arrow.to.target>in aliis ſignis reperientur d. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg685"></margin.target>XXXVI. <lb></lb>De motu in longitui­<lb></lb>nem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg686"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg687"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg688"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg689"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò non opus eſt ut oſtendam, quo pacto ex <lb></lb>hac hypotheſi ſequantur phaenomena diei &amp; noctis, <lb></lb>aeſtatis &amp; hyemis, ſive acceſſús Solis ad Tropicos, &amp; 
<pb pagenum="96"></pb>ejuſdern receſûs , phaſium Lunae, Eclipſium, ſtationum <lb></lb>&amp;sretrogradationum quae apparent in Planetis, prae­<lb></lb>ceſſionis aequinodiorum, variationis in obliquitate <lb></lb>Eclipticae, ac ſimilia : ſacil enim ab illis, qui vel pri­<lb></lb>ma elementa Aſtronomiae didicerunt) intelligentur a. 
<arrow.to.target n="marg690"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg689"></margin.target>XXXVII. <lb></lb>Phaenomena omnia per <lb></lb>hanc hypotheſin fa­<lb></lb>cillimè intelligi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg690"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg691"></arrow.to.target><lb></lb>Sed breviter adhuc dicam, quo pacto ex hypotheſi <lb></lb>Bra|heanâ, quam vulgà jam admittunt illi omnes qui <lb></lb>Copernicanam repudiant, plus motús Terrae quàm per <lb></lb>hanc tribuatur. Primò, manente Terrâ  juxta eorum <lb></lb>opinionem immobili, neceſſe eſt ut totum coelum, 
<arrow.to.target n="marg692"></arrow.to.target><lb></lb>unà cum ſtellis, circa ipſam ſingulis diebus volvatur : <lb></lb>quod intelligi non poteſt, quin ſimul intelligatur fieri <lb></lb>tranſlationem omnium partium Terrae, ex viciniâ par­<lb></lb>tium coeli quas tangunt in viciniam aliarum; cúmque <lb></lb>haec tranſlatio ſit reciproca, ut ſuprà dictum eſt b, &amp;
<arrow.to.target n="marg693"></arrow.to.target><lb></lb>eadem plan vis ſive actio ad illam requiratur in Terrâ <lb></lb>atque in coelo, nulla ratio eſt cur, propter ipſam, <lb></lb>coelo potiús quàm Terrae moturn tribuamus. Quinimò, <lb></lb>juxta ſuperiús dicta, Terrae duntaxat eſt tribuendus: <lb></lb>quia ſit ſecundúm totam ejus ſuperficiem, non autem
<arrow.to.target n="marg694"></arrow.to.target><lb></lb>eodem modo ſecundúm totam ſuperficiem coeli, ſed <lb></lb>tantúm ſecundúm partem concavam, Terrie conti­<lb></lb>guam, quae ad convexam comparata perexigua eſt. <lb></lb>Nec refert ſi dicant, ſe non tantúm putare concavam <lb></lb>coeli ſtellati ſuperficiem à terrâ ſeparari, ſed ſimul
<arrow.to.target n="marg695"></arrow.to.target><lb></lb>etiam convexam ab alio coelo illud ambiente, nempe <lb></lb>à coelo cryſtallino vel Empyreo; atque hanc eſſe ratio­<lb></lb>nern cur illum motum coelo potiús tribuant quàm <lb></lb>terrae. Nullum enim haberi poteſt argumentum, quo 
<pb pagenum="97"></pb>probetur fieri talem ſeparationem totius ſuperficiei <lb></lb>convexae coeli ſtellati ab alio coelo ipſum ambiente; <lb></lb>ſed planè ex arbitrio illam fingunt. Atque ita, juxta <lb></lb>ipſorum hypotheſin, ratio cur motus ſit terrae tribuen­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg696"></arrow.to.target>dus, eſt certa &amp; evidens; ratio verà cur illum coelo <lb></lb>tribuant, &amp; Terrae quietem, eſt incerta &amp; à ſolâ illo­<lb></lb>rum imaginatione efficta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg691"></margin.target>XXXVIII. <lb></lb>Juxta Tychonis hypo­<lb></lb>thesin dicendum eſſe, <lb></lb>Terram moveri circa <lb></lb>proprium centrum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg692"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg693"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg694"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg695"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg696"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg697"></arrow.to.target><lb></lb>Ex eàdem Tychonis hypotheſi, Sol motu annuo <lb></lb>circa Terram gyrans, non modò Mercurium &amp; Vene­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg698"></arrow.to.target>rem) ſed | etiam Martem, Jovem &amp; Saturnum, qui ab <lb></lb>eo remotiores ſunt quàm Terra, ſecum ducit : quod <lb></lb>intelligi non poteſt, praeſertim in coelo fluido, quale <lb></lb>illud ſupponunt, quin tota coeli materia interjacens <lb></lb>ſimul ſeratur, &amp; interim Terra vi aliquâ ſeparetur à <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg699"></arrow.to.target>partibus iſtius materiae ſibi contiguis, atque in eâ <lb></lb>circulum deſcribat. Quapropter haec rurſus ſeparatio, <lb></lb>quae eſt totius Terrae, ac peculiarem in eâ actionem <lb></lb>requirit, ejus motus erit dicendus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg697"></margin.target>XXXIX. <lb></lb>Ac etiam illam moveri <lb></lb>circa Solem motu an­<lb></lb>nuo. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg698"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg699"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg700"></arrow.to.target><lb></lb>Unus autem adhuc in meâ hypotheſi ſcrupulus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg701"></arrow.to.target>manet, ex eo quòd, ſi Sol eundem ſemper ſitum inter <lb></lb>Fixas ſervet, neceſſe ſit Terram, quae circa illum fertur, <lb></lb>ad ipſas accedere ac recedere toto ſuae orbitee inter­<lb></lb>vallo : quod tamen ex phaenomenis non potuit hacte­<lb></lb>nus deprehendi. Sed hoc excuſatur per immenſam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg702"></arrow.to.target>diſtantiam, quam inter nos &amp; Fixas eſſe ſupponimus; <lb></lb>talem ſcilicet, ut totus ille circulus qui à Terrâ deſcri­<lb></lb>bitur circa Solem, ſi ad eam comparetur, inſtar puncti <lb></lb>ſit habendus. Quod fateor incredibile videri poſſe, <lb></lb>magnalia Dei conſiderare non aſſuetis, &amp; Terram ut <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg703"></arrow.to.target><lb></lb>praecipuam partem univerſi, ac domicilium hominis, <lb></lb>propter quem coetera omnia facta ſint, ſpectantibus; 
<pb pagenum="98"></pb>ſed Aſtronomis, qui jam omnes ſciunt illam ad coelum <lb></lb>comparatam inſtar puncti eſſe, non ita mirum videri <lb></lb>debet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg700"></margin.target>XL. <lb></lb>Terrae tranſlationem <lb></lb>nullam efficere aſpe­<lb></lb>ctùs diverſitatem in <lb></lb>Fixis, propter maxi­<lb></lb>mam ipſarum diſtan­<lb></lb>tiam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg701"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg702"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg703"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg704"></arrow.to.target><lb></lb>Ac praeterea Cometae, quos jam fatis conſtat in <lb></lb>noſtro ae<gap></gap>re non verſari , ut nimis rudis antiquitas
<arrow.to.target n="marg705"></arrow.to.target><lb></lb>opinabatur, vaſtiſſimum iſtud ſpatium inter ſpheram <lb></lb>Saturni &amp; ſixas requirunt, ad omnes ſuas excurſiones <lb></lb>abſolvendas : adeò enim variae ſunt, adeò immanes, <lb></lb>&amp;sà Fixarum ſtabilitate atque à regulari Planetarum <lb></lb>circa Solem circuitione adeò diſcrepantes, ut abſque
<arrow.to.target n="marg706"></arrow.to.target><lb></lb>eo ad nullas naturae leges revolcari poſſe videantur. <lb></lb>Neque nos movere debet qu&#039;od Tycho &amp; alii Aſtro­<lb></lb>nomi, qui diligenter eorum parallaxes inveſtigârunt, <lb></lb>dixerint tantùm illos eſſe ſupra Lunam, verſùs ſphae­<lb></lb>ram Veneris aut Mercurii, non autem ſupra ipſum
<arrow.to.target n="marg707"></arrow.to.target><lb></lb>Saturnum : hoc enim non minùs recte ex ſuis calculis <lb></lb>concludere potuiſſent, quàm illud. Sed cum diſputa­<lb></lb>rent contra veteres, qui Cometas inter meteora ſublu­<lb></lb>naria numerabant, contenti ſuerunt oſtendere illos in <lb></lb>coelo eſſe; nec auſi ſunt omnem altitudinem, quam
<arrow.to.target n="marg708"></arrow.to.target><lb></lb>calculo deprehendebant, iis tribuere, ne minús facile <lb></lb>crederetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg704"></margin.target>XLI. <lb></lb>Hanc etiam Fixarum <lb></lb>diſtantiam requiri ad <lb></lb>motus Cometarum, <lb></lb>quos jam conſtat eſſe <lb></lb>in coelo. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg705"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg706"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg707"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg708"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg709"></arrow.to.target><lb></lb>Praeter haec autem generaliora, poſſent adhuc parti­<lb></lb>cularia multa, non mode circa Solem, Planetas, Come­<lb></lb>tas &amp; ſixas, ſed proecipu etiam circa Terram (nempe
<arrow.to.target n="marg710"></arrow.to.target><lb></lb>illa omnia quae in ejus ſuperficie videmus), inter phae­<lb></lb>nomena hic recenſeri. Ut enim veram hujus mundi <lb></lb>aſpectabilis naturam agnoſcamus, non ſatis eſt ali­<lb></lb>quas cauſas invenire, per quas ea quae in coelo eminus <lb></lb>aſpicimus explicentur; ſed ex iiſdem etiam, illa omnia
<arrow.to.target n="marg711"></arrow.to.target><lb></lb>quae in Terrâ cominus intuemur, deduci debent. Atqui 
<pb pagenum="99"></pb>non opus eſt, ut illa omnia conſideremus ad rerum <lb></lb>generaliorum cauſas determinandas; ſed tum demum <lb></lb>ipſas poſtea rectè à nobis determinatas ſuiſſe cognoſce­<lb></lb>mus cúm ex iiſdem non ea dumtaxat ad quae reſpexi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg712"></arrow.to.target>mus, ſed alia etiam omniae de quibus antea non cogi­<lb></lb>tavimus, explicari advertemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg709"></margin.target>XLII. <lb></lb>Omnia qu¬àe hîc in Ter­<lb></lb>râ vodemus, ad phae­<lb></lb>nomena etiam perti­<lb></lb>nere, ſed non opus <lb></lb>eſſe initio ad cuncta <lb></lb>reſpicere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg710"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg711"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg712"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg713"></arrow.to.target><lb></lb>Et certè, ſi nullis principiis utamur niſi evidentiſſimè <lb></lb>perſpectis, ſi nihil niſi per Mathematicas conſequen­<lb></lb>tias ex iis deducamus &amp; interim illa quae ſic ex ipſis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg714"></arrow.to.target>deducemus, cum omnibus naturaephaenomenis accu­<lb></lb>ratè conſentiant, injuriam Deo ſacere videremur, ſi <lb></lb>cauſas rerum hoc pacto à nobis inventas, falſas eſſe <lb></lb>ſuſpicaremur, tanquam ſi nos | tam imperfectos ge­<lb></lb>nuiſſet, ut ratione noſtrà reale utendo fallamur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg713"></margin.target>XLIII. <lb></lb>Vix fieri poſſe quin <lb></lb>cauſae, ex quibus om­<lb></lb>nia phaenomena clarèè <lb></lb>deducuntur, ſint ve­<lb></lb>rae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg714"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg715"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg716"></arrow.to.target>Verumtamen ne etiam nimis arrogantes eſſe videa­<lb></lb>mur ſi de tantis rebus philoſophando, genuinam <lb></lb>earum veritatem à nobis inventam eſſe affirmemus, <lb></lb>rnalim hoc in medio relinquere, atque omnia quae <lb></lb>deinceps ſum ſcripturus tanquam hypotheſin propo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg717"></arrow.to.target>nere. Quae quamvis falſa eſſe exiſtimetur, ſatis rna­<lb></lb>gnum operae pretium me feciſſe arbitrabor, ſi omnia <lb></lb>quae ex ipſà deducentur cum experimentis conſentiant: <lb></lb>ita enim ex eà tantundem utilitatis ad vitam, atque ex <lb></lb>ipſius veritatis cognitione, percipiemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg715"></margin.target>XLIV. <lb></lb>Me tamen eas, quas hîc <lb></lb>exponam, pro hypo­<lb></lb>theſibus tantùm ha­<lb></lb>beri velle. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg716"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg717"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg718"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg719"></arrow.to.target>Quinimò etiam, ad res naturales meliús explican­<lb></lb>das, earum cauſas altiùs hic repetam, quam ipſas <lb></lb>unquam extitiſſe exiſtimem. Non eniin dubium eſt, <lb></lb>quin mundus ab initio fuerit creatus cum omni ſuâ <lb></lb>perfectione a : ita ut in eo &amp; Sol &amp; Terra &amp; Luna, &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg720"></arrow.to.target>Stellaa extiterint; ac etiam in Terrà non tantúm fuerint 
<pb pagenum="100"></pb>ſemina plantarum, ſed ipſae plantae; nec Adam &amp; Eva <lb></lb>nati ſint infantes, ſed ſaeti ſint homines adulti. Hoc <lb></lb>ſides Chriſtiana nos docet, hocque etiam ratio natu­<lb></lb>ralis plan perſuadet. Attendendo enim ad immenſam <lb></lb>Dei potentiam, non poſſumus exiſtimare illum
<arrow.to.target n="marg721"></arrow.to.target> un­<lb></lb>quam quidquam feciſſe, quod non omnibus ſuis nu­<lb></lb>meris fuerit abſolutum. Sed nihilominus, ut ad plan­<lb></lb>tarum vel hominum naturas intelligendas, long me­<lb></lb>lius eſt conſiderare, quo pacto paulatim ex ſeminibus <lb></lb>naſci poſſint, quàm quo pacto à Deo in primà mundi
<arrow.to.target n="marg722"></arrow.to.target><lb></lb>origine creati ſint : ita, ſi quae principia poſſimus exco­<lb></lb>gitare, valde ſimplicia &amp; cognitu facilia, ex quibus <lb></lb>tanquam ex ſeminibus quibuſdam, &amp; ſidera &amp; Terram, <lb></lb>&amp;sdenique omnia quae in | hoc mundo aſpectabili <lb></lb>deprehendimus, oriri potuiſſe demonſtremus, quamvis
<arrow.to.target n="marg723"></arrow.to.target><lb></lb>ipſa nunquam ſic orta eſſe prob ſciamus, hoc pacto <lb></lb>tamen eorum naturam longè meliús exponemus, quàm <lb></lb>ſi tantúm, qualia jam ſint, deſcriberemus. Et quia <lb></lb>talia principia mihi videor inveniſſe, ipſa breviter hîc <lb></lb>exponam. 
<arrow.to.target n="marg724"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg718"></margin.target>XLV. <lb></lb>Meque etiam hîc non­<lb></lb>nullas aſſumpturum, <lb></lb>quas conſtat falſas <lb></lb>eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg719"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg720"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg721"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg722"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg723"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg724"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg725"></arrow.to.target><lb></lb>Ex antedictis a  jam conſtat, omnium mundi corpo­<lb></lb>rum unam &amp; eandem eſſe, materiam, in quaſlibet <lb></lb>partes diviſibilem, ac jam reipſa in multas diviſam, <lb></lb>quae diverſimodè moventur, motuſque habent aliquo <lb></lb>modo circulares b, &amp; ſemper eandem motuum
<arrow.to.target n="marg726"></arrow.to.target> quan­<lb></lb>titatem in univerſo conſervant. At quàm magnae ſint <lb></lb>iſtae partes materiae, quàm celeriter moveantur, &amp; <lb></lb>quales circulos deſcribant, non poſſumus ſolà ratione 
<pb pagenum="101"></pb>determinare : quia potuerunt iſta innumeris modis <lb></lb>diverſis à Deo temperarii &amp; quemnam prae coeteris ele­<lb></lb>gerit, ſola experientia docere debet. Jamque idcirco <lb></lb>nobis liberum eſt, quidlibet de illis agumere, modò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg727"></arrow.to.target>omnia, quae ex ipſo conſequentur, cum experientiâ <lb></lb>conſentiant. Itaque, ſi placet, ſupponemus omnem <lb></lb>illam materiam, ex quâ hic mundus adſpectabilis eſt <lb></lb>compoſitus, fuiſſe initio à Deo diviſam in particulas <lb></lb>quam-proxime inter ſe aequales,  &amp; magnitudine me­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg728"></arrow.to.target>diocres a, ſive medias inter illas omnes, ex quibus jam <lb></lb>coeli atque aſtra componuntur; eaſque omnes tantun­<lb></lb>dem motûs in ſe habuiſſe, quantum jam in mundo re­<lb></lb>peritur; &amp; aequaliter fuiſſe motas, tum ſingulas circa <lb></lb>propria ſua centra, &amp; ſeparatim à ſe mutuò, ita ut <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg729"></arrow.to.target>corpus fluidum componerent, quale coelum eſſe puta­<lb></lb>mus; tum etiam plures ſimul, circa alia quaedam <lb></lb>puncta b aequè à ſe mutuò remota, &amp; eodem modo <lb></lb>diſpoſita ac jam ſunt centra Fixarum; nec non etiam <lb></lb>circa | alia aliquanto plura, quae aequent numerum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg730"></arrow.to.target>Planetarum. Ita ſcilicet ut illae omnes, quae contine­<lb></lb>bantur in ſpatio A E I c, verterentur circa punctum S, <lb></lb>&amp;squae continebantur in ſpatio A E V, circa F, &amp; ita <lb></lb>de caeteris : ſicque tot varios vortices componerent <lb></lb>quot jam aſtra ſunt in mundo d. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg725"></margin.target>XLVI.  <lb></lb>Quaenam ſint ea, quae <lb></lb>hîc aſſumo ad phae­<lb></lb>nomena omnia ex­<lb></lb>plicanda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg726"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg727"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg728"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg729"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg730"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg731"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg732"></arrow.to.target>Quae pauca ſufficere mihi videntur, ut ex iis tan­<lb></lb>quam cauſis omnes qui in hoc mundo apparent effe­<lb></lb>ctus ſecundúm leges naturae ſuprà expoſitas e oriantur. 
<pb pagenum="102"></pb>
<arrow.to.target n="marg733"></arrow.to.target><lb></lb>Et non puto alia ſimpliciora, vel intellectu faciliora, <lb></lb>vel etiam probabiliora rerum principia posse excogi­<lb></lb>tari. Etſi enim fortè etiam ex Chao per leges naturae <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig9"></arrow.to.target><lb></lb>idem ille ordo qui jam eſt in rebus deduci poſſet, <lb></lb>idque olim ſuſceperim explicandum a : quia tamen
<arrow.to.target n="marg734"></arrow.to.target>
<pb pagenum="103"></pb>confuſio minús videtur convenire cum ſummâ Dei <lb></lb>rerum creatoris perfectione, quàm proportio vel ordo, <lb></lb>&amp;sminús diſtinctè etiam à nobis percipi poteſt, nul­<lb></lb>Iaque proportio, nulluſve ordo ſimplicior eſt, &amp; co­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg735"></arrow.to.target>gnitu facilior, quàm ille qui conſtat omnimodà aequa­<lb></lb>litate : idcirco hic ſuppono omnes materiae particulas <lb></lb>initio fuiſſe, tam in magnitudine quàm in motu, inter <lb></lb>ſe oequales, &amp; nullam in univerſo inaequalitatem re­<lb></lb>linquo, proeter illam quae eſt in ſitu Fixarum, &amp; quae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg736"></arrow.to.target>unicuique coelum noctu intuenti tam clarè apparet, <lb></lb>ut negari planè non poſſit. Atque omnino parum <lb></lb>refert, quid hoc pacto ſupponatur, quia poſtea juxta <lb></lb>leges naturae eſt mutandum. Et vix aliquid ſupponi <lb></lb>poteſt, ex quo non idem eſſedus (quanquam fortaſſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg737"></arrow.to.target>operoſiùs) per eaſdem naturae leges deduci poſſit: cùm <lb></lb>enim illarum ope materia formas omnes quarum eſt <lb></lb>capax, ſucceſſivà aſſumat, ſi formas iſtas ordine con­<lb></lb>ſideremus , tandem ad iliam quae eſt hujus mundi <lb></lb>polterimus devenire : adeò ut hic nihil erroris ex falſâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg738"></arrow.to.target>ſuppoſitione ſit timendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg731"></margin.target>XLVII. <lb></lb>Harum ſuppoſitionum <lb></lb>falſitatem non impe­<lb></lb>dire, quominùs ea <lb></lb>quoe ex ipſis dedu-</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg732"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg733"></margin.target>centur, vera &amp; certa <lb></lb>eſſe poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg734"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg735"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg736"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg737"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg738"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig9"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg739"></arrow.to.target><lb></lb>Itaque, ut naturae legum efficacitatem in propoſitâ <lb></lb>hypotheſi oſtendere incipiamus, conſiderandum eſt <lb></lb>illas particulas, in quas totam hujus mundi materiam <lb></lb>initio diviſam ſuiſſe ſupponimus, non potuiſſe quidem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg740"></arrow.to.target>initio eſſe ſphaericas, quia plures globuli, ſimul juncti, <lb></lb>ſpatium continuum non replent; ſed cujuſcunque <lb></lb>figurae tunc fuerint, eas non potuiſſe ſucceſſu tem­<lb></lb>poris non fieri rotundas, quandoquidem varios habue­<lb></lb>runt motus circulares. Cúm enim in principio ſatis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg741"></arrow.to.target>magnâ vi motae fuerint, ut unae ab aliis ſejungerentur, <lb></lb>eadem illa vis perſeverans, haud dubiè ſatis magna 
<pb pagenum="104"></pb>etiam fuit, ad earum omnes angulos, dum ſibi mutuò <lb></lb>poſtea Occurrerunt, atterendos : ad hoc enim non <lb></lb>tanta, quàm ad illud, recluirebatur. Et ex hoc solo, <lb></lb>quòd alicujus corporis anguli ſic atterantur, facilè <lb></lb>intelligimus illud tandem fieri rotundum : quia hoc in
<arrow.to.target n="marg742"></arrow.to.target><lb></lb>loco nomen anguli ad omne id, quod in tali corpore <lb></lb>ultra figuram ſphaericam prominet, eſt extendendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg739"></margin.target>XLVIII. <lb></lb>Quomodo omnes caele­<lb></lb>ſtis materiae particu­<lb></lb>lae factae ſint ſphaeri­<lb></lb>cae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg740"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg741"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg742"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg743"></arrow.to.target><lb></lb>Cum autem nullibi ſpatia omni corpore vacua eſſe <lb></lb>poſſint, cúmque rotundm illae materiae particulae, <lb></lb>ſimul junctae, perexigua qudam intervalla circa ſe
<arrow.to.target n="marg744"></arrow.to.target><lb></lb>relinquant: neceſſe eſt iſla intervalla quibuſdam aliis <lb></lb>materiae ramentis minutiſſimis, figuras ad ipſa im­<lb></lb>plenda aptas habentibus, eaſque pro ratione loci <lb></lb>occupandi perpetuà mutantibus, impleri. Nempe, <lb></lb>dum earum materiae particularum, quae ſiunt rotundae, 
<arrow.to.target n="marg745"></arrow.to.target><lb></lb>anguli paulatim atteruntur, id quod ex ipſis eraditur <lb></lb>adeà eſt minutum, &amp; tantam celeritatem acquirit, ut <lb></lb>ſolà vi ſui motús in ramenta innumerabilia dividaltur; <lb></lb>ſicque impleat omnes angulos, quos ali materiae <lb></lb>particulae ſubingredi non poſtunt. 
<arrow.to.target n="marg746"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg743"></margin.target>XLIX. <lb></lb>Circa iſtas particulas <lb></lb>ſphaericas aliam eſſe <lb></lb>debere materiam ſub­<lb></lb>titiorem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg744"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg745"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg746"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg747"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum enim eſt, quà minora ſunt iſta particu­<lb></lb>larum aliarum ramenta, eà ſaciliús moveri, atque in <lb></lb>alia adhuc minutiora comminui poſſe: quia quò mi­<lb></lb>nora a, eò plus habent ſuperficiei b, pro ratione ſuae <lb></lb>molis : &amp; occurrunt aliis corporibus ſecundùm
<arrow.to.target n="marg748"></arrow.to.target> ſuper­<lb></lb>ficiem, dividuntur verà ſecundúm molem c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg747"></margin.target>L. <lb></lb>Hujus ſubtilioris mate­<lb></lb>riae particulas facil­<lb></lb>limè dividi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg748"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg749"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum etiam eſt ipſa multo celeriùs agitari, <lb></lb>quàm alias materiae particulas, à quibus tamen ſuam 
<pb pagenum="105"></pb>agitationem acquirunt : quia, dum hae per rectas &amp; <lb></lb>patentes vias feruntur, expellunt iſta per obliquas &amp; <lb></lb>anguſtas. Eâdem ratione, quà videmus ex folle, quam­<lb></lb>vis lent claudatur, ae<gap></gap>rem tamen valde celeriter egre­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg750"></arrow.to.target>di, propter anguſtiam vioa per quam tranſit. Jamque <lb></lb>ſuprà demonſtratum eſt, aliquam materiae portionem <lb></lb>celerrime moveri, ac in partes reipſa indefinitas dividi <lb></lb>debere ut varii motus circulares &amp; inaequales ſine <lb></lb>rarefactione vel vacuo fieri poſſint ; nec ulla alia, prae­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg751"></arrow.to.target>ter hanc, ad id apta reperitur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg749"></margin.target>LI. <lb></lb>Eaſdem celerrimè <lb></lb>moveri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg750"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg751"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg752"></arrow.to.target><lb></lb>Jam itaque duo habemus genera materiae valde di­<lb></lb>verſa, quae duo prima elementa hujus mundi aſpecta­<lb></lb>bilis dici poſſunt. Primum eſt illius, qum tantam vim <lb></lb>habet agitationis, ut aliis corporibus occurrendo, in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg753"></arrow.to.target>minutias indeſinitaa parvitatis dividatur, &amp; figuras <lb></lb>ſuas ad omnes angulorum ab iis relictorum anguſtias <lb></lb>implendas accommodet. Alterum eſt ejus, quae diviſa <lb></lb>eſt in particulas ſphaericas, valde quidem minutas, ſi <lb></lb>cum iis corporibus, quae oculis cernere poſſumus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg754"></arrow.to.target>comparentur; ſed tamen certae ac determinatae quan­<lb></lb>titatis, &amp; diviſibiles in alias multà minores. Ter­<lb></lb>tiumque paulò poſt inveniemus, conſtans par|tibus vel <lb></lb>magis craſſis, vel figuras minús ad motum aptas ha­<lb></lb>bentibus. Et ex his tribus omnia hujus mundi aſpe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg755"></arrow.to.target>ctabilis corpora componi oſtendemus : nempe Solem <lb></lb>&amp;sStellas fixas ex primo, Coelos ex ſecundo, &amp; Ter­<lb></lb>ram cum Planetis &amp; Cometis ex tertio. Cúm enim <lb></lb>Sol &amp; Fixae lumen ex ſe emittant, Coeli illud tranſmit­<lb></lb>tant, Terra, Planetae, ac Cometae remittant: triplicem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg756"></arrow.to.target>hanc diſſerentiam in aſpectum incurrentem, non malè <lb></lb>ad tria elementa referemus. </s></p>
<pb pagenum="105"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg752"></margin.target>LII. <lb></lb>Tria eſſe hujus mundi <lb></lb>aſpectabilis elementa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg753"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg754"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg755"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg756"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg757"></arrow.to.target><lb></lb>Non malè etiam omnem materiam, in spatio  A E i a <lb></lb>comprehensam, quae gyrat circa centrum S, pro primo <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig10"></arrow.to.target><lb></lb>coelo ſumemus ; &amp; omnem illam, quae circa centra F,  <lb></lb>ſ, innumerabiles alios vortices componit, pro ſe­
<pb pagenum="107"></pb>cundo; &amp; denique quidquid ultra illos duos coelos <lb></lb>reperitur, pro tertio a. Exiſtimamuſque hoc tertium, <lb></lb>reſpectu ſecundi, eſle immenſum, &amp; ſecundum, reſ­<lb></lb>pectu primi, permagnum. Sed tertii coeli conſideratio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg758"></arrow.to.target>non eſt hujus loci : quia nullo modo à nobis ſpectari <lb></lb>poteſt in hac vitâ. &amp; de mundo tantúm aſpedabili <lb></lb>tractamus. Vortices autem, quorum centra F, ſ<gap></gap>, omnes <lb></lb>ſimul pro uno tantúm coelo numeramus, quia ſub unâ <lb></lb>&amp;seâdem ratione à nobis conſiderantur; ſed vorticem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg759"></arrow.to.target>S, licèt hîc non appareat ab aliis diverſus, pro pecu­<lb></lb>liari tamen coelo, &amp; quidem omniuin primo, ſumimus: <lb></lb>quia Terram habitationem noſtram paulò pòſt b in illo <lb></lb>inveniemus, ideàque multò plura in ipſo habebimus <lb></lb>ſpectanda quàm in reliquis, &amp; nomina rebus, non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg760"></arrow.to.target>propter ipſas, ſed tantúm ad noſtras de lis cogita­<lb></lb>tiones explicandas, imponere ſolemus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg757"></margin.target>LIII. <lb></lb>Tres etiam in illo cae­<lb></lb>los diſtingui posse. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg758"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg759"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg760"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig10"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg761"></arrow.to.target><lb></lb>Crevit autem c initio pallulatim materia primi ele­<lb></lb>menti, ex co quòd particulae ſecundi aſſiduo motu ſe <lb></lb>invicem  magis ac magis attererent; cúmque major <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg762"></arrow.to.target>ejus quantitas ſuit in univerſo, quàm neceſſe erat <lb></lb>ad implenda exigua illa ſpatia, quae inter particulas <lb></lb>ſphaericas ſecundi elementi ſibi mutuà incumbentes <lb></lb>reperiuntur, quidquid ex eâ reſidui fuit, poſtquam <lb></lb>ſpatia iſla impleta ſunt, ad centra S, F, ſ<gap></gap>, conſluxit ; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg763"></arrow.to.target>ibique corpora quaedam ſphaerica fluidiſſima compo­<lb></lb>ſuit : nempe Solem in centro S , ac Stellas ſixas in <lb></lb>aliis centris. Poſtquam enim particulae ſecundi ele­<lb></lb>menti ſuerunt magis attritee, minús ſpatii occupâ­
<pb pagenum="108"></pb>runt quàm priús, nec ideò ad centra uſque ſe exten­<lb></lb>derunt, ſed ab iis aequaliter omni ex parte recedentes, <lb></lb>loca ibi ſphaerica reliquerunt, à materià primi ele­<lb></lb>menti ex omnibus circumjacentibus locis eò affluente, <lb></lb>replenda. 
<arrow.to.target n="marg764"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg761"></margin.target>LIV. <lb></lb>Quomodo Sol &amp; Fixae <lb></lb>formatae ſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg762"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg763"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg764"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg765"></arrow.to.target><lb></lb>Ea enim eſt lex naturae a, ut corpora omnia quae in <lb></lb>orbem aguntur, quantum in ſe eſt, à centris ſui motûs <lb></lb>recedant. Atque hic illam vim, quà ſic globuli ſecundi <lb></lb>elementi, nec non etiam materia primi circa centra <lb></lb>S, F, congregata, recedere conantur* ab iſtis centris, 
<arrow.to.target n="marg766"></arrow.to.target><lb></lb>quàm potero accuratiſſimè explicabo. In eâ enim <lb></lb>ſolâ lucem conſiſtere infrà oſtendetur b ; &amp; ab ipſius <lb></lb>cognitione multa alia dependent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg765"></margin.target>LV. <lb></lb>Quid ſit lux. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg766"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg767"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm dico globulos ſecundi elementi recedere co­<lb></lb>nari a centris circa quae vertuntur, non putandum eſt
<arrow.to.target n="marg768"></arrow.to.target><lb></lb>idcirco me illis aliquam cogitationem affingere, ex <lb></lb>quâ procedat iſte conatus; ſed tantùm ipſos ita eſſe <lb></lb>ſitos, &amp; ad motum incitatos, ut revera ſint eb verſùs <lb></lb>ituri, ſi à nullâ alià cauſa impediantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg767"></margin.target>LVI. <lb></lb>Quis conatus ad motum <lb></lb>in rebus inanimatis <lb></lb>ſit intelligendus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg768"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg769"></arrow.to.target><lb></lb>Quia verò frequenter multae cauſae diverſae agunt
<arrow.to.target n="marg770"></arrow.to.target><lb></lb>ſimul in idem corpus, atque unae aliarum effectus <lb></lb>impediunt, prout ad has vel illas reſpicimus, dicere <lb></lb>poſſumus | ipſum eodem tempore tendere, ſive ire <lb></lb>conari, versùs diverſas partes. Ut, exempli cauſa, <lb></lb>lapis A, in fundâ EA, circa centrum E rotatus, tendit
<arrow.to.target n="marg771"></arrow.to.target><lb></lb>quidem ab A verſùs B, ſi omnes cauſae, quae occurrunt <lb></lb>ad ejus motum determinandum, ſimul ſpectentur, quia <lb></lb>revera eò verſùs fertur. Sed ſi reſpiciamus ad ſolam <lb></lb>vim motùs quae in ipſo eſt, dicemus illum, cum eſt in 
<pb pagenum="109"></pb>puncto A, tendere verſùs C, juxta legem mot&#039;us ſuprà <lb></lb>expoſitam : ponentes ſcilicet lineam AC eſſe rectam, <lb></lb>quae tangit circulum in punc`to AE. Si enim lapis è <lb></lb>fundâ egrederetur, eo temporis momento, quo ve­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg772"></arrow.to.target>niendo ex L pervenit ad punctum A, revera pergeret <lb></lb>ab A verſùs C, non verſus B; ac quamvis ſunda hunc <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig11"></arrow.to.target><lb></lb>effectum impediat, non tamen impedit conatum. Si <lb></lb>denique non reſpiciamus ad totam iſtam vim motûs, <lb></lb>ſed tantùm ad illam | ejus partem quae à fundâ impe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg773"></arrow.to.target>ditur eam ſcilicet diſtinguentes ab aliâ ejus parte <lb></lb>quae fortitur ſuum eſſedum, dicemus hunc lapidem, <lb></lb>dum eſt in puncto A, tendere tantùm verſùs D, ſive <lb></lb>recedere conari à centro E ſecundùm lineam rectam <lb></lb>EAD. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg769"></margin.target>LVII. <lb></lb>Quomodo in eodem cor­<lb></lb>pore conatus ad di­<lb></lb>verſos motus ¬§imul <lb></lb>eſſe poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg770"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg771"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg772"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg773"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig11"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg774"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg775"></arrow.to.target>Quod ut clarè intelligatur, conferamus motum quo <lb></lb>lapis, in puncto A exiſtens, ferretur verſus C, ſi à nullâ <lb></lb>alia vi impediretur, cum motu quo formica, in eodem 
<pb pagenum="110"></pb>puncto A existens, moveretur etiam verſus C, ſi linea <lb></lb>E Y  eſſet baculus, ſupra quem recta incederet ab A <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig12"></arrow.to.target><lb></lb>verſus Y, dum interim ipſe baculus verteretur circa <lb></lb>centrum E, ac ejuſdem baculi punctum A deſcriberet <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig13"></arrow.to.target><lb></lb>circulum ABF, eſſentque hi duo motus ita inter ſe
<arrow.to.target n="marg776"></arrow.to.target><lb></lb>contemperati, ut formica perveniret ac X cùm bacu-
<pb pagenum="111"></pb>lus eſſet in C, &amp; ad Y cùm baculus eſſet in G atque <lb></lb>ita ipſa ſemper exiſteret in lineâ rectâ ACG. Ac <lb></lb>deinde conferamus etiam eam vim, quâ | idem lapis, <lb></lb>actus in ſundà ſecundùm lineam circularem A B F, re­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg777"></arrow.to.target>cedere conatur à centro E, ſecundùm lineas rectas <lb></lb>A D, BC, ſG, cum conatu qui remaneret in formicâ, <lb></lb>ſi vinculo vel glutino aliquo detineretur in puncto A <lb></lb>ſupra baculum E Y, dum interim iſte baculus eam de­<lb></lb>ferret circa centrum E per lineam circularem A B F; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg778"></arrow.to.target>ac ipſa totis viribus conaretur ire verſùs Y, atque ita <lb></lb>recedere à centro E ſecundùm lineas rectas E A Y, <lb></lb>E B Y, &amp; ſimiles. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg774"></margin.target>LVIII. <lb></lb>Quomodo ea quae cir­<lb></lb>culariter moventur, <lb></lb>conentur recedere à <lb></lb>centro ſui motûs. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg775"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg776"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg777"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg778"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig12"></figure>
<figure id="fig13"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg779"></arrow.to.target><lb></lb>Scio quidem motum iſtius formicae fore initio tar­<lb></lb>diſſimum, atque ideò ejus conatum, ſi tantùm ad prin­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg780"></arrow.to.target>cipium | motùs referatur, non videri magnum eſſe poſſe : <lb></lb>atqui profectò non plan nullus eſt, &amp; dum ſortitur <lb></lb>effectum, augetur, ado ut motus ex eo proveniens ſa­<lb></lb>tis celer eſſe poſſit. Nam, ut adhuc alio utamur exem­<lb></lb>plo, ſi  E Y  ſit canalis, in quo
<arrow.to.target n="fig14"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg781"></arrow.to.target>globulus A contineatur, pri­<lb></lb>mo quidem temporis mo­<lb></lb>mento, quo iſte canalis age­<lb></lb>tur in gyrum circa centrum <lb></lb>E, globulus A motu tantùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg782"></arrow.to.target>tardiſſimo progredietur ver­<lb></lb>ſus Y; ſed ſecundo momento <lb></lb>paulò celeriùs incedet : priorem enim vim retinebit, <lb></lb>ac praeterea novam acquiret à novo conatu recedendi <lb></lb>à centro E : quia, quandiu durat motus circularis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg783"></arrow.to.target>tamdiu ille conatus durat, &amp; quaſi renovatur ſingulis <lb></lb>momentis. Atque hoc experientia confirmat: ſi enim 
<pb pagenum="112"></pb>canalis EY valde celeriter agatur circa centrum E, <lb></lb>brevi globulus, in eo exiſtens, ab A ad Y perveniet. <lb></lb>Idemque etiam experimur in fundâ: quò celeriùs enim <lb></lb>lapis in eâ rotatur, eâ magis funis intenditur; atque <lb></lb>iſta tenſio, à ſolâ vi quà lapis recedere conatur à
<arrow.to.target n="marg784"></arrow.to.target> cen­<lb></lb>tro ſui motûs exorta, exhibet nobis iſtius vis quanti­<lb></lb>tatem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg779"></margin.target>LIX. <lb></lb>Quanta ſit vis iſtius <lb></lb>conatûs. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg780"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg781"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg782"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg783"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg784"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig14"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg785"></arrow.to.target><lb></lb>Quod verò hîc de lapide in fundâ, vel de globulo <lb></lb>in canali circa centrum E rotato, dictum eſt, facilè in­<lb></lb>telligitur eodem modo de omnibus globulis ſecundi
<arrow.to.target n="marg786"></arrow.to.target><lb></lb>elementi : quòd nempe unuſquiſque ſatis magnâ vi <lb></lb>recedere conetur à centro vorticis in quo gyratur: <lb></lb>retinetur enim hinc inde ab aliis globulis circumpo­<lb></lb>ſitis, non aliter quàm lapis à fundâ. Sed praeterea iſta <lb></lb>vis in illis multùm augetur, ex | eo quòd ſuperiores ab
<arrow.to.target n="marg787"></arrow.to.target><lb></lb>inferioribus, &amp; omnes ſimul à materiâ primi elementi, <lb></lb>in centro cujuſque vorticis congregatâ, premantur. <lb></lb>Ac primò quidem, ut accuratè omnia diſtinguantur, <lb></lb>de ſolis iſtis globulis hic agemus; nec ad materiam <lb></lb>primi elementi magis attendemus, quàm ſi ſpatia
<arrow.to.target n="marg788"></arrow.to.target> om­<lb></lb>nia, quae ab illà occupantur, vacua eſſent, hoc eſt, <lb></lb>quàm ſi plena eſſent materià, quae aliorum corporum <lb></lb>motus nullo modo juvaret, nec impediret. Nullam <lb></lb>enim aliam eſſe poſſe ſpatii vacui veram ideam, ex <lb></lb>antedictis a eſt manifeſtum. 
<arrow.to.target n="marg789"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg785"></margin.target>LX. <lb></lb>Hunc conatum reperi­<lb></lb>ri in materiâ caelo­<lb></lb>rum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg786"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg787"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg788"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg789"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg790"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm globuli omnes qui volvuntur circa S, in vor­<lb></lb>tice AEI, conentur recedere ab S, ut iam demonſtra­<lb></lb>tum eſt b, ſatis patet illos, qui ſunt in lineà rectà SA, <lb></lb>premere ſe mutuò omnes verſùs A; &amp; illos, qui ſunt 
<pb pagenum="113"></pb>in lineâ rectà SE, premere ſe verſus E, atque ita de cae­<lb></lb>teris : adeò ut, ſi non ſint ſatis multi ad occupandum <lb></lb>omne ſpatium inter S &amp; circumferentiam A E I, totum <lb></lb>quod non occupant, relinqua­<lb></lb>tur  
<arrow.to.target n="fig15"></arrow.to.target>
<arrow.to.target n="marg791"></arrow.to.target> verſùs S. Et quoniam ii qui <lb></lb>ſibi mutuò incumbunt (exem­<lb></lb>pli cauſà, ii qui ſunt in lineâ <lb></lb>rectâ S E), non omnes inſtar <lb></lb>baculi ſimul vertuntur, ſed uni <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg792"></arrow.to.target>Citiùs, alii tardiùs circuitum <lb></lb>ſuum abſolvunt, ut infrà fuſiùs <lb></lb>exponetur a, ſpatium quod re­<lb></lb>linquunt verſus S, non poteſt <lb></lb>non eſſe rotundum. Etſi enim <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg793"></arrow.to.target>fingeremus plures globulos initio fuiſſe in lineà rectâ <lb></lb>S E, | quàm in S A vel S 1, adeò ut inſimi lineae S E vici­<lb></lb>niores eſſent centro S, quàm infimi lineae SI : quia <lb></lb>tamen infimi illi citiùs circuitum abſolviſſent quàm <lb></lb>ſuperiores, nonnulli ex ipſis adjunxiſſent ſe ſlatim ex­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg794"></arrow.to.target>tremitati lineae SI, ut ſic tantò magis recederent ab S; <lb></lb>ideòque nunc omnes infimi iſtarum linearum aequali­<lb></lb>ter remoti ſunt à puncto S, &amp; ita ſpatium BCD, quod <lb></lb>circa illud relinquunt, eſt rotundum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg790"></margin.target>LXI. <lb></lb>Ipſum efficere, ut cor­<lb></lb>pora Solis &amp; Fixa­<lb></lb>rum ſint rotunda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg791"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg792"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg793"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg794"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig15"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg795"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea notandum eſt, non modò globulos omnes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg796"></arrow.to.target>qui ſunt in lineà rectà S E, ſe invicem premere verſus <lb></lb>E; ſed etiam unumquemque ex ipris premi ab omni­<lb></lb>bus aliis, qui continentur inter lineas redas ab illo <lb></lb>ad circumferentiam BCD ductas, &amp; ipſam tangentes. <lb></lb>Ita, exempli cauſâ, globulus ſ premitur ab omnibus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg797"></arrow.to.target>aliis, qui ſunt intra lineas B ſ &amp; Dſ, ſive in ſpatio 
<pb pagenum="114"></pb>triangulari B F D, non autem ſic à reliquis : adeò ut,  <lb></lb>ſi locus  F  eſſet vacuus, uno &amp; eodem temporis mo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig16"></arrow.to.target>mento, globuli omnes in ſpa­<lb></lb>tio B F D  contenti accederent,  <lb></lb>quantum poſſent, ad illum
<arrow.to.target n="marg798"></arrow.to.target> re­<lb></lb>plendum, non autem ulli alii. <lb></lb>Nam, quemadmodum videmus <lb></lb>eandem vim gravitatis, quae la­<lb></lb>pidemin libero ae<gap></gap>re cadentem <lb></lb>rectà ducit ad centrum terrae, 
<arrow.to.target n="marg799"></arrow.to.target><lb></lb>illum etiam obliquè eò deferre, <lb></lb>cùm impeditur ejus motus re­<lb></lb>ctus à plani alicujus declivi­<lb></lb>tate : ita non dubium eſt quin eadem vis, quâ globuli <lb></lb>omnes in spatio  B F D  contenti recedere conantur à
<arrow.to.target n="marg800"></arrow.to.target><lb></lb>centro S ſecundùm lineas rectas ab illo centro eductas, <lb></lb>ſufficiat ad ipſos etiam inde removendos, per lineas à <lb></lb>centro iſto declinantes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg795"></margin.target>LXII. <lb></lb>Eundem efficere, ut ma­<lb></lb>teria caeleſtis ab om­<lb></lb>nibus punctis circum­<lb></lb>ferentiae cujuſque <lb></lb>ſtellae vel Solis rece­<lb></lb>dere conetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg796"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg797"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg798"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg799"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg800"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig16"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg801"></arrow.to.target><lb></lb>| Hocque exemplum gravitatis rem apertè declarèa­<lb></lb>bit, ſi conſideremus globos plumbeos in vaſe  B F D
<arrow.to.target n="marg802"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="fig17"></arrow.to.target><lb></lb>contentos, &amp; ſibi mutuò ſic incumbentes, ut, fora­<lb></lb>mine facto in fundo vaſis F, globus I vi gravitatis ſuae, <lb></lb>descendat ; ſimul enim alii duo 2, 2, ilum ſequentur,  <lb></lb>&amp;shos ſubſequentur alii tres 3, 30, 3, &amp; ſic de caeteris ; <lb></lb>ita ut eodem temporis momento, quo infimus I
<arrow.to.target n="marg803"></arrow.to.target> inci­<lb></lb>piet moveri , alii omnes, in ſpatio triangulari  B F D 
<pb pagenum="115"></pb>contenti, ſimul deſcendant, reliquis immotis. Ubi qui­<lb></lb>dem notare licet duos globos 2, 2, poſtquam aliquan­<lb></lb>tulum ſequuti ſunt globum i deſcendentem, ſe mutuò <lb></lb>impedire ne ulteriùs pergant. Sed idem in globulis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg804"></arrow.to.target>ſecundi elementi locum non habet : cùm enim in per­<lb></lb>petuo ſint motu, quamvis aliquando poſſit contingere, <lb></lb>ut eodem plan modo ſint diſpoſiti ac globi plumbei <lb></lb>in hac figurâ depicti, hoc non niſi per minimum tem­<lb></lb>poris pundum, quod inſtans vocant, durare poteſt, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg805"></arrow.to.target>&amp;sideò continuitatem earum motûs non interrumpit. <lb></lb>Ac proeterea notandum eſt vim luminis, non in aliquâ <lb></lb>motûs duratione conſiſtere, ſed tantummodo in preſ­<lb></lb>ſione a ſive in primâ preparatione ad motum, etſi fortè <lb></lb>ex eâ motus ipſe non ſequatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg801"></margin.target>LXIII. <lb></lb>Globulos materiae cae­<lb></lb>leſtis ſe mutuò non <lb></lb>impedire in iſto co­<lb></lb>natu. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg802"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg803"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg804"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg805"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig17"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg806"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg807"></arrow.to.target>Ex quibus clarè percipitur, quo pacto actio illa, <lb></lb>quam pro luce accipio, à Solis vel cujuſlibet Stellae <lb></lb>fixae corpore in omnes partes aequaliter ſe digundat ; <lb></lb> &amp; in minimo tem|poris momento ad quamlibet diſtan­<lb></lb>tiam extendatur; &amp; id quidem ſecundùm lineas rectas, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg808"></arrow.to.target>non à ſolo corporis lucidi centro, ſed etiam à qui­<lb></lb>buſlibet aliis ejus ſuperficiei punctis eductas. Unde <lb></lb>reliquae omnes lucis proprietates deduci poſſunt. <lb></lb>Quodque fortè multis paradoxum videbitur, haec om­<lb></lb>nia ita ſe haberent in materiâ coeleſti, etiamſi nulla <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg809"></arrow.to.target>planè eſſet vis in Sole, aliove aſtro circa quod gyratur : <lb></lb>adeò ut, ſi corpus Solis nihil aliud eſſet quàm ſpatium <lb></lb>vacuum nihilominus ejus lumen non quidem tam <lb></lb>forte, ſed quantum ad reliqua, non aliter quàm nunc <lb></lb>cerneremus, ſaltem in circulo ſecundùm quem ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg810"></arrow.to.target>teria coeli movetur ; nondum enim hîc omnes ſphaerae 
<pb pagenum="116"></pb>dimenſiones conſideramus. Ut autem etiam poſſimus <lb></lb>explicare, quidnam ſit in ipſo ac Stellis, quo iſta <lb></lb>vis luminis augeaturs&amp;sſecundùm omnes ſphaerae di­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig18"></arrow.to.target><lb></lb>menſiones diffundatur, nonnulla de coelorum motu <lb></lb>ſunt praemittenda. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg811"></arrow.to.target><lb></lb>Quâcunque ratione moti fuerint ab initio fingulli 
<pb pagenum="117"></pb>
<arrow.to.target n="marg812"></arrow.to.target><lb></lb>eorum vorticese iam debent eſſe ita inter ſe compo­<lb></lb>ſiti ut unuſnuiſque in eam partem feratur, ſecundùm <lb></lb>quam reliquorum omnium circumſtantium motus mi­<lb></lb>nùs illi adverſantur : quia tales ſunt leges naturae a, ut <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg813"></arrow.to.target>motus cujuſque corporis alterius occurſu facile poſſit <lb></lb>inflecti. Quamobrem ſi ponamus primum vorticem, <lb></lb>cujus centrum S, ferri ab A per E verſus I, alius vor­<lb></lb>tex ei vicinus, cujus centrum F, ferri debet ab A per E <lb></lb>nulli alii circumjacentes impediant : ſic <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg814"></arrow.to.target>enim eorum motus optimè inter ſe conſentient. Eo­<lb></lb>demque modo tertius vortex, cujus centrum non ſit in <lb></lb>plano S A F E,  ſed ſupra illud extans, curn centris S &amp; <lb></lb>F triangulum conſtituat, &amp; qui duobus aliis vortici­<lb></lb>bus  A E I  &amp;  A E V  in lineâ AE junga|tur b, ferri debet <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg815"></arrow.to.target>ab A per E ſurſum verſus. Quo poſito quartus vortex, <lb></lb>cujus centrum <gap></gap>ſ, ferri non poteſt ab E verſus I, ut ejus <lb></lb>motus conveniat cum motu primi quia ſic adverſa­<lb></lb>retur motibus ſecundi &amp; tertii; nec ab E verſus V, <lb></lb>quemadmodum ſecundus, quia repugnarent primus &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg816"></arrow.to.target>tertius; nec denique ab E ſurſum verſus, ut tertius, <lb></lb>quia repugnarent primus &amp; ſecundus : atque ideò ſu­<lb></lb>pereſt, ut unum ex polis ſuis habeat verſus E alium­<lb></lb>que in parte oppoſità verſus B, vertaturque circa <lb></lb>axem EB, ab I ad V. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg806"></margin.target>LXIV. <lb></lb>Omnes lucis proprieta­<lb></lb>tes in iſto conatu in­<lb></lb>veniri : adeò ut lux <lb></lb>ejus ope cerni poſſet <lb></lb>tanquam ex ſtellis <lb></lb>mánans, etſi nulla vis <lb></lb>eſſet in ipſis ſtellis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg807"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg808"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg809"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg810"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg811"></margin.target>LXV. <lb></lb>Cujuſque vorticis coelo-</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg812"></margin.target>rum polos, tangere <lb></lb>partes aliorum vor­<lb></lb>ticum ab eorum polis <lb></lb>remotas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg813"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg814"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg815"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg816"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig18"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg817"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg818"></arrow.to.target>Atque hîc etiam notari debet, nonnihil adhuc con­<lb></lb>trarietatis in iſtis motibus fore, ſi trium priorum <lb></lb>vorticum eclipticae, hoc eſt, circuli à polis remo­<lb></lb>tiſſimi, ſibi mutuò direat occurrant in punao E, in <lb></lb>quo ſit polus quarti vorticis. Nam ſi, exempli cauſâ, 
<pb pagenum="118"></pb>IVX a ſit illa ejus pars, quae eſt circa polum E, verti­<lb></lb>turque in orbem ſecundùm ordinem notarum IVX, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig19"></arrow.to.target>primus vortex radet illam ſecundùm <lb></lb>lineam rectam EI, aliaſque ipſi paral­<lb></lb>lelas, &amp; ſecundus vortex eandern
<arrow.to.target n="marg819"></arrow.to.target> ra­<lb></lb>det ſecundùm lineam EV, &amp; tertius <lb></lb>ſecundùm lineam EX, quâ  ratione <lb></lb>motui ejus circulari nonnihil repu­<lb></lb>gnabunt. Sed hoc facilè natura per <lb></lb>leges motùs emendat, trium priorum
<arrow.to.target n="marg820"></arrow.to.target><lb></lb>vorticum eclipticas nonnihil infle­<lb></lb>ctendo in eam partem, ſecundùm <lb></lb>quam vertitur quartus I V X ; quo ſit <lb></lb>ut illi poſtea ipſum radant, non ſe­<lb></lb>cundùm lineas recta&#039;s | EI, EV, EX, ſed ſecundùm
<arrow.to.target n="marg821"></arrow.to.target><lb></lb>obliquas I I<gap></gap>, 2 V, 3 X, &amp; ita cum ipſius motu planè <lb></lb>conſentiant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg817"></margin.target>LXVI. <lb></lb>Motus iſtorum vorti­<lb></lb>cum aliquo modo in­<lb></lb>flecti, ut inter ſe con­<lb></lb>ſentiant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg818"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg819"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg820"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg821"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig19"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg822"></arrow.to.target><lb></lb>Nec ſanè ullus mihi videtur excogitari poſſe alius <lb></lb>modus, ſecundùm quem variorum iſtorum vorticum <lb></lb>motus ſibi mutuò minùs adverſentur. Si enim duorum
<arrow.to.target n="marg823"></arrow.to.target><lb></lb>polos ſe mutuò tangere ſupponamus, vel ambo in eaſ­<lb></lb>dem partes ſerentur, &amp; ita in unum vorticem coaleſ­<lb></lb>cent; vel in contrarias, &amp; ita ſibl mutuà quammaximè <lb></lb>repugnabunt. Atque ideò, quamvis non tantum mihi <lb></lb>aſſumam, ut omnium coeli vorticum ſitus &amp; motus
<arrow.to.target n="marg824"></arrow.to.target><lb></lb>auſim determinare, puto tamen generaliter poſſe affir­<lb></lb>mari, atque hic ſatis eſſe demonſtratum, polos cujuſ­<lb></lb>que vorticis non tam vicinos eſſe polis aliorum vorti­
<pb pagenum="119"></pb>cum contiguorum quàm partibus ab ipſorum polis <lb></lb>valde remotis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg822"></margin.target>LXVII. <lb></lb>Duorum vorticum po­<lb></lb>los ſe mutuò tangere <lb></lb>non poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg823"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg824"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg825"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea, inexplicabilis illa varietas quae apparet <lb></lb>in ſitu Fixarum, planè oſtendere videtur, illos vortices <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg826"></arrow.to.target>qui circa ipſas volvuntur, non eſſe inter ſe aequales a. <lb></lb>Quòd autem nulla Stella fixa eſſe poſſit, niſi in centro <lb></lb>alicujus talis vorticis, ex ipſarum luce judico eſſe ma­<lb></lb>nifeſtum : lucem enim accuratiſſim per tales vortices, <lb></lb>ac ſine illis nullà alià ratione, poſſe explicari, partim <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg827"></arrow.to.target>ex jam dictis b, partim ex infrà dicendis c patebit. Et <lb></lb>cùm nihil plan aliud in Fixis ſenſu percipiamus, <lb></lb>praeter ipſarum lucem &amp; apparentem ſitum, nullam <lb></lb>habemus rationem aliud iis tribuendi, quàm quod ad <lb></lb>haec duo explicanda requiri judicamus. At non magis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg828"></arrow.to.target>requiritur ad lucem explicandam, ut vortices materiae <lb></lb>coeleſtis circa ipſas volvantur, quàm ad apparentem <lb></lb>earum ſitum , ut iſti vortices ſint magnitudine inae­<lb></lb>quales. Sed ſan ſi ſint inaequales, neceſſe eſt, ut quo­<lb></lb>rundam partes à polis remotae tangant aliorum partes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg829"></arrow.to.target>polis vicinas: | quia majorum &amp; minorum ſimiles partes <lb></lb>ad invicem applicari non poſſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg825"></margin.target>LXVIII. <lb></lb>Vortices iſtos eſſe ma­<lb></lb>gnitudine inaequales. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg826"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg827"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg828"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg829"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg830"></arrow.to.target><lb></lb>Ex his autem cognoſci poteſt, materiam primi ele­<lb></lb>menti fluere continuà verſus centrum cujuſque vorti­<lb></lb>cis, ex aliis circumjacentibus vorticibus, per partes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg831"></arrow.to.target>ejus polis vicinas; ac vice verſà, ex ipſo in alios cir­<lb></lb>cumjacentes vortices effluere, per partes ab ejuſ­<lb></lb>dem polis remotas. Nam ſi ponamus, exempli cauſâ, 
<pb pagenum="120"></pb>A Y B M  eſſe vorticem primi coeli, in cujus centro eſt <lb></lb>Sol, ejuſque polos eſſe A auſtralem, &amp; B borealem, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig20"></arrow.to.target><lb></lb>circa quos totus gyrat; quatuorque circumjacentes <lb></lb>vortices K, O, L, C, gyrare circa axes TT, YY, ZZ, &amp; 
<pb pagenum="121"></pb>MM, ita ut ille tangat duos O &amp; C in ipſorum polis, <lb></lb>&amp;salios duos K &amp; L in partibus ab eorum polis valde <lb></lb>remotis : patet ex antedictis a, omnem ejus materiam <lb></lb>recedere conari ab axe AB, atque ideò majori vi ten­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg832"></arrow.to.target>dere verſus partes Y &amp; M, quàm verſus A &amp; B. Cùm­<lb></lb>que in Y &amp; M occurrat polis vorticum O &amp; C, in qui­<lb></lb>bus non magna eſt vis ad ei reſiſtendum; &amp; in A &amp; B <lb></lb>occurrat partibus vorticum K &amp; L, quae ab eorum polis <lb></lb>ſunt remotiſſimae, ac proinde majorem habent vim ad <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg833"></arrow.to.target>eundum ab L &amp; K verſus S, quàm partes circumpo­<lb></lb>lares vorticis S ad eundum verſus L &amp; K: non dubium <lb></lb>eſt, quin materia, quae eſt in K &amp; L, progredi debeat <lb></lb>verſus S, atque illa, quae eſt in S, verſus O &amp; C. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg830"></margin.target>LXIX. <lb></lb>Materiam primi ele­<lb></lb>menti ex polis cujuſ­<lb></lb>que vorticis fluere <lb></lb>verſus centrum, &amp; ex <lb></lb>centro verſus alias <lb></lb>partes. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg831"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg832"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg833"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig20"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg834"></arrow.to.target><lb></lb>Atque id quidem non tantùm de materia primi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg835"></arrow.to.target>elementi, ſed etiam de globulis ſecundi eſſet intelli­<lb></lb>gendum, ſi nullae cauſae peculiares horum motum eò <lb></lb>verſùs impedirent. Verùm, quia multò celerior eſt <lb></lb>agitatio primi elementi quàm ſecundi, ſemperque ipſi <lb></lb>liber eſt tranſitus per illos exiguos angulos, qui à <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg836"></arrow.to.target>globulis ſecundi occupari  | non poſſunt, etſi fingere­<lb></lb>mus omnem materiam, tam primi quàm ſecundi ele­<lb></lb>menti, contentam in vortice L, uno &amp; eodem tempore <lb></lb>à loco medio inter centra S &amp; L progredi coepiſſe <lb></lb>verſus S, intelligeremus tamen illam primi elementi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg837"></arrow.to.target>citiùs ad centrum S pervenire debuiſſe, quàm illam <lb></lb>ſecundi. Atqui materia primi elementi, ſic in ſpatium S <lb></lb>ingreſſa, tantâ vi protrudit globulos ſecundi, non modò <lb></lb>verſus eclipticam 
<arrow.to.target n="fig21"></arrow.to.target> vel M Y, ſed maximè etiam verſus <lb></lb>polos 
<arrow.to.target n="fig22"></arrow.to.target>vel AB, quemadmodum mox explicabo b, ut 
<pb pagenum="122"></pb>hac ratione impediat, ne illi qui veniunt ex vortice L,  <lb></lb>propiùs accedant verſus S, quàm uſque ad certum <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig23"></arrow.to.target><lb></lb>aliquem terminum, qui hîc literâ B notatus eſt. Idem­<lb></lb>que de vortice K, &amp; aliis omnibus eſt judicandum.  </s></p>
<pb pagenum="123"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg834"></margin.target>LXX. <lb></lb>Idem de materiâ ſe­<lb></lb>cundi elementi non <lb></lb>poſſe intelligi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg835"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg836"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg837"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig21">eg</figure>
<figure id="fig22">ſd</figure>
<figure id="fig23"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg838"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea etiam conſiderare oportet particulas ſe­<lb></lb>cundi elementi quae volvuntur circa centrum L, non <lb></lb>solùm habere vim recedendi ab iſto centro, ſed etiam <lb></lb>perſeverandi in ſuà celeritate; qu duo ſibi quodam­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg839"></arrow.to.target>modo adverſantur : quia, dum gyrant in vortice L, à <lb></lb>vicinis aliis vorticibus, qui ſupra &amp; inſra planum <lb></lb>hujus figurae intelligendi ſunt, intra certos terminos <lb></lb>cohibitae, non poſſunt evagari verſus B, quin tardiùs <lb></lb>moveantur inter L &amp; B, quàm inter L &amp; alios vicinos <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg840"></arrow.to.target>vortices, extra planum hujus figurae intelligendos; &amp; <lb></lb>quidem tantò tardiùs, quanto ſpatium L B erit majus. <lb></lb>Nam, cùm circulariter moveantur, non poſſunt plus <lb></lb>temporis impendere in tranſeundo inter L &amp; iſtos alios <lb></lb>vortices, quàm inter L &amp; B. Atque idcirco, vis quam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg841"></arrow.to.target>habent ad recedendum à centro L, efficit quidem ut <lb></lb>nonnihil evagentur verſus B, quia ibi occurrunt par­<lb></lb>tibus circumpolaribus vorticis S, quae non difficulter <lb></lb>ipſis cedunt; ſed ex adverſo vis quam habent, ad reti­<lb></lb>nendam celeritaltem ſui motûs impedit ne uſque adeò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg842"></arrow.to.target>evagentur, ut ad S pereniant. Quod idem non habet <lb></lb>locum in materiâ primi elementi : etſi enim in hoc <lb></lb>conſentiat cum particulis ſecundi, quòd ſimul cum <lb></lb>ipſis gyrando, recedere conetur à centris vorticum in <lb></lb>quibus continetur; in eo tamen maxim diſſentit, quòd <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg843"></arrow.to.target>non opus ſit ut quidquam de ſuà celeritate remittat, <lb></lb>cùm ab iſtis centris recedit, quia ubique ferè aequales <lb></lb>invenit vias, ad motus ſuos continuandos : nempe in <lb></lb>anguſtiis angulorum, qui à globulis ſecundi elementi <lb></lb>non implentur. Quamobrem non dubium eſt, quin ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg844"></arrow.to.target>teria iſta primi elementi continuò fluat verſus S, per <lb></lb>partes polis A &amp; B vicinas, non modò ex vorticibus K 
<pb pagenum="124"></pb>&amp;sL, ſed etiam ex pluribus aliis, qui non exhibentur in <lb></lb>hac figuâ ; quia non omnes in eodem plano ſunt in­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig24"></arrow.to.target><lb></lb>telligendi, nec verum eorum ſitum, nec magnitudi­<lb></lb>nem, nec numerum poſſum determinare. Non etiam  
<pb pagenum="125"></pb>dubium eſt, quin eadem materia effluat ex S verſus <lb></lb>vortices O &amp; C, ac etiam verſus plures, ſed quorum <lb></lb>nec ſitum, nec magnitudinem, nec numerum definio. <lb></lb>Ut neque deſinio, an eadem illa materia ex O &amp; C ſta­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg845"></arrow.to.target>tim revertatur ad K &amp; L, an potiùs digrediatur ad mul­<lb></lb>tos alios vortices, à prinio coelo remotiores, antequam <lb></lb>circulum ſui motùs abſolvat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg838"></margin.target>LXXI. <lb></lb>Quae ſit ratio hujus <lb></lb>diverſitatis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg839"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg840"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg841"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg842"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg843"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg844"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg845"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig24"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg846"></arrow.to.target><lb></lb>Sed paulò diligentiùs eſt conſiderandum, quomodo <lb></lb>ipſa moveatur in ſpatio <emph type="italics"></emph>d e ſ g<emph.end type="italics"></emph.end>. Nempe illa ejus pars, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg847"></arrow.to.target>quae venit ab A, rectà pergit uſque ad <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, ubi globulis <lb></lb>ſecundi elementi occurrens illos verſus B propellit; <lb></lb>eodemque modo alia pars, quae venit à B, rectà pergit <lb></lb>uſque ad <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, ubi occurrit globulis ſecundi elementi, <lb></lb>quos repellit verſus A. Et ſtatim tam quae eſt verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg848"></arrow.to.target>quàm quae verſus ſ, reflectitur | in omnes partes verſus <lb></lb>eclipticam <emph type="italics"></emph>e g<emph.end type="italics"></emph.end>, omneſque globulos ſecundi elementi <lb></lb>circumjacentes aequaliter pellit; ac denique per meatus, <lb></lb>qui ſunt inter iſtos globulos circa eclipticarn <emph type="italics"></emph>e g<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>verſus M &amp; Y elabitur. Praeterea, dum iſta materia pri­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg849"></arrow.to.target>mi elementi proprio motu ſic rectà fertur ab A &amp; B <lb></lb>verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> &amp;  <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, fertur etiam circulariter motu totius vor­<lb></lb>ticis circa axem A B adeò ut ſingula ejus ramenta <lb></lb>lineas ſpirales, ſive in modum cochleae contortas, deſ­<lb></lb>cribant; quae ſpirales poſtea, cùm ad <emph type="italics"></emph>d <emph.end type="italics"></emph.end> &amp;  <emph.end type="italics"></emph.end>ſ pervene­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg850"></arrow.to.target>runt, inde utrimque reflectuntur verſus eclipticam eg. <lb></lb>Et quia ſpatium  <emph type="italics"></emph>d e ſ g<emph.end type="italics"></emph.end>  majus eſt quàm meatus, per <lb></lb>quos materia primi elementi in illud ingreditur, vel <lb></lb>ex ipſo egreditur, idcirco ſemper ibi aliqua ejus ma­<lb></lb>teriae pars manet, corpuſque fluidiſſimum componit, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg851"></arrow.to.target><lb></lb>quod perpetuà circa axem  <emph type="italics"></emph>ſ d ſe<emph.end type="italics"></emph.end> ipſum rotat. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg852"></arrow.to.target>
<pb pagenum="126"></pb>eſſe debere. Quamvis enim ob inaequalitatem vorti­<lb></lb>cum non putandum ſit, omnino aequalem copiam ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig25"></arrow.to.target><lb></lb>teriae primi elementi ſummitti verſus S, à vorticibus <lb></lb>vicinis unius poli atque à vicinis alterius ; nex etiam  
<pb pagenum="127"></pb>iſtos vortices ita eſſe ſitos, ut materiam illam in par­<lb></lb>tes directè oppoſitas mittant, nec alios vortices, pri­<lb></lb>mum coelum verſus ejus eclipticam tangentes, certum <lb></lb>aliquem ipſius circulum, qui pro eclipticà ſumi poſſit, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg853"></arrow.to.target>eodem modo reſpicere, materiamque ex S per omnes <lb></lb>partes iſtius circuli, aliaſque ipſi vicinas egredientem, <lb></lb>pari facilitate in ſe admittere : non tamen inde ullae <lb></lb>inaequalitates in figurâ Solis argui poitunt, ſed tantùm <lb></lb>in ejus ſitu, motu &amp; quantitate. Nempe ſi vis materiae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg854"></arrow.to.target>primi elementi, venientis à polo A verſus S , major <lb></lb> ſit quàm venientis à polo B, illa quidem materia <lb></lb>priuſ|quam alterius occurſu repelli poſſit, longiùs <lb></lb>progredietur verſus B, quàm haec altera verſus A; ſed <lb></lb>ita longiùs progrediendo, ejus vis minuetur; ac juxta <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg855"></arrow.to.target>leges naturae, ſe mutuò tandem ambae repellent illo in <lb></lb>loco, in quo earum vires erunt inter ſe planè aequales, <lb></lb>atque ibi corpus Solis conſtituent: quod proinde re­<lb></lb>motius erit à polo A, quàm à polo B. Sed non majori <lb></lb>vi pellentur globuli ſecundi elementi, in ejus circum­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg856"></arrow.to.target>ferentiae parte <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, quàm in parte  <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, nec ideò circumfe­<lb></lb>rentia iſta minùs erit rotunda. Item, ſi materia primi <lb></lb>elementi faciliùs egrediatur ex S verſus 0, quàm ver­<lb></lb>ſus C (illic ſcilicet liberius ſpatium inveniendo), hoc <lb></lb>ipſo corpus S nonnihil accedet verſus O, &amp; iſlo acceſſu <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg857"></arrow.to.target>ſpatium interjectum minuendo, ibi tandem ſiſtetur, <lb></lb>ubi vis erit utrimque aequalis. Atque ita, quamvis ad <lb></lb>ſolos quatuor vortices L, C, K, 0, reſpiceremus, modò <lb></lb>tantùm eos ſupponamus eſſe inter ſe inaequales, inde <lb></lb>ſequitur, Solem S, nec in ſpatio medio inter O &amp; C, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg858"></arrow.to.target><lb></lb>nec etiam in medio inter L &amp; K, eſſe debere. Major­<lb></lb>que adhuc in ejus ſitu inoequalitas poteſt intelligi </s></p>
<pb pagenum="128"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg846"></margin.target>LXXII. <lb></lb>Quomodo moveatur <lb></lb>materia, quae Solem <lb></lb>componit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg847"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg848"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg849"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg850"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg851"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg852"></margin.target>LXXIII. <lb></lb>Varias eſſe inaequalita.  <lb></lb>Notandumque eſt in priniis, hoc corpus ſphaericum</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg853"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg854"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg855"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg856"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg857"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg858"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig25"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg859"></arrow.to.target><lb></lb>ex eo, quòd alii plures vortices ipſum circumſtent. <lb></lb>Praeterea, ſi materia primi elementi, veniens ex vor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig26"></arrow.to.target><lb></lb>ticibus K &amp; L, non ſecundùm lineas tam rectas feratur <lb></lb>verſus S, quàm verſus alias aliquas partes, exempli  
<pb pagenum="129"></pb>cauſà, quae venit ex K verſus <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end>, quae autem ex L verſus <lb></lb><emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end> : hinc fiet ut poli  <emph type="italics"></emph>ſd<emph.end type="italics"></emph.end>, circa quos tota Solis materia <lb></lb>vertetur, non ſint in lineis rectis à K &amp; L ad S ductis, <lb></lb>ſed Auſtralis <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> aliquantò magis verſus <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end> accedat, &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg860"></arrow.to.target>Borealis <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end>. Item, ſi linea recta SM, per quam <lb></lb>materia primi elementi facillimè egreditur ab S ver­<lb></lb>ſus C , tranſeat per punctum circumferentiae ſed, vici­<lb></lb>nius puncto d quàm puncto <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>; ac | linea SY, per quam <lb></lb>iſta materia praecipuè tendit ab S verſus O, tranſeat <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg861"></arrow.to.target>per punctum circumſerentim <emph type="italics"></emph>ſgd<emph.end type="italics"></emph.end>, vicinius puncto <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>quàm puncto <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>: hinc ſiet ut <emph type="italics"></emph>eg<emph.end type="italics"></emph.end> Solis ecliptica, ſive pla­<lb></lb>num in quo movetur illa ejus materia, quae maximum <lb></lb>circulum deſcribit, paulò magis inclinetur à parte e <lb></lb>verſus polum <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, quàm verſus polum <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, ſed tamen non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg862"></arrow.to.target>tantum quàm linea recta SM a; atque ex parte <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end> magis <lb></lb>inclinetur verſus  <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> quàm verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, ſed etiam non tan­<lb></lb>tum quàm recta SY. Unde ſequetur axem, circa quem <lb></lb>tota Solis materia vertitur, &amp; cujus extremitates ſunt <lb></lb>poli  <emph type="italics"></emph>ſd<emph.end type="italics"></emph.end>, non eſſe lineam accuratè rectam, ſed nonnihil <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg863"></arrow.to.target>curvam ſive inſlexam; materiamque iſtam aliquantò <lb></lb>celeriùs gyrare inter <emph type="italics"></emph>e &amp; d<emph.end type="italics"></emph.end>, vel inter <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> &amp;  <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end>, quàm inter <lb></lb><emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, vel <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end>; ac fortè etiam, non omnino aequali <lb></lb>celeritate gyrare inter <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, atque inter  <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end>. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg859"></margin.target>LXXIV. <lb></lb>Varias etiam eſſe in  <lb></lb>ejus materiae motu. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg860"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg861"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg862"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg863"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig26"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg864"></arrow.to.target><lb></lb>LXXV. <lb></lb>Eas tamen non impe­<lb></lb>dire ne ejus figura ſit <lb></lb>rotunda. 
<arrow.to.target n="marg865"></arrow.to.target><lb></lb>Quod tamen non poteſt impedire, ne ipſlus corpus <lb></lb>ſit quam-proxim rotundum : quia interim alius ejus <lb></lb>motus, à polis verſus eclipticam, inaequalitates iſtas <lb></lb>compenſat. Eâdemque ratione, quà videmus ampul­<lb></lb>lam vitream ex eo ſolo fieri rotundam, quòd aer<gap></gap> in <lb></lb>ejus materiam igne liquefactam per tubum ferreum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg866"></arrow.to.target>immittatur; quia nempe iſte aer<gap></gap> non majori vi ab 
<pb pagenum="130"></pb>ampullae oriſicio in ejus ſundum tendit, quàm inde in <lb></lb>omnes alias partes reſlectitur, &amp; ſacile illas <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig27"></arrow.to.target><lb></lb>omnes pellit : ita materia primi elementi, corpus Solis  <lb></lb>per ejus polos ingreſſa, debet omnes globulos ſecundi 
<pb pagenum="131"></pb>elementi circumjacentes, aequaliter undequaque re­<lb></lb>pellere; non minùs illos in quos obliqu tantùm  <lb></lb>reflectitur, quàm illos in quos directè impingit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg864"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg865"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg866"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig27"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg867"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum deinde materiam iſtam primi elementi,  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg868"></arrow.to.target>quamdiu verſatur inter globulos ſecundi, habere qui <lb></lb>dem | motum rectum, à polis AB ad Solem, &amp; à Sole <lb></lb>ad eclipticam YM, ac circularem circa polos toti coelo <lb></lb>A M B Y communem ; ſed prieterea etiam, maximam &amp; <lb></lb>praecipuam partem ſuae agitationis impendere in mi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg869"></arrow.to.target>nutiarum ſuarum ſiguris aſſidu mutandis, ut omnes <lb></lb>exiguos angulos, per quos tranſit, accurat poſſit im­<lb></lb>plere. Unde ſit, ut eius vis, valde diviſa, debilior ſit; <lb></lb>ac ſingulae ejus minuti motibus globulorum ſecundi <lb></lb>elementi ſibi vicinorum obſequantur, ſemperque pa­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg870"></arrow.to.target>ratae ſint ad exeundum ex illis anguſtiis, in quibus ad <lb></lb>tam obliquos motus coguntur, atque ad rectà pergen­<lb></lb>dum verſus quaſcunque partes. Eam autem materiam,  <lb></lb>quae eſt in corpore Solis coacervata, valde multum <lb></lb>virium ibi habere, propter conſenſum ſuarum omnium <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg871"></arrow.to.target>partium in eoſdem celerrimos motus, omneſque illas  <lb></lb>ſuas vires impendere in globulis ſecundi elementi cir­<lb></lb>cumjacentibus hinc inde propellendis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg867"></margin.target>LXXVI. <lb></lb>De motu primi ele­<lb></lb>menti, dum verſatur <lb></lb>inter globulos ſecun­<lb></lb>di. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg868"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg869"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg870"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg871"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg872"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ex his poteſt intelligi, quantum materia <lb></lb>primi elementi conferat ad illam actionem, in quâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg873"></arrow.to.target>lucem conſiſtere antè monuimus; &amp; quomodo illa <lb></lb>actio non modò verſus eclipticam, ſed etiam verſus <lb></lb>polos in omnes partes ſe diſſundat. Nam primò, ſi <lb></lb>putemus eſſe aliquod ſpatium in H, ſolâ materiâ primi <lb></lb>elementi repletum, &amp; tamen ſatis magnum ad unum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg874"></arrow.to.target>aut plures ex globulis ſecundi recipiendos a, non 
<pb pagenum="132"></pb>dubium eſt quin, uno &amp; eodem temporis momento, <lb></lb>globuli omnes contenti in cono <emph type="italics"></emph>dHſ<emph.end type="italics"></emph.end>, cujuſ baſis eſt <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig28"></arrow.to.target><lb></lb>concavum hemiſphaerium  <emph type="italics"></emph>d e ſ<emph.end type="italics"></emph.end>,  verſus illud accedant.  </s></p>
<pb pagenum="133"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg872"></margin.target>LXXVII. <lb></lb>Quomodo Solis lumen <lb></lb>non modò verſus Ecli­<lb></lb>pticam, ſed etiam ver­<lb></lb>ſus polos ſe diſſundat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg873"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg874"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig28"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg875"></arrow.to.target><lb></lb>Jamque id ſupra oſtensum eſt a de globulis contentis <lb></lb>in triangulo, cujuſ baſis erat ſemicirculus eclipticae <lb></lb>ſolaris, quamvis nondum ulla actio primi elementi <lb></lb>ſpectaretur; | ſed nun hoch ipsum de iiſdem, ſi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg876"></arrow.to.target>mulque etiam de reliquis in toto cono contentis, <lb></lb>hujus primi elementi ope clariùs patebit. Ea enim <lb></lb>ejus pars, quae corpus Solis componit tam globulos <lb></lb>ſecundi elementi qui ſunt verſus eclipticam <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end>, quàm <lb></lb>etiam eos qui ſunt verſus polos <emph type="italics"></emph>d, ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, ac denique <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg877"></arrow.to.target>omnes qui ſunt in cono <emph type="italics"></emph>dHſ<emph.end type="italics"></emph.end>, verſus H propellit; <lb></lb>neque enim ipſa majori vi movetur verſus <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end>, quàm <lb></lb>verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, aliaſque partes intermedias : illa verò <lb></lb>quae jam ſupponitur eſſe in H, tendit verſus C, unde <lb></lb>per K &amp; L verſus S tanquam in circulum regrediatur. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg878"></arrow.to.target>Ideoque non impedit ne globuli iſti ad H accedant, &amp; <lb></lb>eorum acceſſu ſpatium quod priùs ibi erat, corpori <lb></lb>Solis accreſcat, impleaturque materià primi elementi, <lb></lb>à centris K, L) &amp; ſimilibus eò confluente. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg875"></margin.target>LXXVIII. <lb></lb>Quomodo verſus Ecli­<lb></lb>pticam ſe diffundat.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg876"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg877"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg878"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg879"></arrow.to.target><lb></lb>Quin ipſa potiùs ad hoc juvat; cùm enim omnis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg880"></arrow.to.target>motus tendat in lineam rectam, materia maximè <lb></lb>agitata in H exiſtens, magis propendet ad inde egre­<lb></lb>diendum quàm ad remanendum : quò enim ſpatium <lb></lb>in quo verſatur eſt anguſtius, eò magis inflectere <lb></lb>cogitur ſuos otus. Et idcirco minim mirum eſſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg881"></arrow.to.target>debet, quòd ſaepe, ad motum alicujus minutiſſimi cor­<lb></lb>poris, alia corpora, per quantumvis magna ſpatia <lb></lb>diffuſa, ſimul moveantur ; nec proinde etiam, cur non <lb></lb>tantùm Solis, ſed &amp; Stellarum quam-maxim remota­<lb></lb>rum, actio ad terram uſque in minimo temporis mo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg882"></arrow.to.target>mento perveniat </s></p>
<pb pagenum="134"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg879"></margin.target>LXXIX. <lb></lb>Quàm facilèad motum <lb></lb>unius exigui corporis, alia quammaxi­<lb></lb>mèab eo remota mo­<lb></lb>veantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg880"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg881"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg882"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg883"></arrow.to.target><lb></lb>Si deinde putemus ſpatium N ſolâ materiâ primi <lb></lb>elementi plenum eſſe, facilè intelligemus omnes glo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig29"></arrow.to.target><lb></lb>bulos ſecundi, qui continentur in cono <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end>N<emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end>, à mate­<lb></lb>riâ primi, quae, in Sole exiſtens, à <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>  verſus  <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, ſi-
<pb pagenum="135"></pb>mulque verſus totum hemiſphaerium <emph type="italics"></emph>eſg<emph type="italics"></emph>, magnâ vi <lb></lb>movetur, eò verſùs pelli de|bere, quamvis ex ſe ipſis <lb></lb>nullam fortè habeant propenſionem ad iſtum motum; <lb></lb>neque enim etiam ei repugnant, ut neque materia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg884"></arrow.to.target>primi elementi, quae eſt in N; ipſa enim paratiſſima <lb></lb>eſt ad eundum verſus S, ibique ſpatium implendum, <lb></lb>quod, ex eo quòd globuli hemiſphaerii concavi <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>verſus N ferentur, corpori Solis accreſcet. Nec ulla <lb></lb>eſt difficultas, quòd, uno &amp; eodem tempore, globuli <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg885"></arrow.to.target>ſecundi elementi ab S verſus N, &amp; materia primi ab <lb></lb>N verſus S, tanquam motibus contrariis debeant <lb></lb>ferri : cùm enim haec materia primi non tranſeat niſi <lb></lb>per illa anguſtiſſima intervalla, quae globuli ſecundi <lb></lb>non replent, ejus motus ab ipſis non impeditur ; ut <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg886"></arrow.to.target>neque videmus in illis horologiis, quibus clepſydra­<lb></lb>rum loco nunc utimur arenam ex vaſe ſuperiori <lb></lb>deſcendentem impedire quominùs ae<gap></gap>r ex inferiori per <lb></lb>interſtitia ejus granulorum adſcendat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg883"></margin.target>LXXX. <lb></lb>Quomodo lumen Sòlis <lb></lb>tendat verſus polos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg884"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg885"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg886"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig29"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg887"></arrow.to.target><lb></lb>Quaeri tantùm poteſt, an tantâ vi pellantur globuli <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg888"></arrow.to.target>contenti in cono <emph type="italics"></emph>eNg<emph.end type="italics"></emph.end> verſus N, à ſolâ materiâ Solis, <lb></lb>quàm globuli <emph type="italics"></emph>ſhd <emph.end type="italics"></emph.end> verſus H ab eâdem materiâ Solis, <lb></lb>ac ſimul à proprio motu; quod non videtur, ſi H &amp; N <lb></lb>ab S aequidiſtent. Sed quemadmodum, ut jam nota­<lb></lb>tum eſt, minor eſt diſtantia verſus polos, inter Solem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg889"></arrow.to.target>&amp;scircumſerentiam coeli quod illum ambit, quàm  <lb></lb>verſus eclipticam : ita tunc ad ſummum illa vis eſſe <lb></lb>poteſt aequalis, cùm eadem eſt proportio inter lineas <lb></lb>HS &amp; NS, quae eſt inter M S &amp; A S. Unumque tantùm <lb></lb>habemus in naturâ phaenomenum, ex quo ejus rei 
<pb pagenum="136"></pb>experimentum capi poſſit : nempe, cùm fortè aliquis <lb></lb>Cometa tantam coeli partem  pererrat, ut primò viſsus <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig30"></arrow.to.target><lb></lb>in exlipticâ, videatur deinde verſus unum ex polis, ac <lb></lb>postea rurſus in eclipticâ; tunc enim habitâ 
<pb pagenum="137"></pb>ejus diſtantiae, poteſt aeſtimari, an ejus lumen (quod <lb></lb>à Sole | eſſe infrà oſtendam a), caeteris paribus, majus <lb></lb>appareat verſus eclipticam quàm verſus polum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg887"></margin.target>LXXXI. <lb></lb>An aequalisſit ejus vis <lb></lb>in polis &amp; in eclipti­<lb></lb>câ.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg888"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg889"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig30"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg890"></arrow.to.target><lb></lb>Supereſt adhuc notandum, circa globulos ſecundi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg891"></arrow.to.target>elementi, eos qui proximi ſunt centro cujuſque vor­<lb></lb>ticis, minores eſſe ac celeriùs moveri, quàm illos qui <lb></lb>paulò magis ab eo diſtant, idque uſque ad certum ter­<lb></lb>minum, ultra quem ſuperiores inferioribus celeriùs <lb></lb>moventur, &amp; quantum ad magnitudinem, ſunt aequales. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg892"></arrow.to.target>Ut hîc, exempli cauſâ, in primo coelo putandum eſt <lb></lb>omnium minutiſſimos globulos ſecundi elementi eſſe <lb></lb>juxta ſuperficiem Solis <emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end>, &amp; paulò remotiores gra­<lb></lb>datim eſſe majores, uſque ad ſuperficiem ſphaeroidis <lb></lb>H N Q R, ultra quam omnes ſunt acquales; atque illos <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg893"></arrow.to.target>qui ſunt in hac ſuperficie H N Q R, omnium tardiſſimè <lb></lb>moveri; adeà ut fortè globuli H, Q, triginta annos vel <lb></lb>etiam plures impendant in abſolvendo uno circuitu <lb></lb>circa polos A, B, ſuperiores autem verſus M &amp; Y, <lb></lb>itemque inferiores verſus <emph type="italics"></emph>e<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>g<emph.end type="italics"></emph.end> celeriùs moveantur, &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg894"></arrow.to.target>tam ſupremi quàm infimi, circuitus ſuos intra paucas <lb></lb>hebdomadas abſolvant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg890"></margin.target>LXXXII. <lb></lb>Globulos ſecundum ele­<lb></lb>menti Soli vicinos <lb></lb>minores eſſe, ac ce­<lb></lb>leriùs moveri quàm <lb></lb>remotiores, uſque ad <lb></lb>certam diſtantiam,  <lb></lb>ultra quam ſunt om­<lb></lb>nes magnitudine ae­<lb></lb>quales, &amp; eò celerius <lb></lb>moventur, quò ſunt à <lb></lb>Sole remotiores. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg891"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg892"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg893"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg894"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg895"></arrow.to.target><lb></lb>Et primò quidem b, quòd ſuperiores verſus M &amp; Y <lb></lb>celeriùs ferri debeant, quàm inferiores verſus H &amp; Q, <lb></lb>facilè demonſtratur. Ex eo enim quòd ſuppoſuerimus c,  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg896"></arrow.to.target>omnes in principio fuiſſe magnitudine aequales (ut par <lb></lb>fuit, quia nullum habuimus ipſarum inaequalitatis ar­<lb></lb>gumentum), &amp; quòd ſpatium in quo tanquam in vortice <lb></lb>circulariter aguntur, non ſit accuratè rotundum; tum 
<pb pagenum="138"></pb>quia alii vortices circumjacentes non ſunt aequals, <lb></lb>tum etiam quia illud debet eſſe anguſtius, è regione <lb></lb>centri a cujuſque ex iſtis vorticibus vicinis, quàm è re­<lb></lb>gione aliarum ejus partium : neceſſe eſt ut aliquando <lb></lb>quaedam ex ipſis celeriùs quàm aliae molveantur, cùm
<arrow.to.target n="marg897"></arrow.to.target><lb></lb>nempe ordinem debent mutare, ut ex vià latiori tran­<lb></lb>ſeant in anguſtiorem. Sic, exempli cauſà, duo globi qui <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig31"></arrow.to.target>ſunt inter puncta A &amp; B, <lb></lb>non poſſunt tranſire inter <lb></lb>duo viciniora C &amp; D niſi
<arrow.to.target n="marg898"></arrow.to.target><lb></lb>unus alium proecedat ; &amp; <lb></lb>manifeſtum eſt eum qui prae­<lb></lb>cedit altero celerius mo­<lb></lb>veri. Deinde, quia omnes <lb></lb>globuli primi coeli totâ ſua
<arrow.to.target n="marg899"></arrow.to.target><lb></lb>vi recedere conantur à centro S, ſtatim atque aliquis <lb></lb>ex ipſis celeriùs quàm vicini movetur, ille, hoc ipſo <lb></lb>majorem habens vim, magis à centro illo recedit; &amp; <lb></lb>ita ſemper ſuperiores illi ſunt qui celeriùs moventur. <lb></lb>Quanta autem ſit iſta eorum celeritas, ſola
<arrow.to.target n="marg900"></arrow.to.target> experien­<lb></lb>tia docere poteſt nullamque habemus ejus experien­<lb></lb>tiam, niſi in Cometis, quos ex uno ccelo in aliud <lb></lb>migrare infrà oſtendam b; ut neque poſſumus determi­<lb></lb>nare tarditatem circuli HQ, niſi ex motu Saturni, <lb></lb>quem in illo vel infra illum eſſe demonſtrabo c. 
<arrow.to.target n="marg901"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg895"></margin.target>LXXXIII. <lb></lb>Cur remotiſſimi cele­<lb></lb>riùs moveantur quàm <lb></lb>aliquantò minùs re­<lb></lb>moti. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg896"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg897"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg898"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg899"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg900"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg901"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig31"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg902"></arrow.to.target><lb></lb>Quòd verò, infra termininum HQ, globuli propiores <lb></lb>centro S celeriùs circulum ſuum abſolvant quàm re­
<pb pagenum="139"></pb>
<arrow.to.target n="marg903"></arrow.to.target><lb></lb>motiores, provatur ex circumvolutione materiae ſo­<lb></lb>laris, omnem illam coeli partem ſibi vicinam ſecum <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig32"></arrow.to.target><lb></lb>rapientis : neque enim poteſt dubitari, cùm ipſa ſit ce­<lb></lb>lerrimèagitata, &amp; ſemper aliquid ſuî per anguſtos mea 
<pb pagenum="140"></pb>tus, qui ſunt inter globulos ſecundi elementi, verſus <lb></lb>eclipticam emittat &amp; verſus polos recipiat, quin ha­<lb></lb>beat vim ſecum rapiendi globulos iſtos uſque ad certam <lb></lb>diſtantiam. Hujuſque | diſtantiae terminum deſigna­<lb></lb>mus ellipſi H N QR, non circulo : quamvis enim Sol ſit
<arrow.to.target n="marg904"></arrow.to.target><lb></lb>ſphaericus, ac non minori vi pellat materiam coeli cir­<lb></lb>cumjacentem verſus polos quàm verſus eclipticam, <lb></lb>illâ actione in quâ ejus lucem conſiſtere diximus a, non <lb></lb>poteſt tamen idem intelligi de hac alterâ actione, quâ <lb></lb>iſtam coeli materiam ſecum in orbeni rapit, quia
<arrow.to.target n="marg905"></arrow.to.target> pen­<lb></lb>det à ſolo ejus motu circulari circa ſuum axem; qui <lb></lb>motus procul dubio potentior eſt in eclipticâ, quàm <lb></lb>verſus polos; &amp; ideò hîc H &amp; Q magis diſtare debent <lb></lb>ab S, quàm N &amp; R. Atque hinc infra b ratio reddetur, <lb></lb>cur Cometarum caudae aliquando rectae, aliquando
<arrow.to.target n="marg906"></arrow.to.target><lb></lb>curvae appareant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg902"></margin.target>LXXXIV. <lb></lb>Cur Solis proximi ce­<lb></lb>leriùs etiam feran-</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg903"></margin.target>tur, quàm paulòre­<lb></lb>motiores. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg904"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg905"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg906"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig32"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg907"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem hîc, intra terminum H Q, inferiores <lb></lb>globuli materiae coeleſtis celeriùs moveantur quàm <lb></lb>ſuperiores, debent etiam eſſe minores; ſi enim eſſent <lb></lb>majores vel aequales, hoc ipſo haberent plus virium, 
<arrow.to.target n="marg908"></arrow.to.target><lb></lb>ideoque ſuperiores evaderent. Sed ubi ſemel contin­<lb></lb>git, aliquem tantà eſſe minorem iis qui ſupra ipſum <lb></lb>ſunt, ut magis ab iis magnitudine ſuperetur, quàm illos <lb></lb>celeritate ſuperet, ſemper poſtea illis inferior manere <lb></lb>debet. Etſi verò globulos iſtos in principio quàm
<arrow.to.target n="marg909"></arrow.to.target> accu­<lb></lb>ratiſſimè aequales à Deo factos fuiſſe ſupponamus c, fieri <lb></lb>tamen non potuit, lapſu temporis, ob inaequalitatem <lb></lb>atiorum quae percurrun, &amp; inaequalitatem eorum 
<pb pagenum="141"></pb>motûs inde ortam, ut paulò antè demonstratum eſt a, <lb></lb>quin aliqui aliis minores evaderent, iique eſſent ſatis <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig33"></arrow.to.target><lb></lb>multi ad ſpatium  H N Q R  implendum. Neque enom 
<pb pagenum="142"></pb>conſideramus hoc ſpatium, cum magnitudine totius <lb></lb>vorticis A Y B M  comparatumy niſi tanquam adinodum <lb></lb>parvum; ut etiam magnitudo Solis, ad ipſum compa­<lb></lb>rata, perexigua eſt intelligenda; quamvis iſta eorum <lb></lb>proportio | non potuerit hîc in figurà exhiberi, quia
<arrow.to.target n="marg910"></arrow.to.target><lb></lb>nimis vaſta eſſe debuiſſet. Notandum etiam eſt varias <lb></lb>eſſe alias inaequalitates in motibus partium coeli <lb></lb>proeſertim earum quae ſunt inter S &amp; H vel Q, de qui­<lb></lb>bus paulò pòſt commodiùs agetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg907"></margin.target>LXXXV. <lb></lb>Cur iidein Solis pro­<lb></lb>ximi, ſint remotiori­<lb></lb>bus minores. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg908"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg909"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg910"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig33"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg911"></arrow.to.target><lb></lb>Denique non eſt omittendum, materiam primi
<arrow.to.target n="marg912"></arrow.to.target> ele­<lb></lb>menti, venlentem ex vorticibus K, L, &amp; ſimilibus, prae­<lb></lb>cipu quidem ferri verſus Solem, ſed plurimas tamen <lb></lb>etiam ejuspartes per totum vorticem A Y B M diſpergi, <lb></lb>atque inde ad alios C, O, &amp; ſimiles tranſire , ac ſluendo <lb></lb>circa globulos ſecundi elementi, efficere ut ipſi tum
<arrow.to.target n="marg913"></arrow.to.target><lb></lb>circa propria centra, tum fortè etiam aliis modis mo­<lb></lb>veantur. Cùmque ſic iſti globuli non unà tantùm ra­<lb></lb>tione, ſed multis diverſis eodem tempore agitentur, <lb></lb>hinc clarè percipitur ipſos, cu juſcunque figurae fuerint <lb></lb>in principio, nunc debere eſſe planè ſphaericos, non
<arrow.to.target n="marg914"></arrow.to.target><lb></lb>inſtar cylindri, aut cujuſvis ſphaeroidis, unâ tantùm ex <lb></lb>parte rotundos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg911"></margin.target>LXXXVI. <lb></lb>Globulos ſecundi ele­<lb></lb>menti variis modis <lb></lb>ſimut moveri, quo ſit <lb></lb>utplanè ſphaerici red­<lb></lb>dantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg912"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg913"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg914"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg915"></arrow.to.target><lb></lb>Poſtquam autem naturam primi &amp; ſecundi elementi <lb></lb>ſic utcunque explicuimus ut tandem de tertio agere <lb></lb>poſſimus, conſiderandum eſt, materiam primi non eſſe
<arrow.to.target n="marg916"></arrow.to.target><lb></lb>aequaliter agitatam ſecundùm omnes ſuas minutias, <lb></lb>ſed ſaepe in perexiguâ ejus quantitate innumeros repe­<lb></lb>riri diverſos gradus celeritatis. Quod perfacilè de­<lb></lb>monſtratur, tum ex modo quo ejus generationem <lb></lb>ſuprà deſcripſimus tum etiam ex continuo ejus uſu : 
<arrow.to.target n="marg917"></arrow.to.target>
<pb pagenum="143"></pb>finximus enim eam genitam eſſe ex eo, quòd parti­<lb></lb>culae ſecundi elementi, nondum ſphaericoe, ſed angu­<lb></lb>loſae, ac totum ſpatium in quo erant implentes, mo­<lb></lb>veri non potuerint, quin earum anguli attererentur, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg918"></arrow.to.target>ac minutiae, ab iis attritu iſto ſeparatae, figuras ſuas <lb></lb>diverſimodè mutarent, pro ratione diverſi loci occu­<lb></lb>pandi, ſicque primi elementi formam aſſumerent; <lb></lb>nuncque | adhuc eodem modo putamus, illud pri­<lb></lb>mum elementum inſervire implendis omnibus ſpatio­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg919"></arrow.to.target>rum anguſtiis, quae circa alia corpora reperiuntur.  <lb></lb>Unde manifeſtum eſt unaſquaſque ex ejus minutiis <lb></lb>majores initio non fuiſſe quàm anguli particularum <lb></lb>ex quibus exſcindebantur; ſive quàm ſpatium, quod <lb></lb>tres globuli, ſe mutuò contingentes, in medio ſuî <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg920"></arrow.to.target>relinquunt; atque ideò quaſdam ex ipſis plan indi­<lb></lb>viſas manere potuiſſe, dum alize interim egredientes <lb></lb>ex anguſtis ſpatiis, quorum figura mutabatur magis <lb></lb>&amp;smagis, indefinitè dividi debuerunt. Sint, exempli <lb></lb>Cauſâ, tres globuli A, B, C, quorum
<arrow.to.target n="fig34"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg921"></arrow.to.target>duo primi A &amp; B, ſe mutuò tangentes <lb></lb>in G, circa propria centra tantùm  <lb></lb>vertantur, dum interim tertius C, <lb></lb>tangens primum in E, volvetur ſupra <lb></lb>ipſum ab E verſus I, donec puncto D <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg922"></arrow.to.target>tangat ſecundum in puncto F: mani­<lb></lb>feſtum eſt materiam primi elementi, quae continetur <lb></lb>in ſpatio triangulari FGI, ſive ex pluribus ramentis <lb></lb>conſtet, ſive tantùm ex uno, poſſe interim manere im­<lb></lb>motam; ſed illam quae eſt in ſpatio ſIED neceſſariò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg923"></arrow.to.target>moveri, &amp; nullum tam exiguum ejus ramentum inter <lb></lb>puncta D &amp; F poſſe deſignari, quod non ſit majus eo 
<pb pagenum="144"></pb>quod inde aufertur ſingulis momentis. Quia globulus <lb></lb>C, accedendo ad B, efficit ut linea Dſ tranſeat per <lb></lb>innumeros diverſos gradus brevitatis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg915"></margin.target>LXXXVII. <lb></lb>Varios eſſe gradus ce­<lb></lb>leritatis in minutis <lb></lb>primi elementi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg916"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg917"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg918"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg919"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg920"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg921"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg922"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg923"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig34"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg924"></arrow.to.target><lb></lb>Sic igitur in materià primi elementi, quaedam ſunt <lb></lb>ramenta reliquis minùs diviſa, &amp; minùs celeriter
<arrow.to.target n="marg925"></arrow.to.target> agi­<lb></lb>tata; quae cùm ſupponantur exciſa fuiſſe ex angulis <lb></lb>particularum ſecundi cùm nondum in globulos tor­<lb></lb>natae erant, &amp; omnia ſpatia ſola implebant, non poſ­<lb></lb>ſunt non habere fi|guras valde anguloſas, &amp; ad motum <lb></lb>ineptas. Unde ſit ut facilè ſibi mutuo adhaereant, 
<arrow.to.target n="marg926"></arrow.to.target><lb></lb>magnamque partem ſuae agitationis transſerant in illa <lb></lb>alia ramenta, quae minutiſſima ſunt, &amp; celerrim agi­<lb></lb>tantur. Quia, juxta leges naturoe a, majora corpora, <lb></lb>caeteris paribus, faciliùs id quod habent agitationis in <lb></lb>minora transferunt, quàm novam ullam agitationem
<arrow.to.target n="marg927"></arrow.to.target><lb></lb>ab iſtis aliis recipiant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg924"></margin.target>LXXXVIII. <lb></lb>Eas ejus mitzutias quae <lb></lb>minimùm habent ce <lb></lb>leritatis, facilè id ip­<lb></lb>ſum quod habent aliis <lb></lb>transſerre, ac ſibi <lb></lb>mutud adhaerere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg925"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg926"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg927"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg928"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem talia ramenta praecipuè reperiuntur in eâ <lb></lb>materiâ primi elementi, quae à polis verſus medium <lb></lb>coeli ſecundùm lineas rectas movetur : ejus enim <lb></lb>partes quamminimùm agitatae ſufficiunt ad iſtum
<arrow.to.target n="marg929"></arrow.to.target> mo­<lb></lb>tum rectum, non autem ad alios magis obliquos &amp; <lb></lb>varios, qui fiunt in aliis locis; ex quibus idcirco <lb></lb>expelli ſolent in viam iſtius motûs recti, &amp; ibi congre­<lb></lb>gantur in exiguas maſſas, quarum ſiguram hîc velim <lb></lb>diligenter conſiderari. 
<arrow.to.target n="marg930"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg928"></margin.target>LXXXIX. <lb></lb>Tales minutias ſibi mu­<lb></lb>tija adharentes, pra­<lb></lb>cipuè inveniri in eâ <lb></lb>materiâ primi ele­<lb></lb>menti, quae polis ad <lb></lb>centra vorticum fer­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg929"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg930"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg931"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe, cùm ſaepe tranſeant per anguſta illa ſpatia <lb></lb>triangularia, quae in medio trium globulorum ſecundi <lb></lb>elementi, ſe mutuò tangentium, reperiuntur, debent <lb></lb>induere ſiguram in ſuâ latitudine &amp; profunditate trian­<lb></lb>gularem. Quantum autem ad longitudinem, non
<arrow.to.target n="marg932"></arrow.to.target> fa­
<pb pagenum="145"></pb>cile eſt ipſam determinare quia non videtur ab aliâ <lb></lb>cauſà pendere, quàm à copià materiae ex quà iſtae <lb></lb>maſſulae, conflantur; ſed ſufficit illas concipere tan­<lb></lb>quam exiguas columnas, tribus ſtriis in modum coch­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg933"></arrow.to.target>learum intortis excavatas, ita ut gyrando tranſire  <lb></lb>poſſint per illos anguſtos meatus, figuram habentes <lb></lb>trianguli curvilinei FGI, qui ſemper inter tres globu­<lb></lb>los ſecundi elementi ſe mutuò tangentes reperiuntur. <lb></lb>Quippe ex eo quòd ſint oblongae, ac motu celerrimo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg934"></arrow.to.target>tranſeant inter iſtos globulos ſecundi elementi, dum <lb></lb>interim ipſi alio motu circa polos coeli rotantur, clarè <lb></lb>intelligitur illa|rum ſtrias in modum cochlearum de­<lb></lb>bere eſſe intortas; &amp; quidem magis vel minùs intor­<lb></lb>tas, prout tranſeunt per partes axi vorticis remo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg935"></arrow.to.target>tiores aut viciniores : quia globuli ſecundi elementi <lb></lb>celeriùs in illis quàm in iſtis rotantur, ut ante dictum <lb></lb>eſt a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg931"></margin.target>XC. <lb></lb>Qualis ſit figura iſta <lb></lb>rum minutiarum, <lb></lb>quae particulae ſtria­<lb></lb>tur deinceps vocabun­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg932"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg933"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg934"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg935"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg936"></arrow.to.target><lb></lb>Ac etiam ex eo quòd ipſae veniant verſùs medium <lb></lb>coeli ex partibus contrariis, unae ſcilicet ab Auſtrali, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg937"></arrow.to.target>aliae à Boreali, dum interim totus vortex circa ſuum <lb></lb>axem in unas &amp; eaſdem partes movetur: manifeſtum <lb></lb>eſt illas quae veniunt à polo Auſtrali, non in eaſdem <lb></lb>partes debere intortas eſſe, ac illas qu veniunt à polo <lb></lb>Boreali, ſed planè in contrarias. Quod animadver­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg938"></arrow.to.target>ſione valde dignum puto, quia hinc vires magnetis <lb></lb>infrà explicandae b praecipuè dependent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg936"></margin.target>XCI. <lb></lb>Iſtas particulas ab op­<lb></lb>poſitis polis venien­<lb></lb>tes, contrario modo <lb></lb>eſſe intortas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg937"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg938"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg939"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ne quis fortè exiſtimet, me ſine ratione affir­<lb></lb>mare, tres tantùm ſtrias in iſtis primi elementi parti­<lb></lb>culis eſſe poſſe, cùm tamen globuli ſecundi non ita 
<pb pagenum="146"></pb>ſemper omnes ſe mutuà poſſint contingere, ut tantùm <lb></lb>triangularia ſpatia circa ſe relinquant, velim hîc no­<lb></lb>tari, alla quaevis loca ampliora, quae inter globulos <lb></lb>iſtos ſaepe reperiuntur, habere ſemper ſlios angulos <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig35"></arrow.to.target>planè aequales iis trianguli FGI, 
<arrow.to.target n="marg940"></arrow.to.target><lb></lb>ac, quantum ad coetera, eſſe in <lb></lb>perpetuâ mutatione : adeà ut par­<lb></lb>ticulee ſtriatae primi elementi, per <lb></lb>illa tranſeuntes, eam etiam figu­<lb></lb>ram quam deſcripſimus, debeant
<arrow.to.target n="marg941"></arrow.to.target> in­<lb></lb>duere. Nam, exempli cauſâ, quatuor globuli A, B, C, H, <lb></lb>ſe tangentes in punctis K, L, G, E, relinquuiit in medio <lb></lb>ſuî ſpatium quadrangulare, cujus quiſque angulus eſt <lb></lb>omnino aequa|lis unicuique ex angulis trianguli FGI; <lb></lb>cùmque quatuor iſti lobuli moventur, ſpatium iſtud
<arrow.to.target n="marg942"></arrow.to.target><lb></lb>aſſiduè figuram mutat, fitque nunc quadratum, nunc <lb></lb>oblongum, ac etiam interdum in duo alia ſpatia trian­<lb></lb>gularia dividitur; unde ſit ut materia primi clementi <lb></lb>minùs agitata, quae in eo exſiſtit, ad unum vel duos ex <lb></lb>ejus angulis debeat confluere, ac reſiduum ſpatii
<arrow.to.target n="marg943"></arrow.to.target> relin­<lb></lb>querem ateriae mobiliori, &amp; figuras ſuas faciliùs mutan­<lb></lb>ti, ut eas ad omnes iſtorum globulorum motus accom­<lb></lb>modet. Atque ſi fortè unum ex ejus ramentis, in uno ex, <lb></lb>iſtis angulis exiſtens, extendat ſe ibi verſ-Lis partem illi <lb></lb>angulo oppoſitam, ultra ſpatium aequale triangulo FGI, 
<arrow.to.target n="marg944"></arrow.to.target><lb></lb>debebit inde expelli, ac proinde imminui, cùm acci­<lb></lb>det ut tertius globulus tangat duos illos, qui angulum <lb></lb>in quo verſatur conficiunt. Nempe, ſi materia minùs <lb></lb>agitata, occupans angulum G, extendat ſe verſùs D <lb></lb>ultra lineam F 1, inde extrudetur à globulo C, atque
<arrow.to.target n="marg945"></arrow.to.target><lb></lb>eatenus minuetur, cùm hic globulus C accedet ad B, 
<pb pagenum="147"></pb>ut claudat trianglum GſI. Et quia particulae primi <lb></lb>elementi, quae in eo maximae ſunt, &amp; reliquis minùs <lb></lb>agitatae, per longos coeli tradus tranſeundo, non poitunt non <lb></lb>possunt non ſaepe ita verſari inter tres globulos ad ſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg946"></arrow.to.target>invicem accedentes, non videntur poſſe induere ullam <lb></lb>figuram determinatam, &amp; aliquandiu in ipſis perma­<lb></lb>nentem, praeter illam quam deſcripſimus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg939"></margin.target>XCII. <lb></lb>Tres tantùm ſtrias in <lb></lb>ipſis eſſe.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg940"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg941"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg942"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg943"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg944"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg945"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg946"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig35"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg947"></arrow.to.target><lb></lb>Etſi autem hae particulae oblongae ac ſtriatze valde <lb></lb>differant à reliquâ materià primi elementi, non tamen <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg948"></arrow.to.target>illas ab hac diſtinguimus, quandiu tantùm inter glo­<lb></lb>bulos ſecundi verigintur : tum quia nullum peculiarem <lb></lb>earum eſſedum ibi advertimus; tum etiam, quia mul­<lb></lb>tas alias non multo minores nec celeriùs agitatas, in  <lb></lb>eâ contineri arbitramur, | ita ut inter omnium minu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg949"></arrow.to.target>tiſſimas &amp; iſtas ſtriatas, innumeri ſint aliarum gradus,  <lb></lb>ut facilè ex inoequalitate viarum quas perlabuntur, <lb></lb>agnoſci poteſt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg947"></margin.target>XCIII. <lb></lb>Inter particulas ſtria­<lb></lb>tas &amp; omnium minu­<lb></lb>tiſſimas, varias eſſe <lb></lb>alarium magnitudi­<lb></lb>nes in primo ele­<lb></lb>mento. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg948"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg949"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg950"></arrow.to.target><lb></lb>Sed quando materia iſta primi elementi ad corpus <lb></lb>Solis alteriuſve ſideris pervenit, ibi omnes ejus minu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg951"></arrow.to.target>tiae maxim agitatae, cùm nullis globulorum ſecundi <lb></lb>elementi obicibus impediantur, in ſimiles motus con­<lb></lb>ſentire laborant. Unde ſit ut illae ſtriatae, nec non <lb></lb>etiam aliee multae paulò minores, quae ob figuras ni­<lb></lb>mis anguloſas, molemve nimis magnam, tantam agi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg952"></arrow.to.target>tationem refugiunt, ab allis minutiſſimis ſeparentur, ac <lb></lb>ſibi mutuò facilè adhaerentes, propter inaequalitatem <lb></lb>ſuarum figurarum, moles aliquando permagnas com­<lb></lb>ponant, quae, intimoe coeli ſuperficiei contiguae, ſideri <lb></lb>ex quo emerſerunt adjunguntur, &amp; ibi reſiſtentes illi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg953"></arrow.to.target>actioni, in quà vim luminis conſiſtere ſuprà diximus a, 
<pb pagenum="148"></pb>ſimiles ſunt illis maculis quae in Solis ſuperficie con­<lb></lb>ſpici ſolent. Eâdem enim ratione, quà videmus aquam <lb></lb>liquoreſque alios quoſcunque, cùm igni admoti effer­<lb></lb>veſcunt, atque aliquas particulas diverſae à reliquis <lb></lb>naturae ac minùs ad motum aptas in ſe continent, 
<arrow.to.target n="marg954"></arrow.to.target><lb></lb>denſam ſpumam ex particulis iſtis conflatam emittere, <lb></lb>quae ſupra ipſorum ſuperficiem natare, figuraſque ad­<lb></lb>modum irregulares &amp; mutabiles habere ſolet: ita per­<lb></lb>ſpicuum eſt materiam Solis, utrimque ex ejus polis <lb></lb>verſùs eclipticam ebullientem, debere particulas ſuas
<arrow.to.target n="marg955"></arrow.to.target><lb></lb>ſtriatas, aliaſque omnes quae facilè ſibi mutuò adhae­<lb></lb>rent, ac difficulter communi ipſius motui obſequuntur, <lb></lb>ex ſe tanquam ſpumam expellere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg950"></margin.target>XCIV. <lb></lb>Quomodo ex iis macu­<lb></lb>lae in Solis vel ſtella­<lb></lb>rum ſuperficie gene­<lb></lb>rentur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg951"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg952"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg953"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg954"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg955"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg956"></arrow.to.target><lb></lb>Atque hinc a facile eſt cognoſcere, cur Solis maculae <lb></lb>non ſoleant apparere circa ejus polos, ſed potiùs in
<arrow.to.target n="marg957"></arrow.to.target><lb></lb>partibus | eclipticae vicinis; &amp; cur figuras habeant <lb></lb>valde varias &amp; incertas; &amp; denique cur in orbem circa <lb></lb>Solis polos, ſi non tam celeriter quàm ejus ſubſtantia, <lb></lb>ſaltem ſimul cum eà parte coeli quae illi proxima eſt, <lb></lb>moveantur. 
<arrow.to.target n="marg958"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg956"></margin.target>XCV. <lb></lb>Hinc cognoſci praeci­<lb></lb>puas harum macula­<lb></lb>rum proprietates. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg957"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg958"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg959"></arrow.to.target><lb></lb>At verò, quemadmodum plerique liquores eandem <lb></lb>ſpumam, quam initio efferveſcendo emittunt, rurſus <lb></lb>poſtea diutiùs ebulliendo reſorbent &amp; abſumunt : ita <lb></lb>putandum eſt, eàdem facilitate quà materia macula­<lb></lb>rum è corpore Solis emergit, atque in ejus ſuperficie
<arrow.to.target n="marg960"></arrow.to.target><lb></lb>cumulatur, paulò pòſt etiam imminui, &amp; partim in <lb></lb>ejus ſubſtantiam refundi, partimque per coelum vici­<lb></lb>num diſpergi. (Non enim ex toto Solis corpore, ſed <lb></lb>tantùm ex materià quae recens in illum ingreſſa eſt, <lb></lb>maculae iſtae formantur.) Ac reliqua materia quae
<arrow.to.target n="marg961"></arrow.to.target> diu­
<pb pagenum="149"></pb>tiùs in eo permanſit; jamque, ut ita loquar, excoda <lb></lb>eſt &amp; defaecata, ſummâ vi ſemper gyrans, partim eas <lb></lb>quae jam factae ſunt abradit, dum interim aliâ in parte <lb></lb>novae generantur ex novâ materiâ Solem ingrediente : <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg962"></arrow.to.target>unde ſit ut non omnes in iiſdem locis appareant. Et <lb></lb>ſanè tota Solis ſuperficies, partibus circumpolaribus <lb></lb>exceptis, materiâ ex qua componuntur tegi ſolet. At­<lb></lb>qui maculae tantùm eſſe dicuntur, ubi materia illa eſt <lb></lb>tam denſa &amp; ſtipata, ut vim luminis à Sole venientis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg963"></arrow.to.target>notabiliter obtundat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg959"></margin.target>XCVI. <lb></lb>Quomodo iſtae maculae <lb></lb>diſſolvantur, ac novae <lb></lb>generentur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg960"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg961"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg962"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg963"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg964"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea poteſt contingere, ut macul iſtae, cùm <lb></lb>ſunt paulò craſſiores &amp; denſiores, priùs in ſuà circum­<lb></lb>ferentiâ quàm in medio atterantur à puriore materiâ <lb></lb>Solis eas circumfluente; ſicque ut extremitates earum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg965"></arrow.to.target>circumferentiae, in acutum deſinentes, ejus lumini per­<lb></lb>viae ſint : unde ſequitur ipſas ibi Iridis coloribus pingi <lb></lb>debere, ut antehac de priſrnate vitreo in Meteoris, <lb></lb>cap. 8 a, explilcui. Et tales aliquando colores in illis <lb></lb>obſervantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg964"></margin.target>XCVII. <lb></lb>Cur in quarundam ex­<lb></lb>tremitate colores iri­<lb></lb>dis appareant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg965"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg966"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg967"></arrow.to.target>Saape etiam contingit, ut materia Solis, circa ma­<lb></lb>culas iſtas fluendo, ſupra ipſarum extremitates aſſur­<lb></lb>gat; tuncque, inter illas &amp; coeli vicini ſuperficiem in­<lb></lb>tercepta, cogitur ad motum ſolito celeriorem : eodem <lb></lb>modo quo fluminum rapiditas ſemper eſt major in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg968"></arrow.to.target>locis vadoſis &amp; anguſtis, quàm in latis &amp; profundis. <lb></lb>Unde ſequitur Solis lumen ibi aliquantò fortè ius eſſe <lb></lb>debere. Atque ita maculae in ſaculas converti ſolent, <lb></lb>hoc eſt, quaedam ſolaris ſuperficiei partes, quae priùs <lb></lb>aliis erant obſcuriores, poſtea fiunt lucidiores. Ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg969"></arrow.to.target>vice verſâ faculae in maculas mutari videntur, cùm, his 
<pb pagenum="150"></pb>unâ ex parte in ſubtiliorem Solis materiam demerſis, <lb></lb>magna copia novae materiae aliâ ex parte ipſis accedit <lb></lb>&amp;sadhaeret. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg966"></margin.target>XCVIII. <lb></lb>Quomodo maculae in <lb></lb>faculas vertantur, <lb></lb>vel contrà.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg967"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg968"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg969"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg970"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem iſtae maculae diſſolvuntur, noii abeunt <lb></lb>in minutias planè ſimiles iis ex quibus fuerant
<arrow.to.target n="marg971"></arrow.to.target> confla­<lb></lb>tae : ſed partim in tenuiores, ac ſimul ſolidiores, ſive <lb></lb>figuras minùs anguloſas habentes; quo nomine ad <lb></lb>motum ſunt aptiores, &amp; ideò facile per meatus, qui <lb></lb>ſunt inter globulos coeli circumjacentis, verſus alios <lb></lb>vortices tendunt; partim in tenuiſſimas, quae ex
<arrow.to.target n="marg972"></arrow.to.target> alia­<lb></lb>rum angulis eraſae, vel in puriſſimam Solis ſubſtantiam <lb></lb>convertuntur, vel abeunt etiam verſùs coelum; partim <lb></lb>denique in craſſiores, quae ex pluribus ſtriatis, aliiſve <lb></lb>ſimul junctis compoſita, verſùs coelum expelluntur, <lb></lb>ubi, cùm ſint nimis magnae ad tranſeundum per illos
<arrow.to.target n="marg973"></arrow.to.target><lb></lb>anguſtos meatus, quos globuli ſecundi elementi circa <lb></lb>ſe relinquunt, ipſa etiam globulorum iſtorum loca <lb></lb>ſubingrediuntur, &amp; quia figuras habent valde irregu­<lb></lb>lares &amp; ramoſas, non tam facilèac illi globuli moveri <lb></lb>poſſunt. 
<arrow.to.target n="marg974"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg970"></margin.target>XCIX. <lb></lb>In quales particulas <lb></lb>maculae diſſovantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg971"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg972"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg973"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg974"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg975"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ſibi mutuò nonnihil adhaerentes, componunt <lb></lb>ibi magnam quandam molem, rariffimam, &amp; ari (ſive <lb></lb>potius aetheri) terrae circumſuſo non abſimilem, quae <lb></lb>à Sole circumquaque fortè uſque ad ſphaeram Mer­<lb></lb>curii vel etiam ultra illani, ſe extendit. Nec tamen
<arrow.to.target n="marg976"></arrow.to.target><lb></lb>aether iſte in immenſum creſcere poteſt, etiamſi novae <lb></lb>ſemper particu1ae ex macularum diſſolutione ipſi acce­<lb></lb>dant, quia globulorum ſecundi elementi per illud <lb></lb>&amp;, circa illud continua agitatio ſacilb poteſt totidem <lb></lb>alias diltolvere, ac rurſus in materiam primi elementi
<arrow.to.target n="marg977"></arrow.to.target><lb></lb>convertere. uippe omnes Solis aliorumque ſiderum 
<pb pagenum="151"></pb>maculas, ut &amp; totum aetherem ipſis circumſuſum, quo­<lb></lb>niam ejus partes ad motum minùs aptae ſunt quàm <lb></lb>globuli ſecundi elementi, ad tertium elementum re­<lb></lb>ferimus &quot;. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg975"></margin.target>C. <lb></lb>Quomodo ex ipſis aether <lb></lb>circa Solem &amp; ſtella <lb></lb>generetur. Huncque <lb></lb>aetherem &amp; iſtas ma­<lb></lb>culas ad tertium ele­<lb></lb>mentum referri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg976"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg977"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg978"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg979"></arrow.to.target><lb></lb>Sed verò macularum productio vel diſſolutio à tam <lb></lb>minutis &amp; tam incertis cauſis dependet, ut minimè ſit <lb></lb>mirandum, ſi quando nullae prorſus in Sole appareant, <lb></lb>vel ſi è contrà nonnunquam ſint tam multae, ut totum <lb></lb>ejus lumen obſcurent. Ex hoc enim quòd pauca aliqua <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg980"></arrow.to.target><lb></lb>ex ramentis primi elementi ſibi invicem adhaereſcant, <lb></lb>ſit unius maculae rudimentum, cui facilè poſtea plura <lb></lb>alia junguntur, quae, niſi in priora illa impingendo <lb></lb>partem ſuae agitationis amitterent, ſibi mutuò non <lb></lb>poſſent adhaerere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg978"></margin.target>CI. <lb></lb>Macularum productio­<lb></lb>nem &amp; diſſolutionem <lb></lb>à cauſis valde incertis <lb></lb>pendere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg979"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg980"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg981"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg982"></arrow.to.target><lb></lb>Notandumque eſt maculas iſtas, cùm primum ge­<lb></lb>nerantur, eſſe corpora molliſſima &amp; rariſſima, ideòque <lb></lb>facilè frangere impetum ramentorum primi elementi, <lb></lb>quae in ipſas impingunt, &amp; illa ſibi adjungere. Paula­<lb></lb>tim autem poſtea interiorem earum ſuperficiem, con­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg983"></arrow.to.target>tinuo motu ſubſtantiae ſolaris cui contigua eſt, non  <lb></lb>tantùm abradi &amp; | perpoliri, ſed etiam condenſari &amp; <lb></lb>indurari, aliâ interim earum ſuperficie, quae coelo ob­<lb></lb>verſa eſt, molli &amp; rarâ remanente. Ideoque ipſas non <lb></lb>ſacilà diſſolvi, ex eo quòd materia Solis interiorem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg984"></arrow.to.target>earum ſuperficiem lambat, niſi ſimul etiam earum oras  <lb></lb>circumfluat &amp; tranſcendat, ſed contrà potiùs ſemper <lb></lb>augeri, quamdiu iſtae earum orae, ſupra Solis ſuperſi­<lb></lb>ciem eminentes, ejus materiae occurſu non denſantur.  <lb></lb>Hincque poteſt contingere, ut aliquando una &amp; eadem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg985"></arrow.to.target>macula ſupra totam ſuperficiem alicujus ſideris ſe ex­
<pb pagenum="152"></pb>tendat, ibique diu pernianeat, priuſquam diſſolvi poſſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg981"></margin.target>CII. <lb></lb>Quomodo eadem ma­<lb></lb>cula totum aliquod <lb></lb>ſidus tegere poſſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg982"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg983"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg984"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg985"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg986"></arrow.to.target><lb></lb>Sic referunt quidam hiſtorici a, Solem aliquando per <lb></lb>plures dies continuos, aliquando etiam per integrum <lb></lb>annum, ſolito pallidiorem, Lunae inſtar, ſine radiis lu­<lb></lb>cem triſtem praebuiſſe. Notarique poteſt multas ſtellas
<arrow.to.target n="marg987"></arrow.to.target><lb></lb>nunc minores majoreſve apparere, quàm olim ab <lb></lb>Aſtronomis deſcriptae ſunt. Cujus non alia ratio eſſe <lb></lb>videtur, quàm quòd pluribus paucioribuſve maculis <lb></lb>earum lux obtundatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg986"></margin.target>CIII. <lb></lb>Cur Sol aliquando vi­<lb></lb>ſus ſit obſcurior; &amp;  <lb></lb>cur quarundam ſtel­<lb></lb>larum magnitudines <lb></lb>apparentes muten­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg987"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg988"></arrow.to.target><lb></lb>Ouinetiam fieri poteſt, ut aliquod ſidus tot &amp; tam
<arrow.to.target n="marg989"></arrow.to.target><lb></lb>denſis maculis involvatur, ut viſum noſtrum prorſus <lb></lb>effugiat : ſicque olim Plejades numeratae ſunt ſeptem, <lb></lb>quae jam ſex tantùm conſpiciuntur. Itemque fieri po­<lb></lb>teſt, ut aliquod ſidus, nobis antea non viſum, bre­<lb></lb>viſſimo tempore atque ex improviſo, magnà luce
<arrow.to.target n="marg990"></arrow.to.target> afful­<lb></lb>geat. Nempe, ſi totum ejus corpus ingenti &amp; craſſâ <lb></lb>maculâ fuerit hactenus contectum, jamque accidat ut <lb></lb>materia primi elementi, ſolito copioſiùs ad illud <lb></lb>affluens, ſupra exteriorem iſtius maculae ſuperficiem <lb></lb>ſe diffundat, breviſſimo tempore totam conteget; 
<arrow.to.target n="marg991"></arrow.to.target><lb></lb>atque tunc iſlud ſidus non minorem lucem ex ſe emit­<lb></lb>tet, | quàm ſi nullà planè maculà involveretur. Po­<lb></lb>teſtque poſtea, vel diu aequè fulgidum remanere, vel <lb></lb>paulatim rurſus obſcurari. Sicque contigit, in ſine <lb></lb>anni 1752, quandam ſtellam, prius non viſam, in ſigno
<arrow.to.target n="marg992"></arrow.to.target><lb></lb>Caſſiopejae apparuiſſe, quae maximam initio habuit lu­<lb></lb>cem, &amp; ſenſim poſtea obſcurata, initio anni 1574 diſ­<lb></lb>paruit. Ac etiam aliae nonnullae in coelo jam lucent, <lb></lb>quae olim non apparebant : quarum rerum cauſa hîc <lb></lb>fuſiùs eſt explicanda. 
<arrow.to.target n="marg993"></arrow.to.target></s></p>
<pb pagenum="153"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg988"></margin.target>CIV. <lb></lb>Cur aliquae fixae diſpa­<lb></lb>reant, vel ex impro­<lb></lb>viſo appareant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg989"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg990"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg991"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg992"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg993"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg994"></arrow.to.target><lb></lb>Sit, exempli cauſâ, ſidus | circumquaque tectum <lb></lb>maculâ <emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end>, quae non poteſt eſſe tam denſa, quin <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig36"></arrow.to.target><lb></lb>poros ſive meatus habeat permultos, per quos omnis <lb></lb>materia primi elementi, etiam illa quae conſtat parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg995"></arrow.to.target>culis ſtriatis ſupra | deſcriptis, tranſire poſſit. Cùm <lb></lb>enim in principio ſuae generationis fuerit molliſſima <lb></lb>&amp;srariſſima, tales pori facilè in ipſâ formati ſunt; <lb></lb>cùmque poſtea denſabatur, particulae iſtae ſtriatae, <lb></lb>aliaeque primi elementi, continuò per illos tranſeundo, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg996"></arrow.to.target>non permiſerunt ut planè clauderentur; ſed tantùm <lb></lb>eouſque anguſtati ſunt, ut nullae materiae particulae, <lb></lb>ſtriatis primi elementi craſſiores, viam per ipſos ha­<lb></lb>bere poſſint; ac etiam ut ii meatus, qui particulas <lb></lb>ſtriatas ab uno polo venientes admittunt, non aptae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg997"></arrow.to.target>ſint ad eaſdem, ſi regrederentur, nec etiam ad illas 
<pb pagenum="154"></pb>quae veniunt ab alio polo &amp; contrario modo ſunt in­<lb></lb>tortae recipiendas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg994"></margin.target>CV. <lb></lb>Multos eſſe meatus in  <lb></lb>maculis, per quos li­<lb></lb>berè tranſeunt parti­<lb></lb>culae ſtriatae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg995"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg996"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg997"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig36"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg998"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe particulae ſtriatae primi elementi, venientes <lb></lb>non ab uno aliquo pundo duntaxat, ſed à totâ coeli <lb></lb>regione quae eſt verſus polum A, &amp; tendentes non
<arrow.to.target n="marg999"></arrow.to.target><lb></lb>verſus unicum punctum I, ſed verſus totum medium <lb></lb>coeli H I Q, formant ſibi meatus in maculâ <emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end>, ſe­<lb></lb>cundùm lineas rectas axi <emph type="italics"></emph>ſd<emph.end type="italics"></emph.end> paralleles, vel nonnihil <lb></lb>utrimque verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> convergentes, horumque meatuum <lb></lb>aditus in totà ejus ſuperficiei medietate <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end> ſparſi
<arrow.to.target n="marg1000"></arrow.to.target><lb></lb>ſunt, &amp; exitus in alià medietate <emph type="italics"></emph>edg<emph type="italics"></emph>: ita ſcilicet ut <lb></lb>particulae ſtriatae, venientes à parte A, facilè quidem <lb></lb>ipſos ingredi poſſint per partem <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end>, &amp; egredi per  ad­<lb></lb>verſam <emph type="italics"></emph>edg<emph.end type="italics"></emph.end>, non autem unquam regredi per hanc <emph type="italics"></emph>edg<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>nec egredi per <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end>. Quia, cùm tota iſta macula non
<arrow.to.target n="marg1001"></arrow.to.target><lb></lb>conſtet niſi ex ramentis primi elementi minutiſſimis, <lb></lb>quae, ſibi mutuò adhaerentia, quoſdam quaſi ramulos <lb></lb>componunt, particulae ſtriatae, venientes à parte <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>iſtorum ramulorum extremitates, ſibi in meatibus iſtis <lb></lb>occurrentes, inflectere debuerunt verſus <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>; ideòque, 
<arrow.to.target n="marg1002"></arrow.to.target><lb></lb>ſi per eoſdem meatus eis eſſet regrediendum à <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> ver­<lb></lb>ſus <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, iſtae ramulorum extremitates nonnihil aſſurgen­<lb></lb>tes ipſarum tranſitum impe|dirent. Eodemque modo <lb></lb>particulae ſtriatae, venientes à parte B, meatus alios <lb></lb>ſibi excavarunt, quorum ingreſſus in totâ ſuperficie
<arrow.to.target n="marg1003"></arrow.to.target><lb></lb><emph type="italics"></emph>edg<emph.end type="italics"></emph.end> ſparſi ſunt, &amp; egreſſus in adverſâ eſg. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg998"></margin.target>CVI. <lb></lb>Quae ſit diſpoſitio iſto­<lb></lb>rum meatuum, &amp; cur <lb></lb>particulae ſtriatae per <lb></lb>illos retrogredi non <lb></lb>poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg999"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1000"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1001"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1002"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1003"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1004"></arrow.to.target><lb></lb>Notandumque eſt iſtos etiam meatus cochlearum <lb></lb>inſtar eſſe excavatos, ad formam particularum ſtriata­<lb></lb>rum quas admittunt, ideòque illos qui unis patent, non <lb></lb>patere aliis à polo oppoſito venientibus, &amp; contrario
<arrow.to.target n="marg1005"></arrow.to.target><lb></lb>modo intortis. </s></p>
<pb pagenum="155"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1004"></margin.target>CVII. <lb></lb>Cur etiam quae, veniunt <lb></lb>ab uno polo, non <lb></lb>tranſeant per eoſdem <lb></lb>meatus, quam quae <lb></lb>meatus, quanz quae <lb></lb>veniunt ab alio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1005"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1006"></arrow.to.target><lb></lb>Ita igitur niateria primi elementi utrimque ex polis <lb></lb>per iſtos meatus ad ſidus I poteſl pervenire; ac quia <lb></lb>ejus particulae ſtriatae caeteris ſunt craſſiores, ideòque <lb></lb>majorem habent vim ad pergendum ſecundùm lineas <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1007"></arrow.to.target>rectas, | non ſolent in eo manere, ſed ingreſſae per <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end>, <lb></lb>protinus egrediuntur per <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, atque ibi occurrentes <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig37"></arrow.to.target><lb></lb>globulis ſecundi elementi, vel materim primi à B  <lb></lb>venienti, non poſſunt ulteriùs pergere ſecundùm li­<lb></lb>neas rectas, ſed, in omnes partes reflexae, per aethe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1008"></arrow.to.target>rem circumfuſum xx verſus hemiſphaerium <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end> rever­<lb></lb>tuntur-&amp; quotquot ingredi poſſunt meatus maculae,  <lb></lb>vel macularum, qu ibi ſidus iſtud tegunt, per illos <lb></lb>rurſus progrediuntur ab <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> ad <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>; ſicque aſſiduè per <lb></lb>medium ſidus tranſeundo, &amp; per atherem circum­
<pb pagenum="156"></pb>fuſum redeundo, quendam ibi quaſi vorticem compo­<lb></lb>nunt. Quae verò ab iſtis meatibus capi non poſſunt, <lb></lb>vel occurſu particularum hujus aetheris diſſolvuntur, <lb></lb>vel per partes vicinas eclipticae QH in coelum abire <lb></lb>coguntura. Quippe notandum eſt particulas ſtriatas, 
<arrow.to.target n="marg1009"></arrow.to.target><lb></lb>quae ſingulis momentis ad ſuperficiem ſideris I appel­<lb></lb>lunt, non eſſe tam multas, ut repleant omnes meatus <lb></lb>ad menſuram ſuam excavatos in maculis <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end> : quia <lb></lb>etiam in coelo non replent omnia intervalla, quae ſunt <lb></lb>inter globulos ſecundi elementi ; ſed magna copia
<arrow.to.target n="marg1010"></arrow.to.target><lb></lb>ſubtilioris materiae illis admixta eſſe debet, propter <lb></lb>varios iſtorum globulorum motus; quae materia ſub­<lb></lb>tilior cum ipſis ingrederetur iſtos meatus, niſi parti­<lb></lb>culae ſtriatae, ab alio ſideris hemiſphaerio reflexae, ma­<lb></lb>jorem haberent vim ad illos occupandos. Quae verò
<arrow.to.target n="marg1011"></arrow.to.target><lb></lb>hîc de particulis ſtriatis per hemiſphaerium <emph type="italics"></emph>eſg<emph.end type="italics"></emph.end> ingre­<lb></lb>dientibus ſunt dicta, de iis etiam quae ingrediuntur <lb></lb>per hemiſphaerium <emph type="italics"></emph>edg<emph.end type="italics"></emph.end> ſunt intelligenda : quòd nempe <lb></lb>ſibi alios meatus, à prioribus planè diverſos, exca­<lb></lb>vârint, per quos ſemper plurimae fluunt à <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end> verſus <emph type="italics"></emph>ſ<emph.end type="italics"></emph.end> in
<arrow.to.target n="marg1012"></arrow.to.target><lb></lb>ſidere I ac maculis ipſum circuindantibus; &amp; deinde, <lb></lb>in omnes partes reflexae, per aetherem xx revertuntur <lb></lb>ad <emph type="italics"></emph>d<emph.end type="italics"></emph.end>, cùm interim tot diſſolvuntur, | vel exeunt verſùs <lb></lb>eclipticam, quot novae à polo B accedunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1006"></margin.target>CVIII. <lb></lb>Quomodo materia pri­<lb></lb>mi elementi per iſtos <lb></lb>meatus fluat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1007"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1008"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1009"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1010"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1011"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1012"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig37"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1013"></arrow.to.target><lb></lb>Reſiduum autem materiae primi elementi, quod in
<arrow.to.target n="marg1014"></arrow.to.target><lb></lb>ſpatio I continetur, circa axem <emph type="italics"></emph>ſd<emph.end type="italics"></emph.end> gyrando, ſemper <lb></lb>inde recedere conatur; ideòque quoſdam exiguos <lb></lb>meatus ſibi ab initio formavit, ſemperque polſtea con­<lb></lb>ſervat in maculâ <emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end>, qui priores decuſſatim interſe­<lb></lb>cant, &amp; per quos aliquid iſtius materiae ſolet effluere, 
<arrow.to.target n="marg1015"></arrow.to.target>
<pb pagenum="157"></pb>quia ſemper aliquid per priores, ſimul cum particulis <lb></lb>ſtriatis, ingreditur. Cùm enim omnes maculae partes <lb></lb>ſibi invicem adhaereant, non poteſt circumferentia <lb></lb><emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end> nunc major fieri, nunc minor: ideòque ſemper <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1016"></arrow.to.target>aequalis quantitas materiae primi elementi debet in <lb></lb>ſidere | contineri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1013"></margin.target>CIX. <lb></lb>Quod alii etiam mea­<lb></lb>tuſ illos decuſſatim <lb></lb>intereſecent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1014"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1015"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1016"></margin.target>5</s></p>
<figure></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1017"></arrow.to.target><lb></lb>Et ideò etiam illa vis, in quâ lumen conſiſtere ſuprà <lb></lb>diximus a, vel nulla prorſus in ipſo, vel non niſi admo­<lb></lb>dum debilis eſſe poteſt. Nam, quatenus ejus materia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1018"></arrow.to.target>circa axem <emph type="italics"></emph>ſd<emph.end type="italics"></emph.end> rotatur, vis omnis quâ recedere conatur <lb></lb>ab iſto axe, in maculâ frangitur, &amp; ad globulos ſe­<lb></lb>cundi elementi non pertingit; nec etiam illa, quâ ejus <lb></lb>particulae ſtriatae, ab uno polo venientes, rectà verſùs <lb></lb>alium tendunt, quicquam poteſt praſtare non modò 
<pb pagenum="158"></pb>quia iſtae particulae valde exiguae ſunt, reſpectu glo­<lb></lb>bulorum coeleſtium in quos impingunt, ac etiam ali­<lb></lb>quantò tardiùs, quàm reliqua materia primi elementi, <lb></lb>moventur; ſed praecipuè quia illae quae ab uno polo <lb></lb>veniunt non magis iſtos globulos in unam partem
<arrow.to.target n="marg1019"></arrow.to.target><lb></lb>propellunt, quàm aliae, ex alio polo venientes, in <lb></lb>adverſam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1017"></margin.target>CX. <lb></lb>Quod lumen ſtellae per <lb></lb>maculam vix poſſit <lb></lb>tranſire. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1018"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1019"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1020"></arrow.to.target><lb></lb>Materia autem coeleſtis in toto vortice, hoc ſidus I <lb></lb>circumjacente, comprehenſa, ſuas interim vires poteſt <lb></lb>retinere, quamvis fortè illae non ſufficiant ad ſenſum
<arrow.to.target n="marg1021"></arrow.to.target><lb></lb>luminis | in oculis noſtris excitandum : fierique poteſt <lb></lb>ut interim iſte vortex praevaleat aliis vorticibus ſibi <lb></lb>vicinis, &amp; forteiùs illos premat quàm ab ipſis prematur. <lb></lb>Unde ſequeretur ſidus I augeri debere, niſi macula <lb></lb><emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end>, illud circumſcribens, id impediret. Nam, ſi jam
<arrow.to.target n="marg1022"></arrow.to.target><lb></lb>circumferentia vorticis I ſit  A Y B M,  putandum eſt ejus <lb></lb>globulos, circumferentiae iſti proximos, eandem ha­<lb></lb>bere vim ad progrediendum ultra ipſam, verſus alios <lb></lb>vortices circumpoſitos, ac globulos horum vorticum <lb></lb>ad progrediendum verſus I, non majorem nec
<arrow.to.target n="marg1023"></arrow.to.target> mino­<lb></lb>rem : haec enim unica ratio eſt, cur eius circumferen­<lb></lb>tia ibi potiùs quàm alibi terminictur. Si autem, caeteris <lb></lb>immutatis contingat ut minuatur illa vis quâ, | exem­<lb></lb>pli cauſâ, materia vorticis O tendit verſùs I (hocque <lb></lb>variis ex cauſis poteſt contingere, ut ſi ejus materia in
<arrow.to.target n="marg1024"></arrow.to.target><lb></lb>alios vortices tranſeat, vel multae maculae circa ſidus <lb></lb>in O exiſtens generentur, &amp;c.), neceſſe eſt, ex legibus <lb></lb>naturae, ut globuli vorticis I, qui ſunt in circumferen­<lb></lb>tiâ Y, ultra ipſam pergant verſùs P; &amp; quia reliqui <lb></lb>omnes, qui ſunt inter I &amp; Y, eo verſùs etiam tendunt, 
<arrow.to.target n="marg1025"></arrow.to.target><lb></lb>inde augeretur ſpatium in quo eſt ſidus I, niſi macula 
<pb pagenum="159"></pb><emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end> ipſum terminaret; ſed quia haec macula non per­<lb></lb>mittit illud augeri, globuli coeleſles ei proximi paulò <lb></lb>majora ſolito intervalla circa ſe relinquent, &amp; plus <lb></lb>materiae primi elementi in iis intervallis continebitur, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1026"></arrow.to.target>quae, quandiu in ipſis erit diſperſa, | non magnas vires <lb></lb>habere poteſt. Si autem contingat particulas primi <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig38"></arrow.to.target><lb></lb>elementi, per poros maculae exeuntes in globulos <lb></lb>illos impingentes, vel aliam quamvis cauſam, aliquos <lb></lb>ex iſtis globulis à maculae ſuperficie ſejungere, mate­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1027"></arrow.to.target>ria primi elementi, ſpatium intermedium ſtatim re­<lb></lb>plens, ſatis virium habebit ad alios globulos iſtis <lb></lb>vicinos ab eàdem maculae ſuperficie ſejungendos; &amp; <lb></lb>quò plures ab illâ ita ſejunget, eò plus virium acqui­<lb></lb>ret : ideòque breviſſimo tempore, ac tanquam in mo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1028"></arrow.to.target>mento, ſupra totam iſtam ſuperficiem ſe diſſundet; 
<pb pagenum="160"></pb>ibique non aliter gyrans, quàm ea quae intra maculam <lb></lb>continetur, non minori vi pellet globulos coeli circum­<lb></lb>poſitos, quàm eoſdem pelleret ipſum ſidus I, ſi nulla <lb></lb>macula illud involvens ejus actionem impediret : at­<lb></lb>que ita magnâ luce ex improviſo fulgebit. 
<arrow.to.target n="marg1029"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1020"></margin.target>CXI. <lb></lb>Deſcriptio ſtellae ex im­<lb></lb>proviſo apparentis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1021"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1022"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1023"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1024"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1025"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1026"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1027"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1028"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1029"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig38"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1030"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò, ſi fortè contingat, iſtam maculam eſſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig39"></arrow.to.target><lb></lb>tam tenuem &amp; raram, ut à materià primi elementi, <lb></lb>ſupra ejus exteriorem ſuperficiem ſic effuſâ, diſſol­<lb></lb>vatur, non facilè poſtea ſidus I rurſus diſparebit : ad <lb></lb>hoc enim opus eſſet, lit nova macula ipſum totum
<arrow.to.target n="marg1031"></arrow.to.target><lb></lb>rurſus involveret. Sed ſi craſſior ſit quàm ut ita queat <lb></lb>diſſolvi, denſabitur exterior ejus ſuperficies a, ob im­
<pb pagenum="161"></pb>pulſum materiae ipſam circumfluentis: atque interim ſi <lb></lb>mutentur cauſae, ob quas priùs minuta fuerat illa vis, <lb></lb>quâ materia vorticis O tendit verſus I, jamque è con­<lb></lb>tra augeatur, repelletur rurſus materia vorticis I à P <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1032"></arrow.to.target>verſus Y, &amp; hoc ipſo materia primi elementi, ſupra <lb></lb>maculam <emph type="italics"></emph>deſg<emph type="italics"></emph> diffuſa, minuetur, &amp; ſimul novae ma­<lb></lb>culae in ejus ſuperficie generabuntur, quae paulatim <lb></lb>ipſius lumen obtundent; &amp; denique, ſi cauſa perſe­<lb></lb>veret, plan tollent, atque omnem locum iſtius mate­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1033"></arrow.to.target>riae primi elementi | occupabunt. Cùm enim globuli <lb></lb>vorticis I, qui ſunt in exteriori ejus circumferentiâ <lb></lb>A P B M,  magis ſolito prementur, magis etiam pre­<lb></lb>ment illos, qui ſunt in interiori circumferentiâ xx, <lb></lb>quique ita preſſi, &amp; ramoſis particulis aetheris illius, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1034"></arrow.to.target>quem circa ſidera generari diximus a, intertexti, non <lb></lb>facilem tranſitum praebebunt particulis ſtriatis, aliiſve <lb></lb>non minutiſſimis materiae primi elementi, ſupra ma­<lb></lb>culam <emph type="italics"></emph>deſg<emph.end type="italics"></emph.end> diffuſae: unde fiet, ut ipſae ibi perfacil` in <lb></lb>maculas congregentur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1030"></margin.target>CXII. <lb></lb>Deſcriptio ſtellae pau­<lb></lb>latim diſparentis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1031"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1032"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1033"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1034"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig39"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1035"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1036"></arrow.to.target>Obiterque hîc eſt notandum, particulas ſtriatas in <lb></lb>omnibus iſtis macularum corticibus continuos ſibi <lb></lb>meatus excavare ac per omnes ſimul, tanquam per <lb></lb>unam ſolam | maculam, tranſire. Formantur enim iſtae <lb></lb>maculae ex ipſâ materiâ primi elementi, &amp; ideò ini­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1037"></arrow.to.target>tio ſunt molliſſimae, iſtiſque ſtriatis particulis facilem <lb></lb>viam praebent. Quod idem de aethere circumfuſo dici <lb></lb>non poteſt; quamvis enim craſſiores ejus particulae <lb></lb>nonnulla etiam iſtorum meatuum veſtigia retineant, <lb></lb>quoniam ex macularum diſſolutione genitae ſunt: quia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1038"></arrow.to.target>tamen motui globulorum ſecundi elementi obſequun­
<pb pagenum="162"></pb>tur, non ſemper eundem ſitum ſervant, nec ideò par­<lb></lb>ticulas ſtriatas rectà pergentes, niſi admodum diffi­<lb></lb>culter, admittunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1035"></margin.target>CXIII. <lb></lb>In omnibus maculis <lb></lb>multos meatus à par­<lb></lb>ticulis ſtriatis exca­<lb></lb>vari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1036"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1037"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1038"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1039"></arrow.to.target><lb></lb>Sed facil` fieri poteſt, ut eadem ſtella ſixa per vices <lb></lb>appareat &amp; diſpareat, ſinguliſque vicibus quibus
<arrow.to.target n="marg1040"></arrow.to.target> diſ­<lb></lb>parebit, novo cortice* macularum involvatur. Talis <lb></lb>enim alternatio eſt naturae valde familiaris, in corpo­<lb></lb>ribus quae moventur : ita ſcilicet ut, cùm ab aliquâ <lb></lb>cauſâ verſùs certum terminum impulſa ſunt, non in <lb></lb>eo ſubſiſtant, ſed ulteriùs pergant, donec rurſus ab
<arrow.to.target n="marg1041"></arrow.to.target><lb></lb>aliâ cauſà verſùs ipſum repellantur. Ita, dum pondus <lb></lb>funi appenſum, vi gravitatis ab uno latere ad perpen­<lb></lb>diculum ſuum deſcendit, impetum acquirit, à quo <lb></lb>ultra iſtud perpendiculum in oppoſitum latus fertur, <lb></lb>donec rurſus gravitas, iſto impetu ſuperato, illud
<arrow.to.target n="marg1042"></arrow.to.target> ver­<lb></lb>ſùs perpendiculum moveat, &amp; inde novus in eo im­<lb></lb>petus oriatur. Ita, vaſe ſemel moto, liquor in eo con­<lb></lb>tentus multoties it &amp; redit, antequam ad quietem <lb></lb>reducatur. Et ita, cùm omnes coelorum vortices in <lb></lb>quodam aequilibrio conſiſtant, ubi unius materia
<arrow.to.target n="marg1043"></arrow.to.target> ſe­<lb></lb>mel ab iſto aequilibrio receſſit, poteſt multoties nunc <lb></lb>in unam nunc in adverſam partem excurrere, ante­<lb></lb>quam ab iſto motu quieſcat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1039"></margin.target>CXIV. <lb></lb>Eandem ſtellam poſſe <lb></lb>per vices apparere ac <lb></lb>diſparere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1040"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1041"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1042"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1043"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1044"></arrow.to.target><lb></lb>Fieri etiam poteſt ut totus vortex, in quo talis ali­<lb></lb>qua ſtella fixa continetur, ab aliis circumjacentibus
<arrow.to.target n="marg1045"></arrow.to.target><lb></lb>vorticibus | abſorbeatur, &amp; ejus ſtella, in aliquem ex <lb></lb>iſtis vorticibus abrepta, mutetur in Planetam vel Co­<lb></lb>metam. Nempe duas tantùm cauſas ſuprà invenimus a, 
<pb pagenum="163"></pb>quae impediant ne uni vortices ab aliis deſstruantur; <lb></lb>harumque una, quae conſiſtit in eo, quòd materia unius <lb></lb>vorticis objectu vicinorum impediatur ne verſùs alium <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig40"></arrow.to.target><lb></lb>quem poſſit evagari, non poteſt in omnibus logum ha­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1046"></arrow.to.target>bere. Nam ſi, exempli cauſâ, materia vorticis S à vor­<lb></lb>ticibus L &amp; N ita utrimque prematur, ut hoc impediat 
<pb pagenum="164"></pb>ne verſus D ulteriùs progrediatur, non poteſt eâdem <lb></lb>ratione impediri à vortice D, ne re diffundat verſùs <lb></lb>L &amp; N, nec etiam ab ullis aliis, niſi qui ſint ei vici­<lb></lb>niores, pro ratione ſuae magnitudinis ; atque adeò in <lb></lb>omnium maxim vicinis non habet locum. Altera
<arrow.to.target n="marg1047"></arrow.to.target> au­<lb></lb>tem cauſa, quòd nempe materia primi elementi, in <lb></lb>centro cujuſque vorticis ſidus componens, globulos <lb></lb>ſecundi circa illud exiſtentes à ſe repellat verſùs alios <lb></lb>vortices vicinos, locum quidem habet in omnibus iis <lb></lb>vorticibus, quorum ſidera nullis maculis involvuntur; 
<arrow.to.target n="marg1048"></arrow.to.target><lb></lb>red non dubium eſt, quin denſiorum macularum inter­<lb></lb>ventus eam tollat; praeſertim earum, quae plurium <lb></lb>corticum inſtar ſibi mutuò incumbunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1044"></margin.target>CXV. <lb></lb>Totum aliquando vor­<lb></lb>ticem, in cujus cen­<lb></lb>tro eſt ſtella, deſtrui <lb></lb>poſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1045"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1046"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1047"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1048"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig40"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1049"></arrow.to.target><lb></lb>Atque hinc patet non eſſe quidem periculum, ne <lb></lb>ullus vortex ab aliis vicinis deſtruatur, quamdiu ſidus
<arrow.to.target n="marg1050"></arrow.to.target><lb></lb>quod in centro ſuo habet, nullis maculis eſt involu­<lb></lb>tum; ſed, cùm illis tegitur &amp; obruitur, pendere tan­<lb></lb>tùm à ſitu, quem iſte vortex inter alios obtinet, ut vel <lb></lb>citiùs vel tardiùs ab ipſis abſorbeatur. Nempe ſi talis <lb></lb>ſit ejus ſitus, ut vicinorum aliorum vorticum curſui
<arrow.to.target n="marg1051"></arrow.to.target><lb></lb>valde reſiſtat, citiùs ab illis deſtruetur, quàm ut multi <lb></lb>macularum cortices circa ejus ſidus denſari poſſint; <lb></lb>ſed ſi minori ſit ipſis impedimento, | lentè tantùm mi­<lb></lb>nuetur; interimque maculaa, ſidus in ejus medio poſi­<lb></lb>tum obſidentes, denſiores ſlent, plureſque ac plures
<arrow.to.target n="marg1052"></arrow.to.target><lb></lb>tam ſupra quàm etiam intra illud congregabuntur. <lb></lb>Sic, exempli cauſâ, vortex N ita ſitus eſt &#039; ut apertè <lb></lb>curſum vorticis S magis impediat quàm ulli alii vicini; <lb></lb>quapropter facil` ab hoc vortice S abripietur, ſtatim <lb></lb>atque aliquot maculis illius ſidus erit involutum : ita
<arrow.to.target n="marg1053"></arrow.to.target>
<pb pagenum="165"></pb>scilicet, ut circumferentia vorticis S, quae jam termi­<lb></lb>natur lineâ  O P Q,  terminetur poſtea lineâ <expan abbr="ORq;">ORque</expan> to­<lb></lb>taque materia, quae continetur intra lineas  O P Q  &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig41"></arrow.to.target><lb></lb>O R Q,  ei accedat, ejuſque curſum ſequatur, reliquâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1054"></arrow.to.target>materiâ, quae est inter lineas  O R Q  &amp;  O M Q,  in alios <lb></lb>vicinos vortices abeunte. Nihil enim aliud vorticem N 
<pb pagenum="166"></pb>in eo ſitu, in quo nunc eſſe ſupponitur, poteſt con­<lb></lb>ſervare, quàm magna vis materiae primi elementi, in <lb></lb>ejus centro exiſtentis, quae globulos ſecundi circum­<lb></lb>quaque ita propellit, ut ejus impulſui potiùs quàm <lb></lb>motibus vicinorum vorticum obſequantur : quae vis
<arrow.to.target n="marg1055"></arrow.to.target><lb></lb>interventu niacularum debilitatur &amp; frangitur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1049"></margin.target>CXVI. <lb></lb>Quomodo deſtrui poſſit, <lb></lb>antequam multae ma­<lb></lb>culae circa ejus ſtel­<lb></lb>lam ſint congregatae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1050"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1051"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1052"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1053"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1054"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1055"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig41"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1056"></arrow.to.target><lb></lb>Vortex autem C inter quatuor S, ſ, G, H, duoſque <lb></lb>alios M &amp; N, qui ſupra iſtos quatuor intelligendi ſunt, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig42"></arrow.to.target>ita eſt conſtitutus, ut quamvis <lb></lb>denſae maculae circa ejus ſidus
<arrow.to.target n="marg1057"></arrow.to.target><lb></lb>congregentur, nunquam tamen <lb></lb>totus poſſit everti, quandiu iſti <lb></lb>ſex ſunt viribus interſe aequales. <lb></lb>Quippe ſuppono vortices S, F, <lb></lb>&amp;stertium M, ipſis
<arrow.to.target n="marg1058"></arrow.to.target> incumben­<lb></lb>tem ſupra punctum D, circa pro­<lb></lb>pria centra gyrare à D verſus C: <lb></lb>itemque tres alios G, H, &amp; ſextum N, ſupra ipſos po­<lb></lb>ſitum, verti ab E | verſus C; vorticem autem C ita <lb></lb>inter hos ſex eſſe conſtitutum, ut ipſos ſolos tangat, 
<arrow.to.target n="marg1059"></arrow.to.target><lb></lb>&amp;sejus centrum ab eorum ſex centris aequidiſtet, axiſ­<lb></lb>que, circa quem gyratur, ſit in lineâ DE. Quâ ratione <lb></lb>iſtorum ſeptem vorticum motus inter ſe optimè con­<lb></lb>veniunt; &amp; quantumvis multis maculis ſidus vorticis C <lb></lb>obruatur, adeò ut perexiguas, vel etiam planè nullas
<arrow.to.target n="marg1060"></arrow.to.target><lb></lb>habeat vires ad globulos coeli circa ſe poſitos ſecum <lb></lb>in orbem rapiendos, non tamen ulla eſt ratio, cur alii <lb></lb>ſex illud è loco ſuo expellant, quamdiu inter ſe ſunt <lb></lb>aequales. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1056"></margin.target>CXVII. <lb></lb>Quomodo permultae <lb></lb>maculae, circa ali­<lb></lb>quam ſtellam eſſe <lb></lb>poſſint, antequam <lb></lb>ejus vortex de deſtrua­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1057"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1058"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1059"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1060"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig42"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1061"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ut ſciamus quo pacto tam multae maculae circa
<arrow.to.target n="marg1062"></arrow.to.target><lb></lb>illud generari potuerint, putemus ipſum initio non 
<pb pagenum="167"></pb>minorem fuiſſe, quàm unum ex aliis ſex ei circum­<lb></lb>jacentribus, ita ut circumferentiam ſuam uſqtie ad <lb></lb>puncta 1, 2, 3, 4 extenderet; ſiduſque permagnum in  <lb></lb>centro ſuo habuiſſe, utpote qtiod componebatur ex <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1063"></arrow.to.target>materiâ primi elementi, quae per D ex tribus vortici­<lb></lb>bus S, F, M &amp; per E ex tribus aliis G, H, N, verſus C <lb></lb>rectà tendebat, &amp; inde non regrediebatur, niſi in eoſ­<lb></lb>dem illos vortices verſus K &amp; L; adeò ut iſtud ſidus <lb></lb>ſatis virium habere potuerit, ad totam materiam coeli <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1064"></arrow.to.target>1234 ſecum in gyrum agendam. Sed quia, propter <lb></lb>inaequalitatem &amp; incommenſurabilitatem quantitatum <lb></lb>&amp;smotuum, quae in aliis partibus univerſi reperitur, <lb></lb>nihil in perpetuo aequilibrio ſtare poteſt, ubi fortè <lb></lb>vortex C minùs virium habere coepit quàm alii cir­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1065"></arrow.to.target>cumjacentes, pars ejus materiae in ipſos migravit, &amp; <lb></lb>quidem cum impetu; ita ut ea pars quae ſic migravit, <lb></lb>fuerit major quàm iſta inaequalitas exigebat, ideòque <lb></lb>rurſus poſtea nonnihil materiae in ipſum ex aliis remi­<lb></lb>gravit, atque ita per vices. Cùmque interim multi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1066"></arrow.to.target>macularum cortices circa | ejus ſid-Lis generarentur, <lb></lb>magis ac magis illius vires minuebantur, &amp; idcirco, <lb></lb>ſingulis vicibus, minùs materiae in illum regredieba­<lb></lb>tur quàm ab ipſo exiiſſet, donec tandem perexiguus <lb></lb>evaſerit vel etiam totus fuerit abſorptus, ſolo ejus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1067"></arrow.to.target>ſidere excepto, quod, multis maculis circumvallatum, <lb></lb>in materiam aliorum vorticum abire non poteſt, nec <lb></lb>etiam ab iſtis aliis vorticibus è loco, in quo eſt, ex­<lb></lb>trudi, quamdiu iſti vortices ſunt inter ſe aequales. Sed <lb></lb>interim ejus maculae magis ac magis denſari debent, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1068"></arrow.to.target>ac tandem, ubi unus aliquis ex vicinis vorticibus, aliis 
<pb pagenum="168"></pb>major &amp; potentior evadet, ut ſi vortex H extendat <lb></lb>ſuam ſuperficiem uſque ad lineam 567, tunc facilè <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig43"></arrow.to.target>vortex H totum ſidus C, non hîc <lb></lb>ampliùs fluidum &amp; lucidum, ſed, <lb></lb>Cometae vel Planetae inſtar,
<arrow.to.target n="marg1069"></arrow.to.target> du­<lb></lb>rum &amp; opacum, ſecum abducet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1061"></margin.target>CXVIII. <lb></lb>Quomodo iſtae multae, <lb></lb>maculae generentur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1062"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1063"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1064"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1065"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1066"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1067"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1068"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1069"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig43"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1070"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò conſiderandum eſt, <lb></lb>quâ ratione debeat moveri talis <lb></lb>globus opacus &amp; durus, ex mul­<lb></lb>tarum macularum congerie
<arrow.to.target n="marg1071"></arrow.to.target> corn­<lb></lb>poſitus, cùm primùm ab aliquo <lb></lb>vortice ſibi vicino abreptus eſt. Nempe ita gyrat cum <lb></lb>materiâ à quâ abripitur, ut quandiu minùs habet agi­<lb></lb>tationis quàm ipſa, verſùs centrum circa quod gyrat <lb></lb>detrudatur. Et quia omnes partes ejuſdem vorticis non
<arrow.to.target n="marg1072"></arrow.to.target><lb></lb>eâdem celeritate moventur, nec ſunt ejuſdem magnitu­<lb></lb>dinis; ſed à circumferentià uſque ad certum terminum <lb></lb>earum motus gradatim ſit tardior , ac deinde ab iſto ter­<lb></lb>mino uſque ad centrum gradatim fit celerior, | &amp; ipſae <lb></lb>ſunt minutiores, ut ſuprà dictum eſt a : ſi globus in illo
<arrow.to.target n="marg1073"></arrow.to.target><lb></lb>vortice deſcendens adeò ſit ſolidus, ut priuſquam perve­<lb></lb>nerit ad terminum in quo partes vorticis omnium tar­<lb></lb>diſſimè moventur, acquirat agitationem aequalem agi­<lb></lb>tationi earum partium, inter quas verſatur, non ulte­<lb></lb>riùs deſcendit, ſed ex illo vortice in alios tranſit, &amp; eſt
<arrow.to.target n="marg1074"></arrow.to.target><lb></lb>Cometa. Si verò minùs habeat ſoliditatis, atque idcirco <lb></lb>inſra terminum illum deſcendat, ibi poſtea ad certam <lb></lb>diſtantiam à ſidere, quod illius vorticis centrum occu­<lb></lb>pat, ſemper manens, circa ipſum rotatur, &amp; eſt Planeta b. </s></p>
<pb pagenum="169"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1070"></margin.target>CXIX. <lb></lb>Quomodo Stella fixa <lb></lb>mutetur in Cometam <lb></lb>vel in Planetam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1071"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1072"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1073"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1074"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Putemus, exempli causâ, materiam vorticis  A E I O,  <lb></lb>nun primùm ſecum abripere ſidus N, &amp; conſidere­<lb></lb>mus verſus quam partem illud feret. Nempe cùm om­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig44"></arrow.to.target><lb></lb>nis iſta materia gyret circa centrum S, ideòque inde <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1075"></arrow.to.target>recedere conetur, ut ſuprà explicui a, non dubium eſt 
<pb pagenum="170"></pb>quin ea quae jam verſatur in 0, pergendo per R ad Q, <lb></lb>detrudat hoc ſidus ſecundùm lineam rectam verſùs S : <lb></lb>atque ex naturâ gravitatis infrà a  explicandâ, intellige­<lb></lb>tur iſtum motum ſideris N, alteriuſve cujuſvis corpo­<lb></lb>ris, verſùs centrum vorticis in quo verſatur, dici poſſe
<arrow.to.target n="marg1076"></arrow.to.target><lb></lb>ejus deſcenſum. Sic, inquam, ipſum detrudit initio, <lb></lb>cum nondum intelligimus in eo eſſe alium motum; <lb></lb>ſed ſtatim etiam illud circumquaque ambiendo, ſecum <lb></lb>defert motu circulari ab N verſùs A cùmque hic mo­<lb></lb>tus circularis ei det vim recedendi à centro S, pendet
<arrow.to.target n="marg1077"></arrow.to.target><lb></lb>tantùm ab ejus ſoliditate, ut vel multùm deſcendat <lb></lb>verſus S, nempe ſi perexigua ſit ejus ſoliditas; vel con­<lb></lb>trà, ſi magna ſit, ab S recedat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1075"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1076"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1077"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig44"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1078"></arrow.to.target><lb></lb>| Per ſoliditatem hic intelligo quantitatem materiae <lb></lb>tertii elementi, ex quâ maculae hoc ſidus involventes
<arrow.to.target n="marg1079"></arrow.to.target><lb></lb>componuntur, cum ejus mole &amp; ſuperficie compara­<lb></lb>tam. Quippe vis, quâ materia vorticis  A E I O  id defert <lb></lb>circulariter circa centrum S, aeſtimanda eſt à magnitu­<lb></lb>dine ſuperficiei, ſecundùm quam ipſi occurrit; quia quò <lb></lb>major eſt iſta ſuperficies, eo plus materiae in hoc agit. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1080"></arrow.to.target><lb></lb>Vis autem, quâ iſta materia verſùs idem centrum S <lb></lb>ipſum pellit, aeſtimanda eſt à magnitudine ſpatii quod <lb></lb>ab eo occupatur. Quamvis enim omnis illa materia, <lb></lb>quae eſt in vortice A E I 0, conetur recedere ab S , non <lb></lb>tamen omnis agit in ſidus N, ſed tantùm ea ejus pars, 
<arrow.to.target n="marg1081"></arrow.to.target><lb></lb>quae reipſâ inde recedit, cùm hoc accedit; heecque eſt <lb></lb>aequalis ſpatio quod ab eo ſuit occupatum. Denique <lb></lb>vis quam idem ſidus N à proprio ſuo motu acquirit ad <lb></lb>perſeverandum in eodem illo motu, quam ipſius agita­<lb></lb>tionem voco non aeſtimanda eſt ab ejus ſuperficie, 
<arrow.to.target n="marg1082"></arrow.to.target>
<pb pagenum="171"></pb>nec à totâ ejus mole, ſed tantùm ab eâ ejus molis <lb></lb>parte, quae constat materiâ tertii elementi, hoc eſt, <lb></lb>particulis materiae ſibi mutò adhaerentibus, ex qui­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig45"></arrow.to.target><lb></lb>bus maculae ipſum involventes componuntur. Quan­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1083"></arrow.to.target>tum enim ad materiam primi, vel etiam ſecundi ele­<lb></lb>menti, quae in eo eſt, cùm aſſiduè ex ipso egrediatur,  
<pb pagenum="172"></pb>&amp;snova redeat in locum exeuntis, non poteſt nova iſta <lb></lb>materia accedens vim retinere quae priori jam egreſſae <lb></lb>ſuit impreſſa, &amp; praeterea vix ulla ei ſuit impreſſa, ſed <lb></lb>tantùm motus, qui aliunde in eâ erat, determinatus <lb></lb>eſt verſus certam partem; atque haec determinatio à
<arrow.to.target n="marg1084"></arrow.to.target><lb></lb>variis cauſis aſſidu poteſt mutari a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1078"></margin.target>CXXI. <lb></lb>Quid per corporum ſo­<lb></lb>liditatem, &amp; quid per <lb></lb>eorum agitationem <lb></lb>intelligamus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1079"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1080"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1081"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1082"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1083"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1084"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig45"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1085"></arrow.to.target><lb></lb>Sic videmus hic ſupra terram aurum, plumbum &amp; <lb></lb>alia metalla, cùm ſemel mota ſunt, majorem agitatio­<lb></lb>nem ſive majorem vim ad perſeverandum in ſuo motu <lb></lb>retinere, | quàm ligna &amp; lapides ejuſdem
<arrow.to.target n="marg1086"></arrow.to.target> magnitudi­<lb></lb>nis &amp; figurae; ac etiam idcirco magis ſolida eſſe pu­<lb></lb>tantur, ſive plus habere in ſe materiae tertii elementi, <lb></lb>ac pauciores poros qui materiâ primi &amp; ſecundi replen­<lb></lb>tur. Sed auri globulus eſſe poteſt tam minutus, ut <lb></lb>non tantam vim habiturus ſit, ad motum ſibi
<arrow.to.target n="marg1087"></arrow.to.target> impreſ­<lb></lb>ſum retinendum, quàm globus lapideus vel ligneus <lb></lb>multò major. Poteſtque etiam maſſa auri tales figuras <lb></lb>induere, ut globus ligneus ipſâ minor majoris agi­<lb></lb>tationis ſit capax : nempe ſi extendatur in fila aut <lb></lb>bracteas, aut ſpongiae inſtar multis minutis
<arrow.to.target n="marg1088"></arrow.to.target> foramini­<lb></lb>bus excavetur, aut quocunque alio modo plus ſuper­<lb></lb>ſiciei acquirat, pro ratione ſuae materiae &amp; molis, <lb></lb>quàm ille ligneus globus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1085"></margin.target>CXXII. <lb></lb>Soliditatem non à ſolâ <lb></lb>materiâ ſed etiam à <lb></lb>magnitudine ac figu­<lb></lb>râ pendere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1086"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1087"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1088"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1089"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ita fieri poteſt ut ſidus N, quamvis mole per­<lb></lb>magnum, &amp; ſatis multis macularum corticibus
<arrow.to.target n="marg1090"></arrow.to.target> invo­<lb></lb>lutum, minùs tamen habeat ſoliditatis, ſive minùs <lb></lb>aptitudinis ad motus ſuos retinendos, quàm globuli <lb></lb>materiae ſecundi elementi ipſum circumjacentes. Hi <lb></lb>enim globuli, pro ratione ſuae magnitudinis, ſunt om­<lb></lb>nium ſolidiſſimi qui eſſe poſſint, quia nullos in ipſis
<arrow.to.target n="marg1091"></arrow.to.target>
<pb pagenum="173"></pb>meatus, aliâ materiâ ſolidiori repletos, intelligimus; <lb></lb>&amp;sfiguram obtinent ſphaericam, quae omnium mini­<lb></lb>mum habet ſuperficiei, pro ratione molis ſub ſe con­<lb></lb>tentae, ut Geometris eſt ſatis notum. Et praeterea, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1092"></arrow.to.target>quamvis ſit permagna diſparitas inter ipſorum exigui­<lb></lb>tatem &amp; magnitudinem alicujus ſideris, haec tamen <lb></lb>ex parte compenſatur, eo quòd non vires ſingulorum <lb></lb>ex iſtis globulis, ſed plurium ſimul, iſtius ſideris viri­<lb></lb>bus opponantur. Cùm enim illi cum aliquo ſidere <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1093"></arrow.to.target>circa cen|trum S rotantur, tenduntque omnes, nec <lb></lb>non etiam iſtud ſidus, ut ab S recedant, ſi vis inde <lb></lb>recedendi, quae eſl in ſidere, ſuperet vires ſimul junctas, <lb></lb>quae ſunt in tot ex iſtis globulis, quot requiruntur ad <lb></lb>ſpatium quod ſidus occupat replendum : tunc ipſum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1094"></arrow.to.target>recedet ab S, efficietque ut iſti globuli in locum ſuum <lb></lb>deſcendant; &amp; contrà, ſi illi plus habeant virium, <lb></lb>ipſum verſùs S expellent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1089"></margin.target>CXXIII. <lb></lb>Quomodo globuli coe­<lb></lb>leſtes integro aliquo <lb></lb>ſidere ſolidiores eſſe <lb></lb>poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1090"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1091"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1092"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1093"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1094"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1095"></arrow.to.target><lb></lb>Fieri enim etiam facilè poteſt, ut ſidus N multò plus <lb></lb>habeat virium ad perſeverandum in ſuo motu ſecun­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1096"></arrow.to.target>dùm lineas rectas, quàm globuli materiae coeleſtis <lb></lb>ipſum circumjacentes, etiamſi minùs materiae tertii <lb></lb>elementi in eo contineatur, quàm ſecundi, in tot ex <lb></lb>iſtis globulis, quot requiruntur ad ſpatium ipſi aequale <lb></lb>occupandum. Quia cùm ſint à ſe mutuò disjuncti, &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1097"></arrow.to.target>varios habeant motus, quamvis junctis viribus in illud <lb></lb>agant, non poſſunt tamen omnes ſuas vires ita ſimul <lb></lb>jungere, ut nulla earum pars inutilis fiat : contrà <lb></lb>autem omnis materia tertii elementi, ex quâ maculae <lb></lb>hoc ſidus involventes ae<gap></gap>rque ipſum ambiens compo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1098"></arrow.to.target>nuntur, unam tantùm maſſam facit, quae cùm tota <lb></lb>ſimul moveatur, tota etiam vis, quam habet ad perſe-
<pb pagenum="174"></pb>verandum in ſuo motu, verſùs eaſdem partes tendit. <lb></lb>Similemque ob cauſam, videre licet in fluminibus frag­<lb></lb>menta glaciei, vel ligna quae aquae innatant, majori vi <lb></lb>perſequi curſum ſuum, ſecundùm lineas rectas, quàm <lb></lb>ipſam aquam, &amp; ideò ſolere multò fortiùs in riparum
<arrow.to.target n="marg1099"></arrow.to.target><lb></lb>ſinus impingere, quamvis minùs materiae tertii ele­<lb></lb>menti in iis contineatur, quàm in mole aquae ipſis <lb></lb>aequali. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1095"></margin.target>CXXIV. <lb></lb>Quomodo etiam eſſe <lb></lb>poſſit minùs ſolidi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1096"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1097"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1098"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1099"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1100"></arrow.to.target><lb></lb>| Denique fieri poteſt, ut idem ſidus minùs habeat <lb></lb>ſoliditatis, quàm quidam globuli coeleſtes, &amp; magis
<arrow.to.target n="marg1101"></arrow.to.target><lb></lb>quàm alii paulò minores; tum propter jam dictam ra­<lb></lb>tionem, tum etiam quia, licèt non magis nec minùs <lb></lb>ſit materiae ſecundi elementi in iſtis globulis minori­<lb></lb>bus ſimul ſumptis, quàm in majoribus, cùm aequale <lb></lb>ſpatium occupant, eſt tamen in ipſis multà plus
<arrow.to.target n="marg1102"></arrow.to.target> ſuper­<lb></lb>ficiei &amp; propter hoc à materiâ primi elementi, quae <lb></lb>angulos iis interjectos replet, nec non etiam à quibuſ­<lb></lb>libet aliis corporibus, faciliùs à curſu ſuo revocantur, <lb></lb>atque verſùs alias partes deflectuntur, quàm alii ma­<lb></lb>jores. 
<arrow.to.target n="marg1103"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1100"></margin.target>CXXV. <lb></lb>Quomodo quidam ſint <lb></lb>aliquo ſidere magis <lb></lb>ſolidi, alii minùs. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1101"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1102"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1103"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1104"></arrow.to.target><lb></lb>Jam itaque, ſi ponamus ſidus N plus habere ſolidi­<lb></lb>tatis quàm globulos ſecundi elementi, ſatis remotos à <lb></lb>centro vorticis S, quos ſupponimus omnes eite inter ſe <lb></lb>aequales, poterit quidem initio in varias partes ferri, <lb></lb>&amp;smagis vel minùs accedere verſùs S, pro variâ
<arrow.to.target n="marg1105"></arrow.to.target> diſpo­<lb></lb>ſitione aliorum vorticum à quorum viciniâ diſcedet; <lb></lb>poteſt enim diverſimodè ab ipſis retineri vel impelli; <lb></lb>ac etiam pro ratione ſuae ſoliditatis, quae quò major <lb></lb>eſt, eò magis impedit ne alias cauſae poſtea ipſum de­<lb></lb>flectant de eâ parte in quam primùm directum eſt. 
<arrow.to.target n="marg1106"></arrow.to.target><lb></lb>Veruntamen non valde magnâ non valde magnâ 
<pb pagenum="175"></pb>vicinis vorticibus, quia ſupponitur juxta illos priùs <lb></lb>quieviſſe ; nec ideò etiam ferri contra motum vorticis <lb></lb>A E I O,  verſùs eas partes quae ſunt inter I &amp; S, ſed <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig46"></arrow.to.target><lb></lb>tantùm verſus illas quae ſunt inter A &amp; S; ubi tandem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1107"></arrow.to.target>debet pervenire ad aliquod punctum, in quo linea <lb></lb>quam motu ſuo deſcribit, tangat unum ex iis circulis,  
<pb pagenum="176"></pb>ſecundùm quos materia coeleſtis circa centrum S <lb></lb>gyrat; &amp; poſtquam eò pervenit, ita curſum ſuum ulte­<lb></lb>riùs perſequitur, ut ſemper magis ac magis recedat à <lb></lb>centro S, donec ex vortice | A E I O  in alium migret. <lb></lb>Ut ſi moveatur initio ſecundùm lineam NC, poſtquam
<arrow.to.target n="marg1108"></arrow.to.target><lb></lb>pervenit ad C, ubi haec linea curva  N C  tangit circu­<lb></lb>lum, qui ibi deſcribitur à globulis ſecundi elementi <lb></lb>circa centrum S : non poteſt non ſtatim recedere ab S <lb></lb>per lineam curvam C2, ſitam inter hunc-circulum, &amp; <lb></lb>rectam eum in puncto C tangentem. Cùm enim
<arrow.to.target n="marg1109"></arrow.to.target> dela­<lb></lb>tum ſit ad C, à materiâ ſecundi elementi magis re­<lb></lb>motâ ab S quàm ea quae eſt in C, ac proinde celeriùs <lb></lb>acta, ſitque ipſâ ſolidius, ut ſupponimus : non poteſt <lb></lb>non habere majorem vim ad perſeverandum in ſuo <lb></lb>motu ſecundùm lineam rectam tangentem iſtum
<arrow.to.target n="marg1110"></arrow.to.target> cir­<lb></lb>culum; ſed ſtatim atque receſſit à puncto | C, occurrit <lb></lb>materiae ſecundi elementi celeriùs motae, quae illum <lb></lb>nonnihil avertit à lineâ rectâ, ſimulque augendo ejus <lb></lb>celeritatem efficit ut ulteriùs aſcendat ſecundùm lineam <lb></lb>curvam C 2, quae eò minus diſtat à rectâ tangente, quò
<arrow.to.target n="marg1111"></arrow.to.target><lb></lb>hoc ſidus ſolidus eſt, &amp; quò majori cum celeritate de­<lb></lb>latum eſt ab N ad C. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1104"></margin.target>CXXVI. <lb></lb>De principio motûs <lb></lb>Cometae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1105"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1106"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1107"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1108"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1109"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1110"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1111"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig46"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1112"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem per hunc vorticem  A E I O  hac ratione <lb></lb>progreditur, tantam vim agitationis acquirit, ut facilè <lb></lb>inde in alios vortices migret, atque ex his in alios. 
<arrow.to.target n="marg1113"></arrow.to.target><lb></lb>Notandumque eſt, cùm pervenit ad 2, egrediturque <lb></lb>limites vorticis in quo eſt, ipſum adhuc aliquandiu <lb></lb>retinere ejus materiam circa ſe fluentem, nec planè ab <lb></lb>eâ liberari, donec ſatis altè in alium vorticem  A E V <lb></lb>penetrârit: nempe donec pervenerit ad 3. Eodemque
<arrow.to.target n="marg1114"></arrow.to.target><lb></lb>modo ducit ſecum materiam hujus ſecundi vorticis 
<pb pagenum="177"></pb>verſùs 4 in fines tertii, &amp; hujus terii verſus 8 in fines <lb></lb>quarti ;  ſicque ſemper idem facit, quoties ex | uno <lb></lb>vortice in alium migrat. Et linea quam motu ſuo deſ <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig47"></arrow.to.target><lb></lb>cribit, diverſimodè incurvatur, pro diverſo motu ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1115"></arrow.to.target>teriae vorticum per quos tranſit. Ita ejus pars  2 3 4 <lb></lb>planè alio modo inflexa eſt quàm praecedens  N C 2 : 
<pb pagenum="178"></pb>quia materia vorticis ſ vertitur ab A per E verſusv, &amp; <lb></lb>materia vorticis S ab A per E verſus I; iſtius autem <lb></lb>lineae pars  5 6 7 8  eſt ferè recta, quia materia vorticis in <lb></lb>quo eſt, ſupponitur gyrare circa  axem XX. Et ſidera <lb></lb>ex unis vorticibus in alios hoc pacto migrantia ſunt
<arrow.to.target n="marg1116"></arrow.to.target><lb></lb>Cometae : ipſorumque omnia phaenomena hîc expli­<lb></lb>care conabor. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1112"></margin.target>CXXVII. <lb></lb>De continuatione mo­<lb></lb>tùs Cometae per di­<lb></lb>verſos vortices. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1113"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1114"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1115"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1116"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig47"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1117"></arrow.to.target><lb></lb>In primis obſervatur illos ſine ullâ regulâ nobis <lb></lb>notâ, unum per hanc, alium per illam coeli regionem <lb></lb>tranſmeare, ac intra paucos menſes aut dies à
<arrow.to.target n="marg1118"></arrow.to.target> con­<lb></lb>ſpectu noſtro abire, nec unquam plus, aut certè non <lb></lb>multò plus, ſed ſaepe multò minùs quàm mediam coeli <lb></lb>partem percurrere. Ac quidem cùm primùm apparere <lb></lb>incipiunt, ſolere ſatis magnos videri, nec poſtea valde <lb></lb>augeri, niſi cùm valde magnam coeli partem
<arrow.to.target n="marg1119"></arrow.to.target> percur­<lb></lb>runt; cùm autem deſinunt, gradatim ſemper imminui ; <lb></lb>atque initio, vel ſaltem circa initia ſui motùs, videri <lb></lb>celerrim moveri, ſub finem autem lentiſſimè. Ac de <lb></lb>uno duntaxat memini me legiſſe, quòd circiter me­<lb></lb>diam coeli partem peragrârit : de illo ſcilicet qui
<arrow.to.target n="marg1120"></arrow.to.target> di­<lb></lb>citur anno 1475, primò tenui capite ac tardi motûs, <lb></lb>inter ſtellas Virginis apparuiſſe, ac paulò pòſt mirae <lb></lb>magnitudinis factus, per polum Borealem tam cele <lb></lb>riter inceſſiſſe, ut portionem circuli magni triginta <lb></lb>vel quadraginta graduum, unâ die, deſcripſerit ; ac 
<arrow.to.target n="marg1121"></arrow.to.target>
<pb pagenum="179"></pb>tandem prope ſtellas Piſcis ſeptentrionalis, ſive in <lb></lb>ſigno Arietis paulatim videri deſiiſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1117"></margin.target>CXXVIII. <lb></lb>Phaenomena Cometa­<lb></lb>rum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1118"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1119"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1120"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1121"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1122"></arrow.to.target><lb></lb>Quae omnia hîc facilè intelliguntur. Videmus enim <lb></lb>| eundem Cometam, aliam coeli partem in vortice F,  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1123"></arrow.to.target>aliamque in vortice Y permeare, ac nullam eſſe per <lb></lb>quam non poſſe hoc pacto aliquando tranſire. Putan­<lb></lb>dumque eſt ipſum ferè eandem celeritatem ſemper <lb></lb>retinere : illam ſcilicet quam acquirit tanſeundo per <lb></lb>vorticum extremitates, ubi materia coeleſtis tam citò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1124"></arrow.to.target>movetur, ut intra paucos menſes integrum gyrum <lb></lb>abſolvat, quemadmodum ſuprà dictum eſt a. Et quia <lb></lb>hic Cometa in vortice Y mediam tantùm partem iſtius <lb></lb>gyri, &amp; multò minùs in vortice ſ, nunquamque in <lb></lb>ullo multò plus percurrit: idcirco tantùm per paucos <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1125"></arrow.to.target>menſes in eodem vortice manere poteſt. Atque ſi <lb></lb>con­<lb></lb>ſideremus illum à nobis videri non poſſe, niſi quam­<lb></lb>diu eſt in illo vorticie prope cujus c entrum verſamur ; <lb></lb>atque etiam non priùs ibi apparere, quàm b materia <lb></lb>alterius vorticis, ex quo venit, ipſum ſequi &amp; circum­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1126"></arrow.to.target>fluere planè defierit : cognoſcemus quo pacto, quam­<lb></lb>vis idem Cometa rnaneat ſemper ejuſdem magnitudi­<lb></lb>nis &amp; ferè ſemper aequè celeriter moveatur, debeat <lb></lb>tamen videri major &amp; celerior, initio ſui curſûs appa­<lb></lb>rentis, quàm in fine; ac interdurn in medio maximus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1127"></arrow.to.target>&amp;scelerrimus putari -Nam ſi putemus oculum ſpecta­<lb></lb>toris eſſe prope centrum F, Cometa illi multò major <lb></lb>&amp;scelerior apparebit in 3, ubi primùm videri incipiet, <lb></lb>quàm in 4 ubi deſinet : quia linea F 3 multò brevior 
<pb pagenum="180"></pb>eſt quàm F4, &amp; angulus F 43 acutior qùam angulus <lb></lb>F 3 4. Si autem ſpectator ſit verſus Y, Cometa quidem <lb></lb>illi aliquantò major &amp; celerior apparebit in 5, ubi <lb></lb>videri incipiet, quàm in 8, ubi deſinet; ſed maximus <lb></lb>&amp;scelerrimus apparebit, dum erit inter 6 &amp; 7, ubi erit
<arrow.to.target n="marg1128"></arrow.to.target><lb></lb>ſpectatori proximus. Adeò ut, dum erit in 5, apparere  <lb></lb>poſſit inter stellas Virginis ; dum inter 6 &amp; 7, prope po­<lb></lb>lum Borealem, | &amp; ibi unâ die triginta vel quadraginta <lb></lb>gradus percurrere, ac tandem occultari in 8, prope <lb></lb>ſtellas Piſcis ſeptentrionalis : eodem modo atque ille
<arrow.to.target n="marg1129"></arrow.to.target><lb></lb>mirabilis Cometa anni 1475, qui dicitur à Regiomon­<lb></lb>tano obſervatus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1122"></margin.target>CXXIX. <lb></lb>Horum phaenomen<gap></gap>n <lb></lb>explicatio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1123"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1124"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1125"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1126"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1127"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1128"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1129"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1130"></arrow.to.target><lb></lb>Quaeri quidem poteſt cur Cometae non appareant, <lb></lb>niſi cùm in noſtro coelo verſantur, cùm tamen Fixae <lb></lb>conſpicuae ſint, licet ab ipſo longèiſſimè diſtent. Sed in
<arrow.to.target n="marg1131"></arrow.to.target><lb></lb>eo diſſerentia eſt, quòd Fixae, lumen à ſe ipſis emit­<lb></lb>tentes, multò fortiùs illud vibrent quàm Cometae, qui <lb></lb>tantùm illud, quòd à Sole mutuantur, ad nos refle­<lb></lb>ctunt. Et quidem, advertendo lumen cujuſque ſtellae <lb></lb>eſſe actionem illam, quâ tota materia vorticis in quo
<arrow.to.target n="marg1132"></arrow.to.target><lb></lb>verſatur, ab eâ recedere conatur, ſecundùm lineas <lb></lb>rectas ab omnibus ejus ſuperfiliciei punctis eductas, <lb></lb>ſicque omnem materiam vorticum circumjacentium <lb></lb>premit; ſecundùm eaſdem lineas rectas vel alias <lb></lb>aequipollentes : (cùm nempe iſtae lineae, per alia
<arrow.to.target n="marg1133"></arrow.to.target> cor­<lb></lb>pora obliquè tranſeuntes, in ipſis refringuntur, ut <lb></lb>in Dioptricâ explicui), facilè` credi poteſt non modò <lb></lb>lumen proximarum ſtellarum, ut F &amp;ſ, ſed etiam re­<lb></lb>motiorum, ut Y, vim habere movendi oculos incola­<lb></lb>rum terrae, qui putandi ſunt non longèè abeſſe à centro
<arrow.to.target n="marg1134"></arrow.to.target><lb></lb>S. Cùm enim illarum, ſimulque vorticum ipſas cir-
<pb pagenum="181"></pb>cumjacentium vires, in perpetuo aequilibrio verſen­<lb></lb>tur, vis radiorum ab F venientium verſus S minuitur <lb></lb>guidem a à materiâ  vorticis  A E I O  ipſis renitente, ſed <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig48"></arrow.to.target><lb></lb>tamen non tota deletur, niſi in centro S ; ideòque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1135"></arrow.to.target>nonnulla pervenire poteſt uſque ad terram, quae ali­
<pb pagenum="182"></pb>quantulum diſtat ab iſto centro. Itemque, radii ab Y <lb></lb>ad terram venientes, tranſeundo per vorticem A E V, <lb></lb>nihil in eo ſuarum virium amittunt, niſi ratione di­<lb></lb>ſtantiae; non enim eorum vim magis minuit materia <lb></lb>hu|jus vorticis, ex eo quòd ab F recedere conetur, 
<arrow.to.target n="marg1136"></arrow.to.target><lb></lb>verſùs partem ſuae circumferentae VX, quàm auget <lb></lb>ex eo quòd etiam tendat ab F verſus aliam partem <lb></lb>circumferentiae AE : atque ita de caeteris. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1130"></margin.target>CXXX. <lb></lb>Quomodo fixarum lu­<lb></lb>men ad Terram uſ­<lb></lb>que perveniat.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1131"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1132"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1133"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1134"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1135"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1136"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig48"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1137"></arrow.to.target><lb></lb>Hîcque obiter eſt advertendum, radios ab Y ad ter­<lb></lb>ram venientes, obliquè incidere in lineas A E &amp; V X, 
<arrow.to.target n="marg1138"></arrow.to.target><lb></lb>quae deſignant ſuperficies, in quibus vortices iſti ter­<lb></lb>minantur, &amp; ideò in ipſis refringi. Unde ſeguitur, ſtel­<lb></lb>las fixas non videri omnes ex terrâ, tanquam in locis <lb></lb>in quibus revera exſiſtunt, ſed tanquam ſi eſſent in <lb></lb>locis ſuperficiei vorticis A E I O, per quae tranſeunt illi
<arrow.to.target n="marg1139"></arrow.to.target><lb></lb>earum radii, qui perveniunt ad terram, ſive ad vici­<lb></lb>niam Solis; ac fortè etiam unam &amp; eandem ſtellam in <lb></lb>duobus aut pluribus ejuſmodi locis apparere. Quae <lb></lb>loca cùm non deprehendantur fuiſſe mutata, ex quo <lb></lb>ab Aſtronomis notata ſunt, non puto aliud quàm
<arrow.to.target n="marg1140"></arrow.to.target><lb></lb>iſtas ſuperficies per nomen -firmamenti eſſe intelli­<lb></lb>gendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1137"></margin.target>CXXXI. <lb></lb>An Fixoe in veris locis <lb></lb>videantur : &amp; quid ſit <lb></lb>Firmamentum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1138"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1139"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1140"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1141"></arrow.to.target><lb></lb>Cometarum autem lumen, cùm ſit multò debilius <lb></lb>quàm Fixarum, non ſatis habet virium ad oculos no­<lb></lb>ſtros movendos, niſi ſub angulo ſatis magno
<arrow.to.target n="marg1142"></arrow.to.target> videan­<lb></lb>tur &amp; ideò ratione diſtantiae non apparent, cùm à coelo <lb></lb>noſtro ſunt nimis remoti; notum enim eſt, quò magis <lb></lb>aliquod corpus à nobis remotum eſt, eò ſub minori <lb></lb>angulo videri. Cùm autem ad ipſum propiùs acce­<lb></lb>dunt, variae eſſe poſſunt rationes, ob quas priuſquam
<arrow.to.target n="marg1143"></arrow.to.target><lb></lb>in illud ingrediantur, conſpicui non ſint : quarum 
<pb pagenum="183"></pb>quaenam ſit praecipua, non facile eſt definire. Nam,  <lb></lb>exempli cauſſâ, ſi oculus ſpectatoris ſit verſus F, non­<lb></lb>dum videbit Cometam in 2, quia ibi cingetur adhuc <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig49"></arrow.to.target><lb></lb>materiâ  vorticis ex quo egreditur : &amp; tamen videbit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1144"></arrow.to.target>illum in 4, ubi erit remotior. Cujus rei ratio eſſe po­<lb></lb>teſt, quod ra|dii ſideris F tendentes verſùs 2, ibi refrin-
<pb pagenum="184"></pb>gantur in ſuperficie convexâ materize vorticis A E I O, <lb></lb>quae Cometam adhuc involvit, &amp; refractio illa ipſos <lb></lb>removeat à perpendiculari, juxta ea quae in Dioptricâ <lb></lb>explicui a: quia nempe radii iſti multò difficiliùs tran­<lb></lb>ſeunt per hanc materiam vorticis A E I O, quàm per
<arrow.to.target n="marg1145"></arrow.to.target><lb></lb>illam vorticis A E V X: unde ſit, ut longè pauciores <lb></lb>perveniant ad Cometam, quàm ſi refractio iſta non <lb></lb>fieret; hique pauciores, inde ad oculum reflexi, poſ­<lb></lb>ſunt eſſe nimis debiles ad eum movendum. Alia verò <lb></lb>ratio eſt, quòd valde ſit credibile, quemadmodum
<arrow.to.target n="marg1146"></arrow.to.target> ea­<lb></lb>dem ſemper Lunae facies terram reſpicit, ita ſemper <lb></lb>eandem cujuſque Cometae partem verſùs centrum vor­<lb></lb>ticis in quo verſatur, converti,  eamque ſolam radiis <lb></lb>reflectendis aptam eſſe. Sic nempe, cùm Cometa eſt <lb></lb>in 2, illa ejus pars quae radios poteſt remittere,
<arrow.to.target n="marg1147"></arrow.to.target> oppo­<lb></lb>ſita eſt centro S, nec ideò videri poteſt ab iis qui ſunt <lb></lb>juxta F ſed progrediendo à 2 ad 3, invertit ſe brevi <lb></lb>tempore verſùs F, atque ideò ibi tunc incipit videri. <lb></lb>Nam rationi valde conſentaneum eſt, primò, ut pute­<lb></lb>mus, dum Cometa tranſit ab N per C verſus 2, illam
<arrow.to.target n="marg1148"></arrow.to.target><lb></lb>ejus partem quae ſideri S obverſa eſt, magis agitari &amp;, <lb></lb>rarefieri propter actionem iſtius ſideris, quàm aliam <lb></lb>partem ab eo averſam. Secundò, ut putemus agita­<lb></lb>tione iſtâ, tenuiores &amp; (ut ita loquar) molliores par­<lb></lb>ticulas tertii elementi, quae ſunt in ejus ſuperficie, ab
<arrow.to.target n="marg1149"></arrow.to.target><lb></lb>eâ ſeparari : unde ſit ut radiis reflectendis aptior eva­<lb></lb>dat, quàm ſuperficies alterius partis. Quemadmodum <lb></lb>ex iis quae de igne inſrà dicuntur b, poterit intelligi, 
<pb pagenum="185"></pb>rationem ob quam carbones extincti videntur nigri, <lb></lb>non aliam eſſe quàm quòd omnis eorum ſuperficies, <lb></lb>tam interna quàm externa, particulis iſtis tertii ele­<lb></lb>menti mollioribus contecta ſit;  | quae particulae mol­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1150"></arrow.to.target>liores cùm ignis vi à reliquis ſeparantur, carbones, <lb></lb>qui nigri erant, in cineres , non niſi ex duris &amp; ſolidis <lb></lb>particulis conflatos atque ideò albos, mutantur; &amp; <lb></lb>nulla ſunt corpora reflectendis radiis magis apta quàm <lb></lb>alba, nulla minùs quàm nigra. Tertiò, ut putemus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1151"></arrow.to.target>partem illam rariorem Cometae, aliâ minùs aptam eſſe <lb></lb>ad motum, &amp; ideô, juxta leges Mechanicae, debere <lb></lb>ſemper eſſe in concavâ parte lineae curvae, quam <lb></lb>Cometa motu ſuo deſcribit : quia ſic alià paulò tar­<lb></lb>diùs incedit, &amp; cùm lineae iſtius cavitas ſemper reſpi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1152"></arrow.to.target>ciat centrum vorticis in quo eſt Cometa (ut hîc cavi­<lb></lb>tas ejus partis N C 2 reſpicit centrum S, cavitas partis <lb></lb>2 3 4 reſpicit F &amp;c.), ideò illum ex uno vortice in alium <lb></lb>tranſeundo converti. Ut videmus in ſagittis per ae<gap></gap>rem <lb></lb>volantibus, pennatam earum partem eſſe ſemper aliâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1153"></arrow.to.target>inferiorem cùm aſcendunt, &amp; ſuperiorem cùm deſcen­<lb></lb>dunt. Denique plures aliae rationes dari poſſent, cur <lb></lb>Cometae à nobis non videantur, niſi quamdiu tran­<lb></lb>ſeunt per noſtrum coelum: ex minimis enim momentis <lb></lb>pendet, ut idem corpu radiis reflectendis aptum ſit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1154"></arrow.to.target>vel ineptum : &amp; de ejuſmodi particularibus effectis, de <lb></lb>quibus ſatis multa experimenta non habemus, ſufficere <lb></lb>debent veriſimiles cauſae, licet eae fortè non ſint verae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1141"></margin.target>CXXXII. <lb></lb>Cur Cometoe à nobis <lb></lb>non videantur, cùm  <lb></lb>ſunt extra noſtrum <lb></lb>caelum : &amp; obiter, cur <lb></lb>carbones ſint nigri, <lb></lb>4&amp; cineres albi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1142"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1143"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1144"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1145"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1146"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1147"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1148"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1149"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1150"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1151"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1152"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1153"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1154"></margin.target>25</s></p>
<figure id="fig49"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1155"></arrow.to.target><lb></lb>Praeter haec autem, obſervatur etiam circa Come­<lb></lb>tas, longèam radiorum veluti comam fulgere, &#039;a quâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1156"></arrow.to.target>nomen ſuum accepertunt; atque iſtam comam ſemper 
<pb pagenum="186"></pb>in parte à Sole praeterpropter averſà videri adeò ut <lb></lb>ſi Terra ſtet in lineâ rectà inter Cometam &amp; Solem, <lb></lb>crines in omnes partes diſperſi circa illum appareant. <lb></lb>Et Cometa anni 1475, cùm primùm viſus eſt, comam <lb></lb>praeferebat; in fine autem ſuae apparitionis, quia in
<arrow.to.target n="marg1157"></arrow.to.target><lb></lb>oppoſitâ coeli regione | verſabatur, comam poſt ſe tra­<lb></lb>hebat. Haec etiam coma longèior eſt vel brevior: tum <lb></lb>ratione magnitudinis Cometae, in minoribus enim <lb></lb>nulla apparet, nec etiam in magnis, cùm à noſtro <lb></lb>aſpectu recedentes perexigui eſſe videntur; tum etiam
<arrow.to.target n="marg1158"></arrow.to.target><lb></lb>ratione loci, caeteris enim paribus, quò terra remo­<lb></lb>tior eſt à lineà rectâ, quae duci poteſt à Cometâ ad <lb></lb>Solem, eò ipſius coma longèior eſt; &amp; interdum latente <lb></lb>Cometâ ſub radiis Solis, ejus comae extremitas inſtar <lb></lb>trabis igneae ſola conſpicitur. Ac denique coma iſta
<arrow.to.target n="marg1159"></arrow.to.target><lb></lb>interdum paullò latior eſt, interdum anguſtior; inter­<lb></lb>dum recta, interdum curva; &amp; interdum à Sole dire­<lb></lb>ctè averſa, interdum non ita praeciſè. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1155"></margin.target>CXXXIII. <lb></lb>De Cometarum comâ, <lb></lb>&amp;svariis ejus phaeno­<lb></lb>menis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1156"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1157"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1158"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1159"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1160"></arrow.to.target><lb></lb>Quorum omnium rationes ut intelligantur, novum <lb></lb>quoddam genus refractionis, de quo in Dioptricâ non
<arrow.to.target n="marg1161"></arrow.to.target><lb></lb>actum eſt, quia in corporibus terreſtribus non nota­<lb></lb>tur, hîc eſt conſiderandum. Nempe, ex eo quòd glo­<lb></lb>buli coeleſtes non ſint omnes inter ſe aequales, ſed <lb></lb>paullatim minuantur à certo termino, intra quem <lb></lb>continetur ſphaera Saturni, uſque ad Solem, ſequitur
<arrow.to.target n="marg1162"></arrow.to.target><lb></lb>radios luminis, qui per majores ex iſtis globulis com­<lb></lb>municantur, cùm ad minores deveniunt, non modò <lb></lb>ſecundùm lineas rectas progredi debere, ſed etiam ex <lb></lb>parte ad latera refringi &amp; diſpergi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1160"></margin.target>CXXXIV. <lb></lb>De quâdam, refractio­<lb></lb>ne, à quâ  iſta coma <lb></lb>dependet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1161"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1162"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1163"></arrow.to.target><lb></lb>Conſideremus, exempli cauſſâ, hanc figuram, in quâ
<arrow.to.target n="marg1164"></arrow.to.target><lb></lb>multis globulis perexiguis incumbunt alii multò ma 
<pb pagenum="187"></pb>jores, putemluſque ipſos eſſe omnes in continuo motu, <lb></lb>quemadmodum globulos ſecundi elementi ſuprà de­<lb></lb>ſcripſimus : adeò ut, ſi unus ex ipſis verſus aliquam <lb></lb>partem pellatur, exempli cauſſà, A verſùs B, ejus actio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1165"></arrow.to.target>aliis omnibus qui re­<lb></lb>perientur  
<arrow.to.target n="fig50"></arrow.to.target> in lineâ re­<lb></lb>ctâ, ab ipſo verſùs il­<lb></lb>lam partem protenſâ, <lb></lb>ſine morâ communi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1166"></arrow.to.target>cetur. Ubi notandum <lb></lb>eſt, actio|nem quidem <lb></lb>iſtam ab A uſque ad <lb></lb>C, integram perveni­<lb></lb>re , ſed aliquam tamen <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1167"></arrow.to.target>ejus partem à C ad B <lb></lb>tranſire posse, ac reſi­<lb></lb>duum verſùs D &amp; E diſpergi. Globus enim C non poteſt <lb></lb>pellere globulum 2 verſùs B, quin ſimul etiam pellat <lb></lb>globulos | &amp; 3 verſùs D &amp; E. Neque eſt par ratio, cùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1168"></arrow.to.target>globus A pellit duos globos 4 &amp; 5 verſùs C; quamvis <lb></lb>enim haec ejus actio à duobus illis globis 4 &amp; 5 ita ex­<lb></lb>cipiatur, ut videatur etiam deflecti verſùs D &amp; E, recta <lb></lb>tamen tendit ad C -tum quia globi iſti 4 &amp; 5, aequaliter <lb></lb>utrimque ab aliis ſibi vicinis ſuffulti, totam illam reſti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1169"></arrow.to.target>tuunt globo 6; tum etiam quia continuus eorum motus <lb></lb>efficit, ut nunquam per ullam temporis moram haec <lb></lb>actio à duobus ſimul excipiatur, ſed tantùm, ut ſuc­<lb></lb>ceſſive nunc ab uno &amp; mox ab altero tranſmittatur. <lb></lb>Cùm autem globus C pellit tres ſimul 1, 2, 3 verſùs <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1170"></arrow.to.target>B, non ita poteſt ejus actio ab illis ad | unum aliquem <lb></lb>remitti, &amp; quantumvis moveantur, ſemper aliqui ex 
<pb pagenum="188"></pb>ipſis adionem illam obliquè excipiunt; ideòque, quam­<lb></lb>vis praecipuum ejus radium rectà verſùs B deducant, <lb></lb>innumeros tamen alios debiliores utrimque verſùs D <lb></lb>&amp;sE diſpergunt. Eodemque modo, ſi pellatur globus F <lb></lb>verſùs G, cùm ejus actio pervenit ad H, ibi
<arrow.to.target n="marg1171"></arrow.to.target> communi­<lb></lb>catur globulis 7, 8, 9, qui praecipuum quidem ejus <lb></lb>radium mittunt ad G, ſed alios etiam verſùs D &amp; B <lb></lb>diſpergunt. Hîcque notanda eſt differential, quae oritur <lb></lb>ex obliquitate incidentiae iſtarum adionum in circu­<lb></lb>lum C H : actio enim ab A ad C, cùm
<arrow.to.target n="marg1172"></arrow.to.target> perpendicula­<lb></lb>riter incidat in illum circulum, radios ſuos aequaliter <lb></lb>utrimque diſpergit verſùs D &amp; E; actio autem ab F ad <lb></lb>H, quae in eundem obliquè incidit, non diſpergit ſuos <lb></lb>niſi verſùs ipſius centrum, ſaltem ſi obliquitas inci­<lb></lb>dentiae ſupponatur eſſe graduum 90; ſi verò
<arrow.to.target n="marg1173"></arrow.to.target> ſuppona­<lb></lb>tur minor, nonnulli quidem ejus actionis radii etiam <lb></lb>in aliam partem mittentur, ſed aliis multò debiliores, <lb></lb>&amp;sideò vix ſenſibiles, niſi cùm iſta obliquitas eſt valde <lb></lb>parva : contrà autem radii, qui verſùs centrum circuli <lb></lb>obliquè ſparguntur, eò ſunt fortèiores, quòd iſta
<arrow.to.target n="marg1174"></arrow.to.target> obli­<lb></lb>quitas eſt major. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1163"></margin.target>CXXXV. <lb></lb>Explicatio iſtius re­<lb></lb>fractionis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1164"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1165"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1166"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1167"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1168"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1169"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1170"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1171"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1172"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1173"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1174"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig50"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1175"></arrow.to.target><lb></lb>Quorum omnium demonſtratione percept^, facile <lb></lb>eſt illam transferre ad globulos coeleſles : quamvis <lb></lb>enim nullus ſit locus, in quo ſic majuſculi ex iſtis <lb></lb>globulis alios multò minores tangant, quia tamen ipſi
<arrow.to.target n="marg1176"></arrow.to.target><lb></lb>gradatim ſunt minores &amp; minores, à certo termino <lb></lb>uſque ad Solem, ut dictum eſt a, facilè credi poteſt non <lb></lb>minorem eſſe differentiam, inter illos qui ſunt ſupra <lb></lb>orbitam Saturni, &amp; illos qui ſunt juxta orbitam Terrae, <lb></lb>quàm inter majores &amp; minores mox deſcriptos atque
<arrow.to.target n="marg1177"></arrow.to.target>
<pb pagenum="189"></pb>inde intelligi effectum iſtius inaequalitatis | non alium <lb></lb>eſſe debere in hac Terrae orbitâ, quàm ſi minimi ma­<lb></lb>juſculis immediatè ſuccederent; nec alium etiam in <lb></lb>locis intermediis, niſi
<arrow.to.target n="fig51"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1178"></arrow.to.target>quòd lineae ſecundùm <lb></lb>quas iſti radii diſper­<lb></lb>guntur, non ſint rectae, <lb></lb>ſed paulatim inflexae. <lb></lb>Nempe, ſi S ſit Sol, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1179"></arrow.to.target>2 3 4 5 orbita per quam <lb></lb>Terra anni ſpatio de­<lb></lb>fertur ſecundùm ordi­<lb></lb>nem notarum 2, 3, 4, <lb></lb>D E F G&lt;H&gt;n terminus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1180"></arrow.to.target>ille à quo globuli coele­<lb></lb>ſtes incipiunt gradatim <lb></lb>eſſe minores &amp; minores <lb></lb>uſque ad Solem (quem <lb></lb>terminum ſuprà dixi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1181"></arrow.to.target>mus a non habere figu­<lb></lb>ram ſphaerae perfectae, <lb></lb>ſed ſphaeroidis irregu­<lb></lb>laris, verſùs polos mul­<lb></lb>tò depreſſioris, quàm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1182"></arrow.to.target>verſùs eclipticam), &amp; <lb></lb>C ſit Cometa in noſtro <lb></lb>coelo exiſtens : putan­<lb></lb>dum eſt radios Solis in hunc Cometam impingentes, ita <lb></lb>inde reflecti verſùs omnes partes ſphaeroidis D E F G H, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1183"></arrow.to.target>ut ii qui perpendiculariter incidunt in F, maximâ qui­
<pb pagenum="190"></pb>dem ex parte, rectà pergant uſque ad 3, ſed tamen etiam <lb></lb>nonnulli ex ipſis hinc inde ſpargantur; &amp; qui obliquè <lb></lb>incidunt in G, non tantùm rectà pergant verſus 4, ſed <lb></lb>etiam ex parte refrangantur verſus 3 ; &amp; denique qui <lb></lb>incidunt in H, rectà non perveniant ad orbitam Terrae, 
<arrow.to.target n="marg1184"></arrow.to.target><lb></lb>ſed tantùm reflexi verſùs 4 &amp; 5, ſicque de caeteris. <lb></lb>Unde patet, ſi Terra ſit in orbitae ſuae parte 3, hunc <lb></lb>Cometam ex eâ viſum iri cum comâ in omnes partes <lb></lb>diſperſâ; quod genus Cometae Roſam vocant : radii <lb></lb>enim directi à C ad 3, ejus caput; alii autem
<arrow.to.target n="marg1185"></arrow.to.target> debi­<lb></lb>liores, qui ex E &amp; G verſùs 3 reflectuntur, ejus crines <lb></lb>exhibebunt. Si verò Terra ſit in 4, idem Cometa ex eâ <lb></lb>videbitur per radios rectos CG4, &amp; ejus coma, ſive <lb></lb>potiùs cauda, verſùs unam tantùm partem protenſa, <lb></lb>per radios ex H &amp; aliis locis, quae ſunt inter G &amp; H, 
<arrow.to.target n="marg1186"></arrow.to.target><lb></lb>verſùs 4 reflexos. Eodemque modo, ſi Terra ſit in 2, <lb></lb>Cometa ex eâ videbitur ope radiorum rectorum C E 2, <lb></lb>&amp;sejus coma ope obliquorum qui ſunt inter C E 2 &amp; <lb></lb>C D 2, nec alia erit differential niſi quòd, oculo exi­<lb></lb>ſtente in 2, Cometa mane videbitur, &amp; coma ipſum
<arrow.to.target n="marg1187"></arrow.to.target><lb></lb>praecedet; oculo autem exiſtente in 4, Cometa vide­<lb></lb>bitur veſperi, &amp; caudam ſuarn poſt ſe trahet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1175"></margin.target>CXXXVI. <lb></lb>Explicatio apparitio­<lb></lb>nis comoe.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1176"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1177"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1178"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1179"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1180"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1181"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1182"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1183"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1184"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1185"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1186"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1187"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig51"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1188"></arrow.to.target><lb></lb>Denique, ſi oculus ſit verſùs punctum S, impedietur <lb></lb>à radiis Solis ne Cometam ipſum videre poſſit, ſed <lb></lb>videbit tantùm ejus comae partem, inſtar igneae trabis, 
<arrow.to.target n="marg1189"></arrow.to.target><lb></lb>quae apparebit vel veſperi vel mane, prout oculus pro­<lb></lb>pior erit puncto 4 vel puncto 2 ; atque fortè una mane <lb></lb>&amp;salia veſperi poterit apparere, ſi oculus in ipſo pun­<lb></lb>cto medio 5 exſiſtat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1188"></margin.target>CXXXVII. <lb></lb>Quomodo etiam trabes  <lb></lb>appareant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1189"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1190"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem haec coma vel cauda interdum recta,
<arrow.to.target n="marg1191"></arrow.to.target> in­<lb></lb>ter|dum nonnihil incurva eſſe debet; interdumque in 
<pb pagenum="191"></pb>
<arrow.to.target n="marg1192"></arrow.to.target><lb></lb>rectâ lineà quee tranſit per centra Cometae &amp; Solis <lb></lb>interdum nonnihil ab eâ deflectens; ac denique in­<lb></lb>terdum latior, interdum anguſtior, vel etiam lucidior, <lb></lb>cùm nempe radii laterales verſùs oculum convergunt. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1193"></arrow.to.target>Haec enim omnia ſequuntur ab irregularitate ſphae­<lb></lb>roidis D E F G H : quippe verſùs polos, ubi ejus figura <lb></lb>depreſſior eſt, caudas Cometarum exhibere debet ma­<lb></lb>gis rectas &amp; latas; in flexu qui eſt inter polos &amp; ecli­<lb></lb>pticam, magis curvas, &amp; à Solis oppoſito deflectentes; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1194"></arrow.to.target>&amp;sſecundùm iſtius ſlexûs longèitudinern, magis luicidas <lb></lb>&amp;sanguſtas. Nec puto quicquam hactenus circa Co­<lb></lb>metas fuiſſe obſervatum, ſaltem quod nec pro fabulâ, <lb></lb>nec pro miraculo ſit habendum, cujus cauſſa hîc non <lb></lb>habeatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1190"></margin.target>CXXXVIII. <lb></lb>Cur Cometarum cauda, non ſemper in</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1191"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1192"></margin.target>parte à Sole directè  <lb></lb>averſa, nec ſemper <lb></lb>rectâ videatur.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1193"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1194"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1195"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1196"></arrow.to.target>Quaeri tantùm poteſt, cur non etiam comae circa <lb></lb>ſtellas fixas, ac circa altiores planetas Jovem &amp; Satur­<lb></lb>num appareant. Sed facilis reſponſio eſt. Primò, ex <lb></lb>eo quòd non ſoleant videri in Cometis, cùm eorum <lb></lb>diameter apparens non eſt major quàm fixarum, quia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1197"></arrow.to.target>tunc iſti radii ſecundarii non habent ſatis virium ad <lb></lb>oculos movendos. Ac deinde, quantum ad fixas, quia <lb></lb>cùm lumen à Sole non mutuentur, ſed illud ex ſe ipſis <lb></lb>emittant, iſta earum coma, ſi quee ſit, hinc inde in om­<lb></lb>nes partes ſpargi debet, atque eite perbrevis; jamque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1198"></arrow.to.target>revera circa ipſas talis coma eſſe videtur : neque enim <lb></lb>uniformi lineâ circumſcriptae, ſed vagis radiis undi­<lb></lb>que cinctae apparent; &amp; non malè fortèan earum etiam <lb></lb>ſcintillationem (cujus tamen plures aliae cauſee eſſe <lb></lb>poſſunt) huc referemus. Quantum autem ad Jovem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1199"></arrow.to.target>&amp;sSaturnum, non dubito quin, ubi ae<gap></gap>r eſt admodum <lb></lb>purus, breves etiam interdum comae, in partem à Sole 
<pb pagenum="192"></pb>averſam | protenſae, circa ipſos videantur; &amp; ſcio me <lb></lb>tale quid alicubi olim legiſſe, quamvis auctoris non <lb></lb>recorder. Ouodque ait Ariſtoteles, i. Meteorologic. <lb></lb>cap. 6, de fixis, eas etiam ab AEgyptiis comatas non­<lb></lb>nunquam viſas fuiſſe, puto de his planetis potiùs eſſe
<arrow.to.target n="marg1200"></arrow.to.target><lb></lb>intelligendum; quod autem refert de comâ cujuſdam <lb></lb>ex ſtellis quae ſunt in femore Canis, à ſe conſpectâ, <lb></lb>vel ab aliquâ in aere<gap></gap> valde obliquâ refractione, vel <lb></lb>potiùs ab illius oculorum vitio proceſſit : addit enim <lb></lb>minùs fuiſſe conſpicuam, cùm oculorum aciem in
<arrow.to.target n="marg1201"></arrow.to.target><lb></lb>ipſam intendebat, quàm cùm remittebat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1195"></margin.target>CXXXIX. <lb></lb>Cur tales comoe circa <lb></lb>Fixas aut Planetas  <lb></lb>non appareant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1196"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1197"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1198"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1199"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1200"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1201"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1202"></arrow.to.target><lb></lb>Nunc verò, expoſitis iis omnibus quae ad Cometas <lb></lb>ſpectant, revertamur ad Planetas, putemuſque ſidus N a <lb></lb>minoris agitationis eſſe capax, ſive minùs habere ſoli­<lb></lb>ditatis, quàm globulos ſecundi elementi qui ſunt
<arrow.to.target n="marg1203"></arrow.to.target> ver­<lb></lb>ſùs circumferentiam noſtri cceli, ſed tamen aliquantò <lb></lb>plus habere, quàm aliquos ex iis qui ſunt verſùs So­<lb></lb>lem. Unde intelligemus illud, ſtatim atque à vortice <lb></lb>Solis abreptum eſt, continuà verſùs ejus centrum <lb></lb>deſcendere debere, donec devenerit ad eos globulos
<arrow.to.target n="marg1204"></arrow.to.target><lb></lb>coeleſtes, quibus in ſoliditate, ſive in aptitudine ad per­<lb></lb>ſeverandum in ſuo motu per lineas rectas, eſt aequale. <lb></lb>Cùmque tandem ibi erit, non ampliùs ad Solem magis <lb></lb>accedet nec etiam ab eo recedet, niſi quatenus ab <lb></lb>aliquibus aliis cauſſis nonnihil hinc inde propelletur; 
<arrow.to.target n="marg1205"></arrow.to.target><lb></lb>ſed inter iſtos globulos coeleſtes libratum, circa Solem <lb></lb>aſſiduè gyrabit, &amp; erit Planeta. Quippe ſi propiùs ac­<lb></lb>cederet verſùs Solem, ibi verſaretur inter globulos 
<pb pagenum="193"></pb>coeleſtes paullò minores, ac proinde quos ſuperaret vi <lb></lb>ad recedendum à centro circa quod gyrat; &amp; celeriùs <lb></lb>motos, ac proinde à quibus iſta ejus vis ſimul cum agi­<lb></lb>tatione augeretur, ſicque inde rurſus regredi debe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1206"></arrow.to.target>ret. Si | verò à Sole magis recedetet, ei occurrerent <lb></lb>globuli coeleſles aliquantò minùs celeriter moti, ac <lb></lb>proinde qui ejus agitationem minuerent; &amp; paullò <lb></lb>majores, ac proinde qui vim haberent ipſum verſùs <lb></lb>Solem repellendi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1202"></margin.target>CXL. <lb></lb>De principio motùs <lb></lb>Planetoe.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1203"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1204"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1205"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1206"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1207"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1208"></arrow.to.target>Aliae autem cauſſae, qu Planetam circa Solem ita <lb></lb>libratum nonnihil hinc inde propellunt, ſunt : primò, <lb></lb>quòd ſpatium, in quo ſimul cum totâ materiâ coeli ro­<lb></lb>tatur, non ſit perfectè ſphaericum; neceſſe eſt enim, <lb></lb>ubi hoc ſpatium latius eſt, ut iſta materia coeli lentiùs <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1209"></arrow.to.target>fluat, quàm ubi anguſtius. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1207"></margin.target>CXLI. <lb></lb>Cauſſoe, à quibus ejus <lb></lb>errores pendent. Pri­<lb></lb>ma. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1208"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1209"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1210"></arrow.to.target><lb></lb>Secundò a, quòd materia primi elementi, ex qui­<lb></lb>buſdam vicinis vorticibus verſùs centrum primi coeli <lb></lb>fluendo, &amp; inde ad quoſdam alios refluendo, tum <lb></lb> globulos ſecundi elementi, tum etiam Planetam inter <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1211"></arrow.to.target>ipſos libratum, diverſimodè poſſit commovere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1210"></margin.target>CXLII. <lb></lb>Secunda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1211"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1212"></arrow.to.target><lb></lb>Tertiò, quòd meatus qui ſunt in corpore iſtius <lb></lb>Planetae, aptiores eſſe poſſint ad particulas ſtriatas <lb></lb>aliaſve primi elementi quae ex certis coeli partibus <lb></lb>veniunt, quàm ad reliquas, recipiendas : unde fit, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1213"></arrow.to.target>ut iſtorum meatuum orificia, quae circa polos macu­<lb></lb>larum ſidera involventium ſormari ſuprà diximus, <lb></lb>verſùs iſtas cceli partes potiùs quàm verſùs alias ob­<lb></lb>vertantur. </s></p>
<pb pagenum="194"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1212"></margin.target>CXLIII. <lb></lb>Tertia. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1213"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1214"></arrow.to.target><lb></lb>Quartò, quòd jam antè aliqui motus in iſto Planetâ <lb></lb>eſſe potuerint, qui diutiſſimè in eo perſeverant, licèt <lb></lb>aliae cauſſae repugnent. Ut enim videmus turbinem a, <lb></lb>ab hoc ſolo quòd ſemel à puero intorqueatur, ſatis <lb></lb>virium acquirere ad perſeverandum in ſuo motu per
<arrow.to.target n="marg1215"></arrow.to.target><lb></lb>aliquot horae minuta, interimque aliquot millia gyro­<lb></lb>rum abſolvere, quamvis mole ſit exiguus, &amp; tum ae<gap></gap>r <lb></lb>circumjacens, tum etiam terra cui inſiſtit, ejus motui <lb></lb>adverſentur : ita facilè credi po|teſt, ex hoc ſolo quòd <lb></lb>aliquis Planeta, cùm primùm factus eſt, fuerit motus, 
<arrow.to.target n="marg1216"></arrow.to.target><lb></lb>eum à primô mundi origine ad hoc uſque tempus, <lb></lb>abſque ullâ notabili imminutione celeritatis, circuitus <lb></lb>ſuos continuare potuiſſe : quia mult` brevius eſt tem­<lb></lb>pus quinque vel ſex millium annorum, à quibus mun­<lb></lb>dus ſtetit, ſi cum magnitudine alicujus Planetae
<arrow.to.target n="marg1217"></arrow.to.target> com­<lb></lb>paretur, quam tempus unius horae minuti cum exigui <lb></lb>turbinis mole collatum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1214"></margin.target>CXLIV. <lb></lb>Quarta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1215"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1216"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1217"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1218"></arrow.to.target><lb></lb>Quintò denique, quòd vis ita perſeverandi in ſuo <lb></lb>motu ſit multò firmior &amp; conſtantior in Planetâ, quàm <lb></lb>in materià coeleſti eum circumjacente; ac etiam
<arrow.to.target n="marg1219"></arrow.to.target> fir­<lb></lb>mior in magno Planetà quàm in minore. Quippe iſta <lb></lb>vis in materiâ coeleſti pendet ex eo, qòd ejus globuli <lb></lb>ſimul conſpirent in eundem motum; cùmque ſint à ſe <lb></lb>mutuò disjuncti, parvis ex momentis fieri poteſt, ut <lb></lb>modò plures, modò pauciores ita ſimul conſpirent. 
<arrow.to.target n="marg1220"></arrow.to.target><lb></lb>Unde ſequitur Planetam nunquam tam celeriter mo­<lb></lb>veri, quàm globulos coeleſtes eum circumjacentes : <lb></lb>etſi enim aequet illum eorum motum, quo ſimul cum <lb></lb>ipſis fertur, illi interim habent alios plures, quatenus <lb></lb>à ſe mutuò disjunct ſunt. Inde etiam ſequitur, cùm
<arrow.to.target n="marg1221"></arrow.to.target>
<pb pagenum="195"></pb>horum globulorum celeſtium motus acceleratur, vel <lb></lb>tardatur, vel inflectitur, non tantopere, nec tam citò <lb></lb>accelerari , vel tardari, vel inſledi motum Planetae <lb></lb>inter ipſos verſantis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1218"></margin.target>CXLV. <lb></lb>Quinta. 5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1219"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1220"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1221"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1222"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1223"></arrow.to.target>Quae omnia ſi conſiderentur nihil occurret circa <lb></lb>phaenomena Planetarum, quod non planè conveniat <lb></lb>cum legibus naturae à nobis expoſitiSa, cujuſque ratio <lb></lb>ex jam didis non facilè reddatur. Nihil enim vetat <lb></lb>quominùs arbitremur, vaſtiſſimum illud ſpatium in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1224"></arrow.to.target>quo jam unicus vortex primi coeli continetur, initio <lb></lb>in quatuordecim plureſve | vortices fuiſſe diviſum , <lb></lb>eoſque ita fuiſſe diſpoſitos, ut ſidera quae in centris <lb></lb>ſuis habebant, multis paulatim maculis tegerentur, &amp; <lb></lb>deinde iſti vortices uni ab aliis deſtruerentur modo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1225"></arrow.to.target>jam à nobis deſcripto b: unus citiùs, alius tardiùs, pro <lb></lb>diverſo eorum ſitu. Adeo ut, cùm illi tres, in quorum <lb></lb>centris erant Sol, Jupiter &amp; Saturnus, cceteris eſſent <lb></lb>majores, ſidera, quae in centris quatuor minorum Jo­<lb></lb>vem circumſtantium verſabantur, verſùs Jovem de­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1226"></arrow.to.target>lapſa ſint; &amp; quae in centris duorum aliorum Saturno <lb></lb>vicinorum, verſùs Saturnum (ſaltem ſi verum eſt duos <lb></lb>jam Planetas circa ipſum verſari &amp; Mercurius, Ve­<lb></lb>nus, Terra, Luna &amp; Mars (quae ſidera etiam ſingula <lb></lb>ſuum vorticem priùs habuerunt), verſùs Solem; ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1227"></arrow.to.target>5 tandem etiam Jupiter &amp; Saturnus, unà cum minori­<lb></lb>bus ſideribus iis adjunctis, confluxerint verſùs eun­<lb></lb>dem Solem, ipſis multo majorem, poſtquam eorum <lb></lb>vortices ſuerunt abſumpti; Sidera autem reliquorum 
<pb pagenum="196"></pb>vorticum, ſi unquam plura ſuerint quàm quatuorde­<lb></lb>cim in hoc ſpatio, in Cometas abierint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1222"></margin.target>CXLVL. <lb></lb>De primâ  productione <lb></lb>omnium Planetarum</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1223"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1224"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1225"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1226"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1227"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1228"></arrow.to.target>  <lb></lb>Sicque jam videntes primarios Planetas, Mercu­<lb></lb>rium, Venerem, Terram, Martem, Jovem &amp; Saturnum, <lb></lb>ad diverſas diſtantias circa Solem dederri, judicabimus
<arrow.to.target n="marg1229"></arrow.to.target><lb></lb>id ex eo contingere, quòd eorum qui Soli viciniores <lb></lb>ſunt, ſoliditas ſit minor quàm remotiorum. Nec mira­<lb></lb>bimur Martem, Terrâ minorem, ipſâ tamen magis à <lb></lb>Sole diſtare, quia ſolidior nihilominus eſſe poteſt, cùm <lb></lb>ſoliditas à ſolà magnitudine non pendeat a. 
<arrow.to.target n="marg1230"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1228"></margin.target>CXLVII. <lb></lb>Cur quidam Planetae <lb></lb>ſint aliis a Sole re­<lb></lb>motiores : idque ab <lb></lb>eorum magnitudine <lb></lb>ſolâ  non pendere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1229"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1230"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1231"></arrow.to.target><lb></lb>Et videntes inferiores ex iſtis Planetis, altioribus <lb></lb>celeriùs in orbem ferri, putabimus id ex eo fieri, quòd <lb></lb>materia primi elementi, quee Solem componit, celer­<lb></lb>rimè gyrando, viciniores coeli partes magis ſecum <lb></lb>abripiat quàm remotiores. Nec interim mirabimur, 
<arrow.to.target n="marg1232"></arrow.to.target><lb></lb>quòd maculae quae in ejus ſuperſicie apparent, multò <lb></lb>tardiùs ferantur quàm ullus Planeta : (quippe in bre­<lb></lb>viſſimo ſuo circuitu viginti ſex dies impendunt, Mercu­<lb></lb>rius autem in ſuo pluſquàm ſexagies majori, vix tres <lb></lb>menſes, &amp; Saturnus in ſuo fortè bis millies majori,
<arrow.to.target n="marg1233"></arrow.to.target> an­<lb></lb>nos tantùm triginta; qui niſi celeriùs ipſis moveretur, <lb></lb>plus centum deberet impendere). Hoc enim putabimus <lb></lb>accidere ex eo, quòd particulae tertii elementi, ortae à <lb></lb>continuà macularum dissolutione, congregatae ſint <lb></lb>circa Solem, atque ibi magnam quandani molem ae<gap></gap>ris
<arrow.to.target n="marg1234"></arrow.to.target><lb></lb>ſive aetheris componant, fortèà uſque ad ſphaeram Mer­<lb></lb>curii vel etiam ulteriùs extenſam; cujus aetheris par­<lb></lb>ticulae, cùm ſint valde irregulares &amp; ramoſac, ſibi in­<lb></lb>vicem ſic adhaerent, ut non disjunctim concitentur, <lb></lb>quemadmodum globuli materiae cceleſtis, ſed omnes
<arrow.to.target n="marg1235"></arrow.to.target>
<pb pagenum="197"></pb>ſimul à Sole rapiantur, &amp; cum ipſis tum maculae ſo­<lb></lb>lares, tum etiam pars cceli Mercurio vicina: unde fit, <lb></lb>ut non multo plures circuitus quàm Mercurius, eodem <lb></lb>tempore abſolvant, nec proinde tam citò moveantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1231"></margin.target>CXLVIII. <lb></lb>Cur Soli viciniores ce­<lb></lb>leriùs aliis movean­<lb></lb>tur ; &amp; tamen ejus <lb></lb>maculoe ſint tardiſſi­<lb></lb>moe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1232"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1233"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1234"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1235"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1236"></arrow.to.target><lb></lb>Deinde, videntes Lunam non modò circa Solem, <lb></lb>ſed ſimul etiam circa Terram gyrare, judicabimus id <lb></lb>vel ex eo contingere, quòd, ut Jovis Planetae verſùs <lb></lb>Jovem, ſic ipſa verſùs Terram conſluxerit, priuſquam <lb></lb>haec circa Solem ferretur -vel potiùs quòd, cùm non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1237"></arrow.to.target>minorem habeat vim agitationis quàm Terra, in eàdem <lb></lb>ſphaerâ circa Solem debeat verſari; &amp;, cùm mole ſit <lb></lb>minor aequalem habens vim agitationis, celeriùs de­<lb></lb>beat ferri. Nam, Terrâ exiſtente circa Solem S, in cir­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig52"></arrow.to.target><lb></lb>culo NTZ, cum quo defertur ab N per T verſùs Z, ſi <lb></lb>Luna celeriùs acta eodem deveniat, in quâcunque <lb></lb>parte circuli NZ eam initio eſſe contingat, brevi <lb></lb>accedet ad A, ubi à viciniâ Terrae impedita ne rectà 
<pb pagenum="198"></pb>ulteriùs pergat, deflectet curſum ſuum verſus B : dico <lb></lb>verſus B, potiùs quàm verſus D, quia ſic à lineà rectà <lb></lb>minùs deflectet. Dum autem ita perget ab A verſus B, <lb></lb>omnis materia coeleſtis contenta in ſpatio A B C D, quae <lb></lb>ipſam defert, contorquebitur in modum vorticis circa
<arrow.to.target n="marg1238"></arrow.to.target><lb></lb>centrum T; ſicque etiam efficiet ut Terra circa ſuum <lb></lb>axem gyret, dum interim haec omnia ſimul per circu­<lb></lb>lum NTZ circa centrum S ferentur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1236"></margin.target>CXLIX. <lb></lb>Cur Luna circa Ter­<lb></lb>ram gyret. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1237"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1238"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig52"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1239"></arrow.to.target>  <lb></lb>Quanquam aliae praeterea ſint cauſſae, cur Terra <lb></lb>circa proprium axem vertatur : ſi enim antea fuerit
<arrow.to.target n="marg1240"></arrow.to.target><lb></lb>ſidus lucidum, in alicujus vorticis centro conſiſtens, <lb></lb>ibi procul dubio ſic gyrabat; &amp; nunc materia primi <lb></lb>elementi, in ejus centro congregata, ſimiles adhuc <lb></lb>motus habet, ipſamque impellit b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1239"></margin.target>CL. <lb></lb>Cur Terra circa ſuum <lb></lb>axem vertatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1240"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1241"></arrow.to.target><lb></lb>| Nec mirabimur, hanc Terram ferè tricies circa ſuum
<arrow.to.target n="marg1242"></arrow.to.target><lb></lb>axem convolvi, dum Luna tantùm ſemel circumferen­<lb></lb>tiam circuli ABCD percurrit. Cùm enim haec circum­<lb></lb>ferentia ABCD ſit circiter ſexagies major Terrae am­<lb></lb>bitu, ſic Luna duplò celeriùs adhuc fertur quàm Terra; <lb></lb>&amp;scùm ambae agantur ab eàdem materià coeleſti, quam
<arrow.to.target n="marg1243"></arrow.to.target><lb></lb>credibile eſt non minùs celeriter moveri prope Terram <lb></lb>quàm prope Lunam, non videtur alia cauſa eſſe majoris <lb></lb>in Lunà celeritatis, quàm quòd minor ſit quàm Terra c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1241"></margin.target>CLI. <lb></lb>Cur Luna celeriùs fe­<lb></lb>ratur quàm Terra. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1242"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1243"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1244"></arrow.to.target><lb></lb>Non etiam mirabimur, quòd ſemper eadem pars <lb></lb>Lunae ſit Terrae obverſa, vel certè non multùm ab eâ
<arrow.to.target n="marg1245"></arrow.to.target> de­<lb></lb>flectat ; facilè enim judicabimus id ex eo contingere, <lb></lb>Yerſa. <lb></lb>quòd alia ejus pars aliquantò ſit ſolidior, &amp; ideò Ter­<lb></lb>ram circumeundo majorem ambitum debeat percur­
<pb pagenum="199"></pb>rere; ad exemplum ejus quod paulò antè notatum eſt a <lb></lb>de Cometis. Et certè innumerae illae inaequalitates <lb></lb>inſtar montium &amp; vallium, quae in ejus facie obverſâ <lb></lb>perſpicillorum ope deprehenduntur minorem ipſiùs <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1246"></arrow.to.target>ſoliditatem videntur arguere; hujuſque minoris ſolidi­<lb></lb>tatis cauſa eſſe poteſt, quòd alia ejus facies, quae nun­<lb></lb>quam in conſpectum noſtrum venit, ſolùm lumen di­<lb></lb>recte à Sole miſſum excipiat, haec autem etiam illud <lb></lb>quod ex terrà reflectitur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1244"></margin.target>CLII. <lb></lb>Cur ſemper Lunae fa­<lb></lb>cies, quamproximè <lb></lb>eadem ſit Terrae ob­<lb></lb>verſa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1245"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1246"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1247"></arrow.to.target><lb></lb>Neque magis mirabimur, quòd Luna videatur ali­<lb></lb>quantò celeriùs moveri, &amp; in omnes partes à curſu ſuo <lb></lb>minùs aberrare, cùm plena eſt vel nova, quàm cùm <lb></lb>dimidia tantùm apparet; ſive cùm eſt verſùs partes <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig53"></arrow.to.target><lb></lb>coeli B vel D, quàm cùm eſt verſùs A vel C. Quia cùm <lb></lb>globuli coeleſtes, qui continentur in ſpatio ABCD, <lb></lb>ratione magnitudinis &amp; motus diverſi ſint, tam ab iis 
<pb pagenum="200"></pb>qui ſunt infra D verſùs K, quàm ab iis qui ſunt ſupra B <lb></lb>verſùs L, iis autem qui | ſunt verſùs N &amp; Z ſint ſimiles, <lb></lb>liberiùs ſe diſſundunt verſùs A &amp; C, quàm verſùs B &amp; <lb></lb>D. Unde ſequitur ambitum ABCD non eſſe circulum  <lb></lb>perfectum, ſed magis ad ellipſis figuram a accedere; ac
<arrow.to.target n="marg1248"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="fig54"></arrow.to.target><lb></lb>materiam coeli lentiùs ferri inter C &amp; A, quàm inter B <lb></lb>&amp;sD  b ; ideòque Lunam, quae ab iſtâ materia coeli defer­<lb></lb>tur, &amp; propiùs accedere debere verſùs Terram, ſi ſit in <lb></lb>motu ad accedendum, &amp; magis removeri, ſi ſit in motu <lb></lb>ad recedendum, cùm ipſam contingit eſſe verſùs A vel
<arrow.to.target n="marg1249"></arrow.to.target><lb></lb>C, quàm cùm eſt verſùs B vel D. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1247"></margin.target>CLIII. <lb></lb>Cur Luna celeriùs in­<lb></lb>cedat, &amp; a ſuo motu <lb></lb>medio minùs aberret <lb></lb>in conjunctionibus,  <lb></lb>quàm in quadris ; &amp; <lb></lb>cur ejus coelum non <lb></lb>ſit rotundum.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1248"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1249"></margin.target>1o</s></p>
<figure id="fig53"></figure>
<figure id="fig54"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1250"></arrow.to.target><lb></lb>Neque mirabimur quòd Planetae c, qui juxta Satur­<lb></lb>num eſſe dicuntur, lentiſſimo vel nullo motu circa ip­<lb></lb>ſum ferantur, contrà autem qui ſunt juxta Jovem, circa </s></p>
<pb pagenum="201"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1250"></margin.target>CLIV. <lb></lb>Cur ſecundarii Plane­<lb></lb>tae qui ſunt circa Jo­<lb></lb>vem, tam celeriter ; <lb></lb>qui verò ſunt circa</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1251"></arrow.to.target><lb></lb>illum gyrent, &amp; quiſque tanto celeriùs quantò Jovi eſt <lb></lb>vicinior. Hujus enim diverſitatis cauſa eſſe poteſt, quòd <lb></lb>Jupiter, ut Sol &amp; Terra, circa proprium axe, agatur ; <lb></lb>Saturnus | autem, ut Luna &amp; Cometae, ſemper eandem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1252"></arrow.to.target>ſuî partem convertat verſùs centrum vorticis in quo <lb></lb>continetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1251"></margin.target>Saturnum, tàm tardè <lb></lb>vel nullo modo mo­<lb></lb>veantur.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1252"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1253"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea non mirabimur, quòd axis, circa quem <lb></lb>Terra diei ſpatio convolvitur, non ſit perpendiculariter <lb></lb>erectus ſupra planum eclipticae, in quo anni ſpatio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1254"></arrow.to.target>circa Solem rotatur, ſed pluſquam viginti tribus gra­<lb></lb>dibus à perpendiculo declinet: unde oritur diverſitas <lb></lb>aeſtatis &amp; hyemis in terrâ. Nam motus annuus Terrae <lb></lb>in eclipticâ praecipuè determinatur à conſenſu totius <lb></lb>materiae coeleſtis circa Solem gyrantis, ut patet ex eo, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1255"></arrow.to.target>quòd omnes Planetee in eo quamproximè conſentiant; <lb></lb>directio autem ejus axis, circa quem fit motus diur­<lb></lb>nus , magis pendet à partibus coeli, à quibus materia <lb></lb>primi elementi verſùs ipſam fluit. Quippe cùm imagi­<lb></lb>nemur omne ſpatium, quod jam à primo coelo occupa­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1256"></arrow.to.target>tur, fuiſſe olim diviſum in quatuordecim plureſve vor­<lb></lb>tices, in quorum centris erant illa ſidera, quae nunc <lb></lb>converſa ſunt in Planetas, fingere non poſſumus illo­<lb></lb>rum omnium ſiderum axes verſus eaſdem partes fuiſſe <lb></lb>converſos; hoc enim cum legibus naturae non conve­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1257"></arrow.to.target>niret. Sed valde credibile eſt materiam primi elementi, <lb></lb>quae in Terrae ſidus confluebat, ex iiſdem ferè partibus <lb></lb>firmamenti veniſſe, quas nunc adhuc ejus poli reſpi­<lb></lb>ciunt; atque dum multi macularum cortices ſupra hoc <lb></lb>ſidus paulatim generabantur, particulas ſtriatas iſtius <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1258"></arrow.to.target>materiae primi elementi multos ſibi meatus in his cor­<lb></lb>ticibus efformâſſe, ipſoſque ad magnitudinem &amp; figu-
<pb pagenum="202"></pb>ram ſuam ſic aptâſſe, ut vel nullum vel non niſi diffici­<lb></lb>lem tranſitum praebere poſſint particulis ſtriatis, quae ex <lb></lb>aliis firmamenti partibus accedunt : ſicque illas, quae <lb></lb>ſibi aptos meatus per globum Terrae ſecundùm ejus <lb></lb>axem efformàrunt, cùm nunc adlhuc per ipſum
<arrow.to.target n="marg1259"></arrow.to.target> perpe­<lb></lb>tuò fluant, efficere, ut ejus poli verſùs eaſdem partes <lb></lb>cceli à quibus veniunt, dirigantur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1253"></margin.target>CLV. <lb></lb>Cur poli Aequatoris &amp; <lb></lb>Eclipticoe multùm di­<lb></lb>ſtent a invicem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1254"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1255"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1256"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1257"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1258"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1259"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1260"></arrow.to.target><lb></lb>Interim tamen, quia duae converſiones Terrae, annua <lb></lb>ſcilicet &amp; diurna, commodiùs peragerentur, ſi fierent <lb></lb>circa axes parallelos, cauſſae hoc impedientes paulatim
<arrow.to.target n="marg1261"></arrow.to.target><lb></lb>utrimque immutantur; unde ſit, ut successin temporis <lb></lb>declinatio Eclipticae ab AEquatore minuatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1260"></margin.target>CLVI. <lb></lb>Cur paullatim ad invi­<lb></lb>cem accedant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1261"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1262"></arrow.to.target><lb></lb>Denique non mirabimur, quòd omnes Planetae, <lb></lb>quamvis motus circulares ſemper affedent, nullos ta­<lb></lb>men circulos perfectos unquam deſcribant, ſed modis
<arrow.to.target n="marg1263"></arrow.to.target><lb></lb>omnibus, tam in longèitudinem quàm in latitudinem, <lb></lb>ſemper aliquantulum aberrent. Cùm enim omnia cor­<lb></lb>pora, quae ſunt in univerſo, contigua ſint, atque in ſe <lb></lb>mutuò agant, motus uniuſcujuſque à motibus aliorum <lb></lb>omnium dependet, atque ideò innumeris modis
<arrow.to.target n="marg1264"></arrow.to.target> varia­<lb></lb>tur. Nec ullum plan phaenomenum in coelis eminus <lb></lb>conſpectis obſervatur, quod non putem hîc ſatis fuiſſe <lb></lb>explicatum. Supereſt, ut deinceps agamus de illis, quae <lb></lb>cominus ſupra Terram videmus. </s></p>
<pb pagenum="203"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1262"></margin.target>CLVII. <lb></lb>Ultima &amp; maximè ge­<lb></lb>neralis cauſa  om­<lb></lb>nium inaequalitatum, <lb></lb>quoe in motibus cor­<lb></lb>porum mundanorum <lb></lb>reperiuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1263"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1264"></margin.target>20</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIORUM</s></p>
<p type="head">
<s>PHILOSOPHIAE</s></p>
<p type="head">
<s>PARS QUARTA. </s></p>
<p type="head">
<s>De Terrâ.</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1265"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1266"></arrow.to.target>Etſi credi nolim, corpora hujus mundi adſpectabilis <lb></lb>genita unquam fuſſe illo modo qui ſuprà deſcriptus <lb></lb>eſt, ut jam ſatis praemonui a, debeo tamen eandem <lb></lb>hypotheſim adhuc retinere, ad ea quae ſupra Terram <lb></lb>apparent explicanda; ut tandem ſi, quemadmodum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1267"></arrow.to.target>ſpero, clarè oſtendam cauſas omnium rerum natura­<lb></lb>lium hâc viâ, non autem ullâ aliâ, dari poſſe, inde <lb></lb>meritò concludatur, non aliam eſſe earum naturam, <lb></lb>quàm ſi tali modo genitae eſſent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1265"></margin.target>I. <lb></lb>Falſam hypotheſim, <lb></lb>quâ jam ant¬è  uſi ſu­<lb></lb>mus, eſſe retinendam, <lb></lb>ad veras rerum na­<lb></lb>turas explicandas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1266"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1267"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1268"></arrow.to.target><lb></lb>Fingamus itaque Terram hanc, quam incolimus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1269"></arrow.to.target>fuſſe olim ex ſolà materiâ primi elementi conflatam <lb></lb>r <lb></lb>inſtar Solis, quamvis ipſo eſſet multò minor; &amp; vaſtum <lb></lb>vorticem circa ſe habuiſſe, in cujus centro conſiſtebat : <lb></lb>ſed, cùm particulae ſtriatae, aliaeque non omnium mi­<lb></lb>nutiſſimae minutiae-iſtius materiae primi elementi, ſibi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1270"></arrow.to.target>mutuò adhaererent, ſicque in materiam tertii elementi <lb></lb>verterentur, ex iis primò maculas opacas in Terrae 
<pb pagenum="204"></pb>ſuperficie genitas eſſe, ſimiles iis quas videmus circa <lb></lb>Solem aſſiduè generari ac diſſolvi. Deinde particulas ter­<lb></lb>tii elementi, quae ex continuâ iſtarum macularum diſſo­<lb></lb>lutione remanebant, per coelum vicinum diffusas, ma­<lb></lb>gnam ibi molem ae<gap></gap>ris, ſive aetheris, ſuccessu temporis
<arrow.to.target n="marg1271"></arrow.to.target><lb></lb>compofuiſſe; ac denique, poſtquam iſte aether valde <lb></lb>magnus fuit, denſiores maculas, circa Terram genitas, <lb></lb>eam totam contexiſſe atque obtenebraſſe. Cùmque <lb></lb>ipſae non poſſent ampliùs diſſolvi, ac fortè permultae <lb></lb>ſibi mutuò incumberent, ſimulque vis vorticis
<arrow.to.target n="marg1272"></arrow.to.target> Ter­<lb></lb>ram continentis minueretur, tandem ipſam, unà cum <lb></lb>maculis &amp; toto ae<gap></gap>re quo involvebatur, in alium ma­<lb></lb>jorem vorticem, in cujus centro eſt Sol, delapſam <lb></lb>eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1268"></margin.target>II. <lb></lb>Quoe ſit generatio Ter­<lb></lb>roe, ſecundùm iſtam <lb></lb>hypotheſim. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1269"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1270"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1271"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1272"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1273"></arrow.to.target><lb></lb>Nunc verò, ſi conſideremus illam nondum ita verſus
<arrow.to.target n="marg1274"></arrow.to.target><lb></lb>Solem delapſam, ſed paulò pòſt delapſuram, tres in eâ <lb></lb>regiones valde diverſas dignoſcemus. Harum prima &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig55"></arrow.to.target>intima I continere tan­<lb></lb>tùm videtur materiam <lb></lb>primi elementi, ſe ibi
<arrow.to.target n="marg1275"></arrow.to.target><lb></lb>non aliâ ratione quàm <lb></lb>in Sole cornmoventis, <lb></lb>nec alterius naturae, niſi <lb></lb>quòd fortè ſit minùs pu­<lb></lb>ra ; quia quod aſſiduè,
<arrow.to.target n="marg1276"></arrow.to.target><lb></lb>ex Sole in maculas abit, <lb></lb>non ita poteſt ex eâ ex <lb></lb>purgari. Et ſanè idcirco <lb></lb>mihi facilè perſuaderem, jam totum ſpatium I ſolà <lb></lb>ferè materiâ tertii elementi plenum eſſe, niſi inde
<arrow.to.target n="marg1277"></arrow.to.target> ſe­<lb></lb>qui videretur, corpus Terrae non poſſe manere |  tam 
<pb pagenum="205"></pb>vicinum Soli, quàm nunc eſt, propter nimiam ſuam <lb></lb>ſoliditatem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1273"></margin.target>III. <lb></lb>Diſtinctio Terrae in tres <lb></lb>regiones : &amp; primae <lb></lb>deſcriptio. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1274"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1275"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1276"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1277"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig55"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1278"></arrow.to.target><lb></lb>Media regio M tota occupatur à corpore valde opa­<lb></lb>co &amp; denſo: cùm enim hoc corpus facti, ſit ex parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1279"></arrow.to.target>culis minutiſſimis (utpote quae priùs ad primum ele­<lb></lb>mentum pertinebant), ſibi invicem adjunctis, nulli <lb></lb>videntur in eo meatus relicti eſſe, niſi tam exigui, ut <lb></lb>ſolis illis particulis ſtriatis ſuprà deſcriptis, ac reliquae <lb></lb>materiae primi elementi, tranſitum praebere poſſint. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1280"></arrow.to.target>Hocque experientia teſtatur in maculis Solis, quae <lb></lb>cùm ſint ejuſdem naturae atque hoc corpus M, niſi <lb></lb>quòd ſint multo tenuiores &amp; rariores, tranſitum tamen <lb></lb>luminis impediunt; quod vix poſſent, ſi earum mea­<lb></lb>tus eſſent ſatis lati ad globulos ſecundi elementi ad­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1281"></arrow.to.target>mittendos. Cùm enim iſti meatus initio in materiâ <lb></lb>fluidâ vel molli formati ſint, haud dubiè eſſent etiam <lb></lb>ſatis recti &amp; laeves ad actionem luminis non impe­<lb></lb>diendam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1278"></margin.target>IV. <lb></lb>Deſcriptio ſecundoe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1279"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1280"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1281"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1282"></arrow.to.target><lb></lb>Sed iſtea duae interiores Terrae regiones parum ad nos <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1283"></arrow.to.target>ſpectant, quia nemo unquam ad ipſas vivus acceſſit. <lb></lb>Sola tertia ſupereſt, ex quâ omnia corpora quae hîc <lb></lb>circa nos reperiuntur, oriri poſſe deinceps oſtende­<lb></lb>mus. Nunc autem nihil adhuc aliud in ipſâ eſſe ſuppo­<lb></lb>nimus, quàm magnam congeriem particularum tertii <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1284"></arrow.to.target>elementi , multùm materiae coeleſtis circa ſe habentium, <lb></lb>quarum intima natura ex modo, quo genitae ſunt, <lb></lb>poteſt agnoſci. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1282"></margin.target>V. <lb></lb>Deſcriptio tertioe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1283"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1284"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1285"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe, cùm ortae ſint ex diſſolutione macularum, <lb></lb>quae minutiſſimis primi elementi ramentis, ſibi mutuò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1286"></arrow.to.target>adjunctis, conſtabant : unaquaeque ex plurimis iſtiuſ­<lb></lb>modi ramentis componi debet, atque eſſe ſatis magna, 
<pb pagenum="206"></pb>ut impetum globulorum ſecundi elementi, circa ſe <lb></lb>motorum, ſuſti neat; quia quaecunque id non potue­<lb></lb>runt, rurſus in primum vel in ſecundum elementum <lb></lb>ſint reſolutae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1285"></margin.target>VI. <lb></lb>Particulas tertii ele­<lb></lb>menti, quoe ſunt in <lb></lb>hac tertiâ  regione, <lb></lb>eſſ debere ſatis ma­<lb></lb>gnas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1286"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1287"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1287"></margin.target>VII. <lb></lb>Ipſas à primo &amp; ſecun­<lb></lb>do elemento poſſe im­<lb></lb>mutari. </s></p>
<p type="main">
<s>Verumenimverò, quamvis illae globulis ſecundi</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1288"></arrow.to.target> ele­<lb></lb>menti totae reſiſtant, quia tamen ſingula ramenta ex <lb></lb>quibus ſunt conflatae ipſis cedunt, semper eorum oc­<lb></lb>curſu nonnihil poſſunt immutari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1288"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1289"></arrow.to.target><lb></lb>Cùmque ramenta iſta primi elementi varias habeant <lb></lb>figuras, non potuerunt plurima ſimul tam aptè
<arrow.to.target n="marg1290"></arrow.to.target> con­<lb></lb>jungi, ad unamquamque ex iſtis particulis tertii ele­<lb></lb>menti componendam, quin multos anguiſtiſſimos mea­<lb></lb>tus ſoli ſubtiliſſimae materiae ejuſdem primi elementi <lb></lb>permeabiles, in illâ relinquerent; unde fit, ut quamvis <lb></lb>hae particulae ſint multò majores quàm globuli coeleſtes, 
<arrow.to.target n="marg1291"></arrow.to.target><lb></lb>non poſſint tamen eſſe tam ſolidae, nec tantae agitatio­<lb></lb>nis capaces. Ad quod etiam facit, quòd figuras ha­<lb></lb>beant valdè irregulares, &amp; ad motum minùs aptas, <lb></lb>quàm ſint ſphaericae iſtorum globulorum. Cùm enim <lb></lb>ramenta ex quibus componuntur, innumeris modis
<arrow.to.target n="marg1292"></arrow.to.target><lb></lb>diverſis conjuncta ſint, inde ſequitur ipſas &amp; magni­<lb></lb>tudine &amp; ſoliditate &amp; figuris plurimùm ab invicem <lb></lb>differre, ac ferè omnes earum figuras eſſe admodum <lb></lb>irregulares. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1289"></margin.target>VIII. <lb></lb>Eſſe majores globulis <lb></lb>ſecundi elementi, ſed <lb></lb>iiſdem eſſe minus ſo­<lb></lb>lidas &amp; minùs ſo­<lb></lb>lidas &amp; minùs  agita­<lb></lb>tas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1290"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1291"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1292"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1293"></arrow.to.target><lb></lb>Hîcque notandum eſt, quandiu Terra inſtar fixarum
<arrow.to.target n="marg1294"></arrow.to.target><lb></lb>in peculiari ſuo vortice verſata eſt, necdum verſùs So­<lb></lb>lem delapſa erat, iſtas particulas tertii elementi, quae <lb></lb>ipſam involvebant, quamvis à ſe invicem eſſent diſ­<lb></lb>junctae, non tamen hinc inde per coelum temer ſpar­<lb></lb>ſas fuiſſe, ſed omnes circa ſphaeram M conglobatas, 
<arrow.to.target n="marg1295"></arrow.to.target><lb></lb>unas aliis incubuiſſe; quia pellebantur verſùs centrum 
<pb pagenum="207"></pb>I à globulis ſecundi elementi, qui, majorem ipſis vim <lb></lb>agitationis habentes, ab eo centro recedere cona­<lb></lb>bantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1293"></margin.target>IX. <lb></lb>Eas ab initio ſibi mu­<lb></lb>tuò incubuiſſe circa <lb></lb>Terram. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1294"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1295"></margin.target>30</s></p>
<figure></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1296"></arrow.to.target><lb></lb>| Notandum etiam, 
<arrow.to.target n="fig56"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1297"></arrow.to.target>quamvis ſibi mutuò ſic <lb></lb>incumberent, non tam <lb></lb>aptè tamen ſimul jun <lb></lb>ctas fuiſſe, quin per­<lb></lb>multa intervalla circa ſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1298"></arrow.to.target>relinquerent, quae non <lb></lb>modà à materiâ primi <lb></lb>elementi, ſed etiam à <lb></lb>globulis ſecundi occu­<lb></lb>pabantur: hoc enim ſequi debuit ex eo, quòd figuras <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1299"></arrow.to.target>haberent valde irregulares ac diverſas, &amp; ſine ordine <lb></lb>unae aliis adjunctae eſſent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1296"></margin.target>X. <lb></lb>Varia circa ipſas inter­<lb></lb>valla materiae primi <lb></lb>&amp;sſecundi elementi <lb></lb>reliceta eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1297"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1298"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1299"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig56"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1300"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum praeterea inferiores ex globulis, qui par­<lb></lb>ticulis iſtis immiſti erant, paullò minores fuiſſe quàm <lb></lb>ſuperiores : eodem modo quo ſuprà oſtenſum eſt b, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1301"></arrow.to.target>eos qui prope Solem verſantur, gradatim eſte mino­<lb></lb>res prout ei ſunt viciniores. Ac etiam iſtos omnes <lb></lb>globulos non majores fuiſſe, quàm jam illi ſint qui re­<lb></lb>periuntur circa Solem, infra ſphaeram Mercurii ; ſed <lb></lb>fortè fuiſſe minores, quia Sol major eſt, quàm fuerit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1302"></arrow.to.target>unquam Terra; &amp; proinde ipſos minores etiam fuiſſe,  <lb></lb>quàm nunc ii ſint, qui hîc circa nos ver|ſantur. Hi enim <lb></lb>ſuperant illos, qui ſunt infra ſphaeram Mercurii, quo­<lb></lb>niam à Sole ſunt remotiores. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1300"></margin.target>XI. <lb></lb>Globulos ſecundi ele­<lb></lb>menti, eò minores ini­<lb></lb>tio fuiſſe, quò centro <lb></lb>Terroe viciniores. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1301"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1302"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1303"></arrow.to.target><lb></lb>Et notandum iſtos globulos, vias ſibi retinuiſſe inter 
<pb pagenum="208"></pb>particulas tertii elementi, ad menſuram ſuae magnitu­<lb></lb>dinis accommodatas: ita ut non tam facilè alii globuli <lb></lb>paullò majores per eaſdem tranſire poſſent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1303"></margin.target>XII. <lb></lb>Meatuſque inter ipſas <lb></lb>habuiſſe anguſtiores. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1304"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum denique tunc ſrequenter accidiſſe, ut <lb></lb>majores &amp; ſolidiores ex iſtis particulis tertii elementi, <lb></lb>alias minores &amp; tenuiores ſub ſe haberent, quia, cùm <lb></lb>uniformi tantùm motu circa Terrae axem volverentur, <lb></lb>atque ob irregularitates ſuarum figurarum ſibi mutuò <lb></lb>facilè adhererent etſi unaquaeque, quò ſolidior &amp; craſ­<lb></lb>ſior erat, eò majori vi à globulis ſecundi elementi
<arrow.to.target n="marg1305"></arrow.to.target> cir­<lb></lb>cumjacentibus verſus centrum pelleretur, non tamen <lb></lb>ſemper poterant ſolidiores ſe à minùs ſolidis ita extri­<lb></lb>care, ut infra ipſas deſcenderent; ſed non rarò eundem <lb></lb>ordinem, quem cùml primùm formarentur obtinue­<lb></lb>rant, retinebant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1304"></margin.target>XIII. <lb></lb>Non ſemper craſſiores, <lb></lb>tenuioribus inferio­<lb></lb>res fuiſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1305"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>­<lb></lb>Cùm  
<arrow.to.target n="marg1306"></arrow.to.target> autem poſtea globus Terrae, in tres iſtas re­<lb></lb>giones diſtinctus, verſus Solem devolutus eſt (vortice <lb></lb>ſcilicet in quo antea erat abſumto), non magna qui­<lb></lb>dem mutatio in intimâ &amp; mediâ ejus regione potuit <lb></lb>inde oriri; ſed quantum ad exteriorem, primùm duo, 
<arrow.to.target n="marg1307"></arrow.to.target><lb></lb>deinde tria, poſtmodum quatuor, &amp; plura alia corpora <lb></lb>diverſa, in eâ diſtingui debuerunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1306"></margin.target><lb></lb>XVI. <lb></lb>De primâ formatione <lb></lb>diverſorum corpo­<lb></lb>rum, in tertiâ  Terroe <lb></lb>regione. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1307"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1308"></arrow.to.target><lb></lb>Quorum corporum produdionem paullo poſt expli­<lb></lb>cabo ; ſed priuſquam hoc aggrediar, tres quatuorve <lb></lb>praecipuae actiones, à quibus pendet, hîc ſunt
<arrow.to.target n="marg1309"></arrow.to.target> conſide­<lb></lb>randae. Prima eſt globulorum coeleſtium motus, gene­<lb></lb>raliter ſpectatus. Secunda, gravitas. Tertia, lumen. Et <lb></lb>quarta, calor. Per globulorum coeleſtium generalem <lb></lb>motum, intelligo continuam eorum agitationem, quae <lb></lb>tanta eſt, ut non modò ſufficiat ad ipſos rnotu annuo
<arrow.to.target n="marg1310"></arrow.to.target><lb></lb>circa Solem  diurno circa Terram deferendos, ſed 
<pb pagenum="209"></pb>etiam ad eoſdem interea modis aliis quamplurimis <lb></lb>agendos. Et quia, in quamcunque partem ita moveri <lb></lb>coeperint, pergunt poſtea quantum poſſunt, ſecundùm <lb></lb>lineas rectas, vel à rectis quam-minimùm deflectentes: <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1311"></arrow.to.target>hinc ſit ut hi globuli coeleſtes, particulis tertii elementi, <lb></lb>corpora omnia tertiae Terrae regionis componentibus, <lb></lb>immifti, varios in iis effectus producant, quorum tres <lb></lb>praecipuos hîc notabo. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1308"></margin.target>XV. <lb></lb>De actionibus, quarum <lb></lb>ope iſta corpora ge­<lb></lb>nita ſunt ; ac primò <lb></lb>de generali globulo­<lb></lb>rum coeleſstium motu. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1309"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1310"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1311"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1312"></arrow.to.target><lb></lb>Primus eſt, quòd pellucida reddant ea omnia cor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1313"></arrow.to.target>pora terreſtria quae liquida ſunt, &amp; conſtant particulis <lb></lb>tertii elementi tam tenuibus, ut globuli iſti circa ipſas <lb></lb>in omnes partes ferantur. Cùm enim per iſtorum <lb></lb>corporum meatus hinc inde aſſidù moveantur, vimque <lb></lb>habeant eorum particulas ſitu mutandi, facilè ſibi vias <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1314"></arrow.to.target>rectas, ſive rectis aequipollentes, &amp; proinde transferen­<lb></lb>dae actioni luminis idoneas, in illis efformant. Sicque <lb></lb>omnino experimur, nullum eſſe in Terrâ liquorem pu­<lb></lb>rum, &amp; tenuibus particulis conſtantem, qui non ſit pel­<lb></lb>lucidus. Quantum enim ad argentum vivum, craſſiores <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1315"></arrow.to.target>ſunt ejus particulae, quàm ut globulos ſecundi elementi <lb></lb>ubique circa ſe admittant; quantum verò ad atramen­<lb></lb>tum, lac, ſanguinem, &amp; talia, non ſunt liquores puri, <lb></lb>ſed plurimis pulviſculis durorum corporum inſperſi. Et <lb></lb>quantum ad corpora dura, obſervari poteſt ea omnia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1316"></arrow.to.target>eſſe pellucida, quae dum formabantur &amp; adhuc liquida <lb></lb>erant, pellucida fuerunt, quorumque partes retinent <lb></lb>eundem ſitum, in quo poſitze ſunt à globulis materiae <lb></lb>coeleſtis, dum circa ipſas nondum ſibi mutuò adhaerentes <lb></lb>movebantur. Contrà verò illa omnia eſſe opaca, | quo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1317"></arrow.to.target>rum particulae ſimul junctae  &amp; connexae ſunt à vi aliquâ <lb></lb>externâ, motui globulorum coeleſtium ipſis immiſtorum 
<pb pagenum="210"></pb>non obſequente : quamvis enim multi meatus in his <lb></lb>etiam corporibus relicti ſint, per quos globuli coeleſtes <lb></lb>hinc inde aſſiduè diſcurrunt, quia tamen hi meatus va­<lb></lb>riis in locis ſunt interrupti &amp; intercluſi, tranſmittendae <lb></lb>actioni luminis, quae nonniſi per vias rectas vel rectis
<arrow.to.target n="marg1318"></arrow.to.target><lb></lb>aequipollentes defertur, idonei eſſe non poſſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1312"></margin.target>XVI. <lb></lb>De primo hujus primoe <lb></lb>actionis effectu, qùod <lb></lb>reddat corpora pellu­<lb></lb>cida. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1313"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1314"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1315"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1316"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1317"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1318"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1319"></arrow.to.target><lb></lb>Utque hîc intelligatur, quomodo corpora dura ſatis <lb></lb>multos meàtus habere poſſint, ad tranſitum praebendum <lb></lb>radiis luminis, ex quâ vis parte venientibus, poma, vel <lb></lb>alii quivis globi ſatis magni, &amp; quorum ſuperficies ſit
<arrow.to.target n="marg1320"></arrow.to.target><lb></lb>laevis, reticulo includantur, eoque arctè conſtrido, ita <lb></lb>ut iſta poma, ſibi mutuò adhaerentia, unicum quaſi cor­<lb></lb>pus componant : in quamcunque partem hoc corpus <lb></lb>convertetur , meatus in ſe continebit, per quos globuli <lb></lb>plumbei ſupra ipſum injecti, verſus centrum terrae, 
<arrow.to.target n="marg1321"></arrow.to.target><lb></lb>vi gravitatis ſuae facilè deſcendent, ſecundùm lineas <lb></lb>rectis aequipollentes; ſicque ſpeciem corporis pellu­<lb></lb>cidi, ſolidi &amp; duri exhibebit. Non enim opus eſt ut glo­<lb></lb>buli coeleſtes, magis rectos &amp; plures meatus inveniant <lb></lb>in corporibus terre ſtribus, per quae radios luminis
<arrow.to.target n="marg1322"></arrow.to.target><lb></lb>tranſmittunt, quàm ſint ii per quos globuli plumbei in­<lb></lb>ter poma iſta deſcendunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1319"></margin.target>XVII. <lb></lb>Quomodo corpus ſoli­<lb></lb>dum &amp; durum ſatis <lb></lb>multos meatus habe­<lb></lb>re poſſit, ad radios <lb></lb>luminis tranſmitten­<lb></lb>dos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1320"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1321"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1322"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1323"></arrow.to.target><lb></lb>Secundus effectus eſt, quòd cùm particulae duorum <lb></lb>Vel plurium corporum terreſtrium, praeſertim liquido­<lb></lb>rum, confuſè ſimul junctae ſunt, globuli coeleſtes
<arrow.to.target n="marg1324"></arrow.to.target> quaſ­<lb></lb>dam ex ipſis unas ab aliis ſoleant ſeparare, ſicque in <lb></lb>varia corpora diſtinguere; quaſdam autem alias accu­<lb></lb>ratiùs permiſcere, ipſaſque ita diſponere, ut unaquae­<lb></lb>que guttula liquoris ex iis conflati, caeteris omnibus <lb></lb>ejuſdem liquoris guttulis | omnino ſimilis exſiſtat. 
<arrow.to.target n="marg1325"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe, cùm globuli coeleſtes moventur in meatibus 
<pb pagenum="211"></pb>corporum terreſtrium liquidorum, particulas tertii ele­<lb></lb>menti ſibi obvias aſſidu loco expellunt, donec eas in­<lb></lb>ter aliquas alias ita diſpoſuerint &amp; ordinâ rint, ut non <lb></lb>magis quàm iſtae aliae ipſorum motibus obſiſtant, vel, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1326"></arrow.to.target>cùm ita diſponi non poſſunt, donec eas à reliquis ſe­<lb></lb>gregârint. Sic videmus ex muſto faeces quaſdam, non <lb></lb>modò ſurſum &amp; deorſum (quod gravitati &amp; levitati tri­<lb></lb>bui poſſet), ſed etiam verſus vaſis latera expelli, vi­<lb></lb>numque poſtea defaecatum, quamvis adhuc ex variis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1327"></arrow.to.target>particulis conſtans, eſſe pellucidum, &amp; non denſius <lb></lb>aut craſſius in imo quàm in ſummo apparere. Idemque <lb></lb>de caeteris liquoribus puris eſt exiſtimandum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1323"></margin.target>XVIII. <lb></lb>De ſecundo iſtius pri­<lb></lb>mae actionis effectu : <lb></lb>quòd  una corpora ab <lb></lb>aliis ſecernat, &amp; li­<lb></lb>quores expurget. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1324"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1325"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1326"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1327"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1328"></arrow.to.target><lb></lb>Tertius effectus globulorum coeleſtium eſt, quòd <lb></lb>aquae aliorumve liquorum guttas in ae<gap></gap>re, aliove liquore <lb></lb>ab iis diverſo, pendentes, reddant rotundas, ut jam in <lb></lb>Meteoris explicui a. Cùm enim iſti globuli coeleſtes <lb></lb>longè alias habeant vias in aquoe guttâ quàm in ae<gap></gap>re <lb></lb>circumjacente, ſemperque quantum poſſunt ſecundùm <lb></lb>lineas redas, vel ad redas quam-proxim accedentes, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1329"></arrow.to.target>rnoveantur: maniſeſtum eſt illos qui ſunt in ae<gap></gap>àre, ob­<lb></lb>jectu aqueae guttae minùs impediri à motibus ſuis, <lb></lb>ſecundùm lineas à redis quam-minimùm deflectentes, <lb></lb>continuandis, ſi ea ſit perfectè  ſphaerica, quàm ſi quam­<lb></lb>cunque aliam figuram fortèiatur. Si quae enim ſit pars in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1330"></arrow.to.target>ſuperficie iſtius guttae, quae ultra figuram ſphaericam  <lb></lb>promineat, majori vi globuli coeleſtes per ae&lt;25&gt;rem diſ­<lb></lb>currentes in illam impingent, quàm in caeteras, ideoque <lb></lb>ipſam verſus centrum guttae protrudent; ac ſi quae pars <lb></lb>ejus, ſuperficiei centro vicinior ſit quàm reliquae, glo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1331"></arrow.to.target>buli coeleſtes, in ipſà guttâ contenti, majori vi | eam à 
<pb pagenum="212"></pb>centro expellent ; atque ita omnes ad guttam ſphaeri­<lb></lb>cam faciendam concurrent. Et cùm angulus contin­<lb></lb>gentiae, quo ſolo linea circularis à rectà diſtat, omni <lb></lb>angulo rectilineo ſit minor, &amp; in nullâ lineâ curvâ prae­<lb></lb>terquam in circulari ſit ubique aequalis: certum eſt, 
<arrow.to.target n="marg1332"></arrow.to.target><lb></lb>lineam rectam nunquam poſſe magis aequaliter, &amp; mi­<lb></lb>nus in unoquoque ex ſuis punctis inflecti, quàm cùm <lb></lb>degenerat in circularem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1328"></margin.target>XIX. <lb></lb>De Tertio effectu : quòd <lb></lb>liquorum guttas red­<lb></lb>dat rotundas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1329"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1330"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1331"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1332"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1333"></arrow.to.target><lb></lb>Vis gravitatis à tertià iſtâ globulorum coeleſtium <lb></lb>actione non multum diſſert. Ut enim illi globuli per
<arrow.to.target n="marg1334"></arrow.to.target><lb></lb>ſolum ſuum motum, quo ſine diſcrimine quaquaverſus <lb></lb>feruntur, omnes cujuſque guttae particulas verſus ejus <lb></lb>centrum aequaliter premunt, ſicque ipſam guttam fa­<lb></lb>ciunt rotundam : ita per eundem motum, totius molis <lb></lb>terrae occurſu impediti, ne ſecundùm lineas rectas
<arrow.to.target n="marg1335"></arrow.to.target> ſe­<lb></lb>rantur, omnes ejus partes verſus medium propellunt : <lb></lb>atque in hoc gravitas corporum terreſtrium conſiſtit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1333"></margin.target>XX. <lb></lb>Explicatio ſecundae <lb></lb>actionis, quae gravi­<lb></lb>tas vocatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1334"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1335"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1336"></arrow.to.target><lb></lb>Cujus natura ut perfectè intelligatur, notandum eſt <lb></lb>primò, ſi omnia ſpatia circa Terram, quae ab ipſius <lb></lb>Terrae materiâ non occupantur, vacua eſſent, hoc eſt, 
<arrow.to.target n="marg1337"></arrow.to.target><lb></lb>ſi nihil continerent niſi corpus, quod motus aliorum <lb></lb>corporum nullà ratione impediret nec juvaret (ſic <lb></lb>enim tantùm intelligi poteſt vacui nomen), &amp; interim <lb></lb>haec terra circa ſuum axem, ſpatio viginti quatuor ho­<lb></lb>rarum, proprio motu volveretur, fore ut illae omnes
<arrow.to.target n="marg1338"></arrow.to.target><lb></lb>ejus partes, quae ſibi mutuò non eſſent valde firmiter <lb></lb>alligatae, hinc inde verſus coelum diſſilirent : eodem <lb></lb>modo, quo videre licet, dum turbo gyrat, ſi arena <lb></lb>ſupra ipſum conjiciatur, eam ſtatim ab illo recedere <lb></lb>atque in omnes partes diſpergi; &amp; ita Terra non
<arrow.to.target n="marg1339"></arrow.to.target> gra­<lb></lb>vis, ſed contrà potiùs levis eſſe dicenda. </s></p>
<pb pagenum="213"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1336"></margin.target>XXI. <lb></lb>Omnes Terrae parts, <lb></lb>ſi ſolae ſpectentur, non <lb></lb>eſſe graves, ſed leves. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1337"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1338"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1339"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1340"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem nullum ſit tale vacuum, nec Terra pro­<lb></lb>prio motu cieatur a, ſed à materiâ coeleſti, eam am­<lb></lb>biente, omneſque ejus poros pervadente, deferatur, <lb></lb>ipſa habet rationem corporis quieſcentis; materia au­<lb></lb>tem coeleſtis, quatenus tota conſentit in illum motum <lb></lb>quo Terram deſert, nullam habet vim gravitatis, nec <lb></lb>levitatis; ſed quatenus ejus partes plus habent agita­<lb></lb>tionis quàm in hoc impendant, ideoque ſemper tectas <lb></lb>occurſu à motibus ſuis ſecundùm lineas rerrae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1341"></arrow.to.target>quendis impediuntur, ſemper ab eâ quantum poſſunt <lb></lb>recedunt, &amp; in hoc earum levitas conſiſtit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1340"></margin.target>XXII. <lb></lb>In quo conſiſtat levitas <lb></lb>materioe coeleſtis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1341"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1342"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum deinde, vim quam habent ſingulae partes <lb></lb>materiae coeleſtis ad recedendum à Terrâ, ſuum effe­<lb></lb>ctum fortèiri non poſſent, niſl, dum ille aſcendunt, ali­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1343"></arrow.to.target>quas partes terreſtres in quarum locum ſuccedunt, <lb></lb>infra ſe deprimant &amp; propellant. Cùm enim omnia <lb></lb>ſpatia quae ſunt circa Terram, vel à particulis corpo­<lb></lb>rum terreſtrium, vel à materiâ coeleſti occupentur ; <lb></lb>atque omnes globuli hujus materiae cceleſtis aequalem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1344"></arrow.to.target>habeant propenſionem ad ſe ab eâ removendos, nul­<lb></lb>lam ſinguli habent vim, ad alios ſui ſimiles loco pel­<lb></lb>lendos. Sed cùm talis propenſio non ſit tanta b in par­<lb></lb>ticulis corporum terreſtrium, quoties aliquas ex ipſis <lb></lb>ſupra ſe habent, omnino in eas vim iſtam ſuam de­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1345"></arrow.to.target>bent exercere. Atque ita gravitas cujuſque corporis <lb></lb>terreſtris non propriè efficitur ab omni materiâ coeleſti <lb></lb>illud circumfluente, ſed praecisè tantùm ab eâ ipſius <lb></lb>parte, quae, ſi corpus iſtud deſcendat, in ejus locum <lb></lb>immediat aſcendit, ac proinde quae eſt illi magnitu­
<pb pagenum="214"></pb>dine planè aequalis. Sit, exempli cauſſâ, B corpus ter­<lb></lb>reſtre in medio ae<gap></gap>re exſiſtens, &amp; conſtans pluribus par­<lb></lb>ticulis tertii elementi, quàm moles | ae<gap></gap>ris ipſi aequalis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig57"></arrow.to.target>ac proinde pauciores <lb></lb>vel anguſtiores habens
<arrow.to.target n="marg1346"></arrow.to.target><lb></lb>poros, in quibus mate­<lb></lb>ria coeleſtis continea­<lb></lb>tur : manifeſtum eſt, ſi <lb></lb>hoc corpus B verſus I <lb></lb>deſcendat, molern ae<gap></gap>
<arrow.to.target n="marg1347"></arrow.to.target><lb></lb>ris ei aequalem in ejus <lb></lb>locum aſcenſuram. Et <lb></lb>quia in iſtâ mole ae<gap></gap>ris, <lb></lb>plus materiae coeleſtis <lb></lb>quàm in eo continetur, manifeſtum etiam eſt, in ipſâ
<arrow.to.target n="marg1348"></arrow.to.target><lb></lb>eſſe vim ad illud deprimendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1342"></margin.target>XXIII. <lb></lb>Quomodo partes omnes <lb></lb>Terroe, ab iſtâ mate­<lb></lb>riâ coeleſti deorſum <lb></lb>pellantur, &amp; ita fiant <lb></lb>graves. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1343"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1344"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1345"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1346"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1347"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1348"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig57"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1349"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ut hic calculus red ineatur, conſiderandum <lb></lb>eſt, in meatibus iſtius corporis B eſſe etiam aliquid <lb></lb>materiae coeleſtis, quae opponitur aequali quantitati <lb></lb>ſimilis materiae coeleſtis, quae in ae<gap></gap>ris mole
<arrow.to.target n="marg1350"></arrow.to.target> contine­<lb></lb>tur, eamque reddit otioſam; itemque in mole ae<gap></gap>ris <lb></lb>eſſe aliquas partes terreſtres, quae opponuntur to­<lb></lb>tidem aliis partibus terreſtribus corporis B, nihilque <lb></lb>in eas eſſiciunt. His autem utrimque detractis, quod <lb></lb>reliquum eſt materiae coeleſtis in iſtâ mole ae<gap></gap>ris, 
<arrow.to.target n="marg1351"></arrow.to.target><lb></lb>agere in id quod reliquum eſt partium terreſtrium <lb></lb>| in corpore B; atque in hoc uno ejus gravitatem <lb></lb>conſiſtere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1349"></margin.target>XXIV. <lb></lb>Quanta ſit in quoque <lb></lb>corpore gravitas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1350"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1351"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1352"></arrow.to.target><lb></lb>Utque nihil omittatur, advertendum etiam eſt, per <lb></lb>materiam coeleſtem non hic intelligi ſolos globulos
<arrow.to.target n="marg1353"></arrow.to.target><lb></lb>ſecundi elementi, ſed etiain materiam primi iis ad-
<pb pagenum="215"></pb>miſtam, &amp; ad ipſam quoque eſſe referendas illas par­<lb></lb>ticulas terreſtres, quae curſum ejus ſequutae, caeteris <lb></lb>celeriùs moventur, quales ſunt eae omnes quae ae<gap></gap>rem <lb></lb>componunt. Advertendum proeterea, materiam primi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1354"></arrow.to.target>elementi, caeteris paribus, majorem vim habere ad <lb></lb>corpora terreſtria deorſum pellenda, quàm globulos <lb></lb>ſecundi, quia plus habet agitationis; &amp; hos majorem, <lb></lb>quàm particulas terreſtres ae<gap></gap>ris quas ſecum movent, <lb></lb>ob ſimilem rationem. Unde ſit, ut ex ſolâ gravitate <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1355"></arrow.to.target>non facilè poſſit aeſtimari, quantum in quoque corpore <lb></lb>materiae terreſtris contineatur. Et fieri poteſt, ut quam­<lb></lb>vis, exempli cauſſâ, maſſa auri vicies plus ponderet, <lb></lb>quàm moles aquae ipſi aequalis, non tamen quadruplo <lb></lb>vel quintuplo plus materiae terreſtris contineat : tum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1356"></arrow.to.target>quia tantundem ab utrâ que ſubducendum eſt, propter <lb></lb>ae<gap></gap>rem in quo ponderantur; tum etiam, quia in ipſâ <lb></lb>aquâ, ut &amp; in omnibus aliis liquidis corporibus, prop­<lb></lb>ter ſuarum particularum motum, ineſt levitas a, reſ­<lb></lb>pectu corporum durorum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1352"></margin.target>XXV. <lb></lb>Ejus quantitatem non <lb></lb>reſpondere quantitati <lb></lb>materiae cujuſque cor­<lb></lb>poris. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1353"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1354"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1355"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1356"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1357"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1358"></arrow.to.target>Conſiderandum etiam, in omni motu eite circulum <lb></lb>corporum quae ſimul moventur, ut jam ſuprà oſten­<lb></lb>ſum eſt b, nullumque corpus à gravitate ſuâ deorſum <lb></lb>ferri, niſi eodem temporis momento aliud corpus ma­<lb></lb>gnitudine ipſi aequale, ac minùs habens gravitatis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1359"></arrow.to.target>ſurſum feratur. Unde ſit, ut in vaſe, quantumvis <lb></lb>profundo &amp; lato, inſeriores aquae alteriuſve liquoris <lb></lb>guttae, à ſuperioribus non premantur ; | nec etiam pre­<lb></lb>mantur ſingulae partes ſundi, niſi à totidem guttis, <lb></lb>quot ipſis perpendiculariter incumbunt. Nam, exem­
<pb pagenum="216"></pb>pli cauſſà, in vaſe AB C, aquae gutta I non premitur <lb></lb>ab aliis 2, 3, 4, ſupra ipſam exiſtentibus, quia ſi haec <lb></lb>deorſum ſerrentur, deberent aliae guttae, 5, 6, 7, aut <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig58"></arrow.to.target>ſimiles, in earum locum <lb></lb>aſcendere ; quae, cùm ſint
<arrow.to.target n="marg1360"></arrow.to.target><lb></lb>aequ¬è graves, illarum deſ­<lb></lb>cenſum impediunt. Hae au­<lb></lb>tem guttae 1,  2, 3, 4, junctis <lb></lb>viribus , premunt partem <lb></lb>fundi B ; quia, ſi efficiant
<arrow.to.target n="marg1361"></arrow.to.target><lb></lb>ut deſcendat, <lb></lb>deſcendent etiam ipſae, ac in earum lo­<lb></lb>cum partes ae<gap></gap>ris 8, 9, quae ſunt ipſis leviores, aſcen­<lb></lb>dent. Sed eandem vaſis partem B non plures guttae <lb></lb>premunt quàm haec 1, 2, 3, 4, vel aliae ipſis aequipol­<lb></lb>lentes; quia eo temporis momento, quo haec pars B
<arrow.to.target n="marg1362"></arrow.to.target><lb></lb>poteſt deſcendere, non plures eam ſequi poltunt. At­<lb></lb>que hinc innumera experimenta circa corporum gra­<lb></lb>vitatem vel potiùs, ſi ſic loqui licet, gravitationem, <lb></lb>quae malè philoſophantibus mira videntur, perfacile <lb></lb>eſt explicare. 
<arrow.to.target n="marg1363"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1357"></margin.target>XXVI. <lb></lb>Cur Corpora non gravitent in locis ſuis <lb></lb>naturalibus</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1358"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1359"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1360"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1361"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1362"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1363"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig58"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1364"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum denique, quamvis particulae materiae coe­<lb></lb>leſtis eodem tempore multis diverſis motibus ciean­<lb></lb>tur, omnes tamen earum actiones ita ſimul conſpirare, <lb></lb>ac tanquam in aequipondio conſiſtere a, unaſque aliis <lb></lb>opponi, ut ex hoc ſolo quòd terrae moles objectu ſuo
<arrow.to.target n="marg1365"></arrow.to.target><lb></lb>earum motibus adverſetur, quaquaverſus aequaliter <lb></lb>propendeant ad ſe ab ejus viciniâ, &amp; tanquam ab ejus <lb></lb>centro, removendas; niſi fortè aliqua exterior cauſſa b <lb></lb>diverſitatem hac in re conſtituat. Taleſque aliquot 
<pb pagenum="217"></pb>cauſſae .poſſunt excogitari ; ſed an earum effectus ſit <lb></lb>tantus, ut ſenſu deprehendatur, nondum mihi com­<lb></lb>pertum eſt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1364"></margin.target>XXVII. <lb></lb>Gravitatem corpora <lb></lb>deprimere verſus cen­<lb></lb>trum Terrae.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1365"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1366"></arrow.to.target><lb></lb>Vis luminis, quatenus à Sole ac ſtellis in omnes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1367"></arrow.to.target>coeli partes ſe diffundit, jam ſatis ſuprà ſuit expli­<lb></lb>cata a : ſupereſt tantùm ut hîc notemus, ejus radios à <lb></lb>Sole delapſos, Terrae particulas diverſimodè agitare. <lb></lb>Quippe, quamvis in ſe ſpectata, nihil aliud ſit quàm <lb></lb>preſſio quaedam, quze ſit ſecundùm lineas rectas, à <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1368"></arrow.to.target>Sole in Terram extenſas : quia tamen iſta preſſio non <lb></lb>aequaliter omnibus particulis tertii elementi, quae ſu­<lb></lb>premam terrae regionem componunt, ſed nunc unis, <lb></lb>nunc aliis, ac etiam, nunc uni ejuſdem particulae ex­<lb></lb>tremitati nunc alteri applicatur : facilè poteſt intel­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1369"></arrow.to.target>ligi, quo pacto ex ipſâ variae motiones in particulis <lb></lb>iſtis excitentur. Exempli cauſſâ, ſi AB ſit una ex par­<lb></lb>ticulis tertii elementi, ſupremam
<arrow.to.target n="fig59"></arrow.to.target><lb></lb>terrae regionem componentibus, <lb></lb>quae incumbat alteri particulae C, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1370"></arrow.to.target>atque inter ipſam &amp; Solem aliae <lb></lb>multae interjaceant, ut D, E, F : <lb></lb>hae interjacentes nunc impedient, <lb></lb>ne radii Solis G, G, premant ex­<lb></lb>tremitatem B, non autem ne pre­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1371"></arrow.to.target>mant A: ſicque extremitas A de­<lb></lb>primetur, atque allia B attolletur. <lb></lb>Et quia iſtae particulae aſſiduè ſi­<lb></lb>tum mutant, paullò pòſt opponentur radiis Solis ten­<lb></lb>dentibus verſus A, non autem aliis tendentibus verſus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1372"></arrow.to.target>B, ſicque extremitas A rurſus attolletur, &amp; B deprime­
<pb pagenum="218"></pb>tur. Quod idem in omnibus terrae particulis, ad quas <lb></lb>Solis radii per|tingunt, habet locum; &amp; ideò omnes a <lb></lb>Solis lumine agitantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1366"></margin.target>XXVIII. <lb></lb>De tertiâ actione, quae <lb></lb>eſt lumen ; quomodo <lb></lb>particulas ae<gap></gap>ris com­<lb></lb>moveat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1367"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1368"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1369"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1370"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1371"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1372"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig59"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1373"></arrow.to.target><lb></lb>Haec autem particularum terreſtrium agitatio, ſive <lb></lb>orta ſit à lumine, ſive ab aliâ quâvis cauſſâ, calor
<arrow.to.target n="marg1374"></arrow.to.target> vo­<lb></lb>catur; praeſertim cùm eſt major ſolito &amp; movet ſen­<lb></lb>ſum; caloris enim denominatio ad ſenſum tactùs re­<lb></lb>fertur. Notandumque eſt unamquamque ex particulis <lb></lb>terreſtribus ſic agitatam, perſeverare poſtea in ſuo <lb></lb>motu juxta leges naturae  a, donec ab aliquà alià cauſſâ
<arrow.to.target n="marg1375"></arrow.to.target><lb></lb>ſiſtatur ; atque ideò calorem à lumine ortum, ſemper <lb></lb>aliquamdiu poſt ſublatum lumen remanere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1373"></margin.target>XXIX. <lb></lb>De quartâ, quae eſt ca­<lb></lb>lor ; quid ſit, &amp; quo­<lb></lb>modo ſublato lumine <lb></lb>perſeveret. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1374"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1375"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1376"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum praeterea particulas terreſtres, à radiis <lb></lb>Solis ſic impulſas, alias ſibi vicinas, ad quas iſti radii <lb></lb>non perveniunt, agitare; haſque rurſus alias, &amp; ſic
<arrow.to.target n="marg1377"></arrow.to.target><lb></lb>conſequenter. Cùmque ſemper tota Terrae medietas à <lb></lb>Sole illuſtretur, tot ejuſmodi particulas ſimul commo­<lb></lb>veri, ut quamvis lumen in primâ opacâ` ſuperficie ſub­<lb></lb>ſiſtat, calor tamen ab eo genitus uſque ad intimas <lb></lb>partes mediea Terrae regionis debeat pervenire. 
<arrow.to.target n="marg1378"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1376"></margin.target>XXX. <lb></lb>Cur altiùs penetret, <lb></lb>quàm lumen. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1377"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1378"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1379"></arrow.to.target>  <lb></lb>Notandum denique iſtas particulas terreſtres, cùm <lb></lb>à ealore plus ſolito agitantur, in tam anguſto ſpatio <lb></lb>vulgò  non poſſe contineri, quàm cùm quieſcunt vel <lb></lb>minùs moventur quia figuras habent irregulares, quae <lb></lb>minùs loci occupant, cùm certo aliquo modo junctae <lb></lb>25 <lb></lb>quieſcunt, quàm cùm aſſiduo motu disjunguntur. Unde <lb></lb>ſit, ut calor omnia fere corpora terreſtria rareſaciat, <lb></lb>ſed una magis, alia minùs, pro vario ſitu &amp; figurâ par­<lb></lb>ticularum, ex quibus conſtant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1379"></margin.target>XXXI. <lb></lb>Cur corpora ferè om­<lb></lb>nia rarefaciat. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1380"></arrow.to.target><lb></lb>His variis adionibus animadverſis, ſi rurſus
<arrow.to.target n="marg1381"></arrow.to.target> confi­</s></p>
<pb pagenum="219"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1380"></margin.target>XXXII. <lb></lb>Quomodo ſuprema</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1381"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1382"></arrow.to.target><lb></lb>deremus Terram, jam primùm ad viciniam Solis acce­<lb></lb>clentem, | &amp; cujus ſuprema regio conſtat particulis <lb></lb>tertii elementi, ſibi mutuà non firmiter annexis, qui­<lb></lb>bus immiſti ſunt globuli coeleſtes, aliquantò minores <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1383"></arrow.to.target>iis, qui reperiuntur in eà cceli parte per quam tranſit, <lb></lb>vel etiam in eâ ad quam venit: facile intelligemus mi­<lb></lb>nores iſtos globulos, majuſculis qui eam circumple­<lb></lb>duntur, loca ſua relinquere, hoſque majuſculos, in illa <lb></lb>cum impetu ruentes, in multas tertii elementi parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1384"></arrow.to.target>culas impingere, pr¬àeſertim in craſſiores, ipſaſque infra <lb></lb>caeteras detrudere, juvante etiam ad hoc vi gravitatis, <lb></lb>atque ita efficere ut iſtae craſſiores infra caeteras de­<lb></lb>pulſae, figuraſque habentes irregulares &amp; varias, ar­<lb></lb>ctiùs inter ſe nectantur quàm ſuperiores, &amp; motus glo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1385"></arrow.to.target>bulorum coeleſtium interrumpant. Quo fit, ut ſuprema <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig60"></arrow.to.target><lb></lb>Terrae regio, qualis hîc exhibetur verſus A, in duo <lb></lb>corpora valde diverſa diſtinguatur, qualia exhibentur <lb></lb>versus B &amp; C: quo | rum ſuperius B eſt rarum, fluidum 
<pb pagenum="220"></pb>&amp;spellucidum, inferius autem C eſt aliquatenus den­<lb></lb>ſum, durum &amp; opacum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1382"></margin.target>Terrae regio, in duo <lb></lb>diverſa corpora fue­<lb></lb>rit primùm diviſa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1383"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1384"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1385"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig60"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1386"></arrow.to.target><lb></lb>Deinde ex eo quòd exiſtimmus corpus C à corpore <lb></lb>B diſtinctum fuiſſe per hoc ſolùm, quòd ejus partes a <lb></lb>globulis coeleftibus deorſum preſſae, ſibi invicem
<arrow.to.target n="marg1387"></arrow.to.target> ad­<lb></lb>haerent, intelligemus etiam aliud adhuc corpus, <lb></lb>quale eſt D, inter iſta duo debere poſtea generari. <lb></lb>Etenim figurae particularum tertii elementi, ex quibus <lb></lb>constant corpora B &amp; C, admodum variae ſunt, ut ſuprà <lb></lb>notatum eſt a, ipſaſque hîc in tria praecipua genera b licet
<arrow.to.target n="marg1388"></arrow.to.target><lb></lb>diſtinguere. Nempe quaedam sunt in varia quaſi brachia <lb></lb>diviſae, atque hinc inde expanſae tanquam rami arbo­<lb></lb>rum, &amp; alia id genus; atque hae ſunt potiſſmùm, quae <lb></lb>à materiâ coeleſti deorſum expulſae, ſibi mutuò adhae­<lb></lb>reſcunt, &amp; corpus C componunt. Aliae ſunt ſolidiores, 
<arrow.to.target n="marg1389"></arrow.to.target><lb></lb>figuraſque habent, non quidem omnes globi vel cubi, <lb></lb>ſed etiam cujuſlibet ruderis anguloſi; atque hae, ſi ma­<lb></lb>juſculae ſint, infra caeteras vi gravitatis deſcendunt; ſi <lb></lb>autem ſint minuſculae, manent prioribus immiſtae, oc­<lb></lb>cupantque intervalla quae ab ipſis relinquuntur. Aliae
<arrow.to.target n="marg1390"></arrow.to.target><lb></lb>denique ſunt oblongèae, ac ramis deſtitutae, inſtar ba­<lb></lb>cillorum; atque hae prioribus etiam ſe interſerunt, cùm <lb></lb>ſatis magna inter ipſas intervalla reperiunt, ſed non <lb></lb>illis facilè annectuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1386"></margin.target>XXXIII. <lb></lb>Diſtinctio particula­<lb></lb>rum terrestrium in <lb></lb>tria ſumma genera. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1387"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1388"></margin.target>1o</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1389"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1390"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1391"></arrow.to.target><lb></lb>Quibus animadverſis, rationi conſentaneum eſt ut
<arrow.to.target n="marg1392"></arrow.to.target><lb></lb>credamus, cùm primùm particulae ramoſae corporis C <lb></lb>ſibi mutuò coperunt implicari pleraſque ex oblongèis <lb></lb>fuiſſe ipſis interjectas, eaſque poſtea, dum, ramofae illae 
<pb pagenum="221"></pb>magis &amp; magis preſſae, paullatim arctiùs jungebantur, <lb></lb>ſupra ipſas aſcendiſſe verſus D, atque ibi ſimul con­<lb></lb>gregataf fuiſſe, in | corpus à duobus aliis B &amp; C valde <lb></lb>diverſum. Eàdem ratione quâ videmus in paludoſis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1393"></arrow.to.target>locis, terram calcando, aquam ex eâ exprimi, quae <lb></lb>poſtea ipſius ſuperſiciem tegit. Nec dubium etiam, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig61"></arrow.to.target><lb></lb>quin interim aliae plures ex corpore B delapſae ſint, <lb></lb>quae duorum inferiorum corporum C &amp; D molem <lb></lb>auxerunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1391"></margin.target>XXXIV. <lb></lb>Quomodo tertium cor­<lb></lb>pus inter duo priora <lb></lb>factum ſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1392"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1393"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig61"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1394"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1395"></arrow.to.target>Quamvis autem initio, non ſolae iſtae particulae ob­<lb></lb>longèoe ramoſis interjectae fuerint, ſed aliae etiam, quae <lb></lb>tanquam rudera aut ſragmenta lapidum ſolidae erant, <lb></lb>notandum tamen has ſolidiores non tam facilè ſupra <lb></lb> ramoſas aſcendiſſe, quàm illas oblongèas; vel, ſi quae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1396"></arrow.to.target>aſcenderint, facilèiùs poſtea infra ipſaſ rurſus deſcen­<lb></lb>diſſe : oblongeae enim, caeteris paribus, plus habent <lb></lb>ſuperficiei pro ratione ſuae molis atque ideò à mate­<lb></lb>rià coeleſti per meatus corporis C ſluente, faciliùs ex-
<pb pagenum="222"></pb>pelluntur: &amp; poſtquam ad D pervenerunt, | ibi tranſ­<lb></lb>verſim jacentes ſupra ſuperficiem iſtius Corporis C <lb></lb>non facilè meatibus occurrunt, per quos in ipſum <lb></lb>regredi poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1394"></margin.target>XXXV. <lb></lb>Particulas tantùm <lb></lb>unius generis in iſto <lb></lb>corpore contineri. &lt;15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1395"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1396"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1397"></arrow.to.target><lb></lb>Sic itaque multue oblongae particulae tertii elementi
<arrow.to.target n="marg1398"></arrow.to.target><lb></lb>verſus D congregatae ſunt, &amp; quamvis initio non fue­<lb></lb>rint inter ſe perfectèaequales nec ſimiles hoc tamen <lb></lb>commune habuerunt, quòd nec ſibi mutuò, nec aliis <lb></lb>tertii elementi particulis facilè poſſent adhaerere <lb></lb>quòdque à materiâ coeleſli ipſas circumfluente
<arrow.to.target n="marg1399"></arrow.to.target> move­<lb></lb>rentur; propter hanc enim proprietatem à corpore C <lb></lb>exceſſerunt, atque in D ſunt ſimul collectae; cùmque <lb></lb>ibi materia coeleſtis aſſiduè circa illas fluat, efficiatque <lb></lb>ut variis motibus cieantur, &amp;, unae in aliarum loca <lb></lb>tranſmigrent, ſucceſſu temporis ſieri debuerunt laeves <lb></lb>15 <lb></lb>&amp;steretes, &amp; quam-proximè inter ſe aequales, atque ad <lb></lb>duas tantùm ſpecies reduci. Nempe, quae ſuerunt ſatis <lb></lb>tenues, ut ab illo ſolo impetu, quo à materiâ coeleſti <lb></lb>agebantur, flecti poſſent, circa alias paullò craſſiores, <lb></lb>quae ſic flecti non poterant, convolutae, ipſas ſecum
<arrow.to.target n="marg1400"></arrow.to.target><lb></lb>detulerunt. Atque hae duae particularum ſpecies, flexi­<lb></lb>lium ſcilicet atque inflexilium, ſic junctae faciliùs per­<lb></lb>ſeveràrunt in ſuo motu, quàm ſolae flexiles, vel ſolae <lb></lb>inflexiles potuiſſent: unde factum eſt, ut ambae in cor­<lb></lb>pore D remanſerint; atque etiam ut illae quae initio <lb></lb>circa alias flecti potuerunt, poſtea ſucceſſu temporis, <lb></lb>aſſiduo uſu ſe inflectendi, magis &amp; magis flexiles red­<lb></lb>derentur fierentque inſtar anguillarum aut brevium <lb></lb>ſuniculorum alias autem, cùm nunquam flecterentur, <lb></lb>ſi quam ante `flexilitatem habuerint, eam paullatim
<arrow.to.target n="marg1401"></arrow.to.target><lb></lb>amitterent, ac telorum inſtar rigidae manerent. </s></p>
<pb pagenum="223"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1397"></margin.target>15 XXXV. <lb></lb>Duas tantùm in eo eſſe <lb></lb>ſpecies iſtarum parti­<lb></lb>cularum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1398"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1399"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1400"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1401"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1402"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea putandum eſt corpus D priùs diſtingui <lb></lb>xxxvii. <lb></lb>coe|piſſe à duobus aliis B &amp; C, quàm haec duo perfectè <lb></lb>formata eſſent, hoc eſt, priuſquam C eſſet tam durum, <lb></lb>ut non ampliùs poſſent ejus particulae arctiùs con­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1403"></arrow.to.target>necti, &amp; inferiùs expelli à motu materiae coeleſtis, ac <lb></lb>priuſquam particulae corporis B ita eſſent omnes or­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig62"></arrow.to.target><lb></lb>dinatae, ut iſti materiae coeleſti faciles &amp; aequales vias <lb></lb>undique circa ſe praeberent: ideòque poſtea multas <lb></lb>particulas tertii elementi fuiſſe adhuc à corpore B ver­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1404"></arrow.to.target>ſus C expulſas. Atque hae particulae, ſi ſolidiores fue­<lb></lb>rint iis quae congregatae erant in D, infra ipſas deſ­<lb></lb>cendentes corpori C ſe adjunxerunt, ac pro diverſâ <lb></lb>ratione ſuarum figurarum, vel in ejus ſuperficie man­<lb></lb>ſerunt, vel infra ipſam penetrârunt: ſicque hoc unum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1405"></arrow.to.target>corpus C in plura alia diviſum eſt; ac etiam fortè in <lb></lb>aliquâ ſuà regione totum fluidum evaſit, iis particulis <lb></lb>ibi congregatis, quarum figurae impediebant ne ſibi 
<pb pagenum="224"></pb>| mutuò facilè adharerent. Sed omnia hîc explicari <lb></lb>non poſſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1402"></margin.target>XXXVII. <lb></lb>Quomodo inſimum cor­<lb></lb>pus C, in plura alia  <lb></lb>fuerit diviſum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1403"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1404"></margin.target>1o</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1405"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig62"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1406"></arrow.to.target><lb></lb>Ubi auteni etiam particulae, minùs ſolidae iis quae <lb></lb>corpus D componebant ex B deorſum lapſoe ſunt, <lb></lb>haeſerunt in ſuperficie hujus corporis D; ac quia
<arrow.to.target n="marg1407"></arrow.to.target> ple­<lb></lb>raeque ex ipſis ſuerunt ramoſae, paullatim ſibi mutuò <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig63"></arrow.to.target><lb></lb>annexae, corpus durum E, à duobus B &amp; D, quae ſunt <lb></lb>fluida, valde diverſum, compoſuerunt. Atque hoc cor­<lb></lb>pus E initio admodùm tenue erat, inſlar cruſtae vel <lb></lb>corticis ſuperficiem corporis D contegentis : ſed cum
<arrow.to.target n="marg1408"></arrow.to.target><lb></lb>tempore craſſius evaſit, novis particulis ex corpore B <lb></lb>ſe illi adjungentibus; nec non etiam ex D, quia, cùm <lb></lb>reliquis ejuſdem corporis D plan ſimiles non eſſent, <lb></lb>motu globulorum coeleſlium expellebantur, ut mox <lb></lb>dicam. Et quia iſtae particulae aliter diſponebantur, in
<arrow.to.target n="marg1409"></arrow.to.target><lb></lb>iis partibus terrae ubi dies erat vel aeftas, quàm in 
<pb pagenum="225"></pb>iis ubi erat nox vel hyems, propter diverſas actiones <lb></lb>luminis &amp; caloris, quod huic corpori accedebat in unâ <lb></lb>die, vel in unâ aeſtate, aliquo modo diſtinguebatur ab <lb></lb>eo, quod eidem accedebat&#039;in die vel aeſtate ſequenti; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1410"></arrow.to.target>ſicque ex variis quaſi cruſtis vel corticibus, ſibi mutuò  <lb></lb>ſuperinductis, fuit conflatum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1406"></margin.target>XXXVIII. <lb></lb>De formatione alterius <lb></lb>quarti corporis ſu­<lb></lb>pra tertium. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1407"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1408"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1409"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1410"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig63"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1411"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem non longèo tempore opus fuit, ut Terrae <lb></lb>ſuprema regio A in duo corpora B &amp; C diſtingueretur; <lb></lb>nec etiam ut multae particulae oblongae coacervaren ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1412"></arrow.to.target>tur verſus D; nec denique, ut prima interior cruſta <lb></lb>corporis E formaretur. Sed non niſi ſpatio plurium <lb></lb>annorum particulae corporis D ad duas ſpecies paullò <lb></lb>antè deſcriptas a reduci, atque omnes cruſtae corporis E <lb></lb>formari potuerunt. Neque enim initio ratio fuit, cur <lb></lb>particulae quae confluebant verſus D, non eſſent unae <lb></lb>aliis paullà craſſiores &amp; longèiores, | nec etiam cur <lb></lb>eſſent plane laeves &amp; teretes, ſed aliquid adhuc ſcabri­<lb></lb>tiei habere potuerint, quamvis non tantum haberent, <lb></lb>ut ideò ramoſis annecterentur; potueruntque etiam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1413"></arrow.to.target>ſecundùm longèitudinem planae eſſe vel anguloſae, ac <lb></lb>craſſiores in unà extremitate quàm in alterâ. Cùm au­<lb></lb>tem ſibi mutuò non adhaererent ideòque materia coe­<lb></lb>leſtis aſſiduè circumfluens vim haberet ipſas movendi, <lb></lb>pleraeque paullatim mutuo attritu laeves &amp; teretes <lb></lb>evaſerunt, atque inter ſe aequales &amp; ſecundùm longèi­<lb></lb>tudinem aequaliter craſſae; propterea quòd per eaſdem <lb></lb>vias tranſibant, &amp; alias in aliarum loca ſuccedebant, <lb></lb>quae loca non poterant majores recipere, nec à mino­<lb></lb>ribus tota impleri. Sed pleraeque etiam, cùm ad com­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1414"></arrow.to.target>munem aliarum normam reduci non poſſent, paulla­
<pb pagenum="226"></pb>tim motu globulorum coeleſtium ex hoc corpore D <lb></lb>ejectae ſunt; &amp; harum quidem nonnullae ſe corpori C <lb></lb>adjunxerunt, ſed maxima pars ſurſum aſcendit verſus <lb></lb>E &amp; B, materiamque augendo corpori E ſubminiſtravit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1411"></margin.target>XXXIX. <lb></lb>De hujus quarti corpo­<lb></lb>ris accretione, &amp; ter­<lb></lb>tii expurgatione. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1412"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1413"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1414"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1415"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe tempore diei &amp; aeſtatis, cùm Sol unam
<arrow.to.target n="marg1416"></arrow.to.target> me­<lb></lb>dietatem corporis D vi luminis &amp; caloris rarefaciebat, <lb></lb>non poterat omnis materia iſtius medietatis inter duo <lb></lb>corpora vicina C &amp; E contineri; neque haec corpora <lb></lb>vicina, quae dura erant, locis expellere, atque ideò ple­<lb></lb>raeque ejus materiae particulae per poros corporis E
<arrow.to.target n="marg1417"></arrow.to.target><lb></lb>verſus B aſcendebant, quae deinde tempore noctis &amp; <lb></lb>hyemis, ceſſante iſta rarefactione, ob gravitatem ſuam <lb></lb>rurſus deſcendebant. Multae autem cauſſae erant, prop­<lb></lb>ter quas particulae tertii elementi, quae ſic ex corpore <lb></lb>D egrediebantur, non poterant omnes poſtea in illud
<arrow.to.target n="marg1418"></arrow.to.target><lb></lb>reverti. Nam majore impetu exibant, quàm redibant; <lb></lb>quia major eſt vis dilatationis à calore orta, quàm gra­<lb></lb>vitatis. Et idcirco multae per anguſtos meatus corpo­<lb></lb>ris E ſibi viam faciebant ad aſcendendum, quae poſtea <lb></lb>nullam invenientes ad revertendum, in ejus ſuperficie
<arrow.to.target n="marg1419"></arrow.to.target><lb></lb>conſiſtebant; ac etiam nonnullae, meatibus iſtis im­<lb></lb>pactae, ulteriùs aſcendere non valentes, aliis deſcenſu­<lb></lb>ris vias occludebant. Praeterea quaecunque caeteris <lb></lb>errant tenuiores, &amp; à figurâ laevi &amp; tereti magis diſta­<lb></lb>bant, ſolo globulorum coeleſtium motu extra corpus
<arrow.to.target n="marg1420"></arrow.to.target><lb></lb>D pellebantur, ideòque primae ſe offerebant ad aſcen­<lb></lb>dendum verſus E &amp; B ; atque horum corporum particu­<lb></lb>lis occurrendo, non rarò figuras ſuas mutabant, &amp; vel <lb></lb>illis adhaerebant, vel ſaltem deſinebant aptae eſſe ad re­<lb></lb>vertendum verſus D. Unde ſequi debuit poſt multos
<arrow.to.target n="marg1421"></arrow.to.target><lb></lb>dies &amp; annos, ut magna pars hujus corporis D eſſet ab-
<pb pagenum="227"></pb>ſumpta, &amp; nullae ampliùs in eo particulae reperirentur, <lb></lb>niſi duarum ſpecierum antèdeſcriptarum a, etiam <lb></lb>ut corpus E eſſet ſatis denſum &amp; craſſum, quia ferè <lb></lb>omnes particulae quae ex D recefferant, vel ejus poris <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1422"></arrow.to.target>impactae denſius illud eſſecerant, vel occurſu particu­<lb></lb>larum corporis B mutatae, illiſque an | nexae, verſus E <lb></lb>relapſae erant, ſicque craſſitiem ejus auxerant; ac de­<lb></lb>nique ut ſpatium ſatis amplum F, inter D &amp; ſ relinque­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig64"></arrow.to.target><lb></lb>retur; quod non alià materiâ potuit impleri, quam eâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1423"></arrow.to.target>ex quâ conflatur corpus B; cujus ſcilicet particulae <lb></lb>tenuiſſimae per meatus corporis E facilè tranſierunt in <lb></lb>loca quae ab aliis paullò craſſioribus ex D exeuntibus <lb></lb>relinquebantur.* </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1415"></margin.target>XL. <lb></lb>Quomodo hoc tertiùm <lb></lb>corpus fuerit mole <lb></lb>imminutum, &amp; ſpa­<lb></lb>tium aliquod inter ſe <lb></lb>&amp;squartum relique­<lb></lb>rit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1416"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1417"></margin.target>1o</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1418"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1419"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1420"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1421"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1422"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1423"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig64"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1424"></arrow.to.target><lb></lb>Ita corpus E, quamvis gravius &amp; denſius quàm F, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1425"></arrow.to.target><lb></lb>ac fortè etiam quàm D, aliquandiu tamen ob ſuam <lb></lb>duritiem, fornicis inſtar, ſupra D &amp; ſ ſuſpenſum man­<lb></lb>ſit. Sed notandum eſt ipſum, cùm primùm formari <lb></lb>coepit, meatus habuiſſe quam-plurimos, ad menſuram <lb></lb>corporis D excavatos. Cùm enim ejus ſuperficiei tunc <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1426"></arrow.to.target>incumberet, non poterat non proebere tranſitum iſtis 
<pb pagenum="228"></pb>particulis quae quotidie, vi caloris motae , interdiu <lb></lb>verſus B aſcendebant, ac noctu rurſus deſcendebant, <lb></lb>ſemperque ſe mutuò conſequentes, iſtos meatus im­<lb></lb>plebant. Cùm autem poſtea, corpore D mole imminuto, <lb></lb>non ampliùs ejus particulae omnes meatus corporis E
<arrow.to.target n="marg1427"></arrow.to.target><lb></lb>occupârunt, aliae minores particulae, ex B venientes, in <lb></lb>earum loca ſucceſſerunt; cùmque hae iſtos meatus <lb></lb>corporis E non ſatis implerent, &amp; vacuum in naturâ <lb></lb>non detur, materia coeleſtis, quâ ſolà omnia exigua in­<lb></lb>tervalla, quae circa particulas corporum terreſtrium
<arrow.to.target n="marg1428"></arrow.to.target><lb></lb>reperiuntur, impleri poſſunt, in illos ruens, eorum <lb></lb>figuras immutabat, impetumque faciebat ad quoſdam <lb></lb>ita diducendos, ut hoc ipſo alii vicini anguſtiores red­<lb></lb>derentur. Unde facilè contingebat, ut, quibuſdam par­<lb></lb>tibus corporis E à ſe mutuò disjunctis, in eo fierent
<arrow.to.target n="marg1429"></arrow.to.target><lb></lb>fiſſurae, quae poſtea ſucceſſu temporis majores &amp; ma­<lb></lb>jores evaſerunt. Eâ dem plane?  ratione, quâ videmus <lb></lb>aeſtate in terrâ multas rimas | aperiri, dum à Sole ſicca­<lb></lb>tur, eamque magis &amp; magis hiare quà diutiùs ſiccitas <lb></lb>perſeverat. 
<arrow.to.target n="marg1430"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1424"></margin.target>XLI. <lb></lb>Quomodo multae fiſſu­<lb></lb>rae in quarto factae <lb></lb>ſint15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1425"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1426"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1427"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1428"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1429"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1430"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1431"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem multae tales rimae eſſent in corpore E, <lb></lb>atque ipſae ſemper augerentur, tandem ejus partes tam <lb></lb>parum ſibi mutuò adhaeſerunt, ut non ampliùs in mo­<lb></lb>dum fornicis inter F &amp; B poltet ſuſtineri, &amp; ideò totum <lb></lb>confractum, in ſuperficiem corporis C gravitate ſuâ
<arrow.to.target n="marg1432"></arrow.to.target><lb></lb>delapſum eſt. Cùmque haec ſuperficies ſatis lata non <lb></lb>eſſet, ad omnia | illius ſragmenta ſibi mutuò adjacen­<lb></lb>tia, &amp; ſitum quem prius habuerant ſervantia, recipien­<lb></lb>da, quaedam ex ipſis in latus inclinari atque una in <lb></lb>alia recumbere debuerunt. Nempe, ſi ex. gr. in eo
<arrow.to.target n="marg1433"></arrow.to.target><lb></lb>tractu corporis E, quem haec figura repraeſentat, praeci-
<pb pagenum="229"></pb>puae ſiſſurae ita fuerint diſpoſitae in locis 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, <lb></lb>ut duo ſragmenta 2 3 &amp; 67 paullò priùs quàm reliqua <lb></lb>coeperint delabi; &amp; aliorum quatuor ſragmentorum <lb></lb>extremitates 2, 3, 5, &amp; 6 priùs quàm oppoſitae I, 4 &amp; v; <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig65"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="fig66"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1434"></arrow.to.target>itemque extremitas 5  fragmenti 45 aliquantò prius <lb></lb>delapſa ſit, quàm extremitas v ſragmenti v6: non du­<lb></lb>bium eſt, quin ipſa jam debeant eo modo eſſe diſpoſita, <lb></lb>ſupra ſuperficiem corporis C, quo hîc depicta ſunt; ita <lb></lb>ſcilicet, ut fragmenta 23 &amp; 67 proximè jungantur cor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1435"></arrow.to.target>pori C, alia autem quatuor in latus ſint reclinata, &amp; <lb></lb>una in alia recumbant, &amp;c. </s></p>
<pb pagenum="230"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1431"></margin.target>XLII. <lb></lb>Quomodo ipſum in va­<lb></lb>rias partes ſit con­<lb></lb>fractum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1432"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1433"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1434"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1435"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig65"></figure>
<figure id="fig66"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1436"></arrow.to.target><lb></lb>Nec dubium etiam, quin corpus D, quod fluidum <lb></lb>eſt &amp; minùs grave quàm fragmenta corporis E, occupet <lb></lb>quidem, quantum poteſt, inferiores omnes cavitates <lb></lb>ſub iſtis fragmentis relictas, nec non | eorum rimas &amp; <lb></lb>meatus; ſed praeterea etiam, quia totum in illis
<arrow.to.target n="marg1437"></arrow.to.target> conti­<lb></lb>neri non poteſt, quin ſupra inſeriora ex iſtis fragmen­<lb></lb>tis, ut 23 &amp; 67, aſcendat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1436"></margin.target>XLIII. <lb></lb>Quomodo tertium cor­<lb></lb>pus ſupra quartum <lb></lb>ex parte aſcenderit, <lb></lb>&amp;sex parte infra re­<lb></lb>manſerit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1437"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1438"></arrow.to.target><lb></lb>Jamque ſi conſideremus, hîc per corpus B &amp; F ae<gap></gap>rem <lb></lb>intelligi; per C, quandam terrae cruſtam interiorem <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig67"></arrow.to.target><lb></lb>craſſiſſimam, ex quâ metalla oriuntur; per D, aquam; 
<arrow.to.target n="marg1439"></arrow.to.target><lb></lb>ac denique per corpus E, terram exteriorem, quae ex <lb></lb>lapidibus, argillâ, arenà &amp; limo eſt conſtata : facilè <lb></lb>etiam per aquam, ſupra ſragmenta 23 &amp; 67 eminen­<lb></lb>tem, maria; per alia ſragmenta molliter tantùm incli­<lb></lb>nata, &amp; nullis aquis teda, ut 89, &amp; vx, camporum
<arrow.to.target n="marg1440"></arrow.to.target> pla­<lb></lb>nities; ac per alia magis erecta, ut 12 &amp; 94 v, montes <lb></lb>intelligemus. Et denique adverte|mus, cùm fragmenta <lb></lb>iſta vi propriae gravitatis hoc pacto delapſa ſunt, eo­<lb></lb>rum extremitates, ſibi mutuò fortiter alliſas, in alia <lb></lb>multa minora fragmenta diſſiluiſſe, quae ſaxa in
<arrow.to.target n="marg1441"></arrow.to.target> qui­<lb></lb>buſdam litoribus maris, ut in I, &amp; multiplicia montium 
<pb pagenum="231"></pb>juga, partim altiſſima ut in 4, partim remiſſiora ut in <lb></lb>9 &amp; v, ac etiam ſcopulos in mari, ut in 3 &amp; 6, compo­<lb></lb>ſuerunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1438"></margin.target>XLIV. <lb></lb>Inde in ſuperficie Ter­<lb></lb>roe ortos eſſe montes, <lb></lb>campos, maria, &amp;c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1439"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1440"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1441"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig67"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1442"></arrow.to.target><lb></lb>Quoae ſit ae*ris natura <lb></lb>Atque intimee horum omnium naturae ex jam dictis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1443"></arrow.to.target>erui poſſunt. Nam primò ex iis cognoſcimus, </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1442"></margin.target> XLV. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1443"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>ae<gap></gap>rem <lb></lb>nihil aliud eſſe debere, qu&#039;am congeriem particularum <lb></lb>tertii elementi, tam tenuium &amp; à ſe mutuò disjuncta­<lb></lb>rum, ut quibuſlibet motibus globulorum coeleſtium <lb></lb>obſequantur; ideòque illum eſſe corpus valde rarum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1444"></arrow.to.target>fluidum &amp; pellucidum, &amp; ex minutiis cujuſlibet figu­<lb></lb>rae poſſe componi. Quippe, niſi ejus particulae à ſe <lb></lb>mutuò eſſent planè disjunctae, jamdudum adhaeſiſſent <lb></lb>corpori E; cùmque disjunctae ſint, unaquaeque movetur <lb></lb>independenter à vicinis, occupatque totam illam exi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1445"></arrow.to.target>guam ſphaeram, quam ad motum circularem circa pro­<lb></lb>prium ſuum centrum requirit,  &amp; ex eâ vicinas omnes <lb></lb>expellit. Quamobremnihil refert, cujuſnam ſint figurae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1444"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1445"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1446"></arrow.to.target><lb></lb>Ae<gap></gap>r autem frigore facilè denſatur, &amp; rarefit calore <lb></lb>cùm enim ejus particulae ferè omnes ſint flexiles, in­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1447"></arrow.to.target>ſtar mollium plumularum, vel tenuium funiculorum, <lb></lb>quò celeriùs aguntur, eò latiùs ſe extendunt, &amp; idcirco <lb></lb>majorem ſpatii ſphaeram ad motum ſuum requirunt; <lb></lb>atque notum eſt ex dictis a, per calorem nihil hîc aliud <lb></lb>quàm accelerationem motûs in iſtis particulis, &amp; per <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1448"></arrow.to.target>frigus ejuſdem imminutionem debere intelligi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1446"></margin.target>XLVI. <lb></lb>Cur facilièrarefiat &amp; <lb></lb>denſetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1447"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1448"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1449"></arrow.to.target><lb></lb>Denique ae<gap></gap>er, in vaſe aliquo violenter compreſſus, <lb></lb>vim habet reſiliendi, ac per ampliorem locum ſe proti­<lb></lb>nus extendendi. Unde fiunt machinae, quae ope ſolius <lb></lb>ae<gap></gap>ris, aquas ſurſum verſus, inſtar fontium; &amp; aliae quae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1450"></arrow.to.target>tela cum magno impetu, arcuum inſtar, jaculantur. 
<pb pagenum="233"></pb>ſupereſt alius regularis ejus rnotus, quo bis in die ſin­<lb></lb>gulis in locis attollitur &amp; deprimitur, interimque ſem­<lb></lb>per ab Oriente in Occidentem fluit. Ad cujus rnotûs  <lb></lb>cauſſam explicandam, ponamus nobis ob oculos exi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1451"></arrow.to.target>guum illum coeli vorticem, qui Terram pro centro <lb></lb>habet, quique cum illâ &amp; cum Lunâ in maiori vortice <lb></lb>circa Solem fertur. Sitque A B C D ille exiguus vortex a; <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig68"></arrow.to.target><lb></lb>EFGH Terra; 1234 ſuperficies maris, à quo, majoris <lb></lb>perſpicuitatis cauſſâ, Terram ubique tegi ſupponimus; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1452"></arrow.to.target>&amp;s5678 ſuperficies ae<gap></gap>ris mare ambientis. Jamque con­<lb></lb>ſideremus, ſi nulla in iſto vortice Luna eſſet, punctum <lb></lb>T, quòd eſt centrum Terrae, fore in puncto M, quòd <lb></lb>eſt vorticis centrum; ſed Lunâ √á exſiſtente verſus B, 
<pb pagenum="234"></pb>hoc centrum T eſſe debere inter M &amp; D : quia, cùm <lb></lb>materia coeleſtis hujus vorticis aliquantò celeriùs mo­<lb></lb>veatur quàm Luna vel Terra, quas ſecum deſert, niſi <lb></lb>punctum T aliquanto magis diſtaret à B quàm à D, <lb></lb>Lunae praeſentia impediret, ne illa tam liberè fluere
<arrow.to.target n="marg1453"></arrow.to.target><lb></lb>poſſet inter B &amp; T, quàm inter T &amp; D; cùmque locus <lb></lb>Terrae in iſto vortice non determinetur, niſi ab aequa­<lb></lb>litate virium materiae coeleſtis eam circumfluentis, <lb></lb>evidens eſt ipſam idcirco nonnihil accedere debere <lb></lb>verſus D. Atque eodem modo, cùm Lunâ erit in
<arrow.to.target n="marg1454"></arrow.to.target> C,Ter­<lb></lb>rae centrum eſſe debebit inter M &amp; A : ſicque ſemper <lb></lb>Terra nonnihil à Lunâ recedit. Praeterea, quoniam hoc <lb></lb>pacto, ex eo quòd Luna ſit verſus B, non modò ſpatium <lb></lb>per quòd materia coeleſtis fluit inter B &amp; T, ſed etiam <lb></lb>illud per quòd fluit inter T &amp; D, redditur anguſtius : 
<arrow.to.target n="marg1455"></arrow.to.target><lb></lb>inde ſequitur iſtam materiam coeleſtem ibi celeriùs <lb></lb>fluere, atque ideò magis premere, tum ſuperficiem ae<gap></gap>ris <lb></lb>in 6 &amp; 8 tum ſuperficiem aquae in 2 &amp; 4, quàm ſi Luna <lb></lb>non eſſet in vorticis diametro BD; cùmque corpora <lb></lb>ae<gap></gap>ris &amp; aquae ſint fluida, &amp; facilè preſſioni iſti
<arrow.to.target n="marg1456"></arrow.to.target> ob|ſe­<lb></lb>quantur, ipſa minùs alta eſſe debere ſupra Terrae partes <lb></lb>F &amp; H, quàm ſi Luna eſſet extra hanc diametrum BD; <lb></lb>ac è contrà eſſe altiora verſus G &amp; E, adeò ut ſuperfi­<lb></lb>cies aquae 1, 3, &amp; ae<gap></gap>ris 5, 7, ibi protuberent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1449"></margin.target>XLVII. <lb></lb>De violentâ ejus com­<lb></lb>preſſione in quibuſ­<lb></lb>dam machinis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1450"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1451"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1452"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1453"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1454"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1455"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1456"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig68"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1457"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò, quia pars Terrae quae nunc eſt in F, è
<arrow.to.target n="marg1458"></arrow.to.target> re­<lb></lb>gione puncti B, ubi mare eſt quam-minimè altum, <lb></lb>poſt ſex horas erit in G, e regione pun`cti C, ubi eſt al­<lb></lb>tiſſimum &amp; poſt ſex alias horas in H, e regione puncti <lb></lb>D, atque ita conſequenter; vel potiùs, quia Luna etiam <lb></lb>interim nonnihil progreditur à B verſus C, utpote quae
<arrow.to.target n="marg1459"></arrow.to.target><lb></lb>menſis ſpatio circulun ABCD percurrit, pars Terrae 
<pb pagenum="235"></pb>quae nunc eſt in `F, regione corporis Lunae, poſt ſex <lb></lb>horas cum 12 minutis, praeterpropter, erit ultra pun­<lb></lb>ctum G, in eâ diametro vorticis ABCD, quae illam  <lb></lb>ejuſdem vorticis diametrum, in quâ tunc Luna erit, ad <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1460"></arrow.to.target>angulos rectos interſecat; tuncque aqua erit ibi altiſſi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig69"></arrow.to.target><lb></lb>ma; &amp; poſt ſex alias horas cum duodecim minutis, erit  <lb></lb>ultra punctum H, in loco ubi aqua erit quamminimè <lb></lb>alta, &amp;c. Unde clarè intelligitur aquam maris, ſingulis <lb></lb>duodecim hotis cum 24 minutis, in uno &amp; eodem loco <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1461"></arrow.to.target>fluere ac refluere debere a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1457"></margin.target>L. <lb></lb>Cur aqua horis 6 1/5<gap></gap>aſ­<lb></lb>cendat.  &amp; horis 6 1/5<gap></gap><lb></lb>deſcendat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1458"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1459"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1460"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1461"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig69"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1462"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum eſt nunc vorticem ABCD non eſſe ac­<lb></lb>curatè rotundum, ſed eam ejus diametrum, in quâ 
<pb pagenum="236"></pb>Luna verſatur cùm eſt nova vel plena, breviorem eſſe <lb></lb>illâ quae ipſam ſecat ad angulos rectos, ut in ſuperiore <lb></lb>parte oſtenſum eſt a; unde ſequitur fluxus &amp; refluxus <lb></lb>maris debere eſſe majores, cùm Luna nova eſt vel <lb></lb>plena, quàm in temporibus intermediis b. 
<arrow.to.target n="marg1463"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1462"></margin.target>LI. <lb></lb>Cur aeſtus maris ſint <lb></lb>majores, cùm Luna <lb></lb>plena eſt vel nova. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1463"></margin.target>5</s></p>
<figure></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1464"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum etiam, Lunam ſemper e¬§¬§e in planèo <lb></lb>Eclipticae vicino, Terram autem motu diurno ſecun­<lb></lb>dùm planèum aequatoris converti; quae duo planèa in <lb></lb>aequinoctiis ſe interſecant, in ſolſtitiis autem multùm <lb></lb>ab invicem diſtant : unde ſequitur, maximos aeſtus. 
<arrow.to.target n="marg1465"></arrow.to.target><lb></lb>maris eſſe debere circa initia Veris &amp; Autumni. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1464"></margin.target>LII. <lb></lb>Cur in aequinoctiis ſint <lb></lb>maximi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1465"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1466"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea notandum eſt, dum Terra fertur ab E per 
<pb pagenum="237"></pb>
<arrow.to.target n="marg1467"></arrow.to.target><lb></lb>F verſus G, ſive ab Occidente in Orientem, aquae tu­<lb></lb>morem 412, itemque ae<gap></gap>ris tumorem 856, qui nunc <lb></lb>parti Terrae E incumbunt, paullatim ad alias ejus par­<lb></lb>tes magis Occidentales migrare; ita ut post sex horas <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1468"></arrow.to.target>incumbant parti Terrae H, &amp; post horas duodecim <lb></lb>parti Terrae G. Idemque etiam de tumoribus aquae &amp; <lb></lb>ae<gap></gap>ris 234 &amp; 678 eſt intelligendum, Unde fit, ut aqua <lb></lb>&amp;sae<gap></gap>r ab Orientalibus Terrae partibus, in ejuſdem par­<lb></lb>tes Occidentales fluxu continuo ferantur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1466"></margin.target>LIII. <lb></lb>Cur ae<gap></gap>r &amp; aqua ſemper</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1467"></margin.target>ab Oriente ad Occi­<lb></lb>dentem fluant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1468"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1469"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1470"></arrow.to.target>| Qui fluxus, licèt non admodùm celer, manifeſtè <lb></lb>tamen deprehenditur ex eo quòd magnae navigationes <lb></lb>ſint multò tardiores &amp; difficiliores verſus partes <lb></lb>Orientales quàm Occidentales ; &amp; quòd in qui­<lb></lb>buſdam maris anguſtiis, aqua ſemper fluat verſus oc­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1471"></arrow.to.target>caſum ; &amp; denique quòd, caeteris paribus, eae regiones <lb></lb>quae mare habent in Oriente, ut Braſilia, non tantùm <lb></lb>Solis calorem sentiant, quàm eae quae longos terrae <lb></lb>tractus habent ad Orientem &amp; mare ad Occidentem, <lb></lb>ut Guinea; quoniam ae<gap></gap>r qui à mari venit, frigidior eſt,  <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1472"></arrow.to.target> quàm qui à Terrâ. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1469"></margin.target>LIV. <lb></lb>Cur in eâdem poli al­<lb></lb>titudine, regiones <lb></lb>quae mare habent ad <lb></lb>Orientem, ſint aliis <lb></lb>magis temperatae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1470"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1471"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1472"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1473"></arrow.to.target><lb></lb>Notandum denique, totam quidem Terram mari <lb></lb>non tegi, ut paullò antè aſſumpſimus b; ſed tamen, quia <lb></lb>Oceanus per omnem ejus ambitum ſe diffundit, idem <lb></lb>de illo, quantum ad generalem aquarum motum, eſſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1474"></arrow.to.target> intelligendum, ac ſi totam involveret. Lacus autem &amp; <lb></lb>ſtagna, quorum aquae ab Oceano ſunt disjunctae, nul­<lb></lb>los ejuſmodi motus patiuntur : quia eorum ſuperficies <lb></lb>tam latae non ſunt, ut multò magis in unâ parte quàm <lb></lb>in aliâ, ob Lunae praeſentiam, à materiâ coeleſti pre­
<pb pagenum="238"></pb>mantur. Atque propter inqualitatem ſinuum &amp; an­<lb></lb>fractuum, quibus cingitur Oceanus, ejus aquarum <lb></lb>incrementa &amp; decrementa diverſis horis ad diverſa <lb></lb>litora perveniunt, unde innumerae eorum varietates <lb></lb>oriuntur. 
<arrow.to.target n="marg1475"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1473"></margin.target>LV. <lb></lb>Cur nullus ſit fluxus <lb></lb>nec refluxus in lacu­<lb></lb>bus &amp; ſtagnis : aut <lb></lb>cur in variis litori­<lb></lb>bus variis horis fiat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1474"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1475"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1476"></arrow.to.target><lb></lb>Quarum omnium varietatum cauſae particulares de­<lb></lb>duci poterunt ex dictis a, ſi conſideremus aquas Oceani, <lb></lb>cùm Luna nova eſt vel plena, in locis à litoribus re­<lb></lb>motis verſus Eclipticam &amp; AEquatorem horâ ſextâ, tam­<lb></lb>matutinâ quàm veſpertinâ, eſſe altiſſimas, &amp; ideò
<arrow.to.target n="marg1477"></arrow.to.target> ver­<lb></lb>ſus litora fluere; horà autem duodecimà, eſſe maximè <lb></lb>depreſſas, &amp; ideò à litoribus ad illa loca refluere : ac <lb></lb>prout litora ſunt vicina  vel remota, prout aquae ad <lb></lb>ipſa tendunt per vias magis rectas vel obliquas, latas <lb></lb>vel anguſtas, profundas vel vadoſas ad ipſa citiùs aut
<arrow.to.target n="marg1478"></arrow.to.target><lb></lb>tardiùs, &amp; in majore aut minore copiâ deferri. Ac <lb></lb>etiam, propter admodùm varios &amp; inaequales eorum <lb></lb>anfractus, ſaepe contingere ut aquae verſus unum lit­<lb></lb>tus tendentes, iis quae ab alio litore veniunt occur­<lb></lb>rant, utque ita earum curſus diverſimodè mutetur. Ac
<arrow.to.target n="marg1479"></arrow.to.target><lb></lb>denique varios ventos, &amp; quorum nonnulli quibuſ­<lb></lb>dam in locis ordinarii ſunt, iſtas aquas diverſis mo­<lb></lb>dis impellere. Nihil enim puto ullibi obſervari circa <lb></lb>fluxum &amp; refluxum maris, cujus cauſſa in his paucis <lb></lb>non contineantur. 
<arrow.to.target n="marg1480"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1476"></margin.target>LVI. <lb></lb>Quomodo ejus cauſſae, <lb></lb>partictilares, in ſin­<lb></lb>gulis litorius ſint <lb></lb>inveſtigandae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1477"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1478"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1479"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1480"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1481"></arrow.to.target><lb></lb>Circa terram interiorem C, notare licet eam con­<lb></lb>ſtare particulis cujuſvis figurae, ac tam craſſis, ut glo­<lb></lb>buli ſecundi elementi ordinario ſuo motu eas ſecum <lb></lb>non abripiant, ſed tantùm deorſum premendo graves <lb></lb>reddant, ac per meatus, qui plurimi inter ipſas
<arrow.to.target n="marg1482"></arrow.to.target> repe­
<pb pagenum="239"></pb>riuntur, tranſeundo, nonnihil commoveant. Quòd <lb></lb>etiam facit materia primi elementi, eos ex iſtis mea­<lb></lb>tibus, qui anguſtiſſimi ſunt, replens ac idem faciunt <lb></lb>particulae terreſtres ſuperiorum corporum D &amp; E, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1483"></arrow.to.target>quae ſaepe in eos qui ſunt omnium latiſſimi deſcen­<lb></lb>dunt, atque inde nonnullas ex craſſis hujus corporis <lb></lb>particulis ſecum abducunt. Quippe credibile eſt, ſu­<lb></lb>periorem ejus ſuperficiem conſtare partibus ramoſis, <lb></lb>ſibi quidem mutuò valde firmiter annexis; utpote quae, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1484"></arrow.to.target>dum hoc corpus formaretur, impetum globulorum <lb></lb>coeleſtium per corpora B &amp; D diſcurrentium, primae <lb></lb>ſuſtinuerunt &amp; fregerunt; ſed inter quas nihilominus <lb></lb>permulta ſunt intervalla ſatis lata, ut per ipſa parti­<lb></lb>culae aquae dulcis, &amp; ſalis, nec non etiam alize angu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1485"></arrow.to.target>loſae aut ramoſae , ex corpore E delapſae, tranſire poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1481"></margin.target>LVII. <lb></lb>De naturâ Terrae inte­<lb></lb>rioris. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1482"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1483"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1484"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1485"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1486"></arrow.to.target><lb></lb>| Verùm infra iſtam ſuperficiem, partes corporis C <lb></lb>minus arcte ſibi mutuò adhaerent; ac etiam fort¬é in <lb></lb>quâ dam ab ipſâ diſtantiâ, multae ſimul ſunt congre­<lb></lb>gatae, quae figuras habent tam teretes &amp; tam Iveves, ut, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1487"></arrow.to.target>quamvis ob graviatem ſuam ſibi mutuò incumbant, <lb></lb>nec, quemadmodum aquae partes, globulos ſecundi <lb></lb>elementi undique circa ſe fluere permittant, facilè ta­<lb></lb>men agitentur, tum à minutioribus ex iſtis globulis, <lb></lb>qui nonnulla etiam ſpatia inter ipſas inveniunt, tum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1488"></arrow.to.target>praecipuè à materiâ primi elementi, quae omnes angu­<lb></lb>ſtiſſimos angulos ibi relictos replet. Atque ideò liquo­<lb></lb>rem componunt valde ponderoſum &amp; minimè pelluci­<lb></lb>dum, cujuſmodi eſt argentum vivum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1486"></margin.target>LVIII. <lb></lb>De naturâ argenti vivi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1487"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1488"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1489"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea, quemadmodum videmus eas maculas, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1490"></arrow.to.target>quae quotidie circa Solem generantur, figuras habere <lb></lb>admodùm irregulares &amp; varias, ita exiſtimandum eſt 
<pb pagenum="240"></pb>rnediam Terrae regionem M, quae ex materiâ iſtis ma­<lb></lb>culis ſimili conflata eſt, non ubique eſſe aequaliter <lb></lb>denſam; &amp; ideò quibuſdarn in locis tranſitum praebere <lb></lb>majori copiae primi  elementi, quàm in reliquis; atque <lb></lb>hanc materiam primi elementi, per corpus C
<arrow.to.target n="marg1491"></arrow.to.target> tran­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig70"></arrow.to.target><lb></lb>ſeuntem, eius partes quibuſdam in locis fortiùs quàm <lb></lb>in aliis commovere, ſicuti etiam calor à Solis radiis <lb></lb>excitatus, atque, ut ſuprà dictum eſta, uſque ad intima <lb></lb>Terrae pertingens, non uniformiter agit in hoc cor­<lb></lb>pus C, quia faciliùs ei communicatur per fragmenta
<arrow.to.target n="marg1492"></arrow.to.target><lb></lb>corporis E, quam per aquam D: atque altitudo mon­<lb></lb>tium efficit , ut quaedam Terrae partes Soli obverſae, <lb></lb>multò magis incaleſcant, quàm ab illo averſae : ac <lb></lb>denique aliter incaleſcunt verſus AEquatorem, aliter <lb></lb>verſus polos, calorque iſte per vices variatur propter
<arrow.to.target n="marg1493"></arrow.to.target><lb></lb>viciſſitudinem tum diei &amp; noctis, tum praecipuè aeſtatis <lb></lb>&amp;shyemis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1489"></margin.target>LIX. <lb></lb>De inaequalitate calo­<lb></lb>ris interiorem Ter­<lb></lb>ram pervadentis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1490"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1491"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1492"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1493"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig70"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1494"></arrow.to.target><lb></lb>Unde fit, ut omnes particulae hujus terrae interioris <lb></lb>C ſemper aliquantulum, &amp; modò plus modò minùs <lb></lb>moveantur; non eae ſolùm quae vicinis non annexae
<arrow.to.target n="marg1495"></arrow.to.target>
<pb pagenum="241"></pb>ſunt, ut particulae argenti vivi, &amp; ſalis, &amp;, aquae dulcis, <lb></lb>&amp;saliae quzevis in majoribus ejus meatibus contentae ; <lb></lb>ſed etiam eae quae ſunt omnium duriſſimae, ac ſibi mu <lb></lb>tuò quam-firmiſſimè adhaerent. Non quidem quòd hae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1496"></arrow.to.target> ab invicem planè ſeparentur; ſed eodem modo quo <lb></lb>videmus arborum ramos ventis impulſos agitari, &amp; <lb></lb>eorum intervalla nunc majora reddi, nunc minora, <lb></lb>quamvis iſtae arbores idcirco radicibus ſuis non evel­<lb></lb>lantur -ita putandum eſt craſſas &amp; ramoſas corporis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1497"></arrow.to.target>C articulas ita connexas eſſe atque implexas, ut non <lb></lb>ſoleant vi caloris ab invicem planè disjungi, ſed ali­<lb></lb>quantulum duntaxat concutiantur, &amp; meatus circa ſe <lb></lb>relictos modò magis modò minùs aperiant. Cùmque <lb></lb>duriores ſint aliis particulis, ex ſuperioribus cor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1498"></arrow.to.target>poribus D &amp; E in meatus iſtos delapſis, ipſas facilè <lb></lb>motu iſto ſuo contundunt &amp; comminuunt, ſicque ad <lb></lb>duo genera figurarum reducunt, quae hîc ſunt conſi­<lb></lb>deranda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1494"></margin.target>LX. <lb></lb>De iſtius caloris <lb></lb>actione. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1495"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1496"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1497"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1498"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1499"></arrow.to.target><lb></lb>Nempe particulae quarum materia paullò ſolidior <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1500"></arrow.to.target>eſt, quales ſunt ſalis, meatibus iſtis interceptae at­<lb></lb>que contuſae, ex teretibus &amp; rigidis planèen ac flexiles  <lb></lb>redduntur non aliter quàm ferri candentis virga <lb></lb>rotunda crebris malleorum ictibus in laminam oblon­<lb></lb>gam poteſt complanèari. Cùmque interim hae parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1501"></arrow.to.target>culae, vi caloris actae, hinc inde per  <lb></lb>meatus iſtos ſer­<lb></lb>pant, duris eorum parietibus alliſae atque affrictae, <lb></lb>gladiolorum inſtar acuuntur, ſicque in ſuccos quoſdam <lb></lb>acres, acidos, erodentes vertuntur : qui ſucci poſtea <lb></lb>cum metallicà materià concreſcentes, atramentum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1502"></arrow.to.target>ſutorium; cum lapideaô, alumen; &amp; ſic alla multa <lb></lb>componunt. </s></p>
<pb pagenum="242"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1499"></margin.target>LXI. <lb></lb>Du ſuccis acribus &amp; aci­<lb></lb>dis, ex quibus fiunt <lb></lb>atramentum, ſuto­<lb></lb>rium, alumen, &amp;c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1500"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1501"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1502"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1503"></arrow.to.target><lb></lb>Particulae autem molliores, quales ſunt pleaeque <lb></lb>ex terrâ exteriori E delapſae, nec non etiam eae aquae <lb></lb>dulcis, ibi penitùs eliſae, tam tenues evadunt, ut motu <lb></lb>materiae primi elementi diſcerpantur, atque in multos <lb></lb>minutiſſimos &amp; quàm-maximè flexiles ramulos
<arrow.to.target n="marg1504"></arrow.to.target> divi­<lb></lb>dantur : qui ramuli, terreſtribus aliis particulis adhae­<lb></lb>rentes, componunt  ſulphur, bitumen, &amp; alia omnia <lb></lb>pinguia ſive oleaginea, quae in ſodinis reperiuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1503"></margin.target>LXII. <lb></lb>De materiâ oleagineâ <lb></lb>bituminis, ſulphuris, <lb></lb>&amp;sc. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1504"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1505"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ſic tria hîc a habemus, quae pro tribus vulgatis <lb></lb>Chymicorum principiis, ſale, ſulphure ac Mercurio, 
<arrow.to.target n="marg1506"></arrow.to.target><lb></lb>ſumi poſſunt: ſumendo ſcilicet ſuccum acrem pro ſale, <lb></lb>molliſſimos ramulos oleagineae materiae pro ſulphure, <lb></lb>ipſumque argentum vivum pro illorum Mercurio. Cre­<lb></lb>dique poteſt omnia metalla ideò tantùm ad nos per­<lb></lb>venire, quòd acres ſucci, per meatus corporis C
<arrow.to.target n="marg1507"></arrow.to.target> fluen­<lb></lb>tes, quaſdam ejus particulas ab iis disjungant, quae <lb></lb>deinde materiâ oleagineâ involutae atque veſtitae, facilè <lb></lb>ab argento vivo calore rarefacto ſurſum rapiuntur, &amp; <lb></lb>pro diverſis ſuis magnitudinibus ac figuris, diverſa <lb></lb>metalla conſtituunt. Quae fortèaiſſe ſingula deſcripſiſſem
<arrow.to.target n="marg1508"></arrow.to.target><lb></lb>hoc in loco, ſi varia experimenta, quae ad certam <lb></lb>eorum cognitionem requiruntur, facere hactenus li­<lb></lb>cuiſſet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1505"></margin.target>LXIII. <lb></lb>De Chymicorum prin­<lb></lb>ciptis; &amp; quomodo <lb></lb>metalla in fodinas <lb></lb>aſcendant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1506"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1507"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1508"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1509"></arrow.to.target><lb></lb>Jam verò conſideremus Terram exteriorem E, cujus <lb></lb>fragmenta quaedam ſub mari deliteſcunt, alia in
<arrow.to.target n="marg1510"></arrow.to.target> cam­<lb></lb>pos extenduntur, alia in montes attolluntur. Et note­<lb></lb>mus inprimis, quàm facilè in eâ poſſit intelligi, quo <lb></lb>pâcto fontes &amp; flumina oriantur; &amp; quamvis ſemper <lb></lb>in mare fluant, nunquam tamen ipſorum aqua deſi­<lb></lb>ciat, nec mare augeatur aut dulceſcat. Quippe, cùm
<arrow.to.target n="marg1511"></arrow.to.target>
<pb pagenum="243"></pb>infrà campos &amp; montes magnae ſint cavitates aquis <lb></lb>plenae, non dubium eſt, quin multi quotidie vapores, <lb></lb>hoc eſt, aquae particulae vi caloris ab invicem dis­<lb></lb>junctae ac celeriter motae, uſque ad exteriorem cam­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1512"></arrow.to.target>porum ſuperficiem atque ad ſumma montium juga <lb></lb>perveniant; videmus enim etiam pleroſque iſtiuſmodi <lb></lb>vapores ulteriùs uſque ad nubes attolli, ac faciliùs <lb></lb>per terrae meatus aſcendunt, ab  ejus particulis ſuſ­<lb></lb>fulti, quàm per ae<gap></gap>rem, cuius fluidae ac mobiles par­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1513"></arrow.to.target>ticulae ipſos ita fulcire non poſſunt. Poſtquam autem <lb></lb>iſti vapores ſic aſcenderunt, frigore ſuccedente tor­<lb></lb>peſcunt, &amp; amiſſâ vaporis formâ rurſus in aquam ver­<lb></lb>tuntur ; quae aqua deſcendere non poteſt per eoſdem <lb></lb>illos meatus, per quos vapor aſcendit, quia ſunt ni <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1514"></arrow.to.target>mis anguſti; ſed aliquantò latiores vias invenit, in <lb></lb>intervallis cruſtarum ſive corticum, quibus tota exte­<lb></lb>rior terra conflata eſt quae viae ipſam obliquè ſecun­<lb></lb>dùm vallium &amp; camporum declivitatem deducunt. <lb></lb>Atque ubi iſtae ſubterranae aquarum viae in ſuper­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1515"></arrow.to.target>ficie montis, vel vallis, vel campi terminantur ibi <lb></lb>fontes ſcaturiunt, quorum rivi multi ſimul congregati <lb></lb>flumina componunt, &amp; per decliviores exterioris ter­<lb></lb>rae ſuperficiei partes in mare labuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1509"></margin.target>LXIV. <lb></lb>De Terrâ exteriore, &amp; <lb></lb>de origine fontium. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1510"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1511"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1512"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1513"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1514"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1515"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1516"></arrow.to.target><lb></lb>Quamvis autem aſſiduè multae aquae ex montibus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1517"></arrow.to.target>verſus mare fluant, nunquam tamen idcirco cavitates <lb></lb>ex quibus aſcendunt, poſſunt exhauriri, nec mare au­<lb></lb>geri. Haec enim terra exterior non potuit modo paullò <lb></lb>antè deſcripto a agenerari, nempe ex fragmentis corpo­
<pb pagenum="244"></pb>ris E in ſuperficiem corporis C cadentibus, quin aqua <lb></lb>D multos ſibi patentiſſimos meatus ſub iſtis fragmen­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig71"></arrow.to.target><lb></lb>tis retinuerit : per quos tanta ſemper ejus quantitas à <lb></lb>mari verſus radices montium redit, quanta ex mon­<lb></lb>tibus egreditur. Atque ita, ut animalium ſanguis in
<arrow.to.target n="marg1518"></arrow.to.target><lb></lb>eorum venis &amp; arteriis, ſic aqua in terrae venis &amp; in <lb></lb>fluviis circulariter fluit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1516"></margin.target>LXV. <lb></lb>Cur mare non augea­<lb></lb>tur ex eo, quòd flu­<lb></lb>mina in illud fluant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1517"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1518"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig71"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1519"></arrow.to.target><lb></lb>Et quamvis mare ſit ſalſum, ſolae tamen aquae dulcis <lb></lb>particulae in fontes aſcendunt, quia nempe ſunt te­<lb></lb>nues ac flexiles, particulae autem ſalis, cùm ſint rigidae
<arrow.to.target n="marg1520"></arrow.to.target><lb></lb>ac durae, nec facilè in vapores mutari, nec ullo modo <lb></lb>per obliquos  terrae meatus tranſire poſſunt. Et quam­<lb></lb>vis aſſidu iſla aqua dulcis in mare per flumina rever­<lb></lb>tatur, non ideò mare dulceſcit, quia ſemper aequalis <lb></lb>quantitas ſalis in eo manet. 
<arrow.to.target n="marg1521"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1519"></margin.target>LXVI. <lb></lb>Cur fontes non ſint ſal­<lb></lb>fi, nec mare dulces <lb></lb>cat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1520"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1521"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1522"></arrow.to.target><lb></lb>Sed tamen non valde mirabimur, ſi fortè in qui­<lb></lb>buſdam puteis, à mari valde remotis, multum ſalis <lb></lb>reperiatur. Cùm enim terra multis rimis fatiſcat, fieri <lb></lb>facilè poteſt, ut aqua ſalſa non percolata uſque ad <lb></lb>illos puteos perveniat : ſive quia maris ſuperficies
<arrow.to.target n="marg1523"></arrow.to.target><lb></lb>aequè alta eſt atque ipſorum fundus; ſive etiam quia; 
<pb pagenum="245"></pb>ubi viae ſunt ſatis latae, facilè ſalis particulae àparticu­<lb></lb>lis aquae dulcis per coporis duri declivitatem ſurſum <lb></lb>attolluntur. Ut experiri li­<lb></lb>cet in vaſe, cujus labra non­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1524"></arrow.to.target>nihil ſint repanda, quale eſt <lb></lb>A B C : dum enim aqua ſal­<lb></lb>ſa in eo evaporatur, omnes <lb></lb>ejus orae ſali cruſtâ veſtiri <lb></lb>ſolent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1522"></margin.target>LXVII. <lb></lb>Cur in quibuſdam pu­<lb></lb>teis aqua ſit ſalſa. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1523"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1524"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1525"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1526"></arrow.to.target>Atque hinc etiam poteſt intelligi, quo pacto in mon­<lb></lb>tibus nonnullis, magnae ſalis inoles inſtar lapidum <lb></lb>concreverint. Quippe, aquâ maris eò aſcendente, ac <lb></lb>particulis flexilibus aquae dulcis ulteriùs pergentibus, <lb></lb>ſolum ſal in cavitatibu&#039;s, quae caſu ibi fuerunt, reman­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1527"></arrow.to.target>ſit ipſaſque implevit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1525"></margin.target>LXVIII. <lb></lb>Cur etiam ex quibuſ­<lb></lb>dam montibus ſal eſ­<lb></lb>fodiatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1526"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1527"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>LXIX. <lb></lb>De nitro aliiſque ſali­<lb></lb>bus, à ſale marino <lb></lb>diverſis. <lb></lb>Sed &amp; aliquando ſalis particulae nonnullos ſatis an­<lb></lb>guſtos terrae meatus pervadunt, atque ibi nonnihil de <lb></lb>figurâ &amp; quantitate fuâ delperdentes, in nitrum, vel <lb></lb>ſal ammoniacum, vel quid ſimile mutantur. Quin­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1528"></arrow.to.target>etiam plurimae terrae particulae oblongae, non ramoſae, <lb></lb>ac ſatis rigidae, ab ori|gine ſuâ nitri &amp; aliorum ſa­<lb></lb>lium formas habuerunt. Neque enim in alio ſitae ſunt <lb></lb>eae formae, quàm quòd illorum particulae ſint oblon­<lb></lb>gae, non flexiles, nec ramoſae, ac prout de caetero va­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1529"></arrow.to.target>riae ſunt, varias ſalis ſpecies componunt.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1528"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1529"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1530"></arrow.to.target><lb></lb>Praeter vapores ex aquis ſub terrâ latentibus eductos,  <lb></lb>multi etiam ſpiritus acres, &amp; oleagineae exhalationes, <lb></lb>nec non vapores argenti vivi, aliorum metllorum <lb></lb>particulas ſecum vehentes, ex terrâ interiori ad ex­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1531"></arrow.to.target>teriorem aſcendunt : atque ex diverſis eorum miſtu­<lb></lb>ris omnia foſſilia componuntur. Per ſpiritus acres 
<pb pagenum="246"></pb>intelligo particulas ſuccorum acrium, nec non etiam <lb></lb>ſalium volatilium, ab invicem ſejunctas, &amp; tam celeri­<lb></lb>ter ſe commoventes, ut vis quâ in omnes partes mo­<lb></lb>veri perſeverant, praevaleat e orum gravitati. Per exha­<lb></lb>lationes autem intelligo particulas ramoſas,
<arrow.to.target n="marg1532"></arrow.to.target> tenuiſſi­<lb></lb>mas, oleagineae materiae, ſic etiam motas. Quippe in <lb></lb>aquis, &amp; aliis ſuccis, &amp; oleis, particulae tantùm repunt ; <lb></lb>ſed in vaporibus, ſpiritibus, &amp; exhalationibus, volant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1530"></margin.target>LXX. <lb></lb>De vaporibus, ſpiriti­<lb></lb>bus, &amp; exhalationi­<lb></lb>bus ¬à terrâ interiore <lb></lb>ad exteriorem aſcen­<lb></lb>dentibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1531"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1532"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1533"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem ſpiritus majori vi ſic volant, &amp; faciliùs <lb></lb>anguſtos quoſque terrae meatus pervadunt, atque ipſis
<arrow.to.target n="marg1534"></arrow.to.target><lb></lb>intercepti firmiùs haerent, &amp; ideò duriora corpora <lb></lb>efficiunt, quàm exhalationes aut vapores. Cùmque <lb></lb>permagna inter heec tria ſit diverſitas, pro diverſitate <lb></lb>particularum ex quibus conſtant, multa etiam ex ipſis <lb></lb>lapidum, aliorumque foſſilium non tranſparentium
<arrow.to.target n="marg1535"></arrow.to.target> ge­<lb></lb>nera oriuntur, cùm in anguſtis terree meatibus incluſa <lb></lb>haerent, ipſiuſque particulis permiſcentur; &amp; multa <lb></lb>genera foſſilium tranſparentium, atque gemmarum, <lb></lb>cùm in rimis &amp; cavitatibus terrae primùm in ſuccos <lb></lb>colliguntur, &amp; deinde paulatim, maximè | lubricis &amp;
<arrow.to.target n="marg1536"></arrow.to.target><lb></lb>fluidis eorum particulis abeuntibus, reliquae ſibi mu­<lb></lb>tuò adhaereſcunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1533"></margin.target>LXXI. <lb></lb>Quomodo ex variâ eo. <lb></lb>rum miſturâ, varia <lb></lb>lapidum, aliorumque <lb></lb>foſſilium genera ori­<lb></lb>antur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1534"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1535"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1536"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1537"></arrow.to.target><lb></lb>Sic etiam vapores argenti vivi, terrae rimulas &amp; <lb></lb>majuſculos meatus perreptando, particulas aliorum <lb></lb>metallorum ſibi admiſtas in iis relinquunt, &amp; ita illam
<arrow.to.target n="marg1538"></arrow.to.target><lb></lb>auro, argento, plumbo, aliiſque impraegnant ; ipſique <lb></lb>deinde ob eximiam ſuam lubricitatem ulteriùs per­<lb></lb>gunt, aut deorſum relabuntur; aut etiam aliquando <lb></lb>ibi haerent, cùm meatus per quos regredi poſſent, ſul­<lb></lb>phureis exhalationibus impediuntur. Atque tunc ipſae
<arrow.to.target n="marg1539"></arrow.to.target><lb></lb>argenti vivi particulae, minutiſſimâ iſtarum exhalatio-
<pb pagenum="247"></pb>num quaſi lanugine veſtitae, minium componunt. Ac <lb></lb>denique ſpiritus &amp; exhalationes, nonnulla etiam me­<lb></lb>talla, ut aes, ferrum, ſtibium, ex terrâ interiore ad  <lb></lb>exteriorem adducunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1537"></margin.target>LXXII. <lb></lb>Quomodo metalla ex <lb></lb>terrâ interiore adex­<lb></lb>tertiorem perveniant, <lb></lb>&amp;squomodo minium <lb></lb>fiat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1538"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1539"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1540"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1541"></arrow.to.target>Notandumque eſt, iſta metalla ferrè tantùm aſcen­<lb></lb>dere ex iis partibus terrae interioris, quibus fragmenta <lb></lb>exterioris immediatè conjuncta ſunt. Ut ex. gr. in hac <lb></lb>figurâ, ex 5 verſus v, quia per aquas evehi non poſ­<lb></lb>ſunt. Unde fit, ut non paſſim omnibus in locis metalla <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1542"></arrow.to.target>reperiantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1540"></margin.target>LXXXIII. <lb></lb>Cur non in omnibus <lb></lb>terrae locis metalla <lb></lb>inveniantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1541"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1542"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1543"></arrow.to.target><lb></lb>Notamdum etiam, haec metalla per terrae venas ver­<lb></lb>ſus radices montium ſolere attolli, ut hîc verſus v, <lb></lb>ibique potiſſinmum congregari, quia ibidem terra plu­<lb></lb>ribus rimis quàm in aliis locis fatiſcit &amp; quidem in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1544"></arrow.to.target>iis montium partibus, quae Soli meridiano vel Orienti <lb></lb>obverſae ſunt, magis quàm in aliis congregari, quia <lb></lb>major ibi eſt calor, cujus vi attolluntur. Et ideò etiam <lb></lb>in illis praeſertim locis à foſſoribus quaeri ſolent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1543"></margin.target>LXXIV. <lb></lb>Cur potiſſimùm inve­<lb></lb>niantur in radicibus <lb></lb>montium, verſus Me­<lb></lb>ridiem &amp; Orientem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1544"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1545"></arrow.to.target><lb></lb>Neque putandum eſt, ullà unquam fodiendi perti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1546"></arrow.to.target>naciâ, uſque ad interiorem terram poſſe perveniri : <lb></lb>tum quia exterior nimis eſt craſſa, ſi ad hominum vi­<lb></lb>res comparetur; | tum praecipus propter aquas inter­<lb></lb>medias, quae eò majore cum impetu ſalirent, quò pro­<lb></lb>fundior eſſet locus in quo primùm aperirentur earum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1547"></arrow.to.target>venae, foſſoreſque omnes obruerent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1545"></margin.target>LXXV. <lb></lb>Fodinas omnes eſſe in <lb></lb>terrâ exteriore; nec <lb></lb>poſſe unquam ad in­<lb></lb>teriorem fodiendo <lb></lb>perveniri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1546"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1547"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1548"></arrow.to.target><lb></lb>Exhalationum particulae tenuiſſimae, quales paullò <lb></lb>antè deſcriptae ſunt a, nihil niſi purum ae<gap></gap>rem ſolae <lb></lb>componunt, ſed tenuioribus ſpirituum particulis facilè 
<pb pagenum="248"></pb>annectuntur, illaſque ex laevibus &amp; lubricis ramoſas <lb></lb>reddunt; ac deinde hae ramoſae, ſuccis acribus ac me­<lb></lb>tallicis quibuſdam particulis admiſtae, ſulphur conſti­<lb></lb>tuunt ; &amp; admiſtae particulis terrae, multis etiam ejuſ­<lb></lb>modi ſuccis gravidae, ſaciunt bitumen ; &amp; cum ſolis
<arrow.to.target n="marg1549"></arrow.to.target><lb></lb>particulis terrae conjunctae, faciunt argillam ; &amp; deni­<lb></lb>que ſolae, in oleum vertuntur, cùm earum motus ita <lb></lb>langueſcit, ut ſibi mutuò planè incumbant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1548"></margin.target>LXXVI. <lb></lb>D ſulphure, bitumine, <lb></lb>argillâ, oleo.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1549"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1550"></arrow.to.target><lb></lb>Sed cùm celeriùs agitantur, quàm ut ita in oleum <lb></lb>verti poſſint, ſi fortè in rimas &amp; cavitates terrae
<arrow.to.target n="marg1551"></arrow.to.target> ma­<lb></lb>gnâ copiâ affluant, pingues ibi &amp; craſſos ſumos com­<lb></lb>ponunt, non abſimiles iis qui ex candelâ recens ex­<lb></lb>ſtinctâ egrediuntur; ac deinde, ſi quae fortè ignis <lb></lb>ſcintilla in iſtis cavitatibus excitetur, illi ſumi proti­<lb></lb>nus accenduntur, atque ſubitò rarefacti, omnes
<arrow.to.target n="marg1552"></arrow.to.target> car­<lb></lb>ceris ſui parietes magnâ vi concutiunt, praeſertim cùm <lb></lb>multi ſpiritus ipſis ſunt admiſti : &amp; ita oriuntur terrae <lb></lb>motus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1550"></margin.target>LXXVII. <lb></lb>Quomodo fiat terrae <lb></lb>motus.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1551"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1552"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1553"></arrow.to.target><lb></lb>Contingit etiam aliquando, cùm hi motus fiunt, <lb></lb>ut parte terrae disjectâ &amp; apertâ, flamma per juga
<arrow.to.target n="marg1554"></arrow.to.target> mon­<lb></lb>tium coelum verſus erumpat. Idque ibi potiùs ſit, quàm <lb></lb>in humilioribus locis: tum quia ſub montibus plures <lb></lb>ſunt cavitates, tum etiam, quia magna illa fragmenta, <lb></lb>quibus conſtat terra exterior, in ſe invicem reclinâta, <lb></lb>faciliorem ibi praebent exitum flammae, quàm in ullis
<arrow.to.target n="marg1555"></arrow.to.target><lb></lb>aliis locis. Et quam vis claudatur terrae hiatus, ſimul <lb></lb>ac flamma hoc pacto ex eo erupit, fieri poteſt, ut tanta <lb></lb>ſulphuris aut bituminis copia ex montis viſceribus ad <lb></lb>ejus ſummitatem expulſa ſit, ut ibi longo incendio <lb></lb>ſufficiat. Novique fumi poſtea in iiſdem cavitatibus
<arrow.to.target n="marg1556"></arrow.to.target><lb></lb>rurſus collecti, &amp; accenſi, facilè per eundem hiatum 
<pb pagenum="249"></pb>erumpunt; unde fit, ùt montes nonnulli crebris ejuſ­<lb></lb>modi incendiis ſint inſames, ut AEtna Siciliae, Veſuvius  <lb></lb>Campaniae, Hecla Iſlandiae, &amp;c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1553"></margin.target>LXXVIII. <lb></lb>Cur ex quibuſdam <lb></lb>montibus ignis erum­<lb></lb>pat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1554"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1555"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1556"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1557"></arrow.to.target><lb></lb>Denique, durat aliquando terrae-motus per aliquot <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1558"></arrow.to.target>horas, aut dies ; quia non una tantùm continua cavi­<lb></lb>tas eſſe ſolet, in quâ pingues &amp; inflammabiles fumi <lb></lb>colliguntur, ſed plures diverſae, terrâ multo ſulphure <lb></lb>aut bitumine ſaturâ disjunctae; cùmque exhalatio in <lb></lb>unis accenſa terram ſemel concuſſit, aliqua mora in­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1559"></arrow.to.target>to tercedit, priuſquam flamma, per meatus ſulphure op­<lb></lb>pletos, ad alias poſſit pervenire. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1557"></margin.target>LXXIX. <lb></lb>Cur plures concuſſio­<lb></lb>nes fieri ſoleant in <lb></lb>terrae motu : ſicque <lb></lb>per aliquot horas aut <lb></lb>dies interdum duret. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1558"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1559"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1560"></arrow.to.target><lb></lb>Sed hîc ſupereſt ut dicam, quo pacto in iſtis cavi­<lb></lb>tatibus flamma poſſit accendi, ſimulque ut explicem <lb></lb>ignis naturam. Particulae terreſtres, cujuſcumque ſint <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1561"></arrow.to.target>magnitudinis aut figurae, cùm ſingulae ſeorſim primi <lb></lb>elementi motum ſequuntur, ignis formam habent ; ut <lb></lb>etiam habent ae<gap></gap>ris formam, cùm inter globulos ſecun­<lb></lb>di elementi volitantes, eorum agitationem imitantur. <lb></lb>Sicque prima &amp; praecipua inter ae<gap></gap>rem &amp; ignem diffe­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1562"></arrow.to.target>rentia eſt, quòd multò celeriùs hujus quàm illius par <lb></lb>ticulae agitentur. Jam enim ſuprà ſatis oſtenſum eſt, <lb></lb>motum materiae primi elementl multò celeriorem eſſe <lb></lb>quàm ſecundi. Sed alia etiam eſt permagna differentia, <lb></lb>quòd etſi craſſiores tertii elementi particulae, quales <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1563"></arrow.to.target>ſunt eae quibus conſtant vapores argenti vivi, poſſint <lb></lb>ae<gap></gap>ris ſormam induere, non tamen ad ejus conſervatio­<lb></lb>nem ſint neceſſariae, ac contrà ille purior ſit, minuſ­<lb></lb>que corruptioni obnoxius, cùm ſolis minutiſſimis par­<lb></lb>ticulis conſtat. Craſſiores enim, niſi calore continuo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1564"></arrow.to.target>agitentur, pondere ſuo deorſum labentes, ſpontè exu­<lb></lb>unt ejus formam. Ignis autem, ſine craſſiuſculis cor-
<pb pagenum="250"></pb>porum terreſtrium particulis, quibus alatur &amp; renove­<lb></lb>tur, eſſe non poteſt.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1560"></margin.target>LXXX. <lb></lb>De naturâ ignis, ejuſ­<lb></lb>que ab ae<gap></gap>re diverſi­<lb></lb>tate. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1561"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1562"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1563"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1564"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1565"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm enim globuli ſecundi elementi occupent omnia <lb></lb>intervalla circa Terram, quae ſatis magna ſunt ad illos <lb></lb>capiendos, &amp; ſibi mutuò omnes ita incumbant, ut uni
<arrow.to.target n="marg1566"></arrow.to.target><lb></lb>abſque aliis moveri non poſſint (niſi fortè circulariter <lb></lb>circa proprium axem), quamvis materia primi elemen­<lb></lb>ti, omnes exiguos angulos à globulis iſtis relictos re­<lb></lb>plens, in ipſis quam-celerrimè moveatur, ſi tamen non <lb></lb>habeat plus ſpatii, quàm quòd in iſtis angulis
<arrow.to.target n="marg1567"></arrow.to.target> contine­<lb></lb>tur, non poteſt ibi habere ſatis virium ad particulas <lb></lb>terreſtres, quae omnes à ſe mutuò &amp;, à globulis ſecundi <lb></lb>elementi ſuſtinentur, ſecum rapiendas, nec proinde ad <lb></lb>ignem generandum. Sed ut ignis alicubi primùm exci­<lb></lb>tetur, debent aliquâ vi expelli globuli coeleſtes, ab
<arrow.to.target n="marg1568"></arrow.to.target> in­<lb></lb>tervallis nonnullarum particularum terreſtrium, quae <lb></lb>deinde ab invicem disjunct, atque in ſolâ materiâ <lb></lb>primi elementi natantes, celerrimo ejus motu rapian­<lb></lb>tur &amp; quaquaverſus impellantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1565"></margin.target>LXXXI. <lb></lb>Quomondo primùm <lb></lb>excitetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1566"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1567"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1568"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1569"></arrow.to.target><lb></lb>Utque ille ignis conſervetur, debent iſtae particulae
<arrow.to.target n="marg1570"></arrow.to.target><lb></lb>terreſſtres eſſe ſatis craſſae, ſolidae, atque ad motum <lb></lb>aptae, ut à materiâ primi elementi ſic impulſae, vim ha­<lb></lb>beant globulos coeleſtes, à loco illo in quo eſt ignis, <lb></lb>&amp;sin quem redire parati ſunt, repellendi ; atque ita <lb></lb>impediendi ne globuli iſti rurſus ibi occupent
<arrow.to.target n="marg1571"></arrow.to.target> inter­<lb></lb>valla primo elemento relicta, ſicque vires ejus fran­<lb></lb>gendo ignem exſtinguant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1569"></margin.target>LXXXII. <lb></lb>Quomodo conſervetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1570"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1571"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1572"></arrow.to.target><lb></lb>Ac praeterea particulae terreſtres, in globulos iſtos <lb></lb>impingentes, non poſſunt ab iis impediri, ne ulteriùs <lb></lb>pergant, &amp; egrediendo ex eo loco in quo primum
<arrow.to.target n="marg1573"></arrow.to.target> ele­<lb></lb>mentum ſuas vires exercet, ignis formam amittant, 
<pb pagenum="251"></pb>beantque in fumum. Quapropter nullus ibi ignis diu <lb></lb>remaneret, niſi, eodem tempore aliquae ex iſtis parti­<lb></lb>culis terreſtribus, in aliquòd corpus ae<gap></gap>re craſſius impin­<lb></lb>gendo, alias ſatis ſolidas particulas ab eo disjunge­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1574"></arrow.to.target>rent, quae prioribus ſuccedentes, &amp; à materiâ primi <lb></lb>elementi abreptae, novum ignem continuò generarent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1572"></margin.target>LXXXIII. <lb></lb>Cur egeat alimento. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1573"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1574"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1575"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ut haec accuratiùs intelligantur, conſideremus <lb></lb>primò varios modos quibus ignis generatur, deinde <lb></lb>omnia quae ad ejus conſervationem requiruntur, ac <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig72"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1576"></arrow.to.target>denique, quales ſint ejus effectus. Nihil uſitatius eſt, <lb></lb>quàm ut ex ſilicibus ignis excutiatur ; hocque ex eo <lb></lb>fieri exiſtimo, quòd ſilices ſint ſatis duri &amp; rigidi, <lb></lb>ſimulque ſatis friabiles. Ex hoc enim quòd ſint duri &amp; 
<pb pagenum="252"></pb>rigidi, ſi percutiantur ab aliquo corpore etiam duro, <lb></lb>ſpatia quae multas eorum particulas interjacent, &amp; à <lb></lb>globulis ſecundi elernenti ſolent occupari, ſolito fiunt <lb></lb>anguſtiora, &amp; ideò iſti globuli exſilire coacti, nihil prae­<lb></lb>ter ſolam materiam primi elementi circa illas
<arrow.to.target n="marg1577"></arrow.to.target> relin­<lb></lb>quunt ; deinde ex eo quòd ſint friabiles, ſimul ac iſtae <lb></lb>ſilicum articulae non ampliùs ictu premuntur ab in­<lb></lb>vicem diſſiliunt, ſicque materiae primi elementi, quae <lb></lb>ſola circa ipſas reperitur, innatantes, ignem compo­<lb></lb>nunt. Ita, ſi A ſit ſilex, inter cujus anteriores
<arrow.to.target n="marg1578"></arrow.to.target> particu­<lb></lb>las globuli ſecundi elementi conſpicui ſunt, B reprae­<lb></lb>ſentabit eundem ſilicem, cùm ab aliquo corpore duro <lb></lb>percutitur, &amp; ejus  meatus anguſtiores facti, nihil <lb></lb>ampliùs niſi materiam primi elementi poſſunt conti­<lb></lb>nere ; C verò eundem jam percuſſum, cùm quaedam
<arrow.to.target n="marg1579"></arrow.to.target><lb></lb>ejus particulae ab eo ſeparatae, ac ſolam materiam pri­<lb></lb>mi elementi circa ſe habentes, in ignis ſcintillas ſunt <lb></lb>converſae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1575"></margin.target>LXXXIV. <lb></lb>Quomodo ex ſilicibus <lb></lb>excutiatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1576"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1577"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1578"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1579"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig72"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1580"></arrow.to.target><lb></lb>Si lignurn, quantumvis ſiccum, hoc pacto percutia­<lb></lb>tur, non idcirco ſcintillas ita emittet, quia cùm non
<arrow.to.target n="marg1581"></arrow.to.target><lb></lb>adeò  durum ſit, prima ejus pars quae corpori percu­<lb></lb>tienti occurrit, flectitur verſus ſecundam, eamque at­<lb></lb>tingit, priuſquam haec ſecunda flecti incipiat verſus ter­<lb></lb>tiam. Sicque globuli ſecundi elementi non eodem tem­<lb></lb>pore ex multis eorum intervallis, ſed ſucceſſivè nunc
<arrow.to.target n="marg1582"></arrow.to.target><lb></lb>ex uno, nunc ex alio diſcedunt. Atqui ſi hoc lignum <lb></lb>aliquandiu &amp; ſatis validè fricetur, inaequalis ejus par­<lb></lb>ticularum agitatio &amp; vibratio, quae oritur ex iſtâ fri­<lb></lb>ctione, poteſt ex pluribus earum intervallis globulos <lb></lb>ſecundi elementi excutere, ſimulque ipſas ab invicem
<arrow.to.target n="marg1583"></arrow.to.target><lb></lb>disjungere, atque ita in ignem mutare. </s></p>
<pb pagenum="253"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1580"></margin.target>LXXXV. <lb></lb>Quomodo ex lignis <lb></lb>ſiccis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1581"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1582"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1583"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1584"></arrow.to.target><lb></lb>Accenditur etiam ignis ope ſpeculi concavi, vel <lb></lb>vitri convexi, multos Solis radios verſus eundem ali­<lb></lb>quem locum dirigentis. Quamvis enim iſtorum radio­<lb></lb>rum actio globulos ſecundi elementi pro ſubjecto ſuo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1585"></arrow.to.target>habeat, multò tamen concitatior eſt ordinario eorum <lb></lb>motu, &amp; cùm procedat à materià primi elementi, ex <lb></lb>quà Sol eſt conflatus, ſatis habet celeritatis ad ignem <lb></lb>excitandum, radiique tam multi ſimul colligi poſſunt, <lb></lb>ut ſatis etiam habeant virium, ad particulas corporum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1586"></arrow.to.target>terreſtrium eâdem iſtâ celeritate agitandas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1584"></margin.target>LXXXVI. <lb></lb>Quomodo ex collectio­<lb></lb>ne radiorum Solis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1585"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1586"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1587"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe nihil refert, à quâ cauſſâ particulae terreſtres  <lb></lb>celerrimè moveri primùm incipiant. Sed quamvis antea <lb></lb>fuerint ſine motu, ſi tantùm innatent materiae primi <lb></lb>elementi, ex hoc ſolo protinus celerrimam agitatio­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1588"></arrow.to.target>nem acquirunt : eàdem ratione quânavis, nullis fni­<lb></lb>bus alligata, in aquâtorrente eſſe non poteſt, quin <lb></lb>ſimul cum ipſâſeratur. Et quamvis ea terreſtres parti­<lb></lb>cula nondum primo elemento ſic innatent,ſi tantùm <lb></lb>à quâlibet alià cauſà ſatis celeriter agitentur, hoc ipſo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1589"></arrow.to.target>ſe mutuò, &amp; globulos ſecundi elementi circa ſe poſitos, <lb></lb>ita excutient, ut ſttim ei innatare incipiant; &amp; porrò <lb></lb>ab illo in motu ſuo conſervabuntur. Quamobrem om­<lb></lb>nis motus valde concitatus ſuſſicit ad ignem excitan­<lb></lb>dum. Et talis in ſulmine ac turbinibus ſolet reperiri, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1590"></arrow.to.target>cùm ſcilicenubes excelſa, in aliam humiliorem ruens, <lb></lb>ae<gap></gap>rem interceptum explodit, ut in Meteoris explicui a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1587"></margin.target>LXXXVII. <lb></lb>Quomodo à ſolo motu <lb></lb>valde violento. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1588"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1589"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1590"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1591"></arrow.to.target><lb></lb>Quanquam ſanèvix unquam iſte ſolus motus ibi eſt <lb></lb>ignis cauſſa; nam ferèſemper ae<gap></gap>ri admiſcentur exha­<lb></lb>lationes, quarum talis eſt natura, ut facilè vel in flam­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1592"></arrow.to.target>mam, vel ſaltem in corpus lucidum vertantur. Atque 
<pb pagenum="254"></pb>hinc ignes fatui circa Terram, &amp; fulgetrae in nubibus, <lb></lb>&amp;sſtellae trajicientes &amp; cadentes in alto ae<gap></gap>re excitantur. <lb></lb>Quippe jam dictum eſt a exhalationes conſtare particu­<lb></lb>lis tenuiſſimis, &amp; in multos quaſi ramulos diviſis, qui­<lb></lb>bus involutae ſunt aliae paullà craſſiores, ex ſuccis
<arrow.to.target n="marg1593"></arrow.to.target> acri­<lb></lb>bus aut ſalibus volatilibus eductae. Notandumque eſt <lb></lb>hos ramulos ſolere eſſe tam minutos &amp; confertos, ut <lb></lb>nihil per illorum interſtitia, praeter materiam primi <lb></lb>elementi tranſire poſſit ; inter particulas autem iſtis <lb></lb>ramulis veſtitas, eſſe quidem alia majora intervalla, 
<arrow.to.target n="marg1594"></arrow.to.target><lb></lb>quae globulis ſecundi elementi ſolent impleri, tuncque <lb></lb>exhalatio non igneſcit; ſed interdum etiam accidere, <lb></lb>ut occupentur à particulis alterius exhalationis aut <lb></lb>ſpiritûs, quae inde ſecundum elementum expellentes, <lb></lb>primo duntaxat locum relinquunt, ejuſque motu
<arrow.to.target n="marg1595"></arrow.to.target> pro­<lb></lb>tinus abreptae flammam componunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1591"></margin.target>LXXXVIII. <lb></lb>Quomodo à diverſorum <lb></lb>corporum miſturâ.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1592"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1593"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1594"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1595"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1596"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem in fulmine, vel fulgetris, cauſſa quae <lb></lb>plures exhalationes ſimul compingit, manifeſta eſt, <lb></lb>propter unius nubis in aliam lapſum. In ae<gap></gap>re autem <lb></lb>tranquillo, unâ exhalatione frigore denſatâ &amp;
<arrow.to.target n="marg1597"></arrow.to.target> quie­<lb></lb>ſcente, facilè alia, ex loco calidiore adveniens, aut <lb></lb>particulis ad motum aptioribus | conſtans, aut etiam <lb></lb>aliquo leni vento impulſa, in ejus poros impetum facit, <lb></lb>atque ex iis ſecundum elementum expellit; cùmque <lb></lb>particulae prioris exhalationis nondum tam arctè ſimul
<arrow.to.target n="marg1598"></arrow.to.target><lb></lb>junctae ſunt, quin hoc aliarum impetu disjungi poſſint, <lb></lb>hoc ipſo in flammam erumpunt : quâ ratione ſtellas <lb></lb>trajicientes accendi puto. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1596"></margin.target>LXXXIX. <lb></lb>In fulmine, in ſtellis <lb></lb>trajicientibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1597"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1598"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1599"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem exhalationis particulae in corpus tam <lb></lb>craſſum &amp; viſcidum coaluerunt, ut non ita
<arrow.to.target n="marg1600"></arrow.to.target> disjungan­
<pb pagenum="255"></pb>tur, lucem duntaxat aliquam emittunt, ſimilem illi <lb></lb>quae in lignis putridis, in piſcibus ſale conditis, in gut­<lb></lb>tis aquae marinae, &amp; ſimilibus ſolet apparere. Ex hoc <lb></lb>enim ſolo, quòd globuli ſecundi elementi à materiâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1601"></arrow.to.target>primi pellantur, fit lumen, ut ex ſuprà dictis a ſatis <lb></lb>patet. Cùmque plurium particularum terreſtrium ſimul <lb></lb>junctarum intervalla tam anguſla ſunt, ut ſoli primo <lb></lb>elemento locum dent, etſi fortè hoc primum elemen­<lb></lb>tum non ſatis habeat virium ad ipſas disjungendas, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1602"></arrow.to.target>facilè tamen habet ſati b ad globulos ſecundi elementi <lb></lb>circumjacentes, actione illâ quam pro lumine ſumen­<lb></lb>dam eſſe diximus, impellendos. Et tales puto eſſe ſtel­<lb></lb>las cadentes; ſaepe enim earum materia humi delapſa, <lb></lb>viſcida &amp; tenax eſſe deprehenditur : quanquam ſanè <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1603"></arrow.to.target>non ſit certum, fuiſſe illam ipſam viſcidam materiam, <lb></lb>quae habuit lucem: potuit enim eſſe aliqua tenuis <lb></lb>flamma ei adhaerens. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1599"></margin.target><lb></lb>In iis quae lucent &amp; non <lb></lb>urunt : ut in ſtellis <lb></lb>cadentibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1600"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1601"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1602"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1603"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1604"></arrow.to.target><lb></lb>At in guttis aquae marinae, cujus naturam ſuprà ex­<lb></lb>explicuimus c, facilè eſt videre quo pacto lux excitetur d : <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1605"></arrow.to.target>nempe, dum illae earum particulae quae ſunt flexiles, <lb></lb>ſibi mutuò manent implexae, alias quae ſunt rigidae ac <lb></lb>laeves, vi tempeſtatis, alteriuſve cujuſlibet motûs, ex <lb></lb>guttâ excutiuntur, &amp; ſpiculorum inſtar vibratae, facilè <lb></lb>ex ejus viciniâ globulos  ſecundi elementi expellunt, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1606"></arrow.to.target>ſicque lucem producunt. In lignis autem putridis, &amp; <lb></lb>piſcibus qui ſiccari incipiunt, &amp; talibus, non aliunde <lb></lb>lucem oriri puto, quàm quòd in iis dum ſic lucent, 
<pb pagenum="256"></pb>multi ſint meatus tam anguſti ut ſolum primum ele­<lb></lb>mentum admittant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1604"></margin.target>XCI. <lb></lb>In guttis aquae mari­<lb></lb>nae, in lignis putri­<lb></lb>dis, &amp; ſimilibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1605"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1606"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1607"></arrow.to.target><lb></lb>Quòd verò alicujus ſpiritûs aut liquoris particulae, <lb></lb>meatus corporis duri, vel etiam liquidi, ſubeundo, <lb></lb>ignem, aliquando poſſint excitare, oſtendunt foenum
<arrow.to.target n="marg1608"></arrow.to.target><lb></lb>madidum alicubi concluſum, calx aquâ aſperſa, fer­<lb></lb>mentationes omnes, liquoreſque non pauci Chymicis <lb></lb>noti, qui dum inter ſe permiſcentur, incaleſcunt, ac <lb></lb>etiam aliquando inflammantur. Non enim alia ratio eſt <lb></lb>cur foenum recens, ſi recondatur antequam ſit ſiccum, 
<arrow.to.target n="marg1609"></arrow.to.target><lb></lb>paullatim incaleſcat, flammamque ſponte concipiat, <lb></lb>quàm quòd multi ſpiritus vel ſucci, per herbarum vi­<lb></lb>ridium poros ab earum radicibus verſus ſummitates <lb></lb>fluere aſſueti, atque ibi vias ad menſuram ſuam accom­<lb></lb>modatas habentes, maneant aliquandiu in herbis
<arrow.to.target n="marg1610"></arrow.to.target> exci­<lb></lb>ſis; quae, ſi interim anguſto loco includantur, particulae <lb></lb>iſtorum ſuccorum ex unis herbis in alias migrantes, <lb></lb>multos meatus in ipſis jam ſiccari incipientibus inve­<lb></lb>niunt, paullò anguſtiores quàm ut illos ſimul cum glo­<lb></lb>bulis ſecundi elementi ſubire poſſint; ideòque per illos
<arrow.to.target n="marg1611"></arrow.to.target><lb></lb>fluentes, ſolâ materiâ primi elementi circumdantur, à <lb></lb>quâ celerrimè impulſae, ignis agitationem acquirunt. <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig73"></arrow.to.target>Ita, exempli cauſâ, ſi ſpatium quòd <lb></lb>eſt inter duo corpora B &amp; C, reprae­<lb></lb>ſentet unum ex meatibus alicujus
<arrow.to.target n="marg1612"></arrow.to.target><lb></lb>herbae virentis, ac funiculi I, 2, 3, <lb></lb>exiguis orbiculis circumdati, ſu­<lb></lb>mantur pro particulis ſuccorum ſive <lb></lb>ſpirituum, à globulis ſecundi ele­<lb></lb>menti per ejuſ modi meatus vehi ſolitis; ſpatium autem
<arrow.to.target n="marg1613"></arrow.to.target><lb></lb>inter corpora D &amp; E ſit alius meatus anguſtior herbae 
<pb pagenum="257"></pb>ſicceſcentis, quem ſubeuntes eaedem particulae 1, 2, 3, <lb></lb>non ampliùs ſecundum elementum, ſed primum dun­<lb></lb>taxat circa ſe habere poſſint : perſpicuum eſt ipſas inter <lb></lb>B &amp; C motum moderatum ſecundi elementi, ſed inter <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1614"></arrow.to.target>D &amp; E motum celerrimum primi, ſequi debere. Nec <lb></lb>refert, quòd perexigua tantùm quantitas iſtius primi <lb></lb>elementi circa ipſas reperiatur. Satis enom eſt, quòd <lb></lb>ipſi totae innatent : quemadmodum videmus navem <lb></lb>ſecundo flumine delabentem, non minùs facilè ipſius <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1615"></arrow.to.target>curſum ſequi, ubi tam anguſtum eſt ut ejus ripas <lb></lb>utrimque ferè attingat) quàm ubi eſt latiſſimum. Sic <lb></lb>autem celeriter motae, multò plus habent virium ad <lb></lb>particulas corporum circumjacentium concutiendas, <lb></lb>quàm ipſum primum elementum : ut navis etiam in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1616"></arrow.to.target>pontem aliumve obicem impingens, fortiùs qua­<lb></lb>tit quàm aqua fluminis à quo defertur. et idcirco in <lb></lb>duriores foeni particulas irruendo, facilè ipſas ſeparant <lb></lb>ab invicem, praeſertim cùm plures ſimul à diverſis par­<lb></lb>tibus in eandem ruunt cùmque ſatis multas hoc pacto <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1617"></arrow.to.target>disjungunt ſecumque abducunt, fit ignis; cùm autem <lb></lb>concutiunt duntaxat, nondumque habent vim multas <lb></lb>ſimul ab invicem disjungendi, lentè tantùm foenum <lb></lb>calefaciunt &amp; corrumpunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1607"></margin.target>XCII. <lb></lb>In iis quAe incaleſcunt <lb></lb>&amp;snon lucent : ut in <lb></lb>faeno incluso. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1608"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1609"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1610"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1611"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1612"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1613"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1614"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1615"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1616"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1617"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig73"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1618"></arrow.to.target><lb></lb>Eâdem ratione credere licet, cùm lapis excoquitur <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1619"></arrow.to.target>in calcem, multos ejus meatus, ſolis antea globulis <lb></lb>ſecundi elementi pervios, adeò laxari, ut aquae parti­<lb></lb>culas, ſed primo tantùm elemento cinctas, admittant. <lb></lb>Atque, ut hîc omnia ſimul complectar, quoties aliquòd <lb></lb>corpus durum admiſtione liquoris alicujus incaleſcit, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1620"></arrow.to.target>exiſtimo id ex eo | fieri, quòd multi ejus meatus ſint <lb></lb>talis menſurae, ut iſtius liquoris particulas, ſolâ ma-
<pb pagenum="258"></pb>teriâ primi elementi cinctas, admittant. Nec diſparem <lb></lb>rationem eſſe puto, cùm unuſ liquor alteri liquori <lb></lb>affunditur: ſemper enim alteruter conſtat particulis <lb></lb>ramoſis, aliquo modo implexis &amp; nexis, atque ita <lb></lb>corporis duri vicem ſubit : ut de ipſis exhalationibus
<arrow.to.target n="marg1621"></arrow.to.target><lb></lb>paullò antè a intellectum eſt.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1618"></margin.target>XCIII. <lb></lb>In calce aquâ aſperſâ <lb></lb>&amp;sreliquis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1619"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1620"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1621"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1622"></arrow.to.target><lb></lb>His autem omnibus modis, non tantùm in terrae ſu­<lb></lb>perficie, ſed etiam in ejus cavitatibus, ignis poteſt <lb></lb>accendi. Nam ibi ſpiritus acres craſſarum exhalatio­<lb></lb>num meatus ita poſſunt pervadere, ut in iis flammam
<arrow.to.target n="marg1623"></arrow.to.target><lb></lb>accendant; &amp; ſaxorum vel ſilicum fragmenta, ſecreto <lb></lb>aquarum lapſu aliiſve cauſis exeſa, ex cavitatum for­<lb></lb>nicibus in ſubstratum ſolum decidendo, tum ae<gap></gap>rem in­<lb></lb>terceptum magnâ vi poſſunt explodere, tum etiam ſili­<lb></lb>cum colliſione ignem excitare; atque ubi ſemel unum
<arrow.to.target n="marg1624"></arrow.to.target><lb></lb>corpus flammam concepit, facilè ipſam etiam aliis <lb></lb>vicinis corporibus, ad eam recipiendam aptis, com­<lb></lb>municat. Flammae enim particulae, iſtorum corporum <lb></lb>particulis orrurrentes, ipſas movent &amp; ſecum abdu­<lb></lb>cunt. Sed hoc non tam ſpectat ad ignis generationem, 
<arrow.to.target n="marg1625"></arrow.to.target><lb></lb>quàm ad ejus conſervationem; de quâ deinceps eſt <lb></lb>agendum.  </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1622"></margin.target>XCIV. <lb></lb>Quomodo in cavitatibus <lb></lb>terrae ignis accenda­<lb></lb>tur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1623"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1624"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1625"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1626"></arrow.to.target><lb></lb>Conſideremus exempli cauſâ, candelam accenſam <lb></lb>A B, putemuſque in omni ſpatio C D E, per quòd ejus <lb></lb>flamma ſe extendit, multas quidem volitare particulas
<arrow.to.target n="marg1627"></arrow.to.target><lb></lb>cerae, vel cujuſlibet alterius materiae oleagineae, ex <lb></lb>quâ haec candela conflata eſt, multoſque etiam globu­
<pb pagenum="259"></pb>los ſecundi elementi, ſed tam hos quàm illos materiae <lb></lb>primi elementi ſic innatare, ut ejus motu rapiantur; <lb></lb>&amp;squamvis ſe mutu&#039;o ſaepe tangant &amp; impellant, non <lb></lb>tamen omni ex parte ſufficiant, quemadmodum ſo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1628"></arrow.to.target>lent aliis in locis, ubi nullus eſt ignis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1626"></margin.target>XCV. <lb></lb>Quomodo candela <lb></lb>ardeat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1627"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1628"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1629"></arrow.to.target><lb></lb>Materia autem primi elementi, quae magnà copiâ in <lb></lb>hac flammâ reperitur, ſemper conatur egredi ex loco <lb></lb>in quo eſt, quia celerrimè movetur; &amp; quidem egredi <lb></lb>ſurſum verſus, hoc eſt, ſe removeat à centro Terrae, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1630"></arrow.to.target>quia, ut ſuprà dictum eſta a, ipſis glo­<lb></lb>bulis  
<arrow.to.target n="fig74"></arrow.to.target> coeleſtibus, ae<gap></gap>ris meatus occu­<lb></lb>pantibus, eſt levior; &amp; tum hi glo­<lb></lb>buli,  
<arrow.to.target n="fig75"></arrow.to.target> tum omnes particulae terreſtres <lb></lb>ae<gap></gap>ris circumjacentis, deſcendere co­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1631"></arrow.to.target>nantur in ejus locum, ideòque pro­<lb></lb>tinus flammam ſuffocarent, ſi ſolo <lb></lb>primo elemento conſtaret. Sed par­<lb></lb>ticulae terreſtres, ab ellychnio F G aſ­<lb></lb>ſiduè egredientes, ſtatim atque primo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1632"></arrow.to.target>elemento immerſae ſunt, ejus curſum <lb></lb>ſequuntur, &amp; occurrentes iis aeris
<arrow.to.target n="fig76"></arrow.to.target><lb></lb>particulis, quae paratae erant ad deſcendendurum in lo­<lb></lb>cum flammae, ipſas repellunt, ſicque ignem conſervant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1629"></margin.target>XCVI. <lb></lb>Quomodo ignis in eâ <lb></lb>conſervetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1630"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1631"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1632"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig74"></figure>
<figure id="fig75"></figure>
<figure id="fig76"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1633"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem hae ſurſum verſus praeciputè tendant, hinc <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1634"></arrow.to.target>fit, ut flamma ſoleat eſſe acuminata. Et quia multò <lb></lb>celeriùs aguntur quàm iſtae particulae ae<gap></gap>ris quas ſic <lb></lb>repellunt, non poſſunt ab iis impediri, quominus ulte­
<pb pagenum="260"></pb>riùs pergant verſus H, ubi paullatim agitationem ſuam <lb></lb>deponunt, ſicque vertuntur in fumum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1633"></margin.target>XCVII. <lb></lb>Cur ejus flamma ſit <lb></lb>acuminata, &amp; fumus <lb></lb>ex eâ egrediatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1634"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1635"></arrow.to.target><lb></lb>Qui ſumus nullum in toto ae<gap></gap>re locum reperiret, quia <lb></lb>nullibi vacuum eſt, niſi, prout egreditur ex flammâ, <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig77"></arrow.to.target>tantundem ae<gap></gap>ris verſus ipſam
<arrow.to.target n="marg1636"></arrow.to.target> circu­<lb></lb>lari motu regrederetur. Nempe, dum <lb></lb>fumus aſcendit ad H, pellit inde ae<gap></gap>­<lb></lb>rem verſus I &amp; K, qui ae<gap></gap>r, lambendo <lb></lb>ſummitatem candelae B ac radices el­<lb></lb>lychnii F, ad flammam accedit, eique
<arrow.to.target n="marg1637"></arrow.to.target><lb></lb>alendae inſervit. Sed ad hoc non ſuſ­<lb></lb>ficeret, propter partium ſuarum te­<lb></lb>nuitatem, niſi multas cerae particulas, <lb></lb>calore ignis agitatas, per ellychnium <lb></lb>ſecum adduceret. Atque ita flamma
<arrow.to.target n="marg1638"></arrow.to.target><lb></lb>debet aſſiduè renovari ut conſerve­<lb></lb>tur, &amp; non magis eadem manet, quàm flumen ad quòd <lb></lb>novae ſemper aquae accedunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1635"></margin.target>XCVIII. <lb></lb>Quomodo ae<gap></gap>r &amp; alia <lb></lb>corpora flammam <lb></lb>alant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1636"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1637"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1638"></margin.target>15</s></p>
<figure id="fig77"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1639"></arrow.to.target><lb></lb>Motum autem circularem ae<gap></gap>ris &amp; ſumi licet expe­<lb></lb>riri, quoties magnus ignis in cubiculo aliquo
<arrow.to.target n="marg1640"></arrow.to.target> exci­<lb></lb>tatur. Si enim cubiculum ita ſit clauſum, ut praeter <lb></lb>tubum camini per quem fumus exit, unum tantùm ali­<lb></lb>quòd foramen ſit apertum, ſentietur continuà magnus <lb></lb>ventus, per hoc foramen ad focum tendens, in locum <lb></lb>fumi abeuntis a. 
<arrow.to.target n="marg1641"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1639"></margin.target>XCIX. <lb></lb>De motu ae<gap></gap>ris verſus <lb></lb>ignem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1640"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1641"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1642"></arrow.to.target><lb></lb>Atque ex his patet, ad ignis conſervationem duo re­<lb></lb>quiri : primum, ut in eo ſint particulae terreſtres, quae, <lb></lb>à primo elemento impulſae, vim habeant impediendi, <lb></lb>ne ab ae<gap></gap>re aliiſve liquoribus ſupra ipſum poſitis ſuf­<lb></lb>ſocetur. Loquor tantùm de liquoribus ſupra ignem
<arrow.to.target n="marg1643"></arrow.to.target>
<pb pagenum="262"></pb>ſecundi elementi, ſed à ſolâ materiâ primi poſſint oc­<lb></lb>cupari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1642"></margin.target>C. <lb></lb>De iis quae ignem <lb></lb>exſtingiuunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1643"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1644"></arrow.to.target><lb></lb>Contrà autem aqua videtur igni valde adverſa, quia <lb></lb>particulis conſtat non modò craſſiuſculis, ſed etiam <lb></lb>laevibus &amp; glabris: quo ſit, ut nihil obſtet, quominus
<arrow.to.target n="marg1645"></arrow.to.target><lb></lb>globuli ſecundi elementi undique illas cingant &amp; ſe­<lb></lb>quantur; atque inſuper flexilibus, quo ſit, ut facilè <lb></lb>ſubeat meatus corporum quae ùruntur &amp; ex iis ignis <lb></lb>particulas arcendo, impediat ne alipae igneſcant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1644"></margin.target>CIV. <lb></lb>Cur aqua difficilimè.</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1645"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1646"></arrow.to.target><lb></lb>Sed tamen nonnulla corpora talia ſunt, ut aquae
<arrow.to.target n="marg1647"></arrow.to.target> par­<lb></lb>ticulae eorum meatibus immiſſae ignem juvent; quia <lb></lb>inde cum impetu reſilientes, ipſae igneſcunt. Ideò fa­<lb></lb>bri carbones foſſiles aquâ aſpergunt. Et aquae parva <lb></lb>copia, ingentibus ſlammis injecta, ipſas auget. Quòd <lb></lb>etiam ſalia potentiùs  praeſtant : cùm enim eorum
<arrow.to.target n="marg1648"></arrow.to.target><lb></lb>particulae rigidae ſint &amp; oblongae, ſpiculorum inſtar in <lb></lb>flammâ vibrantur, &amp; in alia corpora impingentes ma­<lb></lb>gnam vim habent ad ipſorum minutias concutiendas : <lb></lb>unde fit, ut metallis liquefaciendis ſoleant adjungi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1646"></margin.target>CV. <lb></lb>Cur vis magnorum <lb></lb>ignium ab aquâ aut­<lb></lb>ſalibus injectis au <lb></lb>geatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1647"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1648"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1649"></arrow.to.target><lb></lb>Illa autem quae alendo igni communiter
<arrow.to.target n="marg1650"></arrow.to.target> adhiben­<lb></lb>tur, ut ligna &amp; ſimilia, conſtant variis particulis, qua­<lb></lb>rum quaedam ſunt tenuiſſimae, aliae paullô craſſiores, <lb></lb>&amp;sgradatim aliae craſſiores, &amp; pleraeque ſunt ramoſae, <lb></lb>magnique meatus ipſas interjacent: quo fit ut ignis <lb></lb>particulae, meatus iſtos ingreſſae, primo quidem
<arrow.to.target n="marg1651"></arrow.to.target> te­<lb></lb>nuiſſimas, ac deinde etiam mediocres, &amp; earum ope <lb></lb>craſſiores celerrimè commoveant; ſicque globulos coe­<lb></lb>leſtes, primò ex anguſtioribus intervallis, ac deinde <lb></lb>etiam ex reliquis excutiant; ipſaſque omnes (ſolis <lb></lb>craſſiſſimis exceptis, ex quibus cineres fiunt) ſecum
<arrow.to.target n="marg1652"></arrow.to.target><lb></lb>abripiant. </s></p>
<pb pagenum="263"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1649"></margin.target>CVI. <lb></lb>Qualia ſint corpora <lb></lb>quae facilè uruntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1650"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1651"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1652"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1653"></arrow.to.target><lb></lb>Et cùm ejuſmodi particulae, quae ex corpore, quòd <lb></lb>uritur, ſimul egrediuntur, ſunt tam multae ut vim ha­<lb></lb>beant globulos coeleſtes ex aliquo ae<gap></gap>ris vicini ſpatio <lb></lb>expellendi, ſpatium illud flammâ implent. Si verò ſint <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1654"></arrow.to.target>pauciores, fit ignis ſine flammâ, qui vel paulatim per <lb></lb>fomitis ſui meatus ſerpit, cùm materiam quam poſſit  <lb></lb>depaſcere, ibi nanciſcitur: ut in iſtis funibus ſive elly­<lb></lb>chniis quorum uſus eſt in bello ad tormentorum pul­<lb></lb>verem incendendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1653"></margin.target>CVII.Cur quaedam inflam­<lb></lb>mentur, alia non. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1654"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1655"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1656"></arrow.to.target>Vel certè, ſi nullam talem materiam circa ſe habet, <lb></lb>non conſervatur, niſi quatenus incluſus pori corpo­<lb></lb>ris cui inhaeret, tempore aliquo eget ad omnes ejus <lb></lb>particulas ita diſſolvendas, ut ſe ab iis poſſit liberare. <lb></lb>Hocque videre eſt in carbonibus accenſis, qui cineri­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1657"></arrow.to.target>bus tecti, per multas horas ignem retinent, propter <lb></lb>hoc ſolùm, quàd | ille ignis inſit quibuſdam particulis <lb></lb>tenuibus &amp; ramoſis, quae aliis craſſioribus implicatae, <lb></lb>quamvis celerrimè agitentur, non tamen niſi unae poſt <lb></lb>alias egredi poſſunt; ac fortè priuſquam ita egredian­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1658"></arrow.to.target>tur, longo motu deteri, &amp; ſingulae in plures alias di­<lb></lb>vidi debent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1655"></margin.target>CVIII. <lb></lb>Cur ignis aliquandiu in <lb></lb>prunis ſe conſervet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1656"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1657"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1658"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1659"></arrow.to.target><lb></lb>Nihil verò celeriùs ignem concipit, nec minùs diu <lb></lb>illum conſervat, quàm pulvis tormentarius, ex ſul­<lb></lb>phure, nitro, &amp; carbone confectus. Quippe vel ſolum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1660"></arrow.to.target>ſulphur quam-maximè inflammabile eſt, quia conſtat <lb></lb>particulis ſuccorum acrium, quae tam tenuibus &amp; ſpiſ­<lb></lb>ſis materiae oleagineae ramulis ſunt involutae, ut per­<lb></lb>multi meatus inter iſtos ramulos ſoli primo elemento <lb></lb>pateant. Unde ſit, ut etiam ad uſum medicinae ſulphur <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1661"></arrow.to.target>calidiſſimum cenſeatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1659"></margin.target>CIX. <lb></lb>De pulvere tormentario <lb></lb>ex ſulphure, nitro &amp; <lb></lb>carbone confecto ; ac <lb></lb>primo de ſulphure. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1660"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1661"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1662"></arrow.to.target><lb></lb>Nitrum autem conſtat particulis oblongis &amp; rigi-
<pb pagenum="264"></pb>dis, ſed in hoc à ſale communi diverſis, quòd in unâ <lb></lb>extremitate ſint craſſiores, quàm in aliâ : ut vel ex eo <lb></lb>patet, quòd aquâ ſolutum, non ut ſal commune, ſigurâ <lb></lb>quadratâ in ejus ſuperficie concreſcat, ſed vaſis ſundo <lb></lb>&amp;slateribus adhaereat. 
<arrow.to.target n="marg1663"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1662"></margin.target>CX. <lb></lb>De nitro. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1663"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1664"></arrow.to.target><lb></lb>Et quaritum ad magnitudinem particularum, pu­<lb></lb>tandum eſt talem eſſe inter illas proportionem, ut <lb></lb>eae ſuccorum acrium, quae ſunt in ſulphure, à primo <lb></lb>elemento commotae , facillimbè globulos ſecundi ex <lb></lb>intervallis ramulorum materiae oleagineae excutiant, 
<arrow.to.target n="marg1665"></arrow.to.target><lb></lb>ſimulque nitri particulas, quae ipſis ſunt craſſiores, <lb></lb>exagitent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1664"></margin.target>CXI. <lb></lb>De ſulphuris &amp; nitri <lb></lb>conjunctione. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1665"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1666"></arrow.to.target><lb></lb>Atque hae nitri particulae, quâ parte ſunt craſſiores, <lb></lb>gravitate ſuâ deorſum tendunt, earumque ideò praeci­<lb></lb>puus motus eſt in parte acutiore, quae ſurſ-Lim erecta, 
<arrow.to.target n="marg1667"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="fig78"></arrow.to.target>ut in B, agitur in gyrum, primo <lb></lb>exiguum, | ut in C; ſed qui (niſi <lb></lb>quid impediat) ſtatim ſit major, <lb></lb>ut in D ; cùm interim ſulphuris particulae, celerrimè <lb></lb>verſus omnes partes latae, ad alias nitri particulas
<arrow.to.target n="marg1668"></arrow.to.target> bre­<lb></lb>viſſimo tempore perveniunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1666"></margin.target>CXII. <lb></lb>De motu particularium <lb></lb>nitri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1667"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1668"></margin.target>20</s></p>
<figure id="fig78"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1669"></arrow.to.target><lb></lb>Et quoniam harum nitri particularum ſingulae mul­<lb></lb>tum spatii exigunt, ad circulos ſui motûs deſcriben­<lb></lb>dos, hinc fit, ut hujus pulveris flamma plurimum di­<lb></lb>latetur; &amp; quia circulos iſtos deſcribunt eà cuſpide, 
<arrow.to.target n="marg1670"></arrow.to.target><lb></lb>quae ſurſum verſus erecta eſt, hinc tota ejus vis tendit <lb></lb>ad ſuperiora ; &amp; cùm valde ſiccus &amp; ſubtilis eſt, in­<lb></lb>noxiè in manu poteſt accendi. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1669"></margin.target>CXIII. <lb></lb>Cur flamma hujus pul­<lb></lb>veris valde dilatetur, <lb></lb>&amp;spraecipuè agat ver­<lb></lb>ſus ſuperiora. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1670"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1671"></arrow.to.target><lb></lb>Sulphuri autem &amp; nitro carbo admiſcetur, atque <lb></lb>ex hac miſturâ, humore aliquo aſperſâ, granula ſive
<arrow.to.target n="marg1672"></arrow.to.target><lb></lb>pilulae fiunt, quae deinde exſiccantur. Quippe in car-
<pb pagenum="265"></pb>bone multi ſunt meatus : tum quia plurimi antea fue­<lb></lb>runt in corporibus, quorum uſtione factus eſt, tum <lb></lb>etiam quia, cùm corpora iſta urebantur, multùm fumi <lb></lb>ex iis evolavit. Et duo particularum genera duntaxat <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1673"></arrow.to.target>in eo reperiuntur: unum eſt craſſiuſcularum, quae, <lb></lb>cùm ſolae ſunt, cineres componunt; aliud tenuiorum, <lb></lb>quae facilè quidem igneſcunt, quia jam antè ignis vi <lb></lb>fuerunt commotae, ſed longis &amp; multiplicibus ramis <lb></lb>implexae, non ſine aliquâ vi disjungi poſſunt : ut patet <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1674"></arrow.to.target>ex eo, quòd aliis in fumum praecedente uſtione abeun­<lb></lb>tibus, ipſae ultimae remanſerunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1671"></margin.target>CXIV. <lb></lb>De carbone. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1672"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1673"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1674"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1675"></arrow.to.target><lb></lb>Itaque facilè ſulphur &amp; nitrum latos carbonis mea­<lb></lb>tus ingrediuntur, &amp; ramoſis ejus particulis involvun­<lb></lb>tur atque conſtringuntur; praecertim cùm humore <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1676"></arrow.to.target>aliquo madefacta, &amp; in grana, vel exiguas pilulas, <lb></lb>compacta, poſtea ſiccantur. Hujuſque rei uſus eſt, ad <lb></lb>efficiendum ut nitri particulae, non tantùm unae poſt <lb></lb>alias, ſed multae ſimul uno &amp; eodem temporis mo­<lb></lb>mento incendantur. Etenim cùm primùm ignis aliunde <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1677"></arrow.to.target>admotus grani alicujus ſuperficiem tangit, non ſta­<lb></lb>tim illud inflammat &amp; diſſolvit, ſed tempore quòdam <lb></lb>illi opus eſt, ut ab iſtâ grani ſuperficie ad interiores <lb></lb>ejus partes perveniat ibique ſulphure priù s incenſo, <lb></lb>paullatim etiam nitri particulas exagitet, ut tandem <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1678"></arrow.to.target>ipſae viribus aſſumtis, &amp; majus ſpatium ad gyros ſuos <lb></lb>deſcribendos exigentes, carbonis vincula diſcerpant, <lb></lb>totumque granum conſringant. ſt quamvis hoc tem­<lb></lb>pus ſit admodum breve, ſi ad horas aut dies referatur, <lb></lb>notandum tamen eſſe ſatis longum, ſi comparetur <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1679"></arrow.to.target>cum ſummà illâ celeritate, quâ granum ita diſſiliens <lb></lb>flammam ſuam per totum ae<gap></gap>rem vicinum ſpargit. 
<pb pagenum="266"></pb>Nam cùm, exempli cauſâ, in bellico tormento pauca <lb></lb>quaedam pulveris grana, ellychnii, alteriuſve fomitis <lb></lb>igne contacta, prima omnium accenduntur, flamma <lb></lb>ex iis erumpens, in minimo temporis momento, per <lb></lb>omnia granorum circumjacentium intervalla
<arrow.to.target n="marg1680"></arrow.to.target> diſper­<lb></lb>gitur; ac deinde, quamvis non tam ſubitò ad interio­<lb></lb>res ipſorum partes poſſit penetrare, quia tamen eo­<lb></lb>dem tempore multa attingit, efficit ut multa ſimul <lb></lb>incendantur &amp; dilatentur, ſicque magnâ vi tormen­<lb></lb>tum explodant. Ita carbonis reſiſtentia valde auget
<arrow.to.target n="marg1681"></arrow.to.target><lb></lb>celeritatem, quà nitri particulae in flammam erum­<lb></lb>punt; &amp; granorum diſtinctio neceſſaria eſt, ut ſatis <lb></lb>magnos circa ſe habeant meatus, per quos flamma <lb></lb>pulveris primùm accenſi ad multas pulveris reſidui <lb></lb>partes liberè accedat. 
<arrow.to.target n="marg1682"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1675"></margin.target>CXV. <lb></lb>De granis hujus pul­<lb></lb>veris, &amp; in quo prae­<lb></lb>cipua ipſius vis con­<lb></lb>ſiſtat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1676"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1677"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1678"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1679"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1680"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1681"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1682"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1683"></arrow.to.target><lb></lb>Poſt illum ignem, qui omnium minimè durabilis <lb></lb>eſt, conſideremus an dari poſſit aliquis alius, qui è <lb></lb>contrà ſine ullo alimento diutiſſimè perſeveret : ut <lb></lb>narratur de lucernis quibuſdam, quae aliquando in <lb></lb>hypogaeis, ubi mortuorum corpora ſervabantur, post
<arrow.to.target n="marg1684"></arrow.to.target><lb></lb>multos annos inventae  ſunt accenſae a. Nempe in loco <lb></lb>ſubterraneo &amp; arctiſſimè clauſo, ubi nullis vel mini­<lb></lb>mis ventis ae<gap></gap>r unquam commovebatur, potuit for­<lb></lb>taſſe contingere, ut multae ramoſae fuliginis particulae <lb></lb>circa flammam lucernae colligerentur, quae ſibi mutuò
<arrow.to.target n="marg1685"></arrow.to.target><lb></lb>incumbentes manerent immotae, atque ita exiguum <lb></lb>quaſi fornicem componentes, ſufficerent ad impedien­<lb></lb>dum, ne ae<gap></gap>r circumjacens iſtam flammam obrueret ac 
<pb pagenum="267"></pb>ſuſſocaret; nec non etiam ad ejuſdem flammae vim ſic <lb></lb>frangendam &amp; obtundendam , ut nullas ampliùs olei <lb></lb>vel ellychnii particulas, ſi quae adhuc reſiduae erant, <lb></lb>poſſent inflammare. Quo fiebat, ut materia primi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1686"></arrow.to.target>elementi , ſola ibi remanens, &amp; tanquam in exiguâ <lb></lb>quâdam ſtellâ celerrimè ſemper gyrans, undique à ſe <lb></lb>repelleret globulos ſecundi, quibus ſolis, inter parti­<lb></lb>culas circumpoſitae fuliginis, tranſitus adhuc patebat, <lb></lb>ſicque lumen per totum conditorium diffunderet : exi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1687"></arrow.to.target>guum quidem &amp; ſubobſcurum, ſed quòd externi ae<gap></gap>ris <lb></lb>motu, cùm locus aperiretur, facilè vires poſſet reſu­<lb></lb>mere, ac fuligine diſcuſſâ lucernam ardentem exhibere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1683"></margin.target>CXVI. <lb></lb>De lucernis diutiſſimè <lb></lb>ardentibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1684"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1685"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1686"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1687"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1688"></arrow.to.target><lb></lb>Nunc veniamus ad eos ignis effeetus, qui nondum <lb></lb>ex modis quibus oritur &amp; conſervatur, potuerunt <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1689"></arrow.to.target> agnoſci. Quippe jam ex dictis patet, quomodo luceat, <lb></lb>quomodo calefaciat, quomodo corpora omnia, quibus <lb></lb>alitur, in multas particulas diſſolvat; nec non etiam, <lb></lb>quomodo ex iſtis corporibus primo loco maximè te­<lb></lb>nues &amp; lubricae, deinde aliae non quidem fortè prio­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1690"></arrow.to.target>ribus craſſiores, ſed magis ramoſae atque implexae <lb></lb>particulae egrediantur, eae ſcilicet quae, caminorum pa­<lb></lb>rietibus adhaerentes, fuliginem componunt, ſolaeque <lb></lb>omnium craſſiſſimae in cineres remaneant. Sed ſupereſt <lb></lb>ut breviter oſtendamus, quo pacto  ejuſdem ignis vi, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1691"></arrow.to.target>quaedam ex corporibus quibus non alitur, liqueſcunt <lb></lb>&amp;sbulliunt, alia ſiccantur &amp;, dureſcunt, alia exhalan­<lb></lb>tur, alia in calcem, alia in vitrum convertuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1688"></margin.target>CXVII. <lb></lb>De reliquis ignis <lb></lb>effectibus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1689"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1690"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1691"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1692"></arrow.to.target><lb></lb>Corpora omnia dura, conflata ex particulis, quae non <lb></lb>multò difficiliùs unae quàm aliae à vicinis ſuis ſeparan­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1693"></arrow.to.target>tur, &amp; aliquâ ignis vi poſſunt disjungi, dum iſtam vim <lb></lb>patiuntur, liqueſcunt. Nihil enim aliud eſt liquidum 
<pb pagenum="268"></pb>eſſe, quàm conſtare particulis à ſe mutuò disjunctis, <lb></lb>&amp;squae in aliquo ſint motu. Cùmque tantus eſt iſtarum <lb></lb>particularum motus, ut quaedam ex ipſis in ae<gap></gap>rem vel <lb></lb>ignem vertantur, ſicque ſolito plus ſpatii ad motum <lb></lb>ſuum exigentes, alias expellant, corpora iſta liquida
<arrow.to.target n="marg1694"></arrow.to.target><lb></lb>eſſerveſcunt &amp; bulliunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1692"></margin.target>CXVIII. <lb></lb>Quaenam corpora illi <lb></lb>admoto liquescant &amp; <lb></lb>bulliant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1693"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1694"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1695"></arrow.to.target><lb></lb>Corpora autem quibus inſunt multae particulae te­<lb></lb>nues, flexiles, lubricae, aliis craſſioribus aut ramoſis <lb></lb>intertextae, ſed non valde firmiter annexae &#039; igni admota <lb></lb>illas exhalant, hocque ipſo ſiccantur. Nihil enim aliud
<arrow.to.target n="marg1696"></arrow.to.target><lb></lb>eſt ſiccum eſſe, quàm carere ſtuidis illis particulis, <lb></lb>quae, cùm ſimul ſunt congregatae, aquam aliumve li­<lb></lb>quorem componunt. Atque hae ſtuidae particulae, du­<lb></lb>rorum corporum meatibus incluſae, illos dilatant, <lb></lb>aliaſque ipſorum particulas motu ſuo concutiunt : 
<arrow.to.target n="marg1697"></arrow.to.target><lb></lb>quòd eorum duritiem tollit, vel ſaltem imminuit; ſed <lb></lb>iis exhalatis, aliae quae remanent, ardiùs jungi &amp; fir­<lb></lb>miùs necti ſolent, ſicque corpora dureſcunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1695"></margin.target>CXIX. <lb></lb>Quaenam ſiccentur <lb></lb>&amp;sdureſcant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1696"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1697"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1698"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem particulae, quae ſic exhalantur, in varia <lb></lb>genera diſtinguuntur. Nam primò, ut eas omittam
<arrow.to.target n="marg1699"></arrow.to.target><lb></lb>quae ſunt ae<gap></gap>rem mobiles &amp;, tenues, ut ſolae nullum cor­<lb></lb>pus praeter ae<gap></gap>rem conſtare poſſint, poſt ipſas omnium <lb></lb>tenuiſſimae, | quaeque facilèlim exhalantur, ſunt illae <lb></lb>quae Chymicorum vaſis undique accuratè clauſis ex­<lb></lb>ceptae, ac ſimul collectae, componunt aquas ardentes, 
<arrow.to.target n="marg1700"></arrow.to.target>  <lb></lb>ſive ſpiritus, quales ex vino, tritico, aliiſque multis <lb></lb>corporibus elici ſolent. Sequuntur deinde aquae dulces <lb></lb>ſive inſipidae, quales ſunt eae quae ex planètis aliiſve cor­<lb></lb>poribus deſtillantur. Tertio loco ſunt aquae erodentes <lb></lb>&amp;sacidae, ſive ſucci acres; qui ex ſalibus non ſine
<arrow.to.target n="marg1701"></arrow.to.target> ma­<lb></lb>gnâ ignis vi educuntur. </s></p>
<pb pagenum="269"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1698"></margin.target>CXX. <lb></lb>De aquis ardentibus, <lb></lb>inſipidis, acidis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1699"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1700"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1701"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1702"></arrow.to.target><lb></lb>Quaedam etiam particulae craſſiores, quales ſunt <lb></lb>eae argenti vivi, &amp; ſalium, quae, vaſorum ſummitati <lb></lb>adhaerentes, in corpora dura concreſcunt, ſatis magnâ <lb></lb>vi opus habent, ut in ſublime attollantur. Sed olea <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1703"></arrow.to.target>omnium diſſicillime ex duris &amp; ſiccis corporibus ex­<lb></lb>halantur; idque non tam ignis vi, quàm arte quâdam <lb></lb>perſici debet. Cùm enim eorum particul¬àe tenues ſint <lb></lb>&amp;sramoſae, magna vis eas frangeret atque diſcerperet, <lb></lb>priuſquam ex iſtorum corporum meatibus educi poſ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1704"></arrow.to.target>ſent. Sed iis affunditur aqua copioſa, cujus particulae <lb></lb>laeves &amp; lubricae, meatus iſtos pervadentes, paullatim <lb></lb>illas integras eliciunt ac ſecum abripiunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1702"></margin.target>CXXI. <lb></lb>De ſublimatis &amp; oleis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1703"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1704"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1705"></arrow.to.target><lb></lb>Atque in his omnibus ignis gradus eſt obſervandus: <lb></lb>eo enim variato, ſemper aliquo modo effectus varia­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1706"></arrow.to.target>tur. Ita multa corpora, lento primùm igni, ac deinde <lb></lb>gradatim fortiori, admota, ſiccantur, &amp; varias parti­<lb></lb>culas exhalant : quales non emitterent, ſed potiùs <lb></lb>tota liqueſcerent, ſi ab initio validis ignibus torque­<lb></lb>rentur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1705"></margin.target>CXXII. <lb></lb>Quòd mutato ignis <lb></lb>gradu mutetur ejus <lb></lb>effectus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1706"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1707"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1708"></arrow.to.target>Modus etiam ignem applicandi, variat ejus effectum. <lb></lb>Sic quaedam, ſi tota ſimul incaleſcant, liquefiunt; ſed <lb></lb>ſi valida flamma ipſorum ſuperficiem lambat, illam | in <lb></lb>calcem convertit. Quippe corpora omnia dura, quae <lb></lb>ſolâ ignis actione in pulverem minutiſſimum reducun­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1709"></arrow.to.target>tur, fractis ſcilicet vel expulſis tenuioribus quibuſdam <lb></lb>eorum particulis, quae reliquas ſimul jungebant, vulgò <lb></lb>apud Chymicos dicuntur in calcem verti. Nec alia in­<lb></lb>ter cineres &amp; calcem differentia eſt, quàm quòd cine­<lb></lb>res ſint reliquiae eorum corporum, quorum magna <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1710"></arrow.to.target>pars igne conſumta eſt, calx verò ſit eorum, quae ferè <lb></lb>tota poſt abſolutam uſtionem manent. </s></p>
<pb pagenum="270"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1707"></margin.target>CXXIII. <lb></lb>De Calce. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1708"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1709"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1710"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1711"></arrow.to.target><lb></lb>Ultimus ignis effectus, eſt calicis &amp; cinerum in vi­<lb></lb>trum converſio. Poſtquam enim ex corporibus, quae <lb></lb>uruntur, tenuiores omnes particulae evulſae ac rejectae <lb></lb>ſunt, caeterae, quae pro calce vel cineribus manent, <lb></lb>tam ſolidae ſunt &amp; craſſae, ut ignis vi ſurſum attolli
<arrow.to.target n="marg1712"></arrow.to.target><lb></lb>non poſſint; figuraſque habent &#039;ut, plurimùm irregu­<lb></lb>lares &amp; anguloſas : unde fit ut unae aliis incumbentes <lb></lb>ſibi mutuònon adhaereant,  nec etiam, niſi fortè in mi­<lb></lb>nutiſſimis quibuſdam punctis, ſe contingant. Cùm au­<lb></lb>tem poſtea validus &amp; diuturnus ignis pergit in illas
<arrow.to.target n="marg1713"></arrow.to.target><lb></lb>vim ſuam exercere, hoc eſt, cùm tenuiores particulae <lb></lb>tertii elementi, unà cum globulis ſecundi à materiâ <lb></lb>primi abreptae, celerrimè circa ipſas in omnes partes <lb></lb>moveri pergunt, paullatim earum anguli atteruntur, <lb></lb>&amp;sſuperficies laevigantur, &amp; fortè etiam nonnullae ex
<arrow.to.target n="marg1714"></arrow.to.target><lb></lb>ipſis inflectuntur , ſicque unae ſuper alias repentes &amp; <lb></lb>fluentes, non punctis duntaxat, ſed exiguis quibuſdam <lb></lb>ſuperficiebus ſe contingunt, &amp; hoc pacto ſimul con­<lb></lb>nexae vitrum componunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1711"></margin.target>CXXIV. <lb></lb>De vitro, quomodo fiat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1712"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1713"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1714"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1715"></arrow.to.target><lb></lb>Quippe notandum eſt, cùm duo corpora, quorum
<arrow.to.target n="marg1716"></arrow.to.target><lb></lb>ſuperficies aliquam latitudinem habent, ſibi rnutuò <lb></lb>ſecundùm lineam rectam occurrunt, ipſa non poſſe <lb></lb>tam propè | ad invicem accedere, quin ſpatium aliquòd <lb></lb>intercedat, quòd à globulis ſecundi elementi occupe­<lb></lb>tur; cùm autem unum ſupra aliud obliquè ducitur a
<arrow.to.target n="marg1717"></arrow.to.target><lb></lb>vel repit, ea multo arctius jungi poſſe. Nam, exempli <lb></lb>cauſâ, ſi corpora B &amp; C ſibi invicem occurrant ſecun­<lb></lb>dùm lineam AD, globuli coeleſtes eorum ſuperficie­
<pb pagenum="271"></pb>bus intercepti, contactum immediatum impediunt. Si <lb></lb>autem corpus G hinc inde moveatur ſupra corpus H, <lb></lb>ſecundùm lineam rectam E F, nihil impediet quomi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig79"></arrow.to.target><lb></lb>nus immediatè ipſum tangat: ſaltem ſi utriuſque 
<arrow.to.target n="fig80"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1718"></arrow.to.target>ſuperficies ſint laeves &amp; planèae; ſi autem ſint rudes &amp; <lb></lb>inaequales, paullatim hoc ipſo motu laevigantur &amp; <lb></lb>explanèantur. Itaque putandum eſt, calcis &amp; cinerum <lb></lb>particulas ab invicem disjunctas, hîc exhiberi per <lb></lb>corpora B &amp; C; particulas autem vitri ſimul junctas, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1719"></arrow.to.target>per corpora G &amp; H. Atque ex hac ſolâ diverſitate, <lb></lb>quam perſpicuum eſt in illas, per vehementern &amp; diu­<lb></lb>turnam ignis actionem, debere induci, omnes vitri <lb></lb>proprietates acquirunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1715"></margin.target>CXXV. <lb></lb>Quòmodo ejus particu­<lb></lb>lae ſimul jungantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1716"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1717"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1718"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1719"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig79"></figure>
<figure id="fig80"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1720"></arrow.to.target><lb></lb>Vitrum enim, cùm adhuc candet, liquidum eſt, quia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1721"></arrow.to.target>ejus particulae facilè moventur illâ ignis vi, quâ jam <lb></lb>antè fuerunt laevigatae atque inflexze. Cùm verò inci­<lb></lb>pit refrigerari, quaſlibet figuras poteſt induere. Hoc­<lb></lb>que omnibus corporibus igne liquefactis eſt com­<lb></lb>mune; dum enim adhuc liquida ſunt, ipſorum parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1722"></arrow.to.target>culae non aegrè ſe accommodant ad quaſlibet figuras, <lb></lb>&amp;scùm poſtea frigore concreſcunt, eaſdem retinent, <lb></lb>quas ultimò induerunt. Poteſt etiam in | fila capillo­<lb></lb>rum inſtar tenuia extendi, quia ejus particulae, jam <lb></lb>concreſcere incipientes, faciliùs unae ſupra alias fluunt <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1723"></arrow.to.target>quàm ab invicem disjungantur. </s></p>
<pb pagenum="272"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1720"></margin.target>CXXVI. <lb></lb>Cur ſit liquidum cùm <lb></lb>candet, omneſque fi­<lb></lb>guras facilè induat. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1721"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1722"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1723"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1724"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm deinde vitrum planèè refriguit, eſt valde du­<lb></lb>rum, ſed ſimul etiam valde fragile, atque eò frigilius <lb></lb>quò citiùs refriguit. Nempe duritiei cauſſa eſt, quòd <lb></lb>conſtet tantùm particulis ſatis craſſis &amp;, inflexilibus, <lb></lb>quae non ramulorum intextu, ſed immediato contactu
<arrow.to.target n="marg1725"></arrow.to.target><lb></lb>ſibi invicem adhaerent. Alia enim pleraque corpora <lb></lb>ideò mollia ſunt, quòd eorum particulae ſint flexiles <lb></lb>vel certè deſinant in ramulos quoſdam flexiles, qui <lb></lb>ſibi mutuò annexi eas jungunt. Nulla autem duorum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1726"></arrow.to.target><lb></lb>corporum firmior adhaſio eſte poteſt, quàm ea quae <lb></lb>oritur ex ipſorum immediato contactu ; cùm ſcilicet <lb></lb>ita ſe invicem tangunt, ut neutrurn ſit in motu ad ſe ab <lb></lb>alio ſejungendum; quòd accidit vitri particulis, ſtatim <lb></lb>atque ab igne remotae ſunt: quia earum craſſities, &amp; <lb></lb>contiguitas, &amp; figurae inaequalitas impediunt, ne
<arrow.to.target n="marg1727"></arrow.to.target> poſ­<lb></lb>ſint ab ae<gap></gap>re circumjacente in eo motu, quo ab invicem <lb></lb>disjungebantur, conſervari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1724"></margin.target>CXXVII. <lb></lb>Cur, cùm frigidum eſt, <lb></lb>fit valde durum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1725"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1726"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1727"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1728"></arrow.to.target><lb></lb>At nihilominus vitrum eſt valde fragile, quia ſuper­<lb></lb>ficies ſecundùm quas ejus particulae ſe invicem tan­<lb></lb>gunt, ſunt admodum exiguae ac paucae. Multaque alia
<arrow.to.target n="marg1729"></arrow.to.target><lb></lb>corpora molliora diſſiciliùs franguntur, quia eorum <lb></lb>partes ita ſunt intertextae, ut ſeparari non poſſint, quin <lb></lb>ipſarum multi ramuli rumpantur &amp; evellantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1728"></margin.target>CXXVIII. <lb></lb>Cur valde fragile. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1729"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1730"></arrow.to.target><lb></lb>Eſt etiam fragilius cùm celeriter, quàm cùm lentè, <lb></lb>refriguit; ejus enini meatus ſunt ſatis laxi dum candet, 
<arrow.to.target n="marg1731"></arrow.to.target><lb></lb>quia tunc multa materia primi elementi, ſimul cum <lb></lb>globulis ſecundi, ac etiam fortè cum nonnullis ex <lb></lb>tenuioribus tertii particulis, per illos tranſit. Cùm au­<lb></lb>tem refrigeratur  ſponte, redduntur anguſtiores; quia <lb></lb>ſoli globuli ſecundi elementi, per ipſos tranſeuntes, 
<arrow.to.target n="marg1732"></arrow.to.target><lb></lb>minùs ſpatii requirunt; atque ſi refrigeratio nimis cele-
<pb pagenum="273"></pb>riter ſiat, vitrum priùs eſt durum, quàm ejus meatus <lb></lb>ita potuerint arctari: quo fit, ut globuli iſti ſemper <lb></lb>poſtea impetum faciant ad ejus particulas ab invicem <lb></lb>disjungendas ; cùmque hae particulae ſolo contactu <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1733"></arrow.to.target>ſuo junctae ſint, non poteſt una tantillum ab aliâ ſepa­<lb></lb>rari, quin ſtatim aliae plures, ei vicinae ſecundùm eam <lb></lb>ſuperficiem in quâ iſta ſeparatio fieri coepit, etiam <lb></lb>ſeparentur, atque ita vitrum planè frangatur. Quam <lb></lb>ob cauſſam, qui vitrea vaſa conficiunt, ea gradatim ex <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1734"></arrow.to.target>fornacibus removent, ut lentè refrigerentur. Atque <lb></lb>ſi vitrum frigidum igni apponatur, ita ut in unâ parte <lb></lb>multò magis quàm in aliis vicinis calefiat, hoc ipſo in <lb></lb>illâ parte frangetur: quia non poſſunt ejus meatus ca­<lb></lb>lore dilatari, meatibus vicinarum partium immutatis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1735"></arrow.to.target>quin illa ab iſtis disjungatur. Sed ſi vitrum lento pri­<lb></lb>mùm igni, ac deinde gradatim vehementiori admovea­<lb></lb>tur, &amp; ſecundùm omnes partes aequaliter incaleſcat, <lb></lb>non frangetur: quia omnes ejus meatus aequaliter &amp; <lb></lb>eodem tempore laxabuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1730"></margin.target>CXXIX. <lb></lb>Cur ejus fragilitas mi­<lb></lb>nuatur, ſi lentè refri­<lb></lb>geretur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1731"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1732"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1733"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1734"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1735"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1736"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1737"></arrow.to.target>Praeterea vitrum eſt pellucidum, quia, dum genera­<lb></lb>tur, liquidum eſt, &amp; materia ignis, undique circa ejus <lb></lb>particulas fluens, innumeros ibi meatus ſibi excavat, <lb></lb>per quos poſtea globuli ſecundi elementi liberè tran­<lb></lb>ſeuntes, actionem luminis in omnes partes ſecundùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1738"></arrow.to.target>lineas rectas transferre poſſunt. Neque enim ad hoc <lb></lb>neceſſe eſt, ut ſint accuratè recti, ſed tantùmut nullibi <lb></lb>ſint interrupti : adeò ut ſi , exempli cauſâ, fingamus <lb></lb>vitrum conſtare particulis accuratè ſphaericis &amp; aequa­<lb></lb>libus, ſed tam craſſis , ut globuli ſecundi elementi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1739"></arrow.to.target>tranſire poſſint per ſpatium illud trian|gulare, quòd 
<pb pagenum="274"></pb>inter tres ſe mutuò tangentes manere debet, vitrum <lb></lb>illud erit planè pellucidum, quamvis ſit multò ſolidius <lb></lb>omni eo, quòd nunc habetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1736"></margin.target>CXXX. <lb></lb>Cur ſit pellucidum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1737"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1738"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1739"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1740"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem materiae ex quâ fit vitrum, metalla vel <lb></lb>alia corpora permiſcentur, quorum particulae magis
<arrow.to.target n="marg1741"></arrow.to.target><lb></lb>igni reſiſtunt, &amp; non tam facilè laevigantur, quàm aliae <lb></lb>quae ipſum componunt: hoc ipſo ſit minùs pellucidum, <lb></lb>&amp;svarios induit colores, prout iſtae duriores particulae <lb></lb>meatus ejus magis, aut minùs, &amp; variis modis, inter­<lb></lb>cludunt. 
<arrow.to.target n="marg1742"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1740"></margin.target>CXXXI. <lb></lb>Quomodo fiat colora­<lb></lb>tum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1741"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1742"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1743"></arrow.to.target><lb></lb>Denique vitrum eſt rigidum : ita ſcilicet, ut non­<lb></lb>nihil quidem à vi externâ flecti poſſit abſque fracturâ, <lb></lb>ſed poſtea cum impetu reſiliat, arcûs inſtar, &amp; redeat <lb></lb>ad priorem figuram : ut evidenter apparet, cùm in fila <lb></lb>valde tenuia ductum eſt. Atque proprietas hoc pacto
<arrow.to.target n="marg1744"></arrow.to.target><lb></lb>reſiliendi, generaliter habet locum in omnibus corpo­<lb></lb>ribus duris, quorum particulae immediato contactu, <lb></lb>non ramulorum intextu, ſunt conjunctae. Cùm enim <lb></lb>innumeros habeant meatus, per quos aliqua ſemper <lb></lb>materia movetur, quia nullibi vacuum eſt, &amp; quorum
<arrow.to.target n="marg1745"></arrow.to.target><lb></lb>figurae aptae ſunt ad liberum iſti materiae tranſitum prae­<lb></lb>bendum, quia ejus ope antea formati fuerunt, talia <lb></lb>corpora nullo modo flecti poſſunt, quin iſtorum mea­<lb></lb>tuum figura nonnihil varietur: quo ſit, ut particulae <lb></lb>materiae, per illos transire aſſuetae, vias ibi ſolito minùs
<arrow.to.target n="marg1746"></arrow.to.target><lb></lb>commodas invenientes impetum faciant in eorum pa­<lb></lb>rietes, ad priorem figuram ipſis reddendam. Nempe <lb></lb>ſi, exempli cauſâ, in arcu laxo, meatus, per quos tran­<lb></lb>ſire ſolent globuli ſecundi elementi, ſint circulares, <lb></lb>putandum eſt eoſdem, in arcu intenſo ſive inflexo, eſſe
<arrow.to.target n="marg1747"></arrow.to.target>
<pb pagenum="275"></pb>ellipticos, &amp; globulos, per ipſos tranſire laborantes, <lb></lb>impingere in eorum parietes ſecundùm minores dia­<lb></lb>metros iſtarum ellipſium,  ſicque vim habere illis fi­<lb></lb>guram circularem reſtituendi a. Et quamvis iſta vis in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1748"></arrow.to.target>ſingulis globulis ſecundi elementi exigua ſit, quia ta­<lb></lb>men aſſiduè quamplurimi per ejuſdem arcûs quam­<lb></lb>plurimos poros meare conantur , illorum omnium <lb></lb>vires ſimul junctae atque in hoc conſpirantes, ut <lb></lb>arcum reducant, ſatis magnae eſſe poſſunt. Arcus au­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1749"></arrow.to.target>tem diu intentus, praeſertim ſi ſit ex ligno aliâve <lb></lb>materià non admodum durâ, vim reſiliendi paullatim <lb></lb>amittit : quia ejus meatum figurae, longo attritu parti­<lb></lb>cularum materiae per ipſos tranſeuntis, ſenſim ad ea­<lb></lb>rum menſuram magis &amp; magis aptantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1743"></margin.target>CXXXII. <lb></lb>Cur ſit rigidum inſtar <lb></lb>arcûs; &amp; generaliter, <lb></lb>cur rigida, cùm in­<lb></lb>flexa ſunt, ſponte re­<lb></lb>deant ad priorem  <lb></lb>figuram. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1744"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1745"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1746"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1747"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1748"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1749"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1750"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1751"></arrow.to.target>Hactenus naturas ae<gap></gap>ris, aquae, terrae, &amp; ignis, quae <lb></lb>hujus globi, quem incolimus, elementa vulgò cenſen­<lb></lb>tur, ſimulque praecipuas eorum vires &amp; qualitates ex­<lb></lb>plicare conatus ſum; ſequitur nunc, ut etiam agam de <lb></lb>magnete b. Cùm enim ejus vis per totum hunc Terrae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1752"></arrow.to.target>globum ſit diffuſa, non dubium eſt, quin ad generalem <lb></lb>ejus conſiderationem pertineat. Jam itaque revocemus <lb></lb>nobis in memoriam, particulas illas ſtriatas primi <lb></lb>elementi, quae ſuprà in tertiae partis articulo 87c, &amp;  <lb></lb>ſequentibus, ſatis accuratè deſcriptae ſunt. Atque id <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1753"></arrow.to.target>omne, quòd ibi ab articulo 105 ad 109 d de ſidere I <lb></lb>dictum eſt, de Terrâ hîc intelligentes, putemus eſſe <lb></lb>multos meatus in mediâ ejus regione, axi parallelos, 
<pb pagenum="276"></pb>per quos particulae ſtriatae, ab uno polo venientes, <lb></lb>liberè ad alium pergant, eoſque ad illarum menſuram <lb></lb>ita eſſe excavatos, ut ii qui recipiunt particulas ſtria­<lb></lb>tas à polo Auſtrali venientes, nullo modo poſſint reci­<lb></lb>pere alias quae veniunt à polo Boreali; nec contrà, <lb></lb>qui recipiunt Boreales, Auſtrales admittant : quia <lb></lb>ſcilicet in modum cochlearum intortae ſunt, unae in <lb></lb>unam partem, aliae in oppoſitam. Ac  praeterea etiam <lb></lb>eaſdem particulas per unam tantùm partem iſtorum  <lb></lb>meatuum ingredi poſſe, non autem regredi per
<arrow.to.target n="marg1754"></arrow.to.target> adver­<lb></lb>ſam, propter tenuiſſimas quaſdam ramulorum extre­<lb></lb>mitates in ſpiris iſtorum meatuum inflexas verſus eam <lb></lb>partem, ſecundùm quam progredi ſolent, &amp; ita in ad­<lb></lb>verſam partem aſſurgentes, ut ipſarum regreſſum im­<lb></lb>pediant. Unde fit, ut poſtquam iſtae particulae ſtriatae
<arrow.to.target n="marg1755"></arrow.to.target><lb></lb>per totam mediam Terram, ſecundùm lineas rectas, <lb></lb>vel rectis aequipollentes, ejus axi parallelas a, ab uno <lb></lb>hemiſphaerio ad aliud tranſiverunt, ipſae per aetherem <lb></lb>circumfuſum revertantur ad illud idem hemiſphaerium, <lb></lb>per quòd priùs Terram ingreſſae ſunt, atque ita rurſus
<arrow.to.target n="marg1756"></arrow.to.target><lb></lb>illam permeantes, quendam ibi quaſi vorticem com­<lb></lb>ponant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1750"></margin.target>CXXXIII. <lb></lb>De magnete. Repetitio <lb></lb>eorum ex antè dictis, <lb></lb>quae ad ejus explica­<lb></lb>tionem requiruntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1751"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1752"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1753"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1754"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1755"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1756"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1757"></arrow.to.target><lb></lb>Et quoniam ex illo aethere, per quem particulas <lb></lb>ſtriatas ab uno polo ad alium reverti dixeramus, qua­<lb></lb>tuor diverſa corpora genita eſſe poſſe oſtendimus : 
<arrow.to.target n="marg1758"></arrow.to.target><lb></lb>nempe Terrae cruſtam interiorem ſive metallicam, <lb></lb>aquam, terram exteriorem, &amp; ae<gap></gap>rem ; notavimuſque, <lb></lb>articulo 113 tertiae partis b, nulla, niſi in craſſioribus 
<pb pagenum="277"></pb>iſtius aetheris particulis, meatuum ad menſuram parti­<lb></lb>cularum ſtriatarum efformatorum veſtigia manere po­<lb></lb>tuiſſe : advertendum eſt hoc in loco, iſtas omnes craſ­<lb></lb>ſiores particulas ad interiorem Terrae cruſtam initio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1759"></arrow.to.target>confluxiſſe, nullaſque in aquâ nec in ae<gap></gap>re eſſe poſſe: <lb></lb>tum quia nullae ibi particulae ſatis craſſae; tum etiam <lb></lb>quia, cùm iſla corpora fluida ſint, ipſorum particulae <lb></lb>aſſiduè ſitum mutant, &amp; proinde, ſi qui olim in iis fuiſ­<lb></lb>ſent tales meatus, cùm certum &amp; determinatum ſitum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1760"></arrow.to.target>requirant, jamdudum iſtâ mutatione corrupti eſſent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1757"></margin.target>CXXXIV. <lb></lb>Nullos in ae<gap></gap>re nec in <lb></lb>aquâ eſſe meatus re­<lb></lb>cipiendis particulis <lb></lb>ſtriatis idoneos. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1758"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1759"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1760"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1761"></arrow.to.target><lb></lb>| Ac praeterea, cùm ſuprà dictum ſit a, Terrae cruftam <lb></lb>interiorem conſtare partim ramoſis particulis ſibi mu­<lb></lb>tuò annexis, partim aliis quae per ramoſarum inter­<lb></lb>valla hinc inde moventur, iſti etiam meatus in his mo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1762"></arrow.to.target>bilioribus eſſe non poſſunt, propter rationem mox al­<lb></lb>latam, ſed in ramoſis duntaxat. Et quantum ad terram <lb></lb>exteriorem, nulli quidem etiam in eâ tales meatus <lb></lb>initio fuerunt, quoniam inter aquam &amp; ae<gap></gap>rem formata <lb></lb>eſt : ſed cùm poſtea varia metalla ex terrâ interiore <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1763"></arrow.to.target>ad hanc exteriorem aſcenderint, quamvis ea omnia, <lb></lb>quae ex mobilioribus &amp; ſolidioribus illius particulis <lb></lb>conſtata ſunt, ejuſmodi meatus habere non debeant, <lb></lb>certè illud quòd ex ramoſis &amp; craſſis ſed non adeò <lb></lb>ſolidis particulis conſtat, non poteſt iis eſſe deſtitu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1764"></arrow.to.target>tum. Et valde rationi conſentaneum eſt, ut credamus <lb></lb>ferrum tale eſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1761"></margin.target>CXXXV. <lb></lb>Nullos etiam eſſe in <lb></lb>ullis corporibus terrae <lb></lb>exterioris praeter­<lb></lb>quam in ferro. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1762"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1763"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1764"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1765"></arrow.to.target><lb></lb>Nullum enim aliud metallum tam difficulter malleo <lb></lb>flectitur, vel igne liqueſcit, nec ullum etiam adeò du­<lb></lb>rum ſine alterius corporis miſturâ reddi poteſt -quae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1766"></arrow.to.target> tria indicio ſunt, ejus ramenta magis ramoſa ſive an­
<pb pagenum="278"></pb>guloſa eſſe, quàm caeterorum, &amp; ide&#039;o ſibi invicem fir­<lb></lb>miùs annecti. Nec obſtat quòd nonnullae ejus glebae <lb></lb>ſatis facilè primâ vice igni liqueſcant; tunc enim ea­<lb></lb>rum ramenta, nondum ſibi mutuò annexa, ſed una ab <lb></lb>aliis disjuncta ſunt, &amp; ideò caloris vi facilè agitantur. 
<arrow.to.target n="marg1767"></arrow.to.target><lb></lb>Praeterea., quamvis ferrum ſit aliis metallis durius &amp; <lb></lb>minùs fuſile, eſt tamen etiam unum ex minimè pon­<lb></lb>deroſis, &amp; facilè rubigine corrumpitur, aut aquis forti­<lb></lb>bus eroditur: quae omnia indicio ſunt, ejus particulas <lb></lb>non eſſe aliorum metallorum particulis ſolidiores, ut
<arrow.to.target n="marg1768"></arrow.to.target><lb></lb>ſunt craſſiores, ſed multos in iis meatus contineri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1765"></margin.target>CXXXVI. <lb></lb>Cur tales meatus ſint <lb></lb>in ferro. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1766"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1767"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1768"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1769"></arrow.to.target><lb></lb>Nolo tamen hîc affirmare, in ſingulis ferri ramen|tis <lb></lb>eſſe integra foramina, in modum cochlearum intorta, <lb></lb>per quae tranſeant particulae ſtriatae; ut etiam nolo <lb></lb>negare, quin talia multa in ipſis reperiantur : ſed hîc
<arrow.to.target n="marg1770"></arrow.to.target><lb></lb>ſufficiet, ſi putemus iſtiuſmodi foraminum medietates <lb></lb>in ſingulorum ramentorum ſuperficiebus ita eile inſ­<lb></lb>culptas, ut, cùm iſtae ſuperficies aptè junguntur, fora­<lb></lb>mina integra componant. Et facilè credi poteſt, craſ­<lb></lb>ſiores illas ramoſas &amp; ſoraminoſas interioris terrae
<arrow.to.target n="marg1771"></arrow.to.target><lb></lb>particulas, ex quibus fit ferrum, vi ſpirituum ſive ſuc­<lb></lb>corum acrium, illam permeantium, ita fuiſſe diviſas, <lb></lb>ut dimidiata iſta foramina, in ſuperficiebus ramento­<lb></lb>rum quae ab ipſis ſeparabantur, remanerent; atque <lb></lb>haec ramenta poſtea per venas terrae exterioris, tum ab
<arrow.to.target n="marg1772"></arrow.to.target><lb></lb>iſtis ſpiritibus, tum etiam ab exhalationibus &amp; vapori­<lb></lb>bus protruſa, paullatim in fodinas aſcendiſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1769"></margin.target>CXXXVII. <lb></lb>Quâ ratione etiam ſint <lb></lb>in ſingulis ejus ra­<lb></lb>mentis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1770"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1771"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1772"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1773"></arrow.to.target><lb></lb>Notandumque eſt ipſa ſic aſcendendo, non ſemper <lb></lb>in eaſdem partes converti poſſe, quia ſunt anguloſa, <lb></lb>&amp;sdiverſas inaequalitates in terrae venis offendunt; 
<arrow.to.target n="marg1774"></arrow.to.target><lb></lb>atque cùm particulae ſtriat, quae à terrâ interiore 
<pb pagenum="279"></pb>cum impetu venientes, per totam exteriorem ſibi vias <lb></lb>quaerunt, iſtorum ramentorum meatus ita ſitos in­<lb></lb>veniunt, ut, ad motum ſuum ſecundùm lineas rectas <lb></lb>continuandum, per illa eorum orificia, per quae priùs <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1775"></arrow.to.target>egredi conſueverant, ingredi conentur, ipſas ibi oc­<lb></lb>currere perexiguis iſtis ramulorum extremitatibus, <lb></lb>quas inter meatuum ſpiras eminere, ac regreſſuris <lb></lb>particulis ſtriatis aſſurgere, ſuprà dictum eſt a; haſque <lb></lb>ramulorum extremitates initio quidem illis reſiſtere, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1776"></arrow.to.target>ſed ab ipſis ſaepe ſaepius impulſas, ſucceſſu temporis <lb></lb>omnes in contrariam partem flecti, aut etiam nonnul­<lb></lb>las frangi; cùmque poſtea iſti meatus, ramentorum <lb></lb>quibus | inſunt ſitu mutato, alia ſua orificia particu­<lb></lb>lis ſtriatis obvertunt, has rurſus occurrere extremita­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1777"></arrow.to.target>tibus ramulorum in meatibus aſſurgentium, ipſaſque <lb></lb>paullatim in aliam partem inflectere &amp; quòd ſaepius <lb></lb>atque diutius hoc iteratur, eò ramulorum iſtorum in <lb></lb>utramque partem inflexionem faciliorem evadere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1773"></margin.target>CXXXVIII. <lb></lb>Quomodo iſti meatus <lb></lb>apti reddantur, ad <lb></lb>particulas ſtriatas ab <lb></lb>utrâ vis parte venien­<lb></lb>tes, admittendas. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1774"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1775"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1776"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1777"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1778"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem ea ramenta, quae ſaepe hoc pacto per ex­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1779"></arrow.to.target>terioris terrae venas aſcendendo, modò in unam, modò <lb></lb>in aliam partem converſa fuere, ſive ſola ſimul collecta <lb></lb>ſint, ſive aliorum corporum meatibus impacta, glebam <lb></lb>ferri componunt. Ea verò quae vel ſemper eundem ſi­<lb></lb>tum retinuerunt, vel cerè, ſi ut ad fodinas perveni­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1780"></arrow.to.target>rent, illum aliquoties mutare coacta ſuerint, ſaltem, <lb></lb>ibi poſtea, lapidis alteriuſve corporis meatibus firmi­<lb></lb>ter impacta, per multos annos immota remanſerunt, <lb></lb>ſaciunt magnetem. Atque ita vix ulla eſt ferri gleba, <lb></lb>quae non aliquo modo ad magnetis naturam accedat, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1781"></arrow.to.target>&amp;snullus omnino eſt magnes, in quo non aliquid ferri 
<pb pagenum="280"></pb>contineatur; etſi fortè aliquando iſtud ferrum aliqui­<lb></lb>bus aliis corporibus tam arctè adhaereat, ut faciliùs <lb></lb>igne corrumpi, quàm ab iis educi poſſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1778"></margin.target>CXXXIX. <lb></lb>Quae ſit natura <lb></lb>magnetis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1779"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1780"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1781"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1782"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem ferri glebae igni admotae liquefiunt, ut <lb></lb>in ferrum aut chalybem vertantur, earum ramenta vi
<arrow.to.target n="marg1783"></arrow.to.target><lb></lb>caloris agitata, &amp; ab heterogeneis corporibus disjun­<lb></lb>cta, hinc inde ſe contorquent, donec applicent ſe una <lb></lb>aliis, ſecundùm eas ſuperficies, in quibus dimidiatos <lb></lb>meatus, recipiendis particulis ſtriatis idoneos, inſ­<lb></lb>culptos eſſe paullò antè dictum eſt; ac etiam donec
<arrow.to.target n="marg1784"></arrow.to.target><lb></lb>iſtorum meatuum medietates tam aptè congruant, ut <lb></lb>integros meatus efforment. Quòd ubi accidit, ſtatim <lb></lb>particulae ſtriatae, quae non minùs in igne quàm in <lb></lb>aliis corporibus reperiuntur, per illos liberiùs quàm <lb></lb>per alia loca fluentes, impediunt ne exiguae
<arrow.to.target n="marg1785"></arrow.to.target> ſuper­<lb></lb>ficies, ex quarum apto ſitu &amp; conjunctione exſur­<lb></lb>gunt, tam facilè quàm priùs ſitum mutent; &amp; ipſarum <lb></lb>contiguitas, vel ſaltem vis gravitatis, quae ramenta <lb></lb>omnia deorſum premit, impedit ne facilè disjun­<lb></lb>gantur. Cùmque interim ramenta ipſa propter
<arrow.to.target n="marg1786"></arrow.to.target> agita­<lb></lb>tionem ignis pergant moveri, multa ſimul in eundem <lb></lb>motum conſpirant, &amp; totus liquor ex iis conſtatus in <lb></lb>varias quaſi guttulas aut grumulos diſtinguitur : ita <lb></lb>ſcilicet, ut omnia illa ramenta quae ſimul moventur, <lb></lb>unam quaſi guttam confaciant, quze gutta ſuam
<arrow.to.target n="marg1787"></arrow.to.target> ſuper­<lb></lb>ficiem motu ſuo ſtatim laevigat &amp; perpolit. Occurſu <lb></lb>enim aliarum guttarum, quidquid eſt rude atque an­<lb></lb>guloſum in ramentis, ex quibus conſtat, ab ejus ſu­<lb></lb>perficie ad partes interiores detruditur, atque ita <lb></lb>omnes cujuſque guttulae partes quam-arctiſſimè ſimul
<arrow.to.target n="marg1788"></arrow.to.target><lb></lb>junguntur. </s></p>
<pb pagenum="281"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1782"></margin.target>CXL. <lb></lb>Quomodo fuſione fiat <lb></lb>chalybs, &amp; quòdvis <lb></lb>ferrum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1783"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1784"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1785"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1786"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1787"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1788"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1789"></arrow.to.target><lb></lb>Et totus liquor, hoc pacto in guttulas ſive grumulos <lb></lb>distinctus, ſi celeriter frigeſcat, concreſcit in chalybem <lb></lb>admodùm durum rigidtim &amp; fragilem, fere ut vitrum. <lb></lb>Quippe durus eſt, quia conſtat ramentis ſibi mutuò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1790"></arrow.to.target>arctiſſimè conjunctis ; &amp; rigidus hoc eſt, talis ut, ſi <lb></lb>flectatur, ſpontè redeat ad priorem figuram, quia <lb></lb>flexione iſtâ ejus ramentorum exiguae ſuperficies non <lb></lb>disjunguntur, ſed ſoli meatus figuras mutant, ut ſuprà <lb></lb>de vitro dictum eſt a; denique eſt fragilis, quia gut­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1791"></arrow.to.target>tulae, ſive grumuli, quibus conſtat, ſibi mutuò non <lb></lb>adhaerent, niſi per ſuperficierum ſuarum contactum ; <lb></lb>atque hîc contactus non niſi in Pauciſſimis &amp;, perexi­<lb></lb>guis locis immediatus eſſe poteſt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1789"></margin.target>CXLI. <lb></lb>Cur chalybs ſit valde <lb></lb>durus, rigidus, &amp; fra­<lb></lb>gilis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1790"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1791"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1792"></arrow.to.target><lb></lb>Non autem omnes glebae aequè aptie ſunt , ut in <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1793"></arrow.to.target>chalybem vertantur; ac etiam illae eaedem, ex quibus <lb></lb>optimus &amp; | duriſſimus chalybs fieri ſolet, vile, tan­<lb></lb>tùm ferrum dant, cùm igne non convenienti fundun­<lb></lb>tur. Nam, ſi glebae ramenta ſint adeò anguloſa &amp; <lb></lb>confragoſa, ut ſibi mutuò priùs adhaerent, quàm ſu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1794"></arrow.to.target>perficies ſuas aptè poſſint ad invicem applicare, atque <lb></lb>in guttulas diſtingui; vel ſi ignis non ſit ſatis fortèis ad <lb></lb>liquorem ita in guttulas diſtinguendum, &amp; ramenta <lb></lb>ipſas componentia ſimul conſtringenda ; vel contrà, <lb></lb>ſi ſit tam fortis, ut iſtorum ramentorum aptum ſitum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1795"></arrow.to.target>diſturbet: non chalybs, ſed ferrum minùs durum &amp; <lb></lb>magis flexile habetur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1792"></margin.target>CXLII. <lb></lb>Quae ſit differentia in­<lb></lb>terchalybem, &amp; aliud <lb></lb>ferrum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1793"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1794"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1795"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1796"></arrow.to.target><lb></lb>Ac etiam chalybs jam factus, ſi rurſus igni admo­<lb></lb>veatur, etſi non facilè liqueſcat, quia ejus grumuli <lb></lb>nimis craſſi ſunt &amp; ſolidi ut ab igne integri movean­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1797"></arrow.to.target>tur, &amp; ramenta quibus unuſquiſque grumulus conſ­
<pb pagenum="282"></pb>tat, nimis arctè compacta, ut locis ſuis planè extrudi <lb></lb>poſſint : mollitur tamen, quia omnes ejus particulae <lb></lb>calore concutiuntur; &amp; poſtea ſi lentè refrigeretur, <lb></lb>non reſumit priorem duritiem, nec rigorem, nec fra­<lb></lb>gilitatem, ſed fit flexile inſtar ferri vilioris. Dum enim
<arrow.to.target n="marg1798"></arrow.to.target><lb></lb>hoc pacto refrigeratur, ramenta anguloſa &amp; confra­<lb></lb>goſa, quae grumulorum ſuperficiebus ad interiores <lb></lb>eorum partes vi caloris protruſa erant, foras ſe exſe­<lb></lb>runt, &amp; una aliis implicata, tanquam uncis quibuſdam <lb></lb>perexiguis unos grumulos aliis annectunt: quo ſit, ut
<arrow.to.target n="marg1799"></arrow.to.target><lb></lb>ramenta iſta non ampliùs tam arcte in grumulis ſuis <lb></lb>compacta ſint, atque ut grumuli non ampliùs imme­<lb></lb>diato contactu, ſed tanquam hamis vel uncis quibuſ­<lb></lb>dam alligati, ſibi mutuò adhaereant; &amp; ideò chalybs <lb></lb>non admodum durus, nec rigidus, nec fragilis, ſed
<arrow.to.target n="marg1800"></arrow.to.target><lb></lb>mollis &amp; flexilis evadat. In quo non differt à ferro <lb></lb>communi, niſi quòd chalybi iterum candeſado, &amp; <lb></lb>deinde celeriter reſrigerato, prior durities | &amp; rigidi­<lb></lb>tas reddatur, non autem ferro, ſaltem tanta. Cujus <lb></lb>ratio eſt, quòd ramenta in chalybe non tam longè
<arrow.to.target n="marg1801"></arrow.to.target><lb></lb>abſint à ſitu ad maximam diuritiem convenienti, quin <lb></lb>facilè illum ignis vi reſumant, &amp; in celerrimà refrige­<lb></lb>ratione retineant : cùm autem in ferro talem ſitum <lb></lb>nunquam habuerint, nunquam etiam illum reſumunt. <lb></lb>Et quidem, ut ita chalybs aut ferrum candens
<arrow.to.target n="marg1802"></arrow.to.target> celerri­<lb></lb>mè refrigeretur, in aquam alioſve liquores frigidos <lb></lb>mergi ſolet; ac contrà in oleum vel alia pinguia, ut <lb></lb>lentiùs frigeſcat. Et quia, quò durior &amp; rigidior, eò <lb></lb>etiam fragilior evadit, ut gladii, ferrae, limae, aliave <lb></lb>inſtrumenta ex eo fiant, non ſemper in frigidiſſimis
<arrow.to.target n="marg1803"></arrow.to.target> li­<lb></lb>quoribus exſtingui debet, ſed in temperatis, prout in 
<pb pagenum="283"></pb>unoquoque ex iſtis inſtrumentis magis minuſve fragi­<lb></lb>litas eſt vitanda quàm durities optanda; &amp; ideò dum <lb></lb>certis liquoribus ita mergitur, non immeritò dicitur  <lb></lb>temperari. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1796"></margin.target>CXLIII. <lb></lb>Quomodo chalybs tem­<lb></lb>peretur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1797"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1798"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1799"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1800"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1801"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1802"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1803"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1804"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1805"></arrow.to.target>Quantum autem ad meatus recipiendis particulis <lb></lb>ſtriatis idoneos, ſatis quidem patet ex dictis a, permul­<lb></lb>tos tam in chalybe quàm in ferro eſſe debere; ac etiam <lb></lb>eos eſſe in chalybe niagis integros &amp; perfectos, ramu­<lb></lb>lorumque extremitates in ipſorum ſpiris eminentes, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1806"></arrow.to.target>cùm ſemel in  <lb></lb>unam partem flexae ſunt, non fam facilè <lb></lb>in contrariam poſſe inflecti, quanquam etiam in hoc <lb></lb>faciliùs, quàm in magnete ſlectantur; ac denique <lb></lb>omnes iſtos meatus, non in chalybe aut alio ferro, ut <lb></lb>in magnete, orificia ſua recipiendis particulis ſtriatis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1807"></arrow.to.target>ab Auſtro venientibus idonea, in unam partem, &amp; ido­<lb></lb>nea recipiendis aliis à Boreâ venientibus, in contra­<lb></lb>riam convertere ; ſed eorum ſitum varium atque in­<lb></lb>certum eſſe debere, propterea quòd ignis agitatione <lb></lb>turbatur. Et in breviſſimà illà niorâ, quâ haec ignis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1808"></arrow.to.target>| agitatio frigore ſiſtitur, tot tantùm ex iſtis meatibus <lb></lb>verſus Auſtrum &amp; Boream converti poſſunt, quot par­<lb></lb>ticulae ſtriatae, à polis Terrae venientes, ſibi tunc tem­<lb></lb>poris per illos viam quaerunt. Et quia iſtae particulae <lb></lb>ſtriatae omnibus ferri meatibus multitudine non reſ­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1809"></arrow.to.target>pondent, omne quidem ferrum aliquam vim magneti­<lb></lb>cam accepit ab eo ſitu, quem habuit reſpectu partium <lb></lb>terrae, cùm ultimò candefactum refriguit, vel etiam ab <lb></lb>eo in quo diu immotum ſtetit, ſi diu in eodem ſitu ſte­<lb></lb>terit immotum; ſed pro multitudine meatuum quos <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1810"></arrow.to.target>in ſe continet, poteſt habere adhuc majorem. </s></p>
<pb pagenum="284"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1804"></margin.target>CXLIV. <lb></lb>Quae ſit differentia in­<lb></lb>inter meatus magnetis, <lb></lb>chalybis, &amp; ferri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1805"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1806"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1807"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1808"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1809"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1810"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1811"></arrow.to.target><lb></lb>Quae omnia ex principiis Naturae ſuprà expoſitis a, <lb></lb>ita ſequuntur, ut quamvis non reſpicerem ad illas ma­<lb></lb>gneticas proprietates, quas hîc explicandas ſuſcepi, <lb></lb>ea tamen non aliter ſe habere judicarem. Deinceps <lb></lb>autem videbimus, horum ope tam aptè &amp; perſpicuè
<arrow.to.target n="marg1812"></arrow.to.target><lb></lb>omnium iſtarum proprietatum dari rationem, ut hoc <lb></lb>etiam videatur ſufficere, ad perſuadendum ea vera <lb></lb>eſſe, quamvis ex Naturae principiis ſequi neſciremus. <lb></lb>Et quidem magneticae proprietates, quae ab ipſarum <lb></lb>admiratoribus notari ſolent, ad haec capita poſſunt
<arrow.to.target n="marg1813"></arrow.to.target><lb></lb>referri. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1811"></margin.target>CXLV. <lb></lb>Enumeratio proprieta­<lb></lb>tum virtutis magne­<lb></lb>ticae. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1812"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1813"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>1. Quòd in magnete duo ſint poli, quorum unus <lb></lb>ubique locorum verſus Terrae polum Borealem, alius <lb></lb>verſus Auſtralem ſe convertit b. </s></p>
<p type="main">
<s>2. Quòd iſti magnetis poli, pro diverſis Terrae locis
<arrow.to.target n="marg1814"></arrow.to.target><lb></lb>quibus inſiſtunt, diverſimodè verſus ejus centrum ſe <lb></lb>inclinent c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1814"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>3. Quòd ſi duo magnetes ſint ſphaerici, unus verſus <lb></lb>alium eodem modo ſe convertat, ac quilibet ex ipſis <lb></lb>verſus Terram d. 
<arrow.to.target n="marg1815"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1815"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>|4. Quòd poſtquam ſunt ita converſi, ad invicem accedant e. </s></p>
<p type="main">
<s>5. Quòd ſi in contrario ſitu detineantur, ſe mutuò refugiant f. </s></p>
<p type="main">
<s>6. Quòd ſi magnes dividatur planèo, lineae per ſuos</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1816"></arrow.to.target><lb></lb>polos ductae parallelo, partes ſegmentorum, quae priùs <lb></lb>junctae erant, ſe mutuò etiam refugiant g. </s></p>
<pb pagenum="285"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1816"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>7. Quòd ſi dividatur plano, lineam per polos du­<lb></lb>ctam ad angulos rectos ſecante, duo puncta prius con­<lb></lb>tigua ſiant poli diverſae virtutis, unus in uno, alius <lb></lb>in alio ſegmento a. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1817"></arrow.to.target>8. Quòd quamvis in uno magnete ſint tantùm duo <lb></lb>poli, unus Auſtralis, alius Borealis, in unoquoque ta­<lb></lb>men ex ipſius fragmentis duo etiam ſimiles poli repe­<lb></lb>riantur; adeò ut ejus vis, quatenus ratione polorum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1818"></arrow.to.target>diverſa videtur, eadem ſit in quàvis parte ac in toto b. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1819"></arrow.to.target>9. Quòd ferrum à rnagnete iſtam vim recipiat, cùm <lb></lb>tantùm ei admovetur c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1817"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1818"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1819"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>10. Quòd pro variis modis quibus ei admovetur, <lb></lb>eam diverſimodè recipiat d. </s></p>
<p type="main">
<s>11. Quòd ferrum oblongum; quomodocunque ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1820"></arrow.to.target>gneti admotum, illam ſemper ſecundùm ſuam longi­<lb></lb>tudinem recipiat e. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1820"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>12. Quòd magnes de vi ſuà nihil amittat, quamvis <lb></lb>eam ferro communicet f. </s></p>
<p type="main">
<s>13. Quòd ipſa breviſſimo quidem tempore ferro <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1821"></arrow.to.target>communicetur, ſed temporis diuturnitate magis &amp; <lb></lb>magis in eo confirmetur g. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1821"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>14. Quòd chalybs duriſſimus eam majorem recipiat,  <lb></lb>&amp;sreceptam conſtantiùs ſervet, quàm vilius ferrum h. </s></p>
<p type="main">
<s>| 15. Quòd major ei communicetur à perfectiore <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1822"></arrow.to.target>magnete, quàm à minùs perfecto i. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1822"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>16. Quòd ipſa etiam Terra ſit magnes, &amp; nonnihil <lb></lb>de ſuâ vi ferro communicet j. </s></p>
<pb pagenum="286"></pb>
<p type="main">
<s>17. Quòd haec vis in Terrâ, rnaximo magnete, minùs <lb></lb>fortis <lb></lb>appareat, quàm in pleriſque aliis minoribus&quot;. </s></p>
<p type="main">
<s>18. Quòd acus à magnete tactae ſuas extremitates <lb></lb>eodem modo verſus Terram convertant, ac magnes <lb></lb>suos polos b. 
<arrow.to.target n="marg1823"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1823"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>19. Quòd eas non accuratè verſus Terrae polos con­<lb></lb>vertant, ſed variè variis in locis ab iis declinent c. </s></p>
<p type="main">
<s>20. Quòd iſta declinatio cum tempore mutari poſſit d. </s></p>
<p type="main">
<s>21. Quòd nulla ſit, ut quidam ajunt, vel fortè qu¬ò`d <lb></lb>non eadem nec tanta ſit, in magnete ſupra unum ex</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1824"></arrow.to.target><lb></lb>ſuis polis perpendiculariter erecto, quàm in eo cujus <lb></lb>poli qualiter à Terrâ diſtant e. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1824"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>22. Quòd magnes trahat ferrum f. </s></p>
<p type="main">
<s>23. Quòd magnes armatus multò plus ferri ſuſti­<lb></lb>neat, quàm nudus g. 
<arrow.to.target n="marg1825"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1825"></margin.target>1</s></p>
<p type="main">
<s>24. Quòd ejus poli, quamvis contrarii, ſe invicem <lb></lb>juvent ad idem ferrum ſuſtinendum h. </s></p>
<p type="main">
<s>25. Quòd rotulae ferreae, magneti appenſae, gyratio <lb></lb>in utramvis partem à vi magneticà non impediatur i. </s></p>
<p type="main">
<s>26. Quòd vis unius magnetis variè poſſit augeri vel</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1826"></arrow.to.target><lb></lb>minui, variâ magnetis alterius aut ferri ad ipſum ap­<lb></lb>plicatione . </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1826"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>27. Quòd magnes, quantumvis fortis, ſerrum à ſe <lb></lb>diſtans, ab alterius debilioris magnetis contactu re­<lb></lb>trahere non poſſit k. 
<arrow.to.target n="marg1827"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1827"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>28. Quòd contrà magnes debilis, aut exiguum fer­
<pb pagenum="287"></pb>rum, | ſaepe aliud ferrum ſibi contiguum ſeparet à ma­<lb></lb>gnete fortiore a. </s></p>
<p type="main">
<s>29. Quòd polus magnetis, quem dicimus Auſtra­<lb></lb>lem, plus ferri ſuſtineat in his Borealibus regionibus, </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1828"></arrow.to.target>quàm ille quem dicimus Borealem b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1828"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>30. Quòd limatura ferri circa unum, aut plures <lb></lb>magnetes, certis quibuſdam modis ſe diſponat c. </s></p>
<p type="main">
<s>31. Qu&#039;od lamina ferrea, polo magnetis adjuncta, <lb></lb>ejus vim trahendi vel convertendi ferri deflectat d. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1829"></arrow.to.target>32. Quòd eandem nullius alterius corporis inter­<lb></lb>poſitio impediat e. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1829"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>33. Quòd magnes ad Terram alioſve vicinos ma­<lb></lb>gnetes aliter converſus manens, quàm ſponte ſe con­<lb></lb>verteret, ſi nihil ejus motui obſtaret, ſucceſſu temporis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1830"></arrow.to.target>ſuam vim amittat f. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1830"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>34. Quòd denique iſta vis etiam rubigine, humi <lb></lb>ditate &amp; ſitu minuatur, atque igne tollatur non au­<lb></lb>tem ullà aliâ nobis cognitâ ratione g. </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1831"></arrow.to.target><lb></lb>Ad quarum proprietatum cauſſas intelligendas, pro­<lb></lb>CXLVI. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1832"></arrow.to.target>ponamus nobis ob oculos Terram A B, cujus A eſt <lb></lb>polus Auſtralis, &amp; B Borealis; notemuſque, particu­<lb></lb>las ſtriatas, ab Auſtrali coeli parte E venientes, alio <lb></lb>planè modo intortas eſſe, quàm venientes à Boreali <lb></lb>F : quo fit, ut unze aliarum meatus ingredi planè non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1833"></arrow.to.target>poſſint. Notemus etiam, Auſtrales quidem rectà per­<lb></lb>gere ab A verſus B per mediam Terram, ac deinde per <lb></lb>ae<gap></gap>rem ei circumſuſum reverti à B verſus A; eodemque 
<pb pagenum="288"></pb>tempore Boreales tranſire à B ad A per mediam Ter­<lb></lb>ram, &amp; reverti ab A ad B per ae<gap></gap>rem circumfuſum : <lb></lb>quia meatus, per quos ab unâ parte  ad aliam vene­<lb></lb>rant, ſunt tales, ut per ipcos regredi non poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1831"></margin.target>CXLVI. <lb></lb>Quomodo particulae <lb></lb>ſtriatae per Terrae <lb></lb>meatus fluant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1832"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1833"></margin.target>25</s></p>
<figure></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1834"></arrow.to.target><lb></lb>Interim verò, quot novae ſemper accedunt à partibus
<arrow.to.target n="marg1835"></arrow.to.target><lb></lb>coeli E &amp; F, tot per alias partes coeli G &amp; H abſcedunt, <lb></lb>vel in itinere diſſipantur, &amp; figuras ſuas amittunt; non <lb></lb>quidem tranſeundo per mediam Terrae regionem : <lb></lb>quia ibi meatus habent ad menſuram ſuam excavatos, <lb></lb>per quos ſine ullo oſſendiculo celerrimè ſluunt; ſed
<arrow.to.target n="marg1836"></arrow.to.target><lb></lb>redeundo per ae<gap></gap>rem, aquam &amp; alia corpora terrae ex-
<pb pagenum="289"></pb>terioris in quibus | nullos ejuſmodi meatus habentes, <lb></lb>multò diſſiciliùs moventur, particuliſque ſecundi &amp; <lb></lb>tertii elementi aſſiduè occurrunt, quas cùm loco expel­<lb></lb>lere laborant interdum ab ipſis comminuuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1834"></margin.target>CXLVII. <lb></lb>Quòd difficiliùs tranſ­<lb></lb>eant per ae<gap></gap>rem, <lb></lb>aquam, &amp; terram ex­<lb></lb>terriorem, quàm per <lb></lb>interiorem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1835"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1836"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1837"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1838"></arrow.to.target>Jam verò, ſi fortè iſtae particulae ſtriatae magnetem <lb></lb>ibi oſſendant, cùm in eo inveniant meatus ad ſuam <lb></lb>figuram conformatos, eodemque modo diſpoſitos ac <lb></lb>meatus terrae interioris, ut paullò ante diximus, non <lb></lb>dubium eſt, quin multò faciliùs per illum tranſeant, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1839"></arrow.to.target>quàm per ae<gap></gap>rem vel alia corpora terrae exterioris : <lb></lb>ſaltem cùm iſte magnes ita ſitus eſt, ut habeat ſuorum <lb></lb>meatuum oriſicia converſa verſus eas Terrae partes, <lb></lb>à quibus veniunt eae particulae, ſtriatae, quae per illa <lb></lb>liberè ingredi poſſunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1837"></margin.target>CXLVIII. <lb></lb>Quòd faciliùs tranſeant <lb></lb>per magnetem, quàm <lb></lb>per alia corpora hu­<lb></lb>jus terrae exterioris. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1838"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1839"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1840"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1841"></arrow.to.target>Et quemadmodum in Terrâ, ſic in magnete, punctum <lb></lb>medium ejus partis, in quâ ſunt orificia meatuum, <lb></lb>per quae ingrediuntur particulae ſtriatae venientes ab <lb></lb>Auſtrali coeli parte, dicemus polum Auſtralem; pun­<lb></lb>ctum autem medium alterius partis, per quam hae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1842"></arrow.to.target>particulae ſtriatae egrediuntur, &amp; aliae venientes à Sep­<lb></lb>tentrione ingrediuntur, dicemus polum, Borealem. <lb></lb>Nec moramur, quòd vulgò alii polum, quem vocamus <lb></lb>Auſtralem, vocent Borealem; neque enim eâ de re <lb></lb>vulgus, cui ſoli jus competit nomina rebus malècon­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1843"></arrow.to.target>venientia frequenti uſu approbandi, loqui ſolet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1840"></margin.target>CXLIX. <lb></lb>Qui ſint poli magnetis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1841"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1842"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1843"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1844"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem hi poli magnetis non reſpiciunt eas <lb></lb>Terrae partes, à quibus veniunt eae particulae ſtriatae, <lb></lb>quibus liberum tranſitum praebere poſſunt, tunc iſtae <lb></lb>particulae ſtriatae oblique in magnetis meatus irruentes, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1845"></arrow.to.target>illum impellunt eà vi quam habent, ad perſeveran­
<pb pagenum="290"></pb>dum in ſuo motu ſecundùm lineas rectas, donec ipsum <lb></lb>ad naturalern ſitum reduxerint : ſicque quoties à nullâ <lb></lb>externâ vi retinetur, | efficiunt, ut ejus polus Auſtralis  <lb></lb>verſus polum Terrae Borealem convertatur, &amp; Bo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig81"></arrow.to.target><lb></lb>realis verſus Auſtralem : quoniam eae quae Terrae
<arrow.to.target n="marg1846"></arrow.to.target><lb></lb>polo Boreali per ae<gap></gap>rem ad Auſtrum tendunt, venêre  <lb></lb>priùs ab Auſtrali cceli parte per mediam Terram, &amp; <lb></lb>ven^re à Boreali quae ad Boream revertuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1844"></margin.target>CL. <lb></lb>Cur iſti poli ſe conver­<lb></lb>tantverſus polos Ter­<lb></lb>rae a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1845"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1846"></margin.target>5</s></p>
<figure id="fig81"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1847"></arrow.to.target><lb></lb>Efficiunt etiam ut magnes, pro diverſis terrae locis <lb></lb>quibus inſiſtit, unum ex polis ſuis altero magis aut
<arrow.to.target n="marg1848"></arrow.to.target>
<pb pagenum="291"></pb>minùs verſus illam inclinet. Nempe in AEquatore qui­<lb></lb>dem a, polus Auſtralis magnetis L, verſus B Borealem <lb></lb>Terrae; &amp; <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end>, Bo|realis ejuſdem rnagnetis, verſus Auſtra­<lb></lb>lem Terrae dirigitur; ac neuter altero magis deprimi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1849"></arrow.to.target>tur, quia particulae ſtriate cum aequali vi ab utràque <lb></lb>parte ad illos accedunt. Sed in polo Terrae Boreali <lb></lb>polus a magnetis N omnino deprimitur, &amp; <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end> ad per­<lb></lb>pendiculum erigitur. In locis autem intermediis, ma­<lb></lb>gnes M polum ſuum <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end> magis aut minùs erigit, &amp; polum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1850"></arrow.to.target><emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>magis aut minùs deprimit, prout magis aut minùs <lb></lb>vicinus eſt polo Terrae B. Quorum cauſſa eſt, quòd <lb></lb>Auſtrales particulae ſtriatae, magnetem N ingreſſurae, <lb></lb>ab interioribus Terrae partibus per polum B ſecundùm <lb></lb>lineas rectas ſurgant; Boreales verò, ab hemiſphaerio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1851"></arrow.to.target>Terrae D A C, circumquaque per ae<gap></gap>rem verſus eun­<lb></lb>dem magnetem N venientes, non magis obliquè pro­<lb></lb>gredi debeant , ut ad ejus ſuperiorem partem, quàm <lb></lb>ut ad inferiorem accedant : Auſtrales verò ingreſſurae <lb></lb>magnetem M, à toto Terrae tractu qui eſt inter B &amp; M <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1852"></arrow.to.target>aſcendentes, vim habeant ejus polum <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end> obliquè depri­<lb></lb>mendi, nec à Borealibus, quae à tractu Terrae A C ad <lb></lb>alium ipſius polum <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end> non minùs facilè accedunt, cùm <lb></lb>erectus eſt, quàm cùm depreſſus, impediantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1847"></margin.target>CLI. <lb></lb>Cur etiam certâ ra­<lb></lb>tione verſus ejus cen­<lb></lb>trum ſe reclinent a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1848"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1849"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1850"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1851"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1852"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1853"></arrow.to.target><lb></lb>Cùm autem iſtae particulae ſtriatae per ſingulos ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1854"></arrow.to.target>gnetes eodem planè modo ac per Terram fluant, <lb></lb>non aliter duos magnetes ſphaericos unum ad alium, <lb></lb>quàm ad totam Terram debent convertere. Notandum <lb></lb>enim ipſas circa unumquemque magnetem multò ma­<lb></lb>jore copiâ ſemper eſſe congregatas, quàm in ae<gap></gap>re inde <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1855"></arrow.to.target>remoto : quia nempe in magnete habent meatus, per 
<pb pagenum="292"></pb>quos multò faciliùs fluunt quàm per ae<gap></gap>rem circumja­<lb></lb>centem, à quo idcirco juxta magnetem retinentur ; ut <lb></lb>etiam, propter meatus quos habent in Terrâ interiore, <lb></lb>rnajor eſt earum copia in toto ae<gap></gap>re, aliiſque corporibus <lb></lb>Terram ambientibus, quàm in coelo. Et ita, quantum
<arrow.to.target n="marg1856"></arrow.to.target><lb></lb>ad vim magneticam, eadem planè omnia putanda ſunt <lb></lb>de uno rnagnete, reſpectu alterius magnetis, ac de <lb></lb>Terrâ, quae ipſa maximus magnes dici poteſt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1853"></margin.target>CLII. <lb></lb>Cur unus magnes ad <lb></lb>alium ſe convertat &amp; <lb></lb>inclinet, eodem modo <lb></lb>atque ad terram a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1854"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1855"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1856"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1857"></arrow.to.target><lb></lb>Neque verò duo magnetes ſe tantùm ad invicem <lb></lb>convertunt, donec polus Borealis unius polum
<arrow.to.target n="marg1858"></arrow.to.target> Auſtra­<lb></lb>lem alterius reſpiciat; ſed praeterea poſtquam ſunt ita <lb></lb>converſi, ad invicem accedunt, donec ſe mutuò con­<lb></lb>tingant, ſi nihil | ipſorum motum impediat. Notandum <lb></lb>enim eſt particulas ſtriatas celerrimè moveri, quamdiu <lb></lb>verſantur in meatibus magnetum, quia ibi feruntur
<arrow.to.target n="marg1859"></arrow.to.target><lb></lb>impetu primi elementi ad quòd pertinent; cùmque inde <lb></lb>egrediuntur, occurrere particulis aliorum corporum, <lb></lb>eaſque propellere, quoniam hae, ad ſecundum aut <lb></lb>tertium elementum pertinentes, non tantum habent <lb></lb>celeritatis. Ita illae quae tranſeunt per magnetem O, 
<arrow.to.target n="marg1860"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="fig82"></arrow.to.target><lb></lb>celeritate quâ ſeruntur ab A ad B, atque à B ad A, <lb></lb>vim acquirunt ulteriùs progrediendi ſecundùm lineas 
<pb pagenum="293"></pb>rectas verſus R &amp; S, donec ibi tam multis particulis <lb></lb>ſecundi aut tertii elementi occurrerint, ut ab ipſis <lb></lb>utrimque reflectantur verſus V. Totumque ſpatium <lb></lb>R V S per quòd ita ſparguntur, vocatur ſphaera virtutis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1861"></arrow.to.target>ſive activitatis, hujus magnetis O; quam patet eò ma­<lb></lb>jorem eſſe debere, quò magnes eſt major, praeſertim  <lb></lb>quò longior ſecundùm lineam A B, quia particulae <lb></lb>ſtriatae longiùs per illum progredientes rnajorem agi­<lb></lb>tationem acquirunt. Ita etiam quae tranſeunt per <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1862"></arrow.to.target>magnetem P, recta utrimque pergunt verſus S &amp; T, <lb></lb>atque inde reflectuntur verſus X, totumque ae<gap></gap>rem in <lb></lb>ſphaerâ ſuae activitatis contentum propellunt; ſed non <lb></lb>ideò expellunt, ſi nullum habeat locum | quò poſſit <lb></lb>recedere, ut nullum habet, cùm iſtorum magnetum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1863"></arrow.to.target>ſphaerae virtutis ſunt ab invicem disjunctae. Sed cùm <lb></lb>in unam coaleſcunt, tunc primò facilius eſt particulis <lb></lb>ſtriatis, quae veniunt ab O verſus S, recta pergere <lb></lb>uſque ad P in locum earum quae ex T per X ad S &amp; <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>revertebantur, quàm reflecti verſus V &amp; R, quò non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1864"></arrow.to.target>difficulter pergunt venientes ab X; faciliuſque eſt ve­<lb></lb>nientibus à P ad S pergere uſque ad O, quàm reflecti <lb></lb>verſus X, quò etiam non difficulter pergunt venientes <lb></lb>ab V; ſicque iſtae particulae ſtriatae non aliter tranſeunt <lb></lb>per hos duos magnetes O &amp; P, quàm ſi unicus eſſet. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1865"></arrow.to.target>Deinde facilius eſt particulis ſtriatis, rectà pergenti­<lb></lb>bus ab O ad P, atque à P ad O, ae<gap></gap>rem intermedium <lb></lb>expellere ab S verſus R &amp; T in locum magnetum O &amp; <lb></lb>P, ſicque efficere, ut hi magnetes ad invicem acce­<lb></lb>dant, donec ſe contingant in S, quàm per totum iſtum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1866"></arrow.to.target>aerem eniti ab A ad <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end>, atque ab V ad X; quae duae <lb></lb>viae breviores fiunt, cùm hi duo magnetes ad invicem 
<pb pagenum="294"></pb>accedunt, vei, ſi unus retineatur cùm ſaltem alter ad <lb></lb>ipſum venit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1857"></margin.target>CLIII. <lb></lb>Cur duo magnetes ad <lb></lb>invicem accedant, &amp; <lb></lb>quae ſit cujuſque ſphae­<lb></lb>ra activitatisa.* </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1858"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1859"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1860"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1861"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1862"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1863"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1864"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1865"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1866"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig82"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1867"></arrow.to.target><lb></lb>Poli autem cognomines duorum magnetum, non ſic <lb></lb>ad invicem accedunt, ſed contrà potiùs, ſi nimis prope <lb></lb>admoveantur, recedunt. Particulae enim ſtriatae ab eo
<arrow.to.target n="marg1868"></arrow.to.target><lb></lb>unius magnetis polo, qui alteri magneti obverſus eſt, <lb></lb>venientes, cùm hunc alterum ingredi non poſſint, ſpa­<lb></lb>tium aliquòd exigunt inter iſtos duos magnetes quò <lb></lb>tranſeant, ut ad alium magnetis ex quo egreſſae ſunt <lb></lb>polum revertantur. Nempe egredientes ab O per
<arrow.to.target n="marg1869"></arrow.to.target> po­<lb></lb>
<arrow.to.target n="fig83"></arrow.to.target>lum A, cùm ingredi non poſſint in P <lb></lb>per ejus polum <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>, ſpatium aliquòd <lb></lb>exigunt inter A &amp; <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>, per quòd tran­<lb></lb>ſeant verſus V &amp; B, atque vi, quâ <lb></lb>motae ſunt à B ad A, pellunt magnetem P; ſicque
<arrow.to.target n="marg1870"></arrow.to.target> egre­<lb></lb>| dientes à P pellunt magnetem O : ſaltem cùm eorum <lb></lb>axes BA &amp; <emph type="italics"></emph>ab<emph.end type="italics"></emph.end> ſunt in eâdem lineâ recta. Sed cùm tan­<lb></lb>tillo magis in unam partem quàm in aliam inflexi ſunt, <lb></lb>tunc iſti magnetes ſe convertunt, modo paullò antè <lb></lb>explicato; vel ſi haec eorum converſio impediatur, non
<arrow.to.target n="marg1871"></arrow.to.target><lb></lb>autem motus rectus, tunc rurſus unus magnes alium <lb></lb>fugat ſecundum lineam rectam. Ita ſi magnes O, <lb></lb>exiguae cymbae impoſitus, aquae ſic innatet, ut ſem­<lb></lb>per ejus axis maneat ad perpendiculum eretus, &amp; <lb></lb>magnes P, cujus polus Auſtralis Auſtrali alterius
<arrow.to.target n="marg1872"></arrow.to.target> ob­<lb></lb>verſus eſt, manu moveatur verſus Y, hinc fiet. ut <lb></lb>magnes O recedat verſus Z, antequam à magnete P <lb></lb>tangatur. In quamcunque enim partem cymba ſe con­<lb></lb>vertat, requiritur ſemper aliquòd ſpatium inter iſtos <lb></lb>duos magnetes, ut particulae ſtriatae, ex iis per
<arrow.to.target n="marg1873"></arrow.to.target> po­
<pb pagenum="295"></pb>los A &amp; <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end> egredientes, verſus V &amp; X tranſire poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1867"></margin.target>CLIV. <lb></lb>Cur interdum ſe invi­<lb></lb>cem refugiant a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1868"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1869"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1870"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1871"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1872"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1873"></margin.target>30</s></p>
<figure id="fig83"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1874"></arrow.to.target><lb></lb>Et ex his facillimè intelligitur, cur ſi magnes ſece­<lb></lb>tur planèo parallele lineae per ejus polos ductae, ſeg­<lb></lb>mentumque liberè ſuſpendatur ſupra magnetem ex <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1875"></arrow.to.target>quo reſectum eſt, ſponte ſe convertat, &amp; ſitum con­<lb></lb>trarium ejus quem priùs habuerat, affectet; ita ut, ſi <lb></lb>partes A &amp; <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end> priùs junctae fuerint, item­<lb></lb>que  
<arrow.to.target n="fig84"></arrow.to.target> B &amp; <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end>, poſtea <emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end> vertat ſe verſus A, <lb></lb>&amp;sa verſus B : quia nempe antea pars <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1876"></arrow.to.target>Auſtralis unius Auſtrali alterius juncta <lb></lb>erat, &amp; Borealis Boreali, poſt diviſionem <lb></lb>verò particulae ſtriatae per | Auſtralem <lb></lb>partem unius egreſſae, per Borealem alterius ingredi <lb></lb>debent; &amp; egreſſae per Borealem, ingredi per Auſtralem. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1874"></margin.target>CLV. <lb></lb>Cur ſegmentorum ma­<lb></lb>gnetis partes, quae <lb></lb>ante ſectionem junctae <lb></lb>erant, ſectionem junctoe <lb></lb>erant, ſe mutuò etiam <lb></lb>refugiant a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1875"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1876"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig84"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1877"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1878"></arrow.to.target>Manifeſtum etiam eſt, cur ſi magnes dividatur planèo, <lb></lb>lineam per polos ductam ad angulos 
<arrow.to.target n="fig85"></arrow.to.target><lb></lb>rectos ſecante, poli ſegmentorum quae <lb></lb>ante ſectionem ſe mutuò tangebant, ut <lb></lb><emph type="italics"></emph>b<emph.end type="italics"></emph.end> &amp; <emph type="italics"></emph>a<emph.end type="italics"></emph.end>, ſint contrariae virtutis : quia parti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1879"></arrow.to.target>culae ſtriatae, quae per unum ex iſtis polis egrediuntur, <lb></lb>per alium ingredi debent. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1877"></margin.target>CLVI. <lb></lb>Cur duo puncta, quae <lb></lb>prius in uno magnete <lb></lb>contigua erant, in <lb></lb>ejus fragmentis ſint <lb></lb>poli diverſae virtu­<lb></lb>tis b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1878"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1879"></margin.target>2o</s></p>
<figure id="fig85"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1880"></arrow.to.target><lb></lb>Nec minùs manifeſtum eſt, eandem eſſe vim in quâ <lb></lb>vis magnetis parte ac in toto : neque enim iſta vis alia <lb></lb>eſt in polis, quàm in reliquis partibus, ſed tantùm <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1881"></arrow.to.target>major videtur, quia per illos egrediuntur particulae <lb></lb>ſtriatae, quae per longiſſimos magnetis meatus tranſie­<lb></lb>runt, &amp; quae inter omnes ab eâ dem parte venientes <lb></lb>mediae ſunt : ſaltem in magnete ſphaerico, ad cujus 
<pb pagenum="296"></pb>exemplum in reliquis ibi poli eſſe cenſentur, ubi <lb></lb>maxima vis apparet. Nec etiam iſta -;is alia eſt in uno <lb></lb>polo quàm in alio, niſi quatenus particulae ſtriatae, per <lb></lb>unum ingreſſae, per aliùm egrediuntar: atqui nulla <lb></lb>eſt tantilla pars magnetis, in quâ, ſi habent ingreſſum, 
<arrow.to.target n="marg1882"></arrow.to.target><lb></lb>non habeant etiam egreſſum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1880"></margin.target>CLVII. <lb></lb>Cur eadem ſit vis in <lb></lb>quâvis magnetis <lb></lb>parte, ac in toto c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1881"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1882"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1883"></arrow.to.target><lb></lb>Nec mirum eſt, quòd ferrum, magneti admotum, <lb></lb>vim magneticam ab illo acquirat. Jam enim habet <lb></lb>meatus recipiendis particulis ſtriatis idoneos, nihilque <lb></lb>ipſi deeſt ad iſtam vim acquirendam, niſi quòd
<arrow.to.target n="marg1884"></arrow.to.target> exi­<lb></lb>guae quaedam ramulorum, ex quibus ejus ramenta <lb></lb>conſtant, extremitates hinc inde in iſtis&#039; meatibus pro­<lb></lb>mineant; quae omnes | verſus unam &amp; eandem partem <lb></lb>flecti debent, in iis meatibus per quos tranſire poſ­<lb></lb>ſunt particulae ſtriatee ab Auſtro venientes, &amp; verſus
<arrow.to.target n="marg1885"></arrow.to.target><lb></lb>oppoſitam in aliis. Atqui, magnete admoto, particu­<lb></lb>lae ſtriatae, magnâ vi &amp; magnâ copiâ, torrentis inſtar, <lb></lb>in ferri meatus irruentes, iſtas ramulorum extremita­<lb></lb>tes hoc pacto inflect; ac proinde ipſi dant id omne, <lb></lb>quòd in eo ad vim magneticam deſiderabatur. 
<arrow.to.target n="marg1886"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1883"></margin.target>CLVIII. <lb></lb>Cur magnes ſuam vim <lb></lb>ferro ſibi admoto <lb></lb>communicet a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1884"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1885"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1886"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1887"></arrow.to.target><lb></lb>Et quidem pro variis partibus magnetis, ad quas <lb></lb>
<arrow.to.target n="fig86"></arrow.to.target>ferrum applicatur, variè ac­<lb></lb>cipit iſtam vim. Sic pars R <lb></lb>ferri  R S T, ſi applicetur polo <lb></lb>Boreali magnetis P, ſiet
<arrow.to.target n="marg1888"></arrow.to.target> po­<lb></lb>lus Auſtralis ferri, quia per <lb></lb>illam ingredientur particulae <lb></lb>ſtriatae ab Auſtro venientes, <lb></lb>&amp;sper partem T ingredientur Boreales, ex polo A per­
<pb pagenum="297"></pb>ae<gap></gap>rem reflexae. Eadem pars R, ſi jacet ſupra aequato­<lb></lb>rem magnetis, &amp; reſpiciat ejus polum Borealem, ut <lb></lb>in C, fiet rurſus polus Auſtralis ferri; ſed ſi invertatur <lb></lb>&amp;sreſpiciat polum Auſtralem, ut in D, tunc amittet <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1889"></arrow.to.target>vim poli Auſtralis, &amp; fiet polus Borealis. Denique, ſi <lb></lb>S pars media iſtius ferri tangat polum magnetis A, <lb></lb>particulae ſtriate Boreales, illud ingreſſae per S, utrim­<lb></lb>que egredientur per R &amp; T; ſicque in utrâque extremi­<lb></lb>tate recipiet vim poli Auſtralis, &amp; in medio vim poli <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1890"></arrow.to.target>Borealis. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1887"></margin.target>CLIX. <lb></lb>Cur ferrum pro variis <lb></lb>modis, quibus ma­<lb></lb>gneti admoyetur, ip­<lb></lb>ſam diverſimodè reci­<lb></lb>piat b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1888"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1889"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1890"></margin.target>10</s></p>
<figure id="fig86"></figure>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1891"></arrow.to.target><lb></lb>Quaeri tantùm poteſt, cur iſtae particulae ſtriatae, ex <lb></lb>magnetis polo A ferri partem S ingredientes, non <lb></lb>rectà pergant verſus E, ſed potiùs hinc inde reflectan­<lb></lb>tur verſus R | &amp; T; ſicque hoc ferrum ſecundùm ſuam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1892"></arrow.to.target>longitudinem, potiùs quàm ſecundùm latitudinem, <lb></lb>vim magneticam recipiat. Sed facilis reſponſio eſt, <lb></lb>quia multò magis apertas &amp; facilèes vias inveniunt <lb></lb>in ferro, quàm in ae<gap></gap>re, à quo idcirco verſus ferrum  <lb></lb>reflectuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1891"></margin.target>CLX. <lb></lb>Cur ferrum oblongum <lb></lb>eam non recipiat, niſi <lb></lb>ſecundùm ſuam lon­<lb></lb>gitudinem a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1892"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1893"></arrow.to.target><lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1894"></arrow.to.target>Facilis etiam reſponſio eſt, ſi quaeratur cur magnes <lb></lb>nihil amittat de ſuâ vi, cùm eam ferro communicat. <lb></lb>Nulla enim in magnete mutatio fit, propterea quòd <lb></lb>particulae ſtriatae, ex eo egredientes, ferrum potiùs <lb></lb>quàm quòdvis aliud corpus ingrediuntur : niſi forſan <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1895"></arrow.to.target>quòd, liberiùs per ſerrum quàm per alia corpora <lb></lb>tranſeundo, copioſiùs etiam ex magnete, cùm ferrum <lb></lb>ei adjunctum eſt, egrediantur; quo tantum abeſt, ut <lb></lb>ejus vis minuatur, quin potiùs augetur. </s></p>
<pb pagenum="298"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1893"></margin.target>CLXI. <lb></lb>Cur magnes nihil amit­<lb></lb>tat de ſuâ vi, quam­<lb></lb>vis eam ferro com­<lb></lb>municet b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1894"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1895"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1896"></arrow.to.target><lb></lb>Et breviſſimo tempore iſta vis ferro accedit, quia <lb></lb>particulae ſtriatae celerrimè per ipſum fluunt; ſed <lb></lb>longâ morâ in eo confirmatur, quia quò diutius ra­<lb></lb>mulorum extremitates in unam partem flexae manſe­<lb></lb>runt, eò difficiliùs in contrariam reflectuntur. 
<arrow.to.target n="marg1897"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1896"></margin.target>CLXII. <lb></lb>Cur haec vis celerrimè <lb></lb>ferro communicetur, <lb></lb>ſed diuturnitate tem­<lb></lb>poris in eo confirme­<lb></lb>tur a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1897"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1898"></arrow.to.target><lb></lb>Et chalybs iſtam vim majorem accipit quàm vilius <lb></lb>ferrum, quia plures &amp; perfectiores habet meatus, par­<lb></lb>ticulis ſtriatis recipiendis idoneos. Eamque conſtan­<lb></lb>tiùs ſervat, quia ramulorum in iis meatibus promi­<lb></lb>nentium extremitates habet minùs flexiles. 
<arrow.to.target n="marg1899"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1898"></margin.target>CLXIII. <lb></lb>Cur chalybs ad eam <lb></lb>recipiendam aptior <lb></lb>ſit, quàm vilius fer­<lb></lb>rum b. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1899"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1900"></arrow.to.target><lb></lb>Et major ei communicatur à majore &amp; perfectiore <lb></lb>magnete : tum quia particulae ſtriatae, majori cum im­<lb></lb>petu in ejus meatus irruentes, ramulorum in iis pro­<lb></lb>minentium extremitates magis inflectunt; tum etiam <lb></lb>quia plures ſimul eò ruentes, plures ejuſmodi meatus
<arrow.to.target n="marg1901"></arrow.to.target><lb></lb>ſibi aperiunt. Notandum enim eſt, plures eſſe tales <lb></lb>meatus in chalybe,  qui ſcilicet ex ſolis ferri ramentis <lb></lb>conſtat, quàm in magnete, in quo multum e:ſt materiae <lb></lb>lapideae, cui ferri ramenta infixa ſunt; atque ideò, <lb></lb>cùm paucae tantùm particulae ſtriatae ex magnete
<arrow.to.target n="marg1902"></arrow.to.target><lb></lb>debili ferrum ingrediantur, non omnes ejus meatus <lb></lb>aperiunt, sed paucos tantùm, &amp; quidem illos, qui <lb></lb>extremitatibus ramulorum quam-maximè flexilibus <lb></lb>claudebantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1900"></margin.target>CLXIV. <lb></lb>Cur major ei commu­<lb></lb>nicetur à perfectiore <lb></lb>magnete quàm à mi­<lb></lb>nùs perfecto c. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1901"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1902"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1903"></arrow.to.target><lb></lb>Unde fit ut etiam vile ferrum, in quo ſcilicet iſtae
<arrow.to.target n="marg1904"></arrow.to.target><lb></lb>ramulorum extremitates ſunt valde flexiles, ab ipſâ <lb></lb>Terrâ, magnete quidem maximo, ſed admodùm de­
<pb pagenum="299"></pb>bili, nonnullam vim magneticam breviſſimo tempore <lb></lb>poſſit accipere. Nempe ſi ſit oblongum, nullâ tali vi <lb></lb>adhuc imbutum, &amp; unâ ſuâ  extremitate verſus Ter­<lb></lb>ram inclinetur, protinus ex hoc ſolo acquiret, in iſtâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1905"></arrow.to.target>extremitate verſus Terram inclinatâ, vim poli Auſtra­<lb></lb>lis in his Borealibus regionibus; &amp; momento illam <lb></lb>amittet, ac planè contrariam acquiret, ſi eadem ejus <lb></lb>extremitas attollatur, &amp; oppoſita deprimatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1903"></margin.target>CLXV. <lb></lb>Cur ipſa etiam terra <lb></lb>vim magneticam fer­<lb></lb>ro tribuat d. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1904"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1905"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1906"></arrow.to.target><lb></lb>Sed ſi quaeratur, cur iſta vis in Terrâ, maximo ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1907"></arrow.to.target>gnete, debilior ſit quàm in aliis minoribus, reſpondeo, <lb></lb>me non putare illam eſſe debiliorem, ſed potiùs multò <lb></lb>fortiorem, in mediâ illâ Terrae regione, quam totam <lb></lb>particulis ſtriatis perviam eſſe ſuprà dictum eſt b; ve­<lb></lb>rum iſtas particulas ſtriatas, ab ipſâ egreſſas, maximâ <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1908"></arrow.to.target>ex parte reverti per interiorem illam ſuperioris Terrae <lb></lb>regionis cruſtam, ex quâ metalla oriuntur, &amp; in quâ <lb></lb>ſunt etiam multi meatus iis recipiendis idonei; atque <lb></lb>idcirco perpaucas uſque ad nos pervenire. Judico <lb></lb>enim iſtos meatus, tum in illâ cruſtà interiore, tum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1909"></arrow.to.target>etiam in magnetibus, &amp; ferri ramentis, quae in venis <lb></lb>hujus exterioris continentur, planè alio modo | con­<lb></lb>verſos eſſe, quàm meatus mediae regionis: ita ut par­<lb></lb>ticulae ſtriatae, quae per hanc mediam regionem ab <lb></lb>Auſtro ad Boream fluunt, revertantur à Boreâ ad <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1910"></arrow.to.target>Auſtrum per omnes quidem ſuperioris. partes, ſed <lb></lb>praecipuè per ejus cruſtam interiorem, itemque per <lb></lb>magnetes &amp; ferrum exterioris; quò cùm maxima <lb></lb>earum pars ſe conferat, paucae ſuperſunt quae per <lb></lb>hunc noſtrum ae<gap></gap>rem, &amp; alia circumjacentia corpora, <lb></lb><lb></lb></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1906"></margin.target>CLXVI. <lb></lb>Cur vis magnetica in <lb></lb>Terrâ  debilior ſit, <lb></lb>quàm in parvis ma­<lb></lb>gnetibus a. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1907"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1908"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1909"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1910"></margin.target>25</s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>NDEX</s></p>
<p type="head">
<s>PRINCIPIORUM PHILOSOPHIAE<lb></lb>________ <lb></lb>piAvertissement<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>III <lb></lb>EPISTOLA DEDICATORIA <lb></lb>I <lb></lb>________ </s></p>
<p type="head">
<s>PARS PRIMA.</s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>De principiis cognitionis humanae.<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>p <lb></lb>1. <lb></lb>Veritatem inquirenti, ſemel <lb></lb>in vitâ de omnibus, quan­<lb></lb>tum fieri poteſt, eſſe dubi­<lb></lb>tandum <lb></lb>5 <lb></lb>2. <lb></lb>Dubia etiam pro falſis ha­<lb></lb>benda <lb></lb>√à <lb></lb>3. <lb></lb>Hanc interim dubitationem <lb></lb>ad uſum vitae non eſſe re­<lb></lb>ferendam <lb></lb>√à <lb></lb>4. <lb></lb>Cur poſſimus dubitare de <lb></lb>rebus ſenſibilibus <lb></lb>√à <lb></lb>5. <lb></lb>Cur etiam de Mathematicis <lb></lb>demonſtrationibus <lb></lb>6 <lb></lb>6. <lb></lb>Nos habere liberum arbi­<lb></lb>trium, ad cohibendum aſ­<lb></lb>ſenſum in dubiis, ſicque ad <lb></lb>errorem vitandum <lb></lb>√à <lb></lb>7. <lb></lb>Non poſſe à nobis dubitari, <lb></lb>quin exiſtamus dum dubi­<lb></lb>tamus; atque hoc eſſe pri­<lb></lb>mum, quod ordine philo­<lb></lb>ſophando cognoſcimus <lb></lb>√à <lb></lb>8. <lb></lb>Diſtinctionem inter animam <lb></lb>&amp;scorpus, ſive inter rem <lb></lb>cogitantem &amp; corpoream, <lb></lb>hinc agnoſci <lb></lb>7 <lb></lb>9. <lb></lb>Quid ſit cogitatio <lb></lb>√à <lb></lb>10. <lb></lb>Quae ſimpliciſſima ſunt &amp; <lb></lb>per ſe nota, definitionibus <lb></lb>Logicis obſcuriora reddi. <lb></lb>&amp;stalia inter cognitiones <lb></lb>ſtudio acquiſitas non eſſe <lb></lb>numeranda <lb></lb>8 <lb></lb>11. <lb></lb>Quomodo mens noſtra no­<lb></lb>tior ſit quàm corpus <lb></lb>√à <lb></lb>12. <lb></lb>Cur non omnibus aeque <lb></lb>innoteſcat <lb></lb>9 <lb></lb>13. <lb></lb>Quo ſenſu reliquarum re­<lb></lb>rum cognitio à Dei cogni­<lb></lb>tione dependeat <lb></lb>√à <lb></lb>14. <lb></lb>Ex eo quòd exiſtentia ne­<lb></lb>ceſſaria in noſtro de Deo <lb></lb>conceptu contineatur, rectè <lb></lb>concludi Deum exſiſtere <lb></lb>10 <lb></lb>15. <lb></lb>Non eodem modo in alia­<lb></lb>rum rerum conceptibus 
<pb pagenum="332"></pb>exſiſtcntiam neceſſariam, <lb></lb>ſed contingentem dum­<lb></lb>taxat contineri <lb></lb>10 <lb></lb>16. <lb></lb>Praejudicia impedire, quo­<lb></lb>minùs iſta neceſſitas exſi­<lb></lb>ſtentiae Dei ab omnibus <lb></lb>clarè cognoſcatur <lb></lb>√à <lb></lb>17. <lb></lb>Quò cujuſque ex noſtris <lb></lb>ideis objectiva perfectio <lb></lb>major eſt, eò ejus cauſſam <lb></lb>eſſe debere majorem <lb></lb>11 <lb></lb>18. <lb></lb>Hinc rurſus concludi, <lb></lb>Deum exſiſtere <lb></lb>√à <lb></lb>19. <lb></lb>Etſi Dei naturam non com­<lb></lb>prehendamus, ejus tamen <lb></lb>perfectiones omni aliâ re <lb></lb>clarèiùs à nobis cognoſci <lb></lb>12 <lb></lb>2o. <lb></lb>Nos non à nobis ipſis, ſed <lb></lb>à Deo factos, eumque pro­<lb></lb>inde exſiſtere <lb></lb>√à <lb></lb>21. <lb></lb>Exſiſtentiae noſtrae duratio­<lb></lb>nem ſufficere ad exſiſten­<lb></lb>tiam Dei demonſtrandam <lb></lb>13 <lb></lb>22. <lb></lb>Ex noſtro modo exſiſten­<lb></lb>tiam Dei cognoſcendi, om­<lb></lb>nia ejus attributa naturali <lb></lb>ingenii vi cognoſcibilia ſi­<lb></lb>mul cognoſci <lb></lb>√à <lb></lb>23. <lb></lb>Deum non eſſe corporeum, <lb></lb>nec ſentire ut nos, nec <lb></lb>velle malitiam peccati <lb></lb>√à <lb></lb>24. <lb></lb>A Dei cognitione ad crea­<lb></lb>turarum cognitionem per­<lb></lb>veniri, recordando eum <lb></lb>eſſe infinitum, &amp; nos fini­<lb></lb>tos <lb></lb>14 <lb></lb>25. <lb></lb>Credenda eſſe omnia quae <lb></lb>à Deo revelata ſunt,quam­<lb></lb>vis captum noſtrum exce­<lb></lb>dant <lb></lb>√à <lb></lb>26. <lb></lb>Nunquam diſputandum eſſe <lb></lb>de infinito; ſed tantùm ea <lb></lb>in quibus nullos ſines ad­<lb></lb>vertimus, qualia ſunt ex­<lb></lb>tenſio mundi, diviſibilitas <lb></lb>partium materiae, numerus <lb></lb>ſtellarum &amp;c., pro indefi­<lb></lb>nitis habenda <lb></lb>14 <lb></lb>27. <lb></lb>Quae differentia ſit inter <lb></lb>indefinitum &amp; infinitum <lb></lb>15 <lb></lb>28. <lb></lb>Non cauſas finales rerum <lb></lb>creatarum, ſed efficientes <lb></lb>eſſe examinandas <lb></lb>√à <lb></lb>29. <lb></lb>Deum non eſſe errorum <lb></lb>cauſſam <lb></lb>16 <lb></lb>3o. <lb></lb>Hinc ſequi omnia quae <lb></lb>clarè percipimus, vera eſſe, <lb></lb>ac tolli dubitationes antè <lb></lb>recenſitas <lb></lb>√à <lb></lb>31. <lb></lb>Errores noſtros, ſi ad Deum <lb></lb>referantur, eſſe tantùm ne­<lb></lb>gationes; ſi ad nos, priva­<lb></lb>tiones <lb></lb>17 <lb></lb>32.  <lb></lb>Duos tantùm in nobis eſſe <lb></lb>modos cogitandi, percep­<lb></lb>tionem ſcilicet intellectûs, <lb></lb>&amp;soperationem voluntatis <lb></lb>√à <lb></lb>33. <lb></lb>Nos non errare, niſi cùm <lb></lb>de re non ſatis perſpectâ <lb></lb>judicamus <lb></lb>√à <lb></lb>34. <lb></lb>Non ſolùm intellectum, ſed <lb></lb>etiam voluntatem, requiri <lb></lb>ad judicandum <lb></lb>18 <lb></lb>35. <lb></lb>Hanc illo latiùs patere, erro­<lb></lb>rumque cauſſam inde eſſe <lb></lb>√à <lb></lb>36. <lb></lb>Errores noſtros Deo impu­<lb></lb>tari non poſſe <lb></lb>√à <lb></lb>37. <lb></lb>Summam eſſe hominis per­<lb></lb>fectionem, quòd agat li­<lb></lb>bere, ſive per voluntatem,  <lb></lb>&amp;sper hoc laude vel vitu­<lb></lb>perio dignum reddi <lb></lb>√à <lb></lb>38, <lb></lb>Eſſe defectum in noſtrâ <lb></lb>actione, non in noſtrâ na­<lb></lb>turâ, quòd erremus; &amp; <lb></lb>ſaepe ſubditorum culpas <lb></lb>aliis dominis, nunquam <lb></lb>autem Deo, tribui poſſe <lb></lb>19 <lb></lb>39. <lb></lb>Libertatem arbitrii eſſe per <lb></lb>ſe notam <lb></lb>√à 
<pb pagenum="333"></pb>40. <lb></lb>Certum etiam omnia eſſe à <lb></lb>Deo praeordinata <lb></lb>20 <lb></lb>41. <lb></lb>Quomodo arbitrii noſtri li­<lb></lb>bertas &amp; Dei praeordina­<lb></lb>tio ſimul concilientur <lb></lb>√à <lb></lb>42.  <lb></lb>Quomodo, quamvis noli­<lb></lb>mus falli, fallamur tamen <lb></lb>per noſtram voluntatem <lb></lb>√à <lb></lb>43. <lb></lb>Nos nunquam falli, cùm <lb></lb>ſolis clarè &amp; diſtinctè per­<lb></lb>ceptis aſſentimur <lb></lb>21 <lb></lb>44. <lb></lb>Nos ſemper malè judicare, <lb></lb>cùm aſſentimur non clarè <lb></lb>perceptis, etſi caſu incida <lb></lb>mus in veritatem; idque <lb></lb>ex eo contingere, quòd <lb></lb>ſupponamus ea fuiſſe antea <lb></lb>ſatis à nobis perſpecta <lb></lb>√à <lb></lb>45. <lb></lb>Quid ſit perceptio clara, <lb></lb>quid diſtincta <lb></lb>√à <lb></lb>46. <lb></lb>Exemplo doloris oſtendi­<lb></lb>tur, claram eſſe poſſe per­<lb></lb>ceptionem, etſi non ſit di­<lb></lb>ſtincta; non autem diſtin­<lb></lb>ctam, niſi ſit clara <lb></lb>22 <lb></lb>47. <lb></lb>Ad primae aetatis praejudi­<lb></lb>cia emendanda, ſimplices <lb></lb>notiones eſſe conſideran­<lb></lb>das, &amp; quid in quâque ſit <lb></lb>clarum <lb></lb>√à <lb></lb>48. <lb></lb>Omnia quae ſub perceptio­<lb></lb>nem noſtram cadunt, ſpe­<lb></lb>ctari ut res rerumve affe­<lb></lb>ctiones, vel ut aeternas <lb></lb>veritates; &amp; rerum enume­<lb></lb>ratio <lb></lb>√à <lb></lb>49. <lb></lb>AEternas veritates non poſſe <lb></lb>ita enumerari, ſed nec eſſe <lb></lb>opus <lb></lb>23 <lb></lb>5o. <lb></lb>Eas clarè percipi, ſed non <lb></lb>omnes ab omnibus, prop­<lb></lb>ter praejudicia <lb></lb>24 <lb></lb>51. <lb></lb>Quid ſit ſubſtantia; &amp; quòd <lb></lb>iſtud nomen Deo &amp; creatu­<lb></lb>ris non conveniat univocè <lb></lb>√à <lb></lb>52. <lb></lb>Quòd menti &amp; corpori uni­<lb></lb>vocè conveniat, &amp; quo­<lb></lb>modo ipſa cognoſcatur <lb></lb>24 <lb></lb>53. <lb></lb>Cujuſque ſubſtantiae unum <lb></lb>eſſe praecipuum attribu­<lb></lb>tum, ut mentis cogitatio, <lb></lb>corporis extenſio <lb></lb>25 <lb></lb>54. <lb></lb>Quomodo claras &amp; diſtin­<lb></lb>ctas notiones habere poſſi­<lb></lb>mus, ſubſtantiae cogitantis, <lb></lb>&amp;scorporeae, item Dei <lb></lb>√à <lb></lb>55. <lb></lb>Quomodo duratio, ordo, <lb></lb>numerus etiam diſtinctè <lb></lb>intelligantur <lb></lb>26 <lb></lb>56. <lb></lb>Quid ſint modi, qualitates, <lb></lb>attributa <lb></lb>√à <lb></lb>57. <lb></lb>Quaedam attributa eſſe in <lb></lb>rebus,  alia in cogitatione. <lb></lb>Et quid duratio &amp; tempus <lb></lb>√à <lb></lb>58. <lb></lb>Numerum &amp; univerſalia <lb></lb>omnia eſſe tantùm modos <lb></lb>cogitandi <lb></lb>27 <lb></lb>59. <lb></lb>Quomodo univerſalia fiant, <lb></lb>&amp;squae ſint quinque vul­<lb></lb>gata : genus, ſpecies, dif­<lb></lb>ferentia, proprium, acci­<lb></lb>dens <lb></lb>√à <lb></lb>6o. <lb></lb>De diſtinctonibus, ac pri­<lb></lb>mò de reali <lb></lb>28 <lb></lb>61. <lb></lb>De diſtinctionc modali <lb></lb>29 <lb></lb>62. <lb></lb>De diſtinctione rationis <lb></lb>30 <lb></lb>63. <lb></lb>Quomodo cogititatio &amp; ex­<lb></lb>tenſio diſtinctè cognoſci <lb></lb>poſſint, ut conſtituentes na­<lb></lb>turam mentis &amp; corporis <lb></lb>√à <lb></lb>64. <lb></lb>Quomodo etiam ut modi <lb></lb>ſubſtantiae <lb></lb>31 <lb></lb>65. <lb></lb>Quomodo ipſarum modi <lb></lb>ſint etiam cognoſcendi <lb></lb>32 <lb></lb>66. <lb></lb>Quomodo ſenſus, affectus <lb></lb>&amp;sappetitus, clarè cognoſ­<lb></lb>cantur, quamvis ſaepe de <lb></lb>iis mal, judicemus <lb></lb>√à <lb></lb>67.  <lb></lb>In ipſo de dolore judicio <lb></lb>ſaepe nos falli <lb></lb>√à 
<pb pagenum="334"></pb>68. <lb></lb>Quomodo in iſtis id, quod <lb></lb>defatigemur ad ea, quae <lb></lb>clarè cognoſcimus, ab eo <lb></lb>ſenſibus praeſentia non <lb></lb>in quo falli poſſumus, ſit <lb></lb>ſunt, attendendo; &amp; ideò <lb></lb>diſtinguendum <lb></lb>33 <lb></lb>aſſueti ſimus de illis non <lb></lb>69. <lb></lb>Longè aliter cognoſci ma­<lb></lb>ex praeſenti perceptione, <lb></lb>gnitudinem, figuram &amp;c., <lb></lb>ſed ex praeconceptâ opi­<lb></lb>quàm colores, dolores &amp;c. <lb></lb>√à <lb></lb>nione judicare <lb></lb>37 <lb></lb>70. <lb></lb>Nos poſſe duobus modis <lb></lb>74. <lb></lb>Quartam cauſſam eſſe, quòd <lb></lb>de ſenſibilibus judicium <lb></lb>conceptus noſtros verbis, <lb></lb>ferre : quorum uno erro­<lb></lb>quae rebus accuratè non <lb></lb>rem praecavemus, alio in <lb></lb>reſpondent, alligemus <lb></lb>√à <lb></lb>errorem incidimus <lb></lb>34 <lb></lb>75. <lb></lb>Summa eorum quae obſer­<lb></lb>71. <lb></lb>Praecipuam errorum cau­<lb></lb>vanda ſunt ad rectè philo­<lb></lb>ſam à praejudiciis infantiae <lb></lb>ſophandum <lb></lb>38 <lb></lb>procedere <lb></lb>35 <lb></lb>76. <lb></lb>Autoritatem divinam per­<lb></lb>72. <lb></lb>Alteram errorum cauſam <lb></lb>ceptioni noſtrae eſſe praefe­<lb></lb>eſſe, quòd praejudiciorum <lb></lb>rendam; ſed eâ ſecluſâ, non <lb></lb>obliviſci nequeamus <lb></lb>36 <lb></lb>decere Philoſophum aliis <lb></lb>73. <lb></lb>Tertiam cauſſam eſſe, quòd <lb></lb>quàm perceptis aſſentiri <lb></lb>39 <lb></lb>________ </s></p>
<p type="head">
<s>PARS SECUNDA. </s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>De Pincipiis rerum materialium.<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>p <lb></lb>1. <lb></lb>Quibus rationibus rerum <lb></lb>&amp;sde vacuo, hanc corporis <lb></lb>materialium exſiſtentia cer­<lb></lb>naturam obſcuriorem fa­<lb></lb>tò cognoſcatur <lb></lb>40 <lb></lb>cere <lb></lb>42 <lb></lb>2. <lb></lb>Quibus etiam cognoſcatur <lb></lb>6. <lb></lb>Quomodo fiat rarefactio <lb></lb>43 <lb></lb>corpus humanum menti <lb></lb>7.  <lb></lb>Eam non poſſe ullo  <lb></lb>alio <lb></lb>eſſe arctè conjunctum <lb></lb>41 <lb></lb>modo intelligibili expli­<lb></lb>3. <lb></lb>Senſuum perceptiones, non <lb></lb>cari <lb></lb>√à <lb></lb>quid revera ſit in rebus, <lb></lb>8. <lb></lb>Quantitatem &amp; numerum <lb></lb>ſed quid humano compo­<lb></lb>differre tantùm ratione à <lb></lb>ſito proſit vel obſit, do­<lb></lb>re quantâ &amp; numeratâ <lb></lb>44 <lb></lb>cere <lb></lb>√à <lb></lb>g. <lb></lb>Subſtantiam corpoream, <lb></lb>4. <lb></lb>Naturam corporis, non in <lb></lb>cùm à quantitate ſuâ di­<lb></lb>pondere, duritie, colore, <lb></lb>ſtinguitur, confusè concipi <lb></lb>aut ſimilibus, ſed in ſolâ <lb></lb>tanquuam incorpoream <lb></lb>45 <lb></lb>extenſione conſiſtere <lb></lb>42 <lb></lb>10. <lb></lb>Quid ſit ſpatium, ſive lo­<lb></lb>5. <lb></lb>Praejudicia de rarefactione <lb></lb>cus internus <lb></lb>√à 
<pb pagenum="335"></pb>11. <lb></lb>Quomodo in re non diffe­<lb></lb>rat à ſubſtantiâ corporeâ <lb></lb>46 <lb></lb>12. <lb></lb>Quomodo ab eâdem diffe­<lb></lb>rat in modo quo conci­<lb></lb>pitur <lb></lb>√à <lb></lb>13. <lb></lb>Quid ſit locus externus <lb></lb>47 <lb></lb>14. <lb></lb>In quo differant locus &amp; <lb></lb>ſpatium <lb></lb>√à <lb></lb>15. <lb></lb>Quomodo locus externus <lb></lb>pro ſuperficie corporis <lb></lb>ambientis rectè ſumatur <lb></lb>48 <lb></lb>16. <lb></lb>Repugnare ut detur va­<lb></lb>cuum, ſive in quo nulla <lb></lb>planè  ſit res <lb></lb>49 <lb></lb>17. <lb></lb>Vacuum ex vulgi uſu non <lb></lb>excludere omne corpus <lb></lb>√à <lb></lb>18. <lb></lb>Quomodo emendandum ſit <lb></lb>praejudicium de vacuo ab­<lb></lb>ſolutè ſumpto <lb></lb>50 <lb></lb>19. <lb></lb>Ex his ea confirmari, quae <lb></lb>de rarefactione dicta ſunt <lb></lb>√à <lb></lb>2o. <lb></lb>Ex his etiam demonſtrari, <lb></lb>nullas atomos dari poſſe <lb></lb>51 <lb></lb>21. <lb></lb>Item mundum eſſe indefi­<lb></lb>nitè extenſum <lb></lb>52 <lb></lb>22. <lb></lb>Item unam &amp; eandem eſſe <lb></lb>materiam coeli &amp; terrae; <lb></lb>ac plures mundos eſſe non <lb></lb>poſſe <lb></lb>√à <lb></lb>23. <lb></lb>Omnem materiae variatio­<lb></lb>nem, ſive omnem ejus for­<lb></lb>marum diverſitatem, pen­<lb></lb>dere à motu <lb></lb>√à <lb></lb>24. <lb></lb>Quid ſit motus juxta vul­<lb></lb>garem ſenſum <lb></lb>53 <lb></lb>25.  <lb></lb>Quid ſit motus propriè <lb></lb>ſumptus <lb></lb>√à <lb></lb>26. <lb></lb>Non plus actionis requiri <lb></lb>ad motum, quàm ad quie­<lb></lb>tem <lb></lb>54 <lb></lb>27. <lb></lb>Motum &amp; quietem eſſe <lb></lb>tantùm diverſos modos <lb></lb>corporis moti <lb></lb>55 <lb></lb>28.  <lb></lb>Motum propriè ſumtum <lb></lb>non refcrri, niſi ad corpora <lb></lb>contigua ejus quod move­<lb></lb>tur <lb></lb>55 <lb></lb>29. <lb></lb>Nec referri, niſi ad ea cor­<lb></lb>pora contigua, quae tan­<lb></lb>quam quieſcentia ſpectan­<lb></lb>tur <lb></lb>√à <lb></lb>3o. <lb></lb>Cur, ex duobus corpori­<lb></lb>bus contiguis quae ſepa­<lb></lb>rantur ab invicem, unum <lb></lb>potiùs quàm aliud moveri <lb></lb>dicitur <lb></lb>56 <lb></lb>31. <lb></lb>Quomodo in eodem cor­<lb></lb>pore innumeri diverſi mo­<lb></lb>tus eſſe poſſint <lb></lb>57 <lb></lb>32. <lb></lb>Quomodo etiam motus <lb></lb>propriè ſumptus, qui in  <lb></lb>quoque corpore unicus eſt, <lb></lb>pro pluribus ſumi poſſit <lb></lb>√à <lb></lb>33. <lb></lb>Quomodo in omni motu <lb></lb>integer circulus corporum <lb></lb>ſimul moveatur <lb></lb>58 <lb></lb>34. <lb></lb>Hinc ſequi diviſionem ma­<lb></lb>teriae in particulas revera <lb></lb>indefinitas, quamvis eae <lb></lb>nobis ſint incomprehenſi­<lb></lb>biles <lb></lb>59 <lb></lb>35. <lb></lb>Quomodo fiat iſta diviſio; <lb></lb>&amp;squòd non ſit dubitan­<lb></lb>dum quin fiat, etſi non <lb></lb>comprehendatur <lb></lb>6o <lb></lb>36. <lb></lb>Deum eſſe primariam mo­<lb></lb>tûs cauſam, &amp; eandem <lb></lb>ſemper motûs quantitatem <lb></lb>in univerſo conſervare <lb></lb>61 <lb></lb>37. <lb></lb>Prima lex naturae : quòd <lb></lb>unaquaeque res, quantum <lb></lb>in ſe eſt, ſemper in eodem <lb></lb>ſtatu perſeveret, ſicque <lb></lb>quod ſemel movetur, ſem­<lb></lb>per moveri pergat <lb></lb>62 <lb></lb>38. <lb></lb>De motu projectorum <lb></lb>63 <lb></lb>39. <lb></lb>Altera lex naturae : quòd <lb></lb>omnis motus ex ſe ipſo ſit <lb></lb>rectus; &amp; ideò quae circu­<lb></lb>lariter moventur, tendere 
<pb pagenum="336"></pb>ſemper ut recedant à cen­<lb></lb>tro circuli quem deſcri­<lb></lb>bunt <lb></lb>63 <lb></lb>40. <lb></lb>Tertia lex : quòd omne <lb></lb>corpus, alteri fortiori oc­<lb></lb>currendo, nihil amittat de <lb></lb>ſuo motu; occurrendo <lb></lb>verò minùs forti, tantum <lb></lb>amittere quantum in illud <lb></lb>transfert <lb></lb>65 <lb></lb>4I. <lb></lb>Probatio prioris partis hu­<lb></lb>jus regulae <lb></lb>√à <lb></lb>42. <lb></lb>Probatio poſterioris partis <lb></lb>66 <lb></lb>43. <lb></lb>In quo conſiſtat vis cujuſ­<lb></lb>que corporis ad agendum <lb></lb>vel reſiſtendum <lb></lb>√à <lb></lb>44. <lb></lb>Motum non eſſe motui <lb></lb>contrarium, ſed quieti; &amp; <lb></lb>determinationem in unam <lb></lb>partem determinationi in <lb></lb>partem oppoſitam <lb></lb>67 <lb></lb>45. <lb></lb>Quomodo poſſit determi­<lb></lb>nari quantum cujuſque <lb></lb>corporis motus mutetur <lb></lb>propter aliorum corporum <lb></lb>occurſum, idque per regu­<lb></lb>las ſequentes <lb></lb>√à <lb></lb>46. <lb></lb>Prima <lb></lb>68 <lb></lb>47. <lb></lb>Secunda <lb></lb>√à <lb></lb>48. <lb></lb>Tertia <lb></lb>√à <lb></lb>49. <lb></lb>Quarta <lb></lb>√à <lb></lb>5o. <lb></lb>Quinta <lb></lb>69 <lb></lb>51. <lb></lb>Sexta <lb></lb>√à <lb></lb>52. <lb></lb>Septima <lb></lb>√à <lb></lb>53. <lb></lb>Harum regularum uſum <lb></lb>eſſe difficilem, propterea <lb></lb>quòd unumquodque cor­<lb></lb>pus à multis ſimul tangatur <lb></lb>70 <lb></lb>54. <lb></lb>Quae ſint corpora dura, <lb></lb>quae fluida <lb></lb>√à <lb></lb>55. <lb></lb>Durorum partes nullo alio <lb></lb>glutino ſimul jungi, quàm <lb></lb>earum quiete <lb></lb>71 <lb></lb>56. <lb></lb>Fluidorum particulas aequa­<lb></lb>li vi verſus omnes partes <lb></lb>moveri. Et corpus durum <lb></lb>in fluido exſiſtens, à mini­<lb></lb>mâ vi poſſe determinari ad <lb></lb>motum <lb></lb>71 <lb></lb>57. <lb></lb>Ejuſdem rei demonſtratio <lb></lb>73 <lb></lb>58. <lb></lb>Si quae fluidi particulae <lb></lb>tardiùs moveantur quàm <lb></lb>corpus durum in eo exſi­<lb></lb>ſtens, illud hac in parte <lb></lb>fluidi rationem non ha­<lb></lb>bere <lb></lb>75 <lb></lb>59. <lb></lb>Corpus durum, ab alio <lb></lb>duro impulſum, non om­<lb></lb>nem ſuum motum ab eo <lb></lb>mutuari, ſed partem etiam <lb></lb>à fluido circumjacente <lb></lb>√à <lb></lb>6o. <lb></lb>Non poſſe tamen ab iſto <lb></lb>fluido majorem celerita­<lb></lb>tem acquirere, quàm ha­<lb></lb>beat à duro, à quo impul­<lb></lb>ſum eſt <lb></lb>76 <lb></lb>61. <lb></lb>Cùm corpus fluidum to­<lb></lb>tum ſimul verſus aliquam <lb></lb>partem fertur, neceſſariò <lb></lb>ſecum deferre corpus du­<lb></lb>rum quod in ſe continet <lb></lb>√à <lb></lb>62. <lb></lb>Cùm corpus durum à fluido <lb></lb>ſic defertur, non idcirco <lb></lb>moveri <lb></lb>77 <lb></lb>63. <lb></lb>Cur quaedam corpora tam <lb></lb>dura ſint, ut, quamvis <lb></lb>parva, non facilè manibus <lb></lb>noſtris dividantur <lb></lb>√à <lb></lb>64. <lb></lb>Non alia principia in Phy­<lb></lb>ſicâ quàm in Geometriâ, <lb></lb>vel in Matheſi abſtractâ, à <lb></lb>me admitti, nec optari, <lb></lb>quia ſic omnia naturae <lb></lb>phaenomena explicantur, <lb></lb>&amp;scertae de iis demonſtra­<lb></lb>tiones dari poſſunt <lb></lb>78 <lb></lb>________ </s></p>
<pb pagenum="337"></pb>
<p type="head">
<s>PARS TERTIA</s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>De Mundo adſpectabili.<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>p <lb></lb>1. <lb></lb>Opera Dei nimis ampla co­<lb></lb>gitari non poſſe <lb></lb>80 <lb></lb>2. <lb></lb>Cavendum eſſe, ne nimis ſu­<lb></lb>perbè de nobis ipſis ſen­<lb></lb>tientes, ſines quos Deus <lb></lb>ſibi propoſuit in creando <lb></lb>mundo, à nobis intelligi <lb></lb>ſupponamus <lb></lb>√à <lb></lb>3. <lb></lb>Quo ſenſu dici poſſit, omnia <lb></lb>propter hominem facta eſſe <lb></lb>81 <lb></lb>4. <lb></lb>De phaenomenis, ſive experi­<lb></lb>mentis, &amp; quis eorum uſus <lb></lb>ad philoſophandum <lb></lb>√à <lb></lb>5. <lb></lb>Quae ſit ratio diſtantiae &amp; <lb></lb>magnitudinis inter Solem, <lb></lb>Terram &amp; Lunam <lb></lb>82 <lb></lb>6. <lb></lb>Quae ſit diſtantia reliquorum <lb></lb>planètarum à Sole <lb></lb>√à <lb></lb>7. <lb></lb>Fixas non poſſe ſupponi ni­<lb></lb>mis remotas <lb></lb>√à <lb></lb>8. <lb></lb>Terram è coelo conſpectam <lb></lb>non apparituram eſſe niſi <lb></lb>ut Planètam, Iove aut Sa­<lb></lb>turno minorem <lb></lb>√à <lb></lb>9. <lb></lb>Solem &amp; Fixas propriâ luce <lb></lb>fulgere <lb></lb>83 <lb></lb>10. <lb></lb>Lunam &amp; alios Planètas <lb></lb>lucem à Sole mutuari <lb></lb>√à <lb></lb>11. <lb></lb>Terram ratione luminis à <lb></lb>Planètis non differre <lb></lb>84 <lb></lb>12. <lb></lb>Lunam, cùm nova eſt, à <lb></lb>Terrâ illuminari <lb></lb>√à <lb></lb>13. <lb></lb>Solem inter Fixas, &amp; Ter­<lb></lb>ram inter Planètas poſſe <lb></lb>numerari <lb></lb>√à <lb></lb>14. <lb></lb>Fixas eandem ſemper à ſe <lb></lb>mutuò diſtantiam retinere, <lb></lb>non autem Planètas <lb></lb>√à <lb></lb>15. <lb></lb>Eaſdem Planètarum appa­<lb></lb>rentias, per varias hypo­<lb></lb>theſes poſſe explicari <lb></lb>84 <lb></lb>16. <lb></lb>Hypotheſim Ptolemaei ap­<lb></lb>parentiis non ſatisfacere <lb></lb>85 <lb></lb>17. <lb></lb>Hypotheſes Copernici &amp; <lb></lb>Tychonis non differre, in <lb></lb>quantum hypotheſes <lb></lb>√à <lb></lb>18. <lb></lb>Tychonem verbo minus, <lb></lb>ſed re plus motûs Terrae <lb></lb>tribuere, quàm Coperni­<lb></lb>cus <lb></lb>√à <lb></lb>19. <lb></lb>Me accuratiùs quàm Co­<lb></lb>pernicum, &amp; veriùs quàm <lb></lb>Tychonem, Terrae motum <lb></lb>negare <lb></lb>86 <lb></lb>20. <lb></lb>Fixas ſupponendas eſſe à <lb></lb>Saturno  quammaximè di­<lb></lb>ſtantes <lb></lb>√à <lb></lb>21. <lb></lb>Solem, inſtar flammae, ex <lb></lb>materiâ quidem valde mo­<lb></lb>bili conſtare, ſed non ideò <lb></lb>ex uno loco in alium mi­<lb></lb>grare <lb></lb>√à <lb></lb>22. <lb></lb>Solem à* flammâ differre, <lb></lb>quòd non ita egeat ali­<lb></lb>mento <lb></lb>87 <lb></lb>23. <lb></lb>Fixas omnes in eâdem <lb></lb>ſphaerâ non verſari, ſed <lb></lb>unamquamque vaſtum ſpa­<lb></lb>tium circa ſe habere, aliis <lb></lb>fixis deſtitutum <lb></lb>√à <lb></lb>24. <lb></lb>Coelos eſſe fluidos <lb></lb>89 <lb></lb>25. <lb></lb>Coelos omnia corpora in ſe <lb></lb>contenta ſecum deferre <lb></lb>√à <lb></lb>26. <lb></lb>Terram in coelo ſuo quie­<lb></lb>ſcere, ſed nihilominus ab <lb></lb>eo deferri <lb></lb>√à 
<pb pagenum="338"></pb>27. <lb></lb>Idemque ſentiendum eſſe <lb></lb>de omnibus Planètis <lb></lb>90 <lb></lb>28. <lb></lb>Terram, propriè loquendo, <lb></lb>non moveri, nec ullos <lb></lb>Planètas, quamvis à coelo <lb></lb>transferantur <lb></lb>√à <lb></lb>29. <lb></lb>Nullum etiam motum Ter­<lb></lb>rae eſſe tribuendum, quam­<lb></lb>vis motus impropriè juxta <lb></lb>uſum vulgi ſumatur; ſed <lb></lb>tunc rectè dici alios Pla­<lb></lb>netas moveri <lb></lb>91 <lb></lb>3o. <lb></lb>Planètas omnes circa So­<lb></lb>lem à coelo deferri <lb></lb>92 <lb></lb>31. <lb></lb>Quomodo ſinguli Planètae <lb></lb>deferantur <lb></lb>√à <lb></lb>32. <lb></lb>Quomodo etiam Solis ma­<lb></lb>culae <lb></lb>93 <lb></lb>33. <lb></lb>Quomodo etiam Terra cir­<lb></lb>ca proprium centrum, &amp; <lb></lb>Luna circa Terram veha­<lb></lb>tur <lb></lb>√à <lb></lb>34. <lb></lb>Motus coelorum non eſſe <lb></lb>perfectè circulares <lb></lb>94 <lb></lb>35. <lb></lb>De aberratione Planètarum <lb></lb>in latitudinem <lb></lb>√à <lb></lb>36. <lb></lb>De motu in longitudinem          95 <lb></lb>37. <lb></lb>Phaenomena omnia per <lb></lb>hanc hypotheſin facillimè <lb></lb>intelligi <lb></lb>√à <lb></lb>38. <lb></lb>Iuxta Tychonis hypothe­<lb></lb>ſim dicendum eſſe, Ter­<lb></lb>ram moveri circa pro­<lb></lb>prium centrum <lb></lb>96 <lb></lb>39. <lb></lb>Ac etiam illam moveri <lb></lb>circa Solem motu annuo <lb></lb>97 <lb></lb>40. <lb></lb>Terrae tranſlationem null­<lb></lb>am efficere adſpectûs di­<lb></lb>verſitatem in Fixis, propter <lb></lb>maximam ipſarum diſtan­<lb></lb>tiam <lb></lb>√à <lb></lb>41. <lb></lb>Hanc etiam fixarum diſtan­<lb></lb>tiam requiri ad motum <lb></lb>Cometarum, quos jam con­<lb></lb>ſtat eſſe in coelo <lb></lb>98 <lb></lb>42. <lb></lb>Omnia quae hi√à in Terrâ <lb></lb>videmus, ad phaenomena <lb></lb>etiam pertinere, ſed non <lb></lb>opus eſſe initio ad cuncta <lb></lb>reſpicere <lb></lb>98 <lb></lb>43. <lb></lb>Vix fieri poſſe quin cauſſae, <lb></lb>ex quibus omnia phaeno­<lb></lb>mena clarè deducuntur, <lb></lb>ſint verae <lb></lb>99 <lb></lb>44. <lb></lb>Me tamen eas, quas hîc <lb></lb>exponam, pro hypotheſi­<lb></lb>bus tantùm haberi velle <lb></lb>√à <lb></lb>45. <lb></lb>Meque etiam hîc nonnullas <lb></lb>aſſumpturum, quas conſtat <lb></lb>falſas eſſe <lb></lb>√à <lb></lb>46. <lb></lb>Quaenam ſint ea, quae hîc <lb></lb>aſſumo ad phaenomena <lb></lb>omnia explicanda <lb></lb>100 <lb></lb>47. <lb></lb>Harum ſuppoſitionum fal­<lb></lb>ſitatem non impedire, quo­<lb></lb>minus ea, quae ex ipſis <lb></lb>deducentur, vera &amp; certa <lb></lb>eſſe poſſint <lb></lb>101 <lb></lb>48. <lb></lb>Quomodo omnes coeleſtis <lb></lb>materiae particulae factae <lb></lb>ſint ſphaericae <lb></lb>103 <lb></lb>49. <lb></lb>Circa iſtas particulas ſphae­<lb></lb>ricas aliam eſſe debere ma­<lb></lb>teriam ſubtiliorem <lb></lb>104 <lb></lb>5o. <lb></lb>Hujus ſubtilioris materiae <lb></lb>particulas facillimè dividi <lb></lb>√à <lb></lb>51. <lb></lb>Eaſdem celerrimè moveri <lb></lb>√à <lb></lb>52.  <lb></lb>Tria eſſe hujus mundi ad­<lb></lb>ſpectabilis elementa <lb></lb>105 <lb></lb>53. <lb></lb>Tres etiam in illo coelos <lb></lb>diſtingui poſſe <lb></lb>106 <lb></lb>54. <lb></lb>Quomodo Sol &amp; fixae for­<lb></lb>matae ſint <lb></lb>107 <lb></lb>55. <lb></lb>Quid ſit lux <lb></lb>108 <lb></lb>56. <lb></lb>Quis conatus ad motum in <lb></lb>rebus inanimatis ſit intel­<lb></lb>ligendus <lb></lb>√à <lb></lb>57. <lb></lb>Quomodo in eodem cor­<lb></lb>pore conatus ad diverſos <lb></lb>motus ſimul eſſe poſſint <lb></lb>√à 
<pb pagenum="339"></pb>  58. <lb></lb>Quomodo ea,quae circula­<lb></lb>riter moventur, conentur <lb></lb>recedere à centro ſui mo­<lb></lb>tûs <lb></lb>109 <lb></lb>59. <lb></lb>Quanta ſit vis iſtius co­<lb></lb>natûs <lb></lb>111 <lb></lb>6o. <lb></lb>Hunc conatum reperiri in <lb></lb>materiâ coelorum <lb></lb>112 <lb></lb>61. <lb></lb>Ipſum efficere, ut corpora <lb></lb>Solis &amp; Fixarum ſint ro­<lb></lb>tunda <lb></lb>√à <lb></lb>62. <lb></lb>Eundem efficere, ut mate­<lb></lb>ria coeleſtis ab omnibus <lb></lb>punctis circumferentiae cu­<lb></lb>juſque ſtellae vel Solis rece­<lb></lb>dere conetur <lb></lb>113 <lb></lb>63. <lb></lb>Globulos materiae coeleſtis <lb></lb>ſe mutuò non impedire in <lb></lb>iſto conatu <lb></lb>114 <lb></lb>64. <lb></lb>Omnes lucis proprietates <lb></lb>in iſto conatu inveniri : <lb></lb>adeò ut lux ejus ope cerni <lb></lb>poſſet tanquam ex ſtellis <lb></lb>manans, etſi nulla vis eſſet <lb></lb>in ipſis ſtellis <lb></lb>115 <lb></lb>65. <lb></lb>Cujuſque vorticis coelorum <lb></lb>polos, tangere partes alio­<lb></lb>rum vorticum ab eorum <lb></lb>polis remotas <lb></lb>116 <lb></lb>66. <lb></lb>Motus iſtorum vorticum <lb></lb>aliquo modo inflecti, ut <lb></lb>inter ſe conſentiant <lb></lb>117 <lb></lb>67. <lb></lb>Duorum vorticum polos ſe <lb></lb>mutuò tangere non poſſe <lb></lb>118 <lb></lb>68. <lb></lb>Vortices iſtos eſſe magni­<lb></lb>tudine inaequales <lb></lb>119 <lb></lb>69. <lb></lb>Materiam primi elementi <lb></lb>ex polis cujuſque vorticis <lb></lb>fluere verſus centrum, &amp; <lb></lb>ex centro verſus alias par­<lb></lb>tes <lb></lb>√à <lb></lb>70. <lb></lb>Idem de materiâ ſecundi <lb></lb>elementi non poſſe intelligi <lb></lb>121 <lb></lb>71. <lb></lb>Quae ſit ratio hujus diver <lb></lb>ſitatis <lb></lb>123 <lb></lb>72. <lb></lb>Quomodo moveatur mate­<lb></lb>ria, quae Solem componit         125 <lb></lb>73. <lb></lb>Varias eſſe inaequalitates <lb></lb>in ſitu corporis Solis <lb></lb>√à <lb></lb>74. <lb></lb>Varias etiam eſſe in ejus <lb></lb>materiae motu <lb></lb>128 <lb></lb>75. <lb></lb>Eas tamen non impedire, <lb></lb>ne ejus figura ſit rotunda <lb></lb>129 <lb></lb>76. <lb></lb>De motu primi elementi, <lb></lb>dum verſatur inter globu­<lb></lb>los ſecundi <lb></lb>131 <lb></lb>77. <lb></lb>Quomodo Solis lumen non <lb></lb>modò verſus Eclipticam, <lb></lb>ſed etiam verſus polos ſe <lb></lb>diffundat <lb></lb>√à <lb></lb>78. <lb></lb>Quomodo verſus Eclipti­<lb></lb>cam ſe diffundat <lb></lb>133 <lb></lb>79. <lb></lb>Quàm facilè, ad motum <lb></lb>unius exigui corporis, alia <lb></lb>quammaximè ab eo remota <lb></lb>moveantur <lb></lb>√à <lb></lb>80. <lb></lb>Quomodo lumen Solis ten­<lb></lb>dat verſus polos <lb></lb>134 <lb></lb>81. <lb></lb>An aequalis ſit ejus vis in <lb></lb>polis &amp; in Eclipticâ <lb></lb>135 <lb></lb>82. <lb></lb>Globulos ſecundi elementi <lb></lb>Soli vicinos minores eſſe, <lb></lb>ac celeriùs moveri quàm <lb></lb>remotiores, uſque ad cer­<lb></lb>tam diſtantiam, ultra quam <lb></lb>ſunt omnes magnitudine <lb></lb>aequales, &amp; eò celeriùs mo­<lb></lb>ventur, quò ſunt à Sole <lb></lb>remotiores <lb></lb>137 <lb></lb>83. <lb></lb>Cur remotiſſimi celeriùs <lb></lb>moveantur quàm aliquantò <lb></lb>minùs remoti <lb></lb>√à <lb></lb>84. <lb></lb>Cur Solis proximi celeriùs <lb></lb>etiam ferantur, quàm pau­<lb></lb>lò remotiores <lb></lb>138 <lb></lb>85. <lb></lb>Cur iidem Solis proximi <lb></lb>ſint remotioribus mino­<lb></lb>res <lb></lb>140 <lb></lb>86. <lb></lb>Globulos ſecundi elementi <lb></lb>variis modis ſimul moveri, 
<pb pagenum="340"></pb>quo fit ut planè ſphaerici <lb></lb>reddantur <lb></lb>142 <lb></lb>87. <lb></lb>Varios eſſe gradus celerita­<lb></lb>tis in minutiis primi ele­<lb></lb>menti <lb></lb>√à <lb></lb>88. <lb></lb>Eas ejus minutias quae mi­<lb></lb>nimùm habent celeritatis, <lb></lb>facilè idipſum quod ha­<lb></lb>bent aliis transferre, ac ſibi <lb></lb>mutuò adhaerere <lb></lb>144 <lb></lb>89. <lb></lb>Tales minutias, ſibi mutuò <lb></lb>adhaerentes, praecipuè in­<lb></lb>veniri in eâ materiâ primi <lb></lb>elementi, quae à polis ad <lb></lb>centra vorticum fertur <lb></lb>√à <lb></lb>9o. <lb></lb>Qualis ſit figura iſtarum <lb></lb>minutiarum, quae particu­<lb></lb>lae ſtriatae deinceps voca­<lb></lb>buntur <lb></lb>√à <lb></lb>91. <lb></lb>Iſtas particulas, ab oppoſi­<lb></lb>tis polis venientes, contra­<lb></lb>rio modo eſſe intortas <lb></lb>145 <lb></lb>92. <lb></lb>Tres tantùm ſtrias in ipſis <lb></lb>eſſe <lb></lb>√à <lb></lb>93. <lb></lb>Inter particulas ſtriatas, &amp; <lb></lb>omnium minutiſſimas, va­<lb></lb>rias eſſe aliarum magnitu­<lb></lb>dines in primo elemento <lb></lb>147 <lb></lb>94. <lb></lb>Quomodo ex iis maculae in <lb></lb>Solis vel ſtellarum ſuperfi­<lb></lb>cie generentur <lb></lb>√à <lb></lb>95. <lb></lb>Hinc cognoſci praecipuas <lb></lb>harum macularum pro­<lb></lb>prietates <lb></lb>148 <lb></lb>96. <lb></lb>Quomodo iſtae maculae diſ­<lb></lb>ſolvantur, ac novae gene­<lb></lb>rentur <lb></lb>√à <lb></lb>97. <lb></lb>Cur in quarundam extre­<lb></lb>mitate colores iridis appa­<lb></lb>reant <lb></lb>√à <lb></lb>98.  <lb></lb>Quomodo maculae in facu­<lb></lb>las vertantur, vel contrà <lb></lb>149 <lb></lb>99. <lb></lb>In quales particulas ma­<lb></lb>culae diſſolvantur <lb></lb>150 <lb></lb>100. <lb></lb>Quomodo ex ipſis aether <lb></lb>circa Solem &amp; ſtellas gene­<lb></lb>retur. Huncque aetherem <lb></lb>&amp;siſtas maculas ad tertium <lb></lb>elementum referri <lb></lb>150 <lb></lb>101. <lb></lb>Macularum productionem <lb></lb>&amp;sdiſſolutionem à cauſſis <lb></lb>valde incertis pendere <lb></lb>151 <lb></lb>102. <lb></lb>Quomodo eadem macula <lb></lb>totum aliquod ſidus tegere <lb></lb>poſſit <lb></lb>√à <lb></lb>103. <lb></lb>Cur Sol aliquando viſus <lb></lb>eſt obſcurior; &amp; cur qua­<lb></lb>rundam ſtellarum magni­<lb></lb>tudines apparentes mu­<lb></lb>tentur <lb></lb>152 <lb></lb>I04. <lb></lb>Cur aliquae fixae diſpa­<lb></lb>reant, vel ex improviſo ap­<lb></lb>pareant <lb></lb>√à <lb></lb>105. <lb></lb>Multos eſſe meatus in ma­<lb></lb>culis, per quos liberè tran­<lb></lb>ſeunt particulae ſtriatae <lb></lb>153 <lb></lb>106. <lb></lb>Quae ſit diſpoſitio iſtorum <lb></lb>meatuum; &amp; cur particulae <lb></lb>ſtriatae per illos retrogredi <lb></lb>non poſſint <lb></lb>154 <lb></lb>107. <lb></lb>Cur etiam quae veniunt ab <lb></lb>uno polo, non tranſeant <lb></lb>per eoſdem meatus, quàm <lb></lb>quae veniunt ab alio <lb></lb>√à <lb></lb>108. <lb></lb>Quomodo materia primi <lb></lb>elementi per iſtos meatus <lb></lb>fluat <lb></lb>155 <lb></lb>109. <lb></lb>Quòd alii etiam meatus <lb></lb>illos decuſſatim interſe­<lb></lb>cent <lb></lb>156 <lb></lb>110. <lb></lb>Quòd lumen ſtellae per <lb></lb>maculam vix poſſit tran­<lb></lb>ſire <lb></lb>157 <lb></lb>111. <lb></lb>Deſcriptio ſtellae ex impro­<lb></lb>viſo apparentis <lb></lb>158 <lb></lb>112. <lb></lb>Deſcriptio ſtellae paula­<lb></lb>tim diſparentis <lb></lb>160 <lb></lb>113. <lb></lb>In omnibus maculis mul­<lb></lb>tos meatus à particulis <lb></lb>ſtriatis excavari <lb></lb>161 
<pb pagenum="341"></pb>114. <lb></lb>Eandem ſtellam poſſe per <lb></lb>vices apparere ac diſparere <lb></lb>162 <lb></lb>115. <lb></lb>Totum aliquando vorti­<lb></lb>cem, in cujus centro eſt <lb></lb>ſtella, deſtrui poſſe <lb></lb>√à <lb></lb>116. <lb></lb>Quomodo deſtrui poſſit, <lb></lb>antequam multae maculae <lb></lb>circa ejus ſtellam ſint con­<lb></lb>gregatae <lb></lb>164 <lb></lb>117. <lb></lb>Quomodo permultae ma­<lb></lb>culae circa aliquam ſtellam <lb></lb>eſſe poſſint, antequam ejux <lb></lb>vortex deſtruatur <lb></lb>166 <lb></lb>118. <lb></lb>Quomodo iſtae multae ma­<lb></lb>culae generentur <lb></lb>√à <lb></lb>119. <lb></lb>Quomodo Stella fixa mu­<lb></lb>tetur in Cometam, vel in <lb></lb>Planetam <lb></lb>168 <lb></lb>120. <lb></lb>Quò feratur talis Stella, <lb></lb>cùm primùm deſinit fixa <lb></lb>eſſe <lb></lb>169 <lb></lb>121. <lb></lb>Quid per corporum ſoli­<lb></lb>ditatem, &amp; quid per eorum <lb></lb>agitationem intelligamus <lb></lb>170 <lb></lb>122. <lb></lb>Soliditatem non à ſolâ <lb></lb>materiâ, ſed etiam à ma­<lb></lb>gnitudine ac figurâ pen­<lb></lb>dere <lb></lb>172 <lb></lb>123. <lb></lb>Quomodo globuli caeleſtes <lb></lb>integro aliquo ſidere ſoli­<lb></lb>diores eſſe poſſint <lb></lb>√à <lb></lb>124. <lb></lb>Quomodo etiam eſſe poſ­<lb></lb>ſint minùs ſolidi <lb></lb>173 <lb></lb>125. <lb></lb>Quomodo quidam ſint <lb></lb>aliquo ſidere magis ſolidi, <lb></lb>alii minùs <lb></lb>174 <lb></lb>126. <lb></lb>De principio motûs Co­<lb></lb>metae <lb></lb>√à <lb></lb>127. <lb></lb>De continuatione motûs <lb></lb>Cometae per diverſos vor­<lb></lb>tices <lb></lb>176 <lb></lb>128. <lb></lb>Phaenomena Cometarum <lb></lb>178 <lb></lb>129. <lb></lb>Horum Phaenomenn ex­<lb></lb>plicatio <lb></lb>179 <lb></lb>130. <lb></lb>Quomodo Fixarum lu­<lb></lb>men ad Terram uſque per­<lb></lb>veniat <lb></lb>180 <lb></lb>131. <lb></lb>An fixae in veris locis vi­<lb></lb>deantur; &amp; quid ſit Firma­<lb></lb>mentum <lb></lb>182 <lb></lb>132. <lb></lb>Cur Cometae à nobis non <lb></lb>videantur, cùm ſunt extra <lb></lb>noſtrum coelum; &amp; obiter, <lb></lb>cur carbones ſint nigri, &amp; <lb></lb>cineres albi <lb></lb>√à <lb></lb>133. <lb></lb>De Cometarum comâ, &amp; <lb></lb>variis ejus phaenomenis <lb></lb>185 <lb></lb>134. <lb></lb>De quâdam refractione, <lb></lb>à quâ iſta coma dependet <lb></lb>186 <lb></lb>135. <lb></lb>Explicatio iſtius refractio­<lb></lb>nis <lb></lb>√à <lb></lb>136. <lb></lb>Explicatio apparitionis <lb></lb>comae <lb></lb>188 <lb></lb>137. <lb></lb>Quomodo etiam trabes <lb></lb>appareant <lb></lb>190 <lb></lb>138. <lb></lb>Cur Cometarum cauda <lb></lb>non ſemper in parte à Sole <lb></lb>directè averſâ, nec ſemper <lb></lb>recta videatur <lb></lb>√à <lb></lb>139. <lb></lb>Cur tales comae circa <lb></lb>Fixas aut Planetas non <lb></lb>appareant <lb></lb>191 <lb></lb>140.  <lb></lb>De principio motûs Pla­<lb></lb>netae <lb></lb>192 <lb></lb>141. Cauſſae à quibus ejus er­<lb></lb>rores pendent. Prima <lb></lb>193 <lb></lb>142. Secunda <lb></lb>√à <lb></lb>143. Tertia <lb></lb>√à <lb></lb>144-Quarta <lb></lb>194 <lb></lb>145. Quinta <lb></lb>√à <lb></lb>146. De primà productione <lb></lb>omnium Planetarum <lb></lb>195 <lb></lb>147. <lb></lb>Cur quidam Planetae ſint <lb></lb>aliis à Sole remotiores; <lb></lb>idque ab eorum magnitu­<lb></lb>dine ſolâ non pendere <lb></lb>196 <lb></lb>148. <lb></lb>Cur Soli viciniores cele­<lb></lb>riùs aliis moveantur; &amp; <lb></lb>tàmen ejus maculae ſint <lb></lb>tardiſſimae <lb></lb>√à 
<pb pagenum="342"></pb>149. <lb></lb>Cur Luna circa Terram <lb></lb>gyret <lb></lb>197 <lb></lb>150. Cur Terra circa ſuum <lb></lb>axem vertatur <lb></lb>198 <lb></lb>151. <lb></lb>Cur Luna celeriùs feratur <lb></lb>quàm Terra <lb></lb>√à <lb></lb>152. <lb></lb>Cur ſemper Lunae facies <lb></lb>quamproximè eadem ſit <lb></lb>Terrae obverſa <lb></lb>√à <lb></lb>153. <lb></lb>Cur Luna celeriùs ince­<lb></lb>dat, &amp; à ſuo motu medio <lb></lb>minùs aberret, in conjun­<lb></lb>ctionibus quàm in quadris; <lb></lb>&amp;scur ejus coelum non ſit <lb></lb>rotundum <lb></lb>199 <lb></lb>154. Cur ſecundarii Planetae <lb></lb>qui ſunt circa Iovem, tam <lb></lb>celeriter; qui verò ſunt <lb></lb>circa Saturnum, tam tardè <lb></lb>vel nullo modo moveantur <lb></lb>200 <lb></lb>155. <lb></lb>Cur poli AEquatoris &amp; <lb></lb>Eclipticae multùm diſtent <lb></lb>ab invicem <lb></lb>201 <lb></lb>156. <lb></lb>Cur paullatim ad invicem <lb></lb>accedant <lb></lb>202 <lb></lb>157. Ultima &amp; maximè gene­<lb></lb>ralis cauſa omnium inae­<lb></lb>qualitatum, quae in moti­<lb></lb>bus corporum mundano­<lb></lb>rum reperiuntur <lb></lb>√à <lb></lb>________ </s></p>
<p type="head">
<s>PARS QUARTA.</s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>De Terrâ.<emph.end type="italics"></emph.end><lb></lb>p <lb></lb>1. <lb></lb>Falſam hypotheſim, quâ jam <lb></lb>9. <lb></lb>Eas ab initio ſibi mutuò in­<lb></lb>antè uſi ſumus, eſſe reti­<lb></lb>cubuiſſe circa Terram <lb></lb>206 <lb></lb>nendam ad veras rerum <lb></lb>10. <lb></lb>Varia circa ipſas intervalla <lb></lb>naturas explicandas <lb></lb>203 <lb></lb>materiae primi &amp; ſecundi <lb></lb>2. <lb></lb>Quae ſit generatio Terrae ſe­<lb></lb>elementi relicta eſſe <lb></lb>207 <lb></lb>cundùm iſtam hypotheſim <lb></lb>√à <lb></lb>11. <lb></lb>Globulos ſecundi elementi <lb></lb>3. <lb></lb>Diſtinctio Terrae in tres re­<lb></lb>eò minores initio fuiſſe,quò <lb></lb>giones, &amp; primae deſcriptio <lb></lb>204 <lb></lb>centro Terrae viciniores <lb></lb>√à <lb></lb>4. <lb></lb>Deſcriptio ſecundae <lb></lb>205 <lb></lb>12.  <lb></lb>Meatuſque inter ipſas ha­<lb></lb>5. <lb></lb>Deſcriptio tertiae <lb></lb>√à <lb></lb>buiſſe anguſtiores <lb></lb>√à <lb></lb>6. <lb></lb>Particulas tertii elementi, <lb></lb>13. <lb></lb>Non ſemper craſſiores te­<lb></lb>quae ſunt in hac tertiâ re­<lb></lb>nuioribus inferiores fuiſſe <lb></lb>208 <lb></lb>gione, eſſe debere ſatis <lb></lb>14. <lb></lb>De primâ formatione di­<lb></lb>magnas <lb></lb>√à <lb></lb>verſorum corporum in ter­<lb></lb>7. <lb></lb>Ipſas à primo &amp; ſecundo <lb></lb>tiâ Terrae regione <lb></lb>√à <lb></lb>elemento poſſe immutari <lb></lb>206 <lb></lb>15. <lb></lb>De aetionibus, quarum ope <lb></lb>8. <lb></lb>Eſſe majores globulis ſe­<lb></lb>iſta corpora genita ſunt; ac <lb></lb>cundi elementi, ſed iiſdem <lb></lb>primò de generali globulo­<lb></lb>eſſe minùs ſolidas &amp; minùs <lb></lb>rum coeleſtium motu <lb></lb>√à <lb></lb>agitatas <lb></lb>√à <lb></lb>i 6.  <lb></lb>De primo huius primae 
<pb pagenum="343"></pb>actionis effectu, quòd red­<lb></lb>dat corpora pellucida <lb></lb>209 <lb></lb>17. <lb></lb>Quomodo corpus ſolidum <lb></lb>&amp;sdurum, ſatis multos <lb></lb>meatus habere poſſit ad <lb></lb>radios luminis tranſmit­<lb></lb>tendos <lb></lb>210 <lb></lb>18. <lb></lb>De ſecundo illius primae <lb></lb>actionis effectu, quòd una <lb></lb>corpora ab aliis ſecernat, <lb></lb>&amp;sliquores expurget <lb></lb>√à <lb></lb>19. <lb></lb>De tertio effectu, quòd li­<lb></lb>quorum guttas reddat ro­<lb></lb>tundas <lb></lb>211 <lb></lb>20. <lb></lb>Explicatio ſecundae actio­<lb></lb>nis, quae gravitas vocatur <lb></lb>212 <lb></lb>21. <lb></lb>Omnes Terrae partes, ſi ſo­<lb></lb>lae ſpectentur, non eſſe <lb></lb>graves, ſed leves <lb></lb>√à <lb></lb>22. <lb></lb>In quo conſiſtat levitas <lb></lb>materiae coeleſtis <lb></lb>213 <lb></lb>23. <lb></lb>Quomodo partes omnes <lb></lb>terrae ab iſtâ materiâ coe­<lb></lb>leſti deorſum pellantur, &amp; <lb></lb>ita fiant graves <lb></lb>√à <lb></lb>24. <lb></lb>Quanta ſit in quoque cor­<lb></lb>pore gravitas <lb></lb>214 <lb></lb>25.  <lb></lb>Ejus quantitatem non reſ­<lb></lb>pondere quantitati mate­<lb></lb>riae cujuſque corporis <lb></lb>√à <lb></lb>26. <lb></lb>Cur corpora non gravitent <lb></lb>in locis ſuis naturalibus <lb></lb>215 <lb></lb>27. <lb></lb>Gravitatem corpora depri­<lb></lb>mere verſus centrum Ter­<lb></lb>rae <lb></lb>216 <lb></lb>28. <lb></lb>De tertiâ actione, quae eſt <lb></lb>lumen; quomodo particu­<lb></lb>las ae*ris commoveat <lb></lb>217 <lb></lb>29.  <lb></lb>De quartâ, quae eſt calor; <lb></lb>quid ſit, &amp; quomodo ſu­<lb></lb>blato lumine perſeveret <lb></lb>218 <lb></lb>3o. <lb></lb>Cur altiùs penetret, quàm <lb></lb>lumen <lb></lb>√à <lb></lb>31. <lb></lb>Cur corpora ferè omnia <lb></lb>rarefaciat <lb></lb>√à <lb></lb>32. <lb></lb>Quomodo ſuprema Terrae <lb></lb>regio in duo diverí*a cor­<lb></lb>pora fuerit primùm diviſa <lb></lb>218 <lb></lb>33. <lb></lb>Diſtinctio particularum <lb></lb>terreſtrium in tria ſumma <lb></lb>gcnera <lb></lb>220 <lb></lb>34. <lb></lb>Quomodo tertium corpus <lb></lb>inter duo priora factum ſit <lb></lb>√à <lb></lb>35. <lb></lb>Particulas tantùm unius <lb></lb>generis in iſto corpore con­<lb></lb>tineri <lb></lb>221 <lb></lb>36. <lb></lb>Duas tantùm in eo eſſe ſpe­<lb></lb>cies iſtarum particularum <lb></lb>222 <lb></lb>37. <lb></lb>Quomodo infimum corpus <lb></lb>C in plura alia fuerit divi­<lb></lb>ſum  <lb></lb>223 <lb></lb>38. <lb></lb>De formatione alterius <lb></lb>quarti corporis ſupra ter­<lb></lb>tium <lb></lb>224 <lb></lb>39. <lb></lb>De hujus quarti corporis <lb></lb>accretione, &amp; tertii expur­<lb></lb>gatione <lb></lb>225 <lb></lb>40. <lb></lb>Quomodo hoc tertium cor­<lb></lb>pus fuerit mole imminu­<lb></lb>tum, &amp; ſpatium aliquod <lb></lb>inter ſe &amp; quartum reli­<lb></lb>querit <lb></lb>226 <lb></lb>41. <lb></lb>Quomodo multae fiſſurae in <lb></lb>quarto factae ſint <lb></lb>227 <lb></lb>42. <lb></lb>Quomodo ipſum in varias <lb></lb>partes ſit confractum <lb></lb>228 <lb></lb>43. <lb></lb>Quomodo tertium corpus <lb></lb>ſupra quartum ex parte <lb></lb>aſcenderit, &amp; ex parte in­<lb></lb>fra remanſerit <lb></lb>23o <lb></lb>44. <lb></lb>Inde in ſuperficie Terrae <lb></lb>ortos eſſe montes, campos, <lb></lb>maria &amp;c. <lb></lb>√à <lb></lb>45. <lb></lb>Quae ſit ae*ris natura <lb></lb>231 <lb></lb>46. <lb></lb>Cur facilè rarefiat &amp; den­<lb></lb>ſetur <lb></lb>√à <lb></lb>47. <lb></lb>De violentâ ejus compreſ­<lb></lb>ſione in quibuſdam ma­<lb></lb>chinis <lb></lb>√à <lb></lb>48. <lb></lb>De aquae naturâ, &amp; cur fa-
<pb pagenum="344"></pb>cilè, modò in ae*rem, modò <lb></lb>in glaciem, vertatur <lb></lb>232 <lb></lb>49. <lb></lb>De fluxu &amp; refluxu maris <lb></lb>√à <lb></lb>50. <lb></lb>Cur aqua horis 6 1/5 aſcen­<lb></lb>dat, &amp; horis 6 1/5 deſcen­<lb></lb>dat <lb></lb>234 <lb></lb>51. <lb></lb>Cur aeſtus maris ſint majo­<lb></lb>res, cùm Luna plena eſt <lb></lb>vel nova <lb></lb>√à <lb></lb>52. <lb></lb>Cur in aequinoctiis ſint <lb></lb>maximi <lb></lb>236 <lb></lb>53. <lb></lb>Cur ae*r &amp; aqua ſemper ab <lb></lb>Oriente in Occidentem <lb></lb>fluant <lb></lb>54. <lb></lb>Cur in eâdem poli altitu­<lb></lb>dine, regiones quae mare <lb></lb>habent ad Orientem, ſint <lb></lb>aliis magis temperatae <lb></lb>237 <lb></lb>55. <lb></lb>Cur nullus ſit fluxus nec <lb></lb>refluxus in lacubus aut ſta­<lb></lb>gnis; &amp; cur in variis lito­<lb></lb>ribus variis horis fiat <lb></lb>√à <lb></lb>56. <lb></lb>Quomodo ejus cauſſae par­<lb></lb>ticulares, in ſingulis lito­<lb></lb>ribus ſint inveſtigandae <lb></lb>238 <lb></lb>57. <lb></lb>De naturâ terrae interio­<lb></lb>ris <lb></lb>√à <lb></lb>58. <lb></lb>De naturâ argenti vivi <lb></lb>239 <lb></lb>59. <lb></lb>De inaequalitate caloris in­<lb></lb>teriorem terram perva­<lb></lb>dentis <lb></lb>√à <lb></lb>6o. <lb></lb>De iſtius caloris actione <lb></lb>240 <lb></lb>61. <lb></lb>De ſuccis acribus &amp; acidis, <lb></lb>ex quibus fiunt atramen­<lb></lb>tum ſutorium, alumen &amp;c. <lb></lb>241 <lb></lb>62. <lb></lb>De materiâ oleagineâ bitu­<lb></lb>minis, ſulphuris &amp;c. <lb></lb>242 <lb></lb>63. <lb></lb>De Chymicorum Princi­<lb></lb>piis, &amp; quomodo metalla <lb></lb>in fodinas aſcendant <lb></lb>√à <lb></lb>64. <lb></lb>De Terrâ exteriore, &amp; de <lb></lb>origine fontium <lb></lb>√à <lb></lb>65. <lb></lb>Cur mare non augeatur ex <lb></lb>eo, quòd flumina in illud <lb></lb>fluant <lb></lb>243 <lb></lb>66. <lb></lb>Cur fontes non ſint ſalſi, <lb></lb>nec mare dulceſcat <lb></lb>244 <lb></lb>67. <lb></lb>Cur in quibuſdam puteis <lb></lb>aqua ſit ſalſa <lb></lb>√à <lb></lb>68. <lb></lb>Cur etiam ex quibuſdam <lb></lb>montibus ſal effodiatur <lb></lb>245 <lb></lb>69. <lb></lb>De nitro aliiſque ſalibus, <lb></lb>à ſale marino diverſis <lb></lb>√à <lb></lb>70. <lb></lb>De vaporibus, ſpiritibus, &amp; <lb></lb>exhalationibus à terrâ inte­<lb></lb>riore ad exteriorem aſcen­<lb></lb>dentibus <lb></lb>√à <lb></lb>71. <lb></lb>Quomodo ex variâ eorum <lb></lb>miſturâ varia lapidum, <lb></lb>aliorumque foſſilium ge­<lb></lb>nera oriantur <lb></lb>246 <lb></lb>72. <lb></lb>Quomodo metalla ex terrâ <lb></lb>interiore ad exteriorem <lb></lb>perveniant; &amp; quomodo <lb></lb>minium fiat <lb></lb>√à <lb></lb>73. <lb></lb>Cur non in omnibus terrae <lb></lb>locis metalla inveniantur <lb></lb>247 <lb></lb>74. <lb></lb>Cur potiſſimùm invenian­<lb></lb>tur in radicibus montium, <lb></lb>verſus Meridiem &amp; Orien­<lb></lb>tem <lb></lb>√à <lb></lb>75. <lb></lb>Fodinas omnes eſſe in <lb></lb>terrâ exteriore; nec poſſe <lb></lb>unquam ad interiorem fo­<lb></lb>diendo perveniri <lb></lb>√à <lb></lb>76. <lb></lb>De ſulphure, bitumine, <lb></lb>argillâ, oleo <lb></lb>√à <lb></lb>77. <lb></lb>Quomodo fiat terrae motus <lb></lb>248 <lb></lb>78. <lb></lb>Cur ex quibuſdam monti­<lb></lb>bus ignis erumpat <lb></lb>√à <lb></lb>79. <lb></lb>Cur plures concuſſiones <lb></lb>fieri ſoleant in terrae motu, <lb></lb>ſicque per aliquot horas <lb></lb>aut dies interdum duret <lb></lb>249 <lb></lb>8o. <lb></lb>De naturâ ignis, ejuſque <lb></lb>ab ae*re diverſitate <lb></lb>√à <lb></lb>81. <lb></lb>Quomodo primùm excite­<lb></lb>tur <lb></lb>250 <lb></lb>82. <lb></lb>Quomodo conſervetur <lb></lb>√à <lb></lb>83. <lb></lb>Cur egeat alimento <lb></lb>√à 
<pb pagenum="345"></pb>84. <lb></lb>Quomodo ex ſilicibus ex­<lb></lb>cutiatur <lb></lb>251 <lb></lb>85. <lb></lb>Quomodo ex lignis ſiccis <lb></lb>252 <lb></lb>86. <lb></lb>Quomodo ex collectione <lb></lb>radiorum Solis <lb></lb>253 <lb></lb>87. <lb></lb>Quomodo à ſolo motu val­<lb></lb>de violento <lb></lb>√à <lb></lb>88. <lb></lb>Quomodo à diverſorum <lb></lb>corporum miſturâ <lb></lb>√à <lb></lb>89. <lb></lb>In fulmine, in ſtellis traji­<lb></lb>cientibus <lb></lb>254 <lb></lb>90. <lb></lb>In iis quae lucent &amp; non <lb></lb>urunt : ut in ſtellis caden­<lb></lb>tibus <lb></lb>√à <lb></lb>91. <lb></lb>In guttis aquae marinae, in <lb></lb>lignis putridis, &amp; ſimilibus <lb></lb>255 <lb></lb>92. <lb></lb>In iis quae incaleſcunt &amp; <lb></lb>non lucent : ut in foeno in­<lb></lb>cluſo <lb></lb>256 <lb></lb>93. <lb></lb>In calce aquâ aſperſâ, &amp; <lb></lb>reliquis <lb></lb>257 <lb></lb>94. <lb></lb>Quomodo in cavitatibus <lb></lb>terrae ignis accendatur <lb></lb>258 <lb></lb>95. <lb></lb>Quomodo candela ardeat <lb></lb>√à <lb></lb>96. <lb></lb>Quomodo ignis in eâ con­<lb></lb>ſervetur <lb></lb>259 <lb></lb>97. <lb></lb>Cur ejus flamma ſit acumi­<lb></lb>nata, &amp; fumus ex eâ egre­<lb></lb>diatur <lb></lb>√à <lb></lb>98. <lb></lb>Quomodo ae*r &amp; alia cor­<lb></lb>pora flammam alant <lb></lb>260 <lb></lb>99. <lb></lb>De motu ae*ris verſus ignem <lb></lb>√à <lb></lb>100. <lb></lb>De iis quae ignem exſtin­<lb></lb>guunt <lb></lb>√à <lb></lb>101. <lb></lb>Quid requiratur ut ali­<lb></lb>quod corpus alendo igni <lb></lb>aptum ſit <lb></lb>261 <lb></lb>102. <lb></lb>Cur flamma ex ſpiritu vini <lb></lb>linteum non urat <lb></lb>√à <lb></lb>103. <lb></lb>Cur ſpiritus vini facillimè <lb></lb>ardeat <lb></lb>√à <lb></lb>104. <lb></lb>Cur aqua difficillimè <lb></lb>262 <lb></lb>105. <lb></lb>Cur vis magnorum ignium <lb></lb>abaquâ aut ſalibus injectis <lb></lb>augeatur <lb></lb>√à <lb></lb>106. <lb></lb>Qualia ſint corpora quae <lb></lb>facilè uruntur <lb></lb>262 <lb></lb>107. <lb></lb>Cur quaedam inflammen­<lb></lb>tur, alia non <lb></lb>263 <lb></lb>108. <lb></lb>Cur ignis aliquandiu in <lb></lb>prunis ſe conſervet <lb></lb>√à <lb></lb>109. <lb></lb>De pulvere tormentario, <lb></lb>ex ſulphure, nitro &amp; car­<lb></lb>bone confecto : ac primò, <lb></lb>de ſulphure <lb></lb>√à <lb></lb>110. <lb></lb>De nitro <lb></lb>√à <lb></lb>111. <lb></lb>De ſulphuris &amp; nitri con­<lb></lb>junctione <lb></lb>264 <lb></lb>112. <lb></lb>De motu particularum ni­<lb></lb>tri <lb></lb>√à <lb></lb>113. <lb></lb>Cur flamma hujus pulve­<lb></lb>ris valde dilatetur, &amp; prae­<lb></lb>cipuè agat verſus ſupe­<lb></lb>riora <lb></lb>√à <lb></lb>114. <lb></lb>De carbone <lb></lb>√à <lb></lb>115. <lb></lb>De granis hujus pulveris, <lb></lb>in quo praecipua ejus vis <lb></lb>conſiſtat <lb></lb>265 <lb></lb>116. <lb></lb>De lucernis diutiſſimè ar­<lb></lb>dentibus <lb></lb>266 <lb></lb>117. <lb></lb>De reliquis ignis effectibus <lb></lb>267 <lb></lb>118. <lb></lb>Quaenam corpora illi ad­<lb></lb>mota liqueſcant &amp; bulliant <lb></lb>√à <lb></lb>119. <lb></lb>Quaenam ſiccentur &amp; du­<lb></lb>reſcant <lb></lb>268 <lb></lb>120. <lb></lb>De aquis ardentibus, in­<lb></lb>ſipidis, acidis <lb></lb>√à <lb></lb>121. <lb></lb>De ſublimatis &amp; oleis <lb></lb>269 <lb></lb>122. <lb></lb>Quod, mutato ignis gradu, <lb></lb>mutetur ejus effectus <lb></lb>√à <lb></lb>123. <lb></lb>De calce <lb></lb>√à <lb></lb>124. <lb></lb>De <lb></lb>vitro, quomodo fiat <lb></lb>270 <lb></lb>125. <lb></lb>Quomodo ejus particulae <lb></lb>ſimul jungantur <lb></lb>√à <lb></lb>126. <lb></lb>Cur ſit liquidum cùm can­<lb></lb>det, omneſque figuras fa­<lb></lb>cile induat <lb></lb>271 <lb></lb>127. <lb></lb>Cur, cùm frigidum eſt, <lb></lb>ſit valde durum <lb></lb>272 <lb></lb>128. <lb></lb>Cur valde fragile <lb></lb>√à 
<pb pagenum="346"></pb>129. <lb></lb>Cur ejus fragilitas minua­<lb></lb>tur, ſi lentè refrigeretur <lb></lb>272 <lb></lb>130. <lb></lb>Cur ſit pellucidum <lb></lb>273 <lb></lb>131. <lb></lb>Quomodo fiat coloratum <lb></lb>274 <lb></lb>132. <lb></lb>Cur ſit rigidum inſtar <lb></lb>arcûs; &amp; generaliter, cur <lb></lb>rigida, cùm inflexa ſunt, <lb></lb>ſponte redeant ad priorem <lb></lb>figuram <lb></lb>√à <lb></lb>133. <lb></lb>De magnete. Repetitio <lb></lb>eorum ex antè dictis, quae <lb></lb>ad ejus explicationem re­<lb></lb>quiruntur <lb></lb>275 <lb></lb>134. <lb></lb>Nullos in ae*re nec in aquâ <lb></lb>eſſe meatus recipiendis <lb></lb>particulis ſtriatis idoneos <lb></lb>276 <lb></lb>135. <lb></lb>Nullos etiam eſſe in ullis <lb></lb>corporibus terrae exterio­<lb></lb>ris, praeterquam in ferro <lb></lb>277 <lb></lb>136. <lb></lb>Cur tales meatus ſint in <lb></lb>ferro <lb></lb>√à <lb></lb>137. <lb></lb>Quâ ratione etiam ſint in <lb></lb>ſingulis ejus ramentis <lb></lb>278 <lb></lb>138. <lb></lb>Quomodo iſti meatus apti <lb></lb>reddantur ad particulas <lb></lb>ſtriatas, ab utrâvis parte <lb></lb>venientes, admittendas <lb></lb>√à <lb></lb>139. <lb></lb>Quae ſit natura magnetis <lb></lb>279 <lb></lb>140. <lb></lb>Quomodo fuſione fiat <lb></lb>chalybs &amp; quodvis ferrum <lb></lb>280 <lb></lb>141. <lb></lb>Cur chalybs ſit valde du­<lb></lb>rus, rigidus &amp; fragilis <lb></lb>281 <lb></lb>142. <lb></lb>Quae ſit differentia inter <lb></lb>chalybem &amp; aliud ferrum <lb></lb>√à <lb></lb>143. <lb></lb>Quomodo chalybs tempe­<lb></lb>retur <lb></lb>√à <lb></lb>144. <lb></lb>Quae ſit differentia inter <lb></lb>meatus magnetis, chalybis <lb></lb>&amp;sferri <lb></lb>283 <lb></lb>145. <lb></lb>Enumeratio proprietatum <lb></lb>virtutis magneticae <lb></lb>284 <lb></lb>146. <lb></lb>Quomodo particulae ſtria­<lb></lb>tae per Terrae meatus fluant <lb></lb>287 <lb></lb>147. <lb></lb>Quòd difficiliùs tranſeant <lb></lb>per aerem aquam, &amp; ter­<lb></lb>ram exteriorem, quàm per <lb></lb>interiorem <lb></lb>288 <lb></lb>148. <lb></lb>Quòd faciliùs tranſeant <lb></lb>per magnetem, quàm per <lb></lb>alia corpora hujus terrae <lb></lb>exterioris <lb></lb>289 <lb></lb>149. <lb></lb>Qui ſint poli magnetis <lb></lb>√à <lb></lb>150. <lb></lb>Cur iſti poli ſe convertant <lb></lb>verſus polos Terrae <lb></lb>√à <lb></lb>151. <lb></lb>Cur etiam certâ ratione <lb></lb>verſus ejus centrum ſe in­<lb></lb>clinent <lb></lb>290 <lb></lb>152. <lb></lb>Cur unus magnes ad <lb></lb>alium ſe convertat &amp; in­<lb></lb>clinet, eodem modoatque <lb></lb>ad Terram <lb></lb>291 <lb></lb>153. <lb></lb>Cur duo magnetes ad in­<lb></lb>vicem accedant, &amp; quae ſit <lb></lb>cujuſque ſphaera activita­<lb></lb>tis <lb></lb>292 <lb></lb>154. <lb></lb>Cur interdum ſe invicem <lb></lb>refugiant <lb></lb>294 <lb></lb>155. <lb></lb>Cur ſegmentorum magne­<lb></lb>tis partes, quae ante ſectio­<lb></lb>nem junctae erant, ſe mu­<lb></lb>tuò etiam refugiant <lb></lb>295 <lb></lb>156.Cur duo puncta, quae <lb></lb>priùs in eodem magnete <lb></lb>contigua erant, in ejus <lb></lb>fragmentis ſint poli diver­<lb></lb>ſae virtutis <lb></lb>√à <lb></lb>157. <lb></lb>Cur eadem ſit vis in quâ­<lb></lb>vis magnetis parte, ac in <lb></lb>toto <lb></lb>√à <lb></lb>158. <lb></lb>Cur magnes ſuam vim <lb></lb>ferro ſibi admoto commu­<lb></lb>nicet <lb></lb>296 <lb></lb>159. <lb></lb>Cur ferrum pro variis <lb></lb>modis, quibus magneti ad­<lb></lb>movetur, ipſam diverſi­<lb></lb>modè recipiat <lb></lb>√à <lb></lb>160. <lb></lb>Cur ferrum oblongum <lb></lb>eam non recipiat, niſi ſe­<lb></lb>cundùm ſuam longitudi­<lb></lb>nem <lb></lb>297 
<pb pagenum="347"></pb>161. <lb></lb>Cur magnes nihil amittat <lb></lb>de i*uâ vi, quamvis eam <lb></lb>ferro communicet <lb></lb>297 <lb></lb>162. <lb></lb>Cur haec vis celerrimè <lb></lb>ferro communicetur, ſed <lb></lb>diuturnitate temporis in <lb></lb>eo confirmetur <lb></lb>298 <lb></lb>163. <lb></lb>Cur chalybs ad eam reci­<lb></lb>piendam aptior ſit, quàm <lb></lb>vilius ferrum <lb></lb>√à <lb></lb>164. <lb></lb>Cur major ei communi­<lb></lb>cetur à perfectiore ma­<lb></lb>gnete, quàm à minùs per­<lb></lb>fecto <lb></lb>√à <lb></lb>165. <lb></lb>Cur ipſa etiam terra vim <lb></lb>magnetis ferro tribuat <lb></lb>√à <lb></lb>166. <lb></lb>Cur vis magnetica in <lb></lb>Terrâ debilior ſit, quàm <lb></lb>in parvis magnetibus <lb></lb>299 <lb></lb>167. <lb></lb>Cur acus magnete tactae <lb></lb>ſemper ſuae virtutis polos <lb></lb>in extremitatibus ſuis ha­<lb></lb>beant <lb></lb>300 <lb></lb>168. <lb></lb>Cur poli magneticae vir­<lb></lb>tutis non ſemper accuratè <lb></lb>verſus Terrae polos diri­<lb></lb>gantur, ſed ab iis variè <lb></lb>declinent <lb></lb>√à <lb></lb>169. <lb></lb>Cur etiam interdum iſta <lb></lb>declinatio cum tempore <lb></lb>mutetur <lb></lb>301 <lb></lb>170. <lb></lb>Cur in magnete ſupra <lb></lb>unum ex ſuis polis erecto <lb></lb>minor eſſe poſſit, quàm <lb></lb>cùm ejus poli aequaliter à <lb></lb>Terrâ diſtant <lb></lb>√à <lb></lb>171. <lb></lb>Cur magnes trahat fer­<lb></lb>rum <lb></lb>302 <lb></lb>172. <lb></lb>Cur magnes armatus, <lb></lb>multò plus ferri ſuſtineat <lb></lb>quàm nudus <lb></lb>√à <lb></lb>173. <lb></lb>Cur ejus poli, quamvis <lb></lb>contrarii, ſe invicem ju­<lb></lb>vent ad ferrum ſuſtinen­<lb></lb>dum <lb></lb>303 <lb></lb>174. <lb></lb>Cur gyratio rotulae fer­<lb></lb>reae, à vi magnetis cui ap­<lb></lb>penſa eſt, non impediatur <lb></lb>304 <lb></lb>175. <lb></lb>Quomodo &amp; quare vis <lb></lb>unius magnetis augeat vel <lb></lb>minuat vim alterius <lb></lb>305 <lb></lb>176. <lb></lb>Cur magnes, quantumvis <lb></lb>fortis, ferrum ſibi non <lb></lb>contiguum, à magnete de­<lb></lb>biliore attrahere non poſſit <lb></lb>√à <lb></lb>177. <lb></lb>Cur magnes debilis, aut <lb></lb>ferrum, à magnete fortiori <lb></lb>ferrum ſibi contiguum poſ­<lb></lb>ſit detrahere <lb></lb>3o6 <lb></lb>178. <lb></lb>Cur, in his Borealibus <lb></lb>regionibus, polus Auſtra­<lb></lb>lis magnetis ſit fortior Bo­<lb></lb>reali <lb></lb>√à <lb></lb>179.  <lb></lb>De iis quae obſervari poſ­<lb></lb>ſunt in ferri limaturâ circa <lb></lb>magnetem ſparſâ <lb></lb>307 <lb></lb>18o. Cur lamina ferrea, polo <lb></lb>magnetis conjuncta, ejus <lb></lb>vim trahendi vel conver­<lb></lb>tendi ferri impediat <lb></lb>3o9 <lb></lb>181. <lb></lb>Cur eandem nullius alte­<lb></lb>rius corporis interpoſitio <lb></lb>impediat <lb></lb>310 <lb></lb>182. Cur magnetis poſitio non <lb></lb>conveniens ejus vires paul­<lb></lb>latim imminuat <lb></lb>√à <lb></lb>183. <lb></lb>Cur rubigo, humiditas &amp; <lb></lb>ſitus, eas etiam imminuat, <lb></lb>&amp;svehemens ignis planè <lb></lb>tollat <lb></lb>√à <lb></lb>184.  <lb></lb>De vi attractionis in ſuc­<lb></lb>cino, cerâ, reſinâ, &amp; ſimi­<lb></lb>libus <lb></lb>311 <lb></lb>185. <lb></lb>Quae ſit cauſſa iſtius at­<lb></lb>tractionis in vitro <lb></lb>312 <lb></lb>186.  <lb></lb>Eandem ipſius cauſſam in <lb></lb>reliquis etiam videri <lb></lb>313 <lb></lb>187. Ex dictis intelligi, quae­<lb></lb>nam cauſſae eſſe poſſint re­<lb></lb>liquorum omnium mira-
<pb pagenum="348"></pb>bilium effectuum, qui ad <lb></lb>occultas qualitates referri <lb></lb>ſolent <lb></lb>314 <lb></lb>188. <lb></lb>De iis quae, ex tractationi­<lb></lb>bus de animali &amp; de ho­<lb></lb>mine, ad rerum materia­<lb></lb>lium cognitionem mu­<lb></lb>tuanda ſunt <lb></lb>315 <lb></lb>189. <lb></lb>Quid ſit ſenſus, &amp; quo­<lb></lb>modo fiat <lb></lb>√à <lb></lb>190. <lb></lb>De ſenſuum diſtinctione : <lb></lb>ac primò de internis, hoc <lb></lb>eſt, de animi afectibus, &amp; <lb></lb>de appetitibus naturalibus <lb></lb>316 <lb></lb>191. <lb></lb>De ſenſibus externis : ac <lb></lb>primò de tactu <lb></lb>318 <lb></lb>192. De guſtu <lb></lb>√à <lb></lb>193. <lb></lb>De odoratu <lb></lb>√à <lb></lb>I94. De auditu <lb></lb>319 <lb></lb>195. <lb></lb>De viſu <lb></lb>√à <lb></lb>196. <lb></lb>Animam non ſentire, niſi <lb></lb>quatenus eſt in cerebro <lb></lb>√à <lb></lb>197.  <lb></lb>Mentem eſſe talis naturae, <lb></lb>ut à ſolo corporis motu <lb></lb>varii ſenſus in eâ poſſint <lb></lb>excitari <lb></lb>320 <lb></lb>198.  <lb></lb>Nihil à nobis in objectis <lb></lb>externis ſenſu deprehendi, <lb></lb>praeter ipſorum figuras, <lb></lb>magnitudines &amp; motus <lb></lb>321 <lb></lb>199. <lb></lb>Nulla naturae phaenomena <lb></lb>in hac tractatione fuiſſe <lb></lb>praetermiſſa <lb></lb>323 <lb></lb>200. <lb></lb>Nullis me in eâ principiis <lb></lb>uſum eſſe, quae non ab om­<lb></lb>nibus recipiantur; hanc­<lb></lb>que Philoſophiam non eſſe <lb></lb>novam, ſed maximè anti­<lb></lb>quam &amp; vulgarem <lb></lb>√à <lb></lb>201. <lb></lb>Dari particulas corpo­<lb></lb>rum inſenſiles <lb></lb>324 <lb></lb>202. Democriti Philoſophiam <lb></lb>non minùs differre à noſtrâ, <lb></lb>quàm à vulgari <lb></lb>325 <lb></lb>2o3. Quomodo figuras &amp; mo­<lb></lb>tus particularum inſenſi­<lb></lb>lium cognoſcamus <lb></lb>√à <lb></lb>204.  <lb></lb>Sufficere ſi de inſenſilibus, <lb></lb>qualia eſſe poſſint, expli­<lb></lb>cuerim, etſi fortè non talia <lb></lb>ſint <lb></lb>327 <lb></lb>205.  <lb></lb>Ea tamen quae explicui,vi­<lb></lb>deri tamen moraliter certa <lb></lb>√à <lb></lb>206.  <lb></lb>Imò plus quàm moraliter <lb></lb>328 <lb></lb>207. <lb></lb>Sed me omnia mea Eccle­<lb></lb>ſiae auctoritati ſubmittere <lb></lb>329 <lb></lb>__________ </s></p>
<p type="head">
<s><emph type="italics"></emph>NDEX <lb></lb>DES NOMS PROPRESa<lb></lb>________ <lb></lb>p <lb></lb>iAdam et Eve :<emph.end type="italics"></emph.end> 100. <lb></lb>ARSTOTE : 192,323, 327. <lb></lb>BLAEU : XVIII. <lb></lb>iCharites :<emph.end type="italics"></emph.end>  4. <lb></lb>COPERNICUS : 85, 86, 96, 337. <lb></lb>DEMOCRITUS : 325, 348. <lb></lb>ELISABETHA (Princeps) : 1. <lb></lb>ELZEVIER : XV-XVIII. <lb></lb>FREDERICUS (Rex Bohemiae) : 1. <lb></lb>GILBERT : 300. <lb></lb>GRASSIUS (Horatius) : 178. <lb></lb>iMinerva :<emph.end type="italics"></emph.end> 4. <lb></lb>iMusae :<emph.end type="italics"></emph.end> 4. <lb></lb>PONTANUS : 178. <lb></lb>PTOLEMAEUS : 85, 337. <lb></lb>REGIOMONTANUS : 178, 180. <lb></lb>SARSIUS (Lotharius) : voir GRASSIUS. <lb></lb>SCHEINER (S. I.) : 95. <lb></lb>iStoici :<emph.end type="italics"></emph.end> 317. <lb></lb>TYCHO-BRAHE : 85, 86, 96, 97, 98. 
<pb pagenum="301"></pb>gnetes reperiri, quàm in aliis : quo fit, ut particulae <lb></lb>ſtriatae, à terrâ interiori egredientes, majori copiâ ver­<lb></lb>ſus quaedam loca fluant, quàm verſus alia, ſicque ab <lb></lb>itineribus ſuis ſaepe deflectant. Et quia polorum ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1911"></arrow.to.target>gnetis, vel extremitatum acûs, converſio pendet à ſolo <lb></lb>curſu iſtarum particularum, omnes earum inflectio­<lb></lb>nes ſequi debet. Hujuſque rei experimentum facere <lb></lb>licet in magnete, cujus figura non ſit ſphaerica : nam <lb></lb>ſi acus exigua ſupra diverſas ejus partes collocetur, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1912"></arrow.to.target>non ſemper eodem planè modo ad ejus polos ſe con­<lb></lb>vertet, ſed ſaepe ab ipſis aliquantum declinabit. Nec <lb></lb>putandum eſt in eo diſparem eſſe rationem, quòd inae­<lb></lb>qualitates, quae ſunt in extimâ terrae ſuperficie, ad <lb></lb>totam ejus molem comparatae, perexiguae ſint; non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1913"></arrow.to.target>enim cum ipſâ, ſed cum acubus &amp; magnetibus in <lb></lb>quibus declinatio fit, ſunt comparandae, ſicque ſatis <lb></lb>magnas eſſe apparet. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1911"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1912"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1913"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Sunt qui dicunt, iſtam declinationem non ſemper <lb></lb>in iiſdem terrae locis eandem manere, ſed cum tem­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1914"></arrow.to.target>pore mutari. Quod minimè mirum videri debet : non <lb></lb>modò quia ferrum quotidie ex unis terrae partibus <lb></lb>in alias ab hominibus transfertur, ſed etiam quia ejus <lb></lb>glebae, quae ſunt in hac terrâ exteriore, quibuſdam in <lb></lb>locis cum tempore corrumpi poſſunt, &amp; aliae in aliis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1915"></arrow.to.target>generari, ſive ab interiore terrâ ſubmitti.* </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1914"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1915"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Sunt etiam qui dicunt, iſtam declinationem nullam <lb></lb>eſſe  in magnete ſphaerico*, ſupra polum ſuum Auſtra­<lb></lb>lem in his Borealibus regionibus, vel ſupra Borealem 
<pb pagenum="302"></pb>in Auſtralibus, perpendiculariter ſtante, illumque hoc <lb></lb>pacto cymbae impoſitum, quandam aequatoris ſui par­<lb></lb>tem ſemper accuratè eandem verſus Boream, &amp; oppo­<lb></lb>ſitam verſus Auſtrum convertere. Quod an verum ſit <lb></lb>nullo mihi adhuc experimento compertum eſt. Sed
<arrow.to.target n="marg1916"></arrow.to.target><lb></lb>facilè mihi perſuadeo non omnino eandem, nec fortè <lb></lb>etiam tantam eſſe declinationem, in magnete ita con­<lb></lb>ſtituto, quàm in eo cujus poli aequaliter à Terrâ diſtant. <lb></lb>Nam particulae ſtriatae, in hac ſuperiore Terrae regione, <lb></lb>non modò per lineas aequaliter ab ejus centro diſtantes
<arrow.to.target n="marg1917"></arrow.to.target><lb></lb>ab uno polo ad alium revertuntur, ſed etiam ubique <lb></lb>(praeterquam ſub aequatore) nonnullae ab interioribus <lb></lb>ejus partibus aſcendunt : &amp; magnetis ſupra polos <lb></lb>erecti converſio ab his ultimis, declinatio verò à prio­<lb></lb>ribus praecipuè dependet.
<arrow.to.target n="marg1918"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1916"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1917"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1918"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Praeterea magnes trahit ferrum, ſive potiùs magnes <lb></lb>&amp;sferrum ad invicem accedunt; neque enim ulla ibi <lb></lb>tractio eſt, ſed ſtatim atque ferrum eſt intra ſphaeram <lb></lb>activitatis magnetis, vim ab eo mutuatur, &amp; particu­<lb></lb>lae ſtriatae, ab utroque egredientes, ae*rem</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1919"></arrow.to.target> interrne­<lb></lb>dium expellunt : quo fit, ut ambo ad invicem non aliter <lb></lb>quàm duo magnetes accedant. Imò etiam ferrum libe­<lb></lb>riùs movetur quàm magnes, quia conſtat iis tantùm <lb></lb>ramentis, in quibus particulae ſtriatae ſuos habent mea <lb></lb>tus, magnes autem multâ materiâ lapideâ gravatur.
<arrow.to.target n="marg1920"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1919"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1920"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Sed multi mirantur magnetem armatum, ſive lami­<lb></lb>nam ferream magneti adjunctam, plus ferri poſſe <lb></lb>ſuſtinere, quàm ſolum magnetem. Cujus tamen ratio 
<pb pagenum="303"></pb>detegi poteſt ex eo, quòd etiamſi plus ſibi appenſi ferri <lb></lb>ſuſtineat,  non tamen idcirco plus ad ſe alliciat, ſi vel <lb></lb>minimùm ab eo removeatur; nec etiam plus ſuſtineat, <lb></lb>ſi corpus aliquod, quantumvis tenue, interjaceat : </s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1921"></arrow.to.target>hinc enim apparet, iſtam majorem ejus vim ex ſolâ <lb></lb>differentiâ contactûs oriri : quòd nempe laminae ferrae <lb></lb>meatus aptiſſimè congruant cum meatibus ferri ipſi <lb></lb>appenſi, &amp; ideò particulae ſtriatae, per hos meatus ex <lb></lb>uno ferro in aliud tranſeuntes, omnem ae*rem interme­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1922"></arrow.to.target>dium expellant, efficiantque ut eorum ſuperficies, ſe <lb></lb>invicem immediatè contingentes, difficillimè disjun­<lb></lb>gantur : jamque ſuprà oſtenſum eſta, nullo glutino <lb></lb>duo corpora meliùs ad invicem poſſe alligari, quàm <lb></lb>immediato contactu. Meatus autem magnetis non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1923"></arrow.to.target>ita congruunt cum meatibus ferri, propter materiam <lb></lb>lapideam quae in eo eſt; hincque fit, ut ſemper ali­<lb></lb>quantulum ſpatii inter magnetem &amp; ferrum debeat <lb></lb>remanere, per quod particulae ſtriatae ex unius mea­<lb></lb>tibus ad meatus alterius perveniant. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1924"></arrow.to.target>pMirantur etiam nonnulli, quòd quamvis poli ma­<lb></lb>gnetis contrariae virtutis eſſe videantur, ſe tamen in­<lb></lb>vicem juvent ad ferrum ſuſtinendum : ita ut, ſi ambo <lb></lb>laminis ferreis armentur, poſſintfig <lb></lb>ferè duplo plus ferri ſimul ſuſti­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1925"></arrow.to.target>nere, quàm unus ſolus. Nempe, <lb></lb>ſi AB eſt magnes, cujus polis <lb></lb>adjunctae ſunt laminae CD &amp; EF, <lb></lb>ita utrimque prominentes, ut ferrum GH iis applica­<lb></lb>tum ſuperficie ſatis latâ ipſas tangat : hoc ferrum GH 
<pb pagenum="304"></pb>duplo ferè gravius eſſe poteſt, quàm ſi ab unâ tantùm <lb></lb>ex iſtis laminis ſuſtineretur. Sed hujus rei ratio evi­<lb></lb>dens eſt, ex motu particularum ſtriatarum jam expli­<lb></lb>cato : quamvis enim  in eo contrariae ſint, quòd quae <lb></lb>per unum polum ingrediuntur, non poſſint etiam
<arrow.to.target n="marg1926"></arrow.to.target> in­<lb></lb>gredi per alium, hoc non impedit quominùs in ſuſti­<lb></lb>nendo ferro conſentiant; quia venientes ab Auſtrali <lb></lb>figmagnetis polo A, per laminam <lb></lb>chalybeam CD reflexae, ingre­<lb></lb>diuntur unam ferri partem ib<emph.end type="italics"></emph.end>, in
<arrow.to.target n="marg1927"></arrow.to.target><lb></lb>quâ faciunt ejus polum Borea­<lb></lb>lem; atque inde fluentes uſque <lb></lb>ad Auſtralem ia<emph.end type="italics"></emph.end>, occurrunt alii laminae chalybeae FE, <lb></lb>per quam aſcendunt ad B, polum magnetis Borealem; <lb></lb>&amp;svice verſa ^ egreſſae ex B, per armaturam EF, ferrum
<arrow.to.target n="marg1928"></arrow.to.target><lb></lb>appenſum HG, aliamque armaturam DC, revertuntur <lb></lb>ad A. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1921"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1922"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1923"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1924"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1925"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1926"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1927"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1928"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Hic autem motus particularum ſtriatarum per ma­<lb></lb>gnetem &amp; ferrum non ita videtur conſentire cum motu <lb></lb>circulari ferrearum rotularum, quae, turbinis inſtar
<arrow.to.target n="marg1929"></arrow.to.target><lb></lb>contortae, diutius gyrant èmagnete pendentes, quàm <lb></lb>cùm ab eo remotae terrae inſiſtunt. Et ſanè, ſi particulae <lb></lb>ſtriatae motu tantùm recto agerentur, &amp; ſingulos ferri <lb></lb>meatus per quos ingredi debent, èregione meatuum <lb></lb>magnetis ex quibus egrediuntur, offenderent,
<arrow.to.target n="marg1930"></arrow.to.target> judica­<lb></lb>rem eas ſiſtere debere gyrationem iſtarum rotularum. <lb></lb>Sed quia ſemper ipſaemet gyrant, unae in uman par­<lb></lb>tem, aliae in contrarium, &amp; obliquè tranſire debent ex <lb></lb>meatibus magnetis in meatus ferri, quomodocunque <lb></lb>rotula vertatur, aequè facilè in ejus meatus
<arrow.to.target n="marg1931"></arrow.to.target> ingrediun­
<pb pagenum="305"></pb>tur, ac ſi eſſet immota, minùſque ipſius motus impe­<lb></lb>ditur à contactu magnetis, cùm ei ſic appenſa gyratur, <lb></lb>quàm à contactu Terrae, cùm ſuo pondere illam premit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1929"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1930"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1931"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>Variis modis vis unius magnetis augetur vel mi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1932"></arrow.to.target>nuitur, alterius magnetis aut ferri acceſſu. Sed una in <lb></lb>hoc generalis regula eſt, quòd quoties ita ſiti ſunt iſti <lb></lb>magnetes, ut  unus in alium particulas ſtriatas mittat, <lb></lb>ſe invicem juvent; contrà autem, ſi unus ab alio eas <lb></lb>abducat, ſibi obſtent. Quia quò celeriùs &amp; copioſiùs <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1933"></arrow.to.target>iſtae particulae per unumquemque magnetem fluunt, eò <lb></lb>major in eo eſt virtus, &amp; magis agitatae, ac plures, ab <lb></lb>uno magnete vel ferro in alium mitti poſſunt, quàm eo <lb></lb>abſente ab ae*re, aliove ullo corpore in ejus locum <lb></lb>conſtituto. Sic non modò, cùm polus Auſlralis unius <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1934"></arrow.to.target>magnetis polo Boreali alterius conjunctus eſt, ſe invi­<lb></lb>cem juvant ad ferrum aliis ſuis polis appenſum ſuſti­<lb></lb>nendum; ſed etiam cùm disjuncti ſunt, &amp; ferrum inter <lb></lb>utrumque collocatur. Exempli gratiâ, magnes C juva­<lb></lb>tur à magnete F, ad fer-fig <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1935"></arrow.to.target>rum DE ſibi conjunctum <lb></lb>retinendum; &amp; vice ver­<lb></lb>ſâ, magnes F juvatur a magnete C, ad hujus ferri ex­<lb></lb>tremitatem E in ae*re ſuſtinendam : poteſt enim eſſe <lb></lb>tam gravis, ut ab eo ſolo ſic ſuſtineri non poſſet, ſi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1936"></arrow.to.target>alia extremitas D alteri corpori quàm magneti C inni­<lb></lb>teretur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1932"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1933"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1934"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1935"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1936"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Sed interim quaedam vis magnetis F impeditur à <lb></lb>magnete C, nempe illa quam habet ad ferrum DE ad 
<pb pagenum="306"></pb>ſe alliciendum. Notandum enim eſt hoc ferrum, quam­<lb></lb>diu tangit magnetem C, attrahi non poſſe à magnete <lb></lb>F quem non tangit, etiamſi hunc illo multò potentio­<lb></lb>rem eſſe ſupponamus. Cujus ratio eſt, quòd parti­<lb></lb>culae ſtriatae per hos duos magnetes, &amp; per hoc
<arrow.to.target n="marg1937"></arrow.to.target> fer­<lb></lb>rum, tanquam per unicum magnetem, modo ſuprà <lb></lb>explicatob tranſeuntes, aequalem ferè habeant vim <lb></lb>in toto ſpatio quod eſt inter C &amp; F, nec idèo poſſint <lb></lb>ferrum DE, non ſolâ iſtâ vi magneticâ, ſed  inſu­<lb></lb>per contactu ſuo magneti C alligatum, verſus F
<arrow.to.target n="marg1938"></arrow.to.target> ad­<lb></lb>ducere. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1937"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1938"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>Atque hinc patet, cur ſaepe magnes debilis, aut exi­<lb></lb>guum ferrum, detrahat aliud ferrum à magnete for­<lb></lb>tiore. Notandum enim eſt hoc nunquam fieri, niſi cùm <lb></lb>magnes debilior tangit illud ferrum, quod detrahit à
<arrow.to.target n="marg1939"></arrow.to.target><lb></lb>magnete fortiori. Quippe, cùm duo magnetes ferrum <lb></lb>oblongum polis diſſimilibus tangunt, unus in unâ ex­<lb></lb>tremitate, alius in aliâ, &amp; deinde iſti duo magnetes ab <lb></lb>invicem removentur, ferrum intermedium non ſemper <lb></lb>debiliori, nec etiam ſemper fortiori, ſed modò uni,
<arrow.to.target n="marg1940"></arrow.to.target><lb></lb>modò alteri adhaeret : nullamque puto eſſe rationem, <lb></lb>cur uni potiùs quàm alteri adhaereat, niſi quòd eum <lb></lb>cui adhaeret, in majori ſuperficie quàm alium tangat. <lb></lb>figpEx eo verò, quòd ma­<lb></lb>gnes F juvet magnetem
<arrow.to.target n="marg1941"></arrow.to.target><lb></lb>C ad ferrum DE ſuſti­<lb></lb>nendum, manifeſtum eſt cur ille polus magnetis, qui 
<pb pagenum="307"></pb>a nobis vocatur Auſtralis, plus ferri ſuſtineat quàm <lb></lb>alter, in his Borealibus regionibus : etenim à Terrâ <lb></lb>maximo magnete juvatur, eodem planè modo ac ma­<lb></lb>gnes C à magnete F; contrà autem alius polus, prop­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1942"></arrow.to.target>ter ſitum non convenientem, à Terrâ impeditur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1939"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1940"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1941"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1942"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>Si paullò curioſiùs conſideremus, quo pacto lima­<lb></lb>tura ferri circa magnetem ſe diſponat, multa ejus ope <lb></lb>advertemus, quae hactenus dicta confirmabunt. Nam <lb></lb>in primis notare licet, ejus pulviſculos non confuſè <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1943"></arrow.to.target>coacervari, ſed unos aliis incumbendo, quoſdam quaſi <lb></lb>tubulos componere, per quos particulae ſtriatae libe­<lb></lb>riùs quàm per ae*rem fluunt, quique idcirco earum <lb></lb>vias deſignant. Quae viae ut clarè ipſis oculis cerni poſ­<lb></lb>ſint, ſpargatur aliquid iſtius limaturae ſupra planum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1944"></arrow.to.target>in quo ſit foramen cui magnes ſphaericus ita immiſſus <lb></lb>ſit, ut polis ſuis utrimque planum tangat, eo modo <lb></lb>quo Aſtronomorum globi Horizontis circulo immitti <lb></lb>ſolent, ut ſphaeram rectam repraeſentent, &amp; limatura <lb></lb>ibi ſparſa diſponet ſe in tubulos, qui flexus particu­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1945"></arrow.to.target>larum ſtriatarum circa magnetem, ſive etiam circa <lb></lb>globum Terrae, à nobis ſupra deſcriptosb exhibebunt. <lb></lb>Deinde, ſi alius magnes eodem modo iſti plano juxta <lb></lb>priorem inſeratur, &amp; polus Auſtralis unius Borealem <lb></lb>alterius reſpiciat, limatura circumſparſa oſtendet <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1946"></arrow.to.target>etiam, quo pacto particulae ſtriatae per iſtos duos ma­<lb></lb>gnetes tanquam per unicum moveantur. Ejus enim <lb></lb>tubuli, qui ab uno ex polis ſe mutuò reſpicienti­<lb></lb>bus ad alium porrigentur, erunt omnino recti; alii <lb></lb>verò, qui ab uno ex adverſis polis ad alium pertin­
<pb pagenum="308"></pb>gent, erunt circa magnetes inflexi : ut hîc ſunt lineae <lb></lb>BRVXTia<emph.end type="italics"></emph.end>. Notari etiam poteſt, cùm aliquid limaturae <lb></lb>fig <lb></lb>ferri ex polo, ex. gr. Auſtrali, unius magnetis pendet, <lb></lb>ſi polus Auſtralis alterius magnetis infrà poſiti verſus <lb></lb>illam convertatur, &amp; paullatim ei appropinquetur, quo
<arrow.to.target n="marg1947"></arrow.to.target><lb></lb>pacto tubuli ex eâ confecti primò ſurſum ſe retrahunt <lb></lb>&amp;sinflectunt : quia ſcilicet eae particulae ſtriatae, quae <lb></lb>per illos fluunt, repelluntur ab aliis quae veniunt à <lb></lb>magnete inferiore. Ac deinde, ſi iſte inferior magnes <lb></lb>multò potentior ſit ſuperiore, tubuli iſti diſſolvuntur,
<arrow.to.target n="marg1948"></arrow.to.target><lb></lb>&amp;slimatura decidit in inferiorem : quia ſcilicet parti­<lb></lb>culae ſtriatae ex hoc inferiori aſcendentes, impetum <lb></lb>faciunt in ſingulos iſtius limaturae pulviſculos, quos <lb></lb>cùm ingredi non poſſint, niſi per eaſdem illorum ſu­<lb></lb>perficies quibus magneti ſuperiori adhaerent, eos ab
<arrow.to.target n="marg1949"></arrow.to.target><lb></lb>hoc ſuperiore disjungunt. Contrà verò, ſi polo Au­<lb></lb>ſtrali ſuperioris magnetis, cui limatura ferri adhaeret, <lb></lb>polus Borealis inferioris obvertatur, haec limatura tu­<lb></lb>bulos ſuos rectà verſus inferiorem dirigit, &amp; quantum <lb></lb>poteſt producit : quia utrimque particulis ſtriatis, ab
<arrow.to.target n="marg1950"></arrow.to.target><lb></lb>uno magnete in alium tranſeuntibus, viam praebent; <lb></lb>ſed non ideò à ſuperiori ſeparatur, niſi priùs inferio­<lb></lb>rem tetigerit, propter vim contactûs, de quâ egimus 
<pb pagenum="309"></pb>paullo antèa. Atque propter iſtam eandem vim, ſi li­<lb></lb>matura, magneti quantumvis forti adhaerens, tangatur <lb></lb>ab alio debiliori magnete, vel tantùm à ferreo aliquo <lb></lb>bacillo, nonnullae ejus partes fortiorem magnetem re­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1951"></arrow.to.target>linquent, &amp; debiliorem, ſive ferreum bacillum, ſequen­<lb></lb>tur : illae ſcilicet, quae majori ſuperficie hunc quàm <lb></lb>illum tangent. Cùm enim exiguae iſtae ſuperficies va­<lb></lb>ri*ae ſint &amp; inaequales, ſemper accidit, ut quaſdam li­<lb></lb>maturae particulas uni magneti vel ferro, alias alteri <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1952"></arrow.to.target>firmiùs jungant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1943"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1944"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1945"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1946"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1947"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1948"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1949"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1950"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1951"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1952"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>Lamina ferrea, quae, polo magnetis admota, ejus <lb></lb>vim ſuſtinendi ferri multùm auget, ut antè dictum eſt, <lb></lb>impedit ejuſdem vim ferri ad ſe alliciendi aut con­<lb></lb>vertendi.  Nempe lamina DCD impedit ne magnes <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1953"></arrow.to.target>AB, cujus polo adjuncta eſt,fig <lb></lb>acum EF ad ſe alliciat aut <lb></lb>convertat. Jam enim adverti­<lb></lb>mus particulas ſtriatas, quae <lb></lb>progrederentur à B verſus EF <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1954"></arrow.to.target>abſque hac laminâ, in eâ reflecti ex C verſus extremi­<lb></lb>tates DD, propterea quòd liberiùs per ipſam quàm <lb></lb>per ae*rem fluunt, ſicque vix ullae ad acum EF perve­<lb></lb>niunt. Eodem modo quo ſuprà diximusc, paucas à <lb></lb>mediâ Terrae regione ad nos pervenire, quia maxima <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1955"></arrow.to.target>earum pars, per interiorem cruſtam ſuperioris Terrae <lb></lb>regionis, ab uno polo ad alium revertitur; unde fit, 
<pb pagenum="3I0"></pb>ut debilis tantùm vis magnetica totius Terrae hîc apud <lb></lb>nos ſentiatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1953"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1954"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1955"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Sed praeter ferrum aut magnetem, nullum aliud cor­<lb></lb>pus in locum laminae CD poni poteſt, à quo magnes <lb></lb>figAB impediatur, ne vim ſuam
<arrow.to.target n="marg1956"></arrow.to.target><lb></lb>in acurn EF exerceat. Nullum <lb></lb>enim habemus, in hac exte­<lb></lb>riore terrâ, quantumvis ſoli­<lb></lb>dum &amp; durum, in quo non ſint <lb></lb>plurimi meatus : non quidem ad menſuram
<arrow.to.target n="marg1957"></arrow.to.target> particula­<lb></lb>rum ſtriatarum efformati, ſed multò majores, utpote <lb></lb>qui etiam globulos ſecundi elementi recipiunt, &amp; per <lb></lb>quos idcirco iſtae particulae ſiriatae non minùs liberè <lb></lb>tranſire poſſunt quàm per ae*rem, in quo iſtos etiam <lb></lb>globulos ſecundi elementi obvios habent.
<arrow.to.target n="marg1958"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1956"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1957"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1958"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Si ferrum aut magnes diu detineatur aliter conver­<lb></lb>ſus ad Terram alioſve vicinos magnetes, quàm ſponte <lb></lb>ſe converteret ſi nihil ejus motum impediret, hoc <lb></lb>ipſo vires ſuas paullatim amittit : quia tunc particulae <lb></lb>ſtriatae, ex Terrâ  vel aliis magnetibus vicinis</s></p>
<p type="main">
<s>
<arrow.to.target n="marg1959"></arrow.to.target> adve­<lb></lb>nientes, obliquè vel averſè ipſius meatibus occurrendo, <lb></lb>paullatim eorum figuras mutant &amp; corrumpunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1959"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>Denique vis magnetica humiditate, rubigine, ac ſitu <lb></lb>valde minuitur; &amp; valido igne planè deletur. Rubigo <lb></lb>enim, ex ferri ramentis effloreſcens, meatuum orificia
<arrow.to.target n="marg1960"></arrow.to.target><lb></lb>occludit; idemque praeſtat ae*ris humiditas &amp; ſitus, <lb></lb>quia rubiginis initia ſunt. Ignis autem agitatio iſtorum <lb></lb>ramentorum poſitionem planè diſturbat. Nihilque puto 
<pb pagenum="311"></pb>hactenus circa magnetem verè ac pro certo fuiſſe ob­<lb></lb>ſervatum, cujus ratio, ex iis quae explicui, non facilè <lb></lb>intelligatur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1960"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>Hîc autem occaſione magnetis qui trahit ferrum, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1961"></arrow.to.target>aliquid addendum eſt de ſuccino, gagate, cerâ, reſinâ, <lb></lb>vitro &amp; ſimilibus, quae omnia minuta corpora etiam <lb></lb>trahunt. Quamvis enim mei non ſit inſtituti, particu­<lb></lb>laria ulla explicare, niſi quatenus requiruntur ad ge­<lb></lb>neraliora, de quibus egi, confirmanda; nec examinare <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1962"></arrow.to.target>poſſim iſtam vim in gagate vel ſuccino, niſi priùs ex <lb></lb>variis experimentis plures alias eorum proprietates <lb></lb>deducam, &amp; ita intimam ipſorum naturam inveſtigem : <lb></lb>quia tamen eadem vis in vitro etiam eſt, de quo mihi <lb></lb>paullò antèa fuit agendum ad ignis effectus demon­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1963"></arrow.to.target>ſtrandos, niſi eam explicarem, alia forſan quae de illo <lb></lb>ſcripſi, poſſent in dubium revocari. Praeſertim quia <lb></lb>fortè nonnulli, videntes iſtam vim in ſuccino, cerâ, <lb></lb>reſinâ, &amp; oleagineis ferè omnibus reperiri, putabunt <lb></lb>ipſam in eo conſiſtere, quòd tenues quaedam &amp; ramo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1964"></arrow.to.target>ſae iſtorum corporum particu1ae, frictione commotae <lb></lb>(frictio enim ad illam vim excitandam requiri ſolet), <lb></lb>per ae*rem vicinum ſe diffundant, ac ſibi mutuò adhae­<lb></lb>reſcentes protinus revertantur, &amp; minuta corpora quae <lb></lb>in itinere offendunt, ſecum trahant. Quemadmodum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1965"></arrow.to.target>videmus ejuſmodi pinguium liquefactorum guttas, <lb></lb>bacillo appenſas, levi motu ita excuti poſſe, ut unâ <lb></lb>earum parte bacillo adhaerente, alia pars ad aliquam <lb></lb>diſtantiam ab eo recedat, ſtatimque revertatur, nec <lb></lb>non feſtucas, aliave obvia corpuſcula ſecum adducat. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1966"></arrow.to.target>Nihil enim tale in vitro licet imaginari, ſaltem ſi na­
<pb pagenum="3I2"></pb>tura ejus ſit talis, qualem eam ſuprà deſcripſimus; ac <lb></lb>proinde in ipſo alia iſtius attractionis cauſſa eſt aſſi­<lb></lb>gnanda. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1961"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1962"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1963"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1964"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1965"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1966"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>Nempe ex modo quo illud generari dictum eſta, <lb></lb>facilè colligitur, praeter illa majuſcula intervalla, per
<arrow.to.target n="marg1967"></arrow.to.target><lb></lb>quae globuli ſecundi elementi verſus omnes partes <lb></lb>tranſire poſſunt, multas etiam rimulas oblongas inter <lb></lb>ejus particulas reperiri; quae cùm ſint anguſtiores, <lb></lb>quàm ut iſtos globulos recipiant, ſoli materiae primi <lb></lb>elementi tranſitum praebent; putandumque eſt, hanc
<arrow.to.target n="marg1968"></arrow.to.target><lb></lb>materiam primi elementi, omnium meatuum quos in­<lb></lb>greditur figuras induere aſſuetam, per rimulas iſtas <lb></lb>tranſeundo, in quaſdam quaſi faſciolas tenues, latas <lb></lb>&amp;soblongas efformari, quae, cùm ſimiles rimulas in <lb></lb>ae*re circumjacente non inveniant, intra vitrum ſe
<arrow.to.target n="marg1969"></arrow.to.target> con­<lb></lb>tinent, vel certè ab eo non multùm evagantur, &amp; circa <lb></lb>ejus particulas convolutae, motu quodam circulari, <lb></lb>ex unis ejus rimulis in alias fluunt. Quamvis enim <lb></lb>materia primi elementi fluidiſſima ſit, quia tamen con­<lb></lb>ſtat minutiis inaequaliter agitatis, ut in tertiae partis
<arrow.to.target n="marg1970"></arrow.to.target><lb></lb>art. 87 &amp; 88 explicuib, rationi conſentaneum eſt, ut <lb></lb>credamus multas quidem ex maximè concitatis ejus <lb></lb>minutiis à vitro in ae*rem aſſiduè migrare, aliaſque ab <lb></lb>ae*re in vitrum earum loco reverti; ſed, cùm eae quae <lb></lb>revertuntur, non ſint omnes aequè concitatae, illas quae
<arrow.to.target n="marg1971"></arrow.to.target><lb></lb>minimum habent agitationis, verſus rimulas, quibus <lb></lb>nulli meatus in ae*re correſpondent, expelli, atque ibi <lb></lb>unas aliis adhaerentes, faſciolas iſtas componere; quae <lb></lb>faſciolae idcirco ſucceſſu temporis figuras acquirunt 
<pb pagenum="313"></pb>determinatas, quas non facilè mutare poſſunt. Unde <lb></lb>ſit, ut ſi vitrum ſatis validè fricetur, ita ut nonnihil <lb></lb>incaleſcat, ipſae hoc motu ſoras excuſſae, per ae*rem <lb></lb>quidem vicinum ſe diſpergant, aliorumque etiam cor­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1972"></arrow.to.target>porum vicinorum meatus ingrediantur; ſed quia non <lb></lb>tam faciles ibi vias inveniunt, ſtatim ad vitrum revol­<lb></lb>vantur, &amp; minutiora corpora, quorum meatibus ſunt <lb></lb>implicitae, ſecum adducant. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1967"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1968"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1969"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1970"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1971"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1972"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>Quod autem hîc de vitro notavimus, de pleriſque <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1973"></arrow.to.target>aliis corporibus etiam credi debet : nempe quòd inter­<lb></lb>ſtitia quaedam inter eorum particulas reperiantur, quae, <lb></lb>cùm nimis anguſta ſint ad globulos ſecundi elementi <lb></lb>admittendos, ſolam materiam primi recipiunt, &amp; cùm <lb></lb>ſint majora iis quae in ae*re circumjacente ſoli iſti ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1974"></arrow.to.target>teriae primi elementi etiam patent, implentur minùs <lb></lb>agitatis ejus minutiis; quae ſibi mutuò adjunctae, par­<lb></lb>ticulas componunt, diverſas quidem habentes figuras, <lb></lb>juxta diverſitatem iſtorum interſtitiorum, ſed maximâ <lb></lb>ex parte faſciolarum inſtar tenues, latas &amp; oblongas : <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1975"></arrow.to.target>ita ut, circa particulas corporum quibus inſunt ſe con­<lb></lb>volvendo, aſſiduè moveri poſſint. Interſtitia enim à qui­<lb></lb>bus figuram ſuam mutuantur, cùm debeant eſſe valde <lb></lb>anguſta, ut globulos ſecundi elementi non admittant, <lb></lb>niſi eſſent oblonga rimarum inſtar, vix poſſent eſſe ma­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1976"></arrow.to.target>jora iis, quae inter ae*ris particulas à globulis ejuſdem <lb></lb>ſecundi elementi non occupantur. Quapropter, etſi non <lb></lb>negem, aliam cauſſam attractionis antè expoſitama in <lb></lb>aliquibus fortè corporibus locum habere poſſe, quia <lb></lb>tamen non eſt ita generalis, &amp; attractio  iſta in valde <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1977"></arrow.to.target>multis corporibus obſervatur, non aliam puto in illis, 
<pb pagenum="3I4"></pb>vel ſaltem in maximâ illorum parte, quàm in vitro eſſe <lb></lb>quaerendam. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1973"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1974"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1975"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1976"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1977"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>Caeterùm hîc notari velim, particulas iſtas in mea­<lb></lb>tibus corporum terreſtrium, ex materiâ primi elementi <lb></lb>efformatas, non modò variarum attractionum, quales
<arrow.to.target n="marg1978"></arrow.to.target><lb></lb>ſunt in electro &amp; in magnete, ſed &amp; aliorum innume­<lb></lb>rabilium &amp; admirandorum effectuum cauſſas eſſe poſſe. <lb></lb>Quae enim in unoquoque corpore formantur, aliquid <lb></lb>ſingulare habent in ſuâ figurâ, quo differunt à reliquis <lb></lb>omnibus, in aliis corporibus formatis; cùmque
<arrow.to.target n="marg1979"></arrow.to.target> reti­<lb></lb>neant maximam agitationem primi elementi, cujus <lb></lb>ſunt partes, minimas ob cauſſas fieri poteſt, ut vel ex­<lb></lb>tra corpus in quo ſunt non evagentur, ſed tantùm in <lb></lb>ejus meatibus hinc inde diſcurrant; vel contrà celer­<lb></lb>rimè ab eo diſcedant, &amp; alia omnia corpora terreſtria
<arrow.to.target n="marg1980"></arrow.to.target><lb></lb>pervadentes, ad loca quantumlibet remota breviſſimo <lb></lb>tempore perveniant, ibique materiam ſuae actioni reci­<lb></lb>piendae idoneam invenientes, raros aliquos effectus <lb></lb>producant. Et ſanè quiſquis conſiderabit, quàm mirae <lb></lb>ſint magnetis &amp; ignis proprietates, ac quàm diverſae ab
<arrow.to.target n="marg1981"></arrow.to.target><lb></lb>iis quas vulgò in aliis corporibus obſervamus; quàm <lb></lb>ingens flamma ex minimâ ſcintillâ momento temporis <lb></lb>poſſit accendi, quàm magna ſit ejus vis; ad quam im­<lb></lb>manem diſtantiam ſtellae fixae lumen ſuum circumqua­<lb></lb>que diffundant; &amp; reliqua, quorum cauſſas, meo
<arrow.to.target n="marg1982"></arrow.to.target> judi­<lb></lb>cio, ſatis evidentes, ex principiis omnibus notis &amp; ab <lb></lb>omnibus admiſſis, figurâ ſcilicet, magnitudine, ſitu &amp; <lb></lb>motu particularum materiae, in hoc ſcripto deduxi : <lb></lb>facilè ſibi perſuadebit, nullas eſſe vires in lapidibus <lb></lb>aut plantis tam occultas, nulla ſympathiae vel
<arrow.to.target n="marg1983"></arrow.to.target> antipa­
<pb pagenum="315"></pb>thiae miraculaa tam ſtupenda, nihil  denique in naturâ <lb></lb>univerſâ, quod ad cauſſas tantùm corporales, ſive <lb></lb>mente &amp; cogitatione deſtitutas, debeat referri, cujus <lb></lb>ratio ex iiſdem illis principiis deduci non poſſit : adeò <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1984"></arrow.to.target>ut aliqua alia ipſis adjungere non ſit neceſſe. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1978"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1979"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1980"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1981"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1982"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1983"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1984"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>Plura non adderem in hac quartâ Principiorum Phi­<lb></lb>loſophiae parte, ſi (quemadmodum mihi antehac in <lb></lb>animo ſuit) duas adhuc alias, quintam ſcilicet de vi­<lb></lb>ventibus, ſive de animalibus &amp; plantis, ac ſextam de <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1985"></arrow.to.target>homine eſſem ſcripturusb. Sed quia nondum omnia, de <lb></lb>quibus in iis agere vellem, mihi planè perſpecta ſunt, <lb></lb>nec ſcio an ſatis unquam otii habiturus ſim ad ipſas <lb></lb>abſolvendas, ne priores idcirco diutius retineam, vel <lb></lb>quid in iis deſideretur, quod ad alias reſervârim, pauca <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1986"></arrow.to.target>quaedam de ſenſuum objectis hîc ſubjungam. Quippe <lb></lb>hactenus hanc Terram, totumque adeò hunc mundum <lb></lb>aſpectabilem, inſtar machinae deſcripſi, nihil praeter <lb></lb>figuras &amp; motus in eo conſiderans; ſenſus autem noſtri <lb></lb>multa alia nobis exhibent, colores ſcilicet, odores, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1987"></arrow.to.target>ſonos &amp; ſimilia, de quibus ſi planè tacerem, praeci­<lb></lb>puam explicationis rerum naturalium partem viderer <lb></lb>omiſiſſec. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1985"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1986"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1987"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>Sciendum itaque humanam animam, etſi totum cor­<lb></lb>pus informet, praecipuam tamen ſedem ſuam habere <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1988"></arrow.to.target>in cerebro, in quo ſolo non modò intelligit &amp; imagi­<lb></lb>natur, ſed etiam ſentit : hocque opere nervorum, qui, <lb></lb>filorum inſtar, à cerebro ad omnia reliqua membra <lb></lb>protenduntur, iiſque ſic annexi ſunt, ut vix ulla pars 
<pb pagenum="316"></pb>humani corporis tangi poſſit, quin hoc ipſo movean­<lb></lb>tur aliquot nervorum extremitates per ipſam ſparſae, <lb></lb>atque earum motus ad alias eorum nervorum extremi­<lb></lb>tates, in cerebro circa ſedem animae collectas, tranſ­<lb></lb>feratur, ut in Dioptricae capite quartoa ſatis fuſè
<arrow.to.target n="marg1989"></arrow.to.target> expli­<lb></lb>cui. Motus autem qui ſic in cerebro à nervis excitan­<lb></lb>tur, animam ſive mentem intimè cerebro conjunctamb <lb></lb>diverſimodè afficiunt, prout ipſi ſunt diverſi. Atque hae <lb></lb>diverſae mentis affectiones, ſive cogitationes, ex iſtis <lb></lb>motibus immediatè conſequentes, ſenſuum
<arrow.to.target n="marg1990"></arrow.to.target> perceptio­<lb></lb>nes, ſive, ut vulgò loquimur, ſenſus appellantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1988"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1989"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1990"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>Horum ſenſuum diverſitates primò ab ipſorum ner­<lb></lb>vorum diverſitate, ac deinde à diverſitate motuum, qui <lb></lb>in ſingulis nervis fiunt, dependent. Neque tamen ſin­<lb></lb>guli nervi faciunt ſingulos ſenſus à reliquis diverſos,
<arrow.to.target n="marg1991"></arrow.to.target><lb></lb>ſed ſeptem tantùm praecipuas differentias in iis notare <lb></lb>licet, quarum duae pertinent ad ſenſus internos, aliae <lb></lb>quinque ad externos. Nempe nervi qui ad ventricu­<lb></lb>lum oeſophagum, fauces, aliaſque interiores partes, <lb></lb>explendis naturalibus deſideriis deſtinatas,
<arrow.to.target n="marg1992"></arrow.to.target> protendun­<lb></lb>tur, faciunt unum ex ſenſibus internis, qui appetitus <lb></lb>naturalis vocatur. Nervuli verò qui ad cor &amp; praecor­<lb></lb>dia, quamvis perexigui ſint, faciunt alium ſenſum in­<lb></lb>ternum, in quo conſiſtunt omnes animi commotiones, <lb></lb>ſive pathemata, &amp; affectus, ut laetitiae, triſtitiae, amoris,
<arrow.to.target n="marg1993"></arrow.to.target><lb></lb>odii, &amp; ſimilium. Nam, exempli cauſſâ, ſanguis ritè <lb></lb>temperatus, facilè ac plus ſolito in corde ſe dilatans, <lb></lb>nervulos circa orificia ſparſos ita laxat &amp; movet, ut <lb></lb>inde alius motus in cerebro ſequatur, qui naturali 
<pb pagenum="317"></pb>quodam ſenſu hilaritatis afficit mentem : ac etiam aliae <lb></lb>quaevis cauſſae, nervulos iſtos eodem modo moventes, <lb></lb>eundem illum laetitiae ſenſum dant. Ita imaginatio <lb></lb>fruitionis alicujus boni, non ipſa ſenſum laetitiae in ſe <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1994"></arrow.to.target>habet, ſed ſpiritus ex cerebro ad muſculos, quibus illi <lb></lb>nervi inſerti ſunt, mittit, eorumque ope orificia cordis <lb></lb>expanduntur, &amp; ejus nervuli moventur eo motu, ex <lb></lb>quo ſequi debet ille ſenſus. Ita, audito grato nuncio, <lb></lb>mens primùm de ipſo judicat, &amp; gaudet gaudio illo <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1995"></arrow.to.target>intellectuali, quod ſine ullâ corporis commotione ha­<lb></lb>betur, quodque idcirco Stoici dixerunt cadere poſſe in <lb></lb>ſapientem; deinde, cùm illud imaginatur, ſpiritus ex <lb></lb>cerebro ad praecordiorum muſculos fluunt, &amp; ibi ner­<lb></lb>vulos movent, quorum ope alium in cerebro motum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1996"></arrow.to.target>excitant, qui mentem afficit laetitiae animalis ſenſu. <lb></lb>Eâdem ratione ſanguis nimis craſſus, malignè in cordis <lb></lb>ventriculos fluens, &amp; non ſatis ibi ſe dilatans, alium <lb></lb>quendam motum in iiſdem praecordiorum nervulis fa­<lb></lb>cit, qui cerebro communicatus ſenſum triſtitiae ponit <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1997"></arrow.to.target>in mente, quamvis ipſa fortè neſciat cur triſtetur : <lb></lb>aliaeque plures cauſſae idem praeſtare poſſunt. Atque <lb></lb>alii motus iſtorum nervulorum efficiunt alios affectus, <lb></lb>ut amoris, odii, metûs, irae, &amp;c., quatenus ſunt tan­<lb></lb>tùm affectus, ſive animi pathemata, hoc eſt, quatenus <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1998"></arrow.to.target>ſunt confuſae quaedam cogitationes, quas mens non <lb></lb>habet à ſe ſolâ, ſed ab eo quòd à corpore, cui intimè <lb></lb>conjuncta eſt, aliquid patiatur. Nam diſtinctae cogita­<lb></lb>tiones, quas habemus de iis quae amplectenda ſunt, <lb></lb>vel optanda, vel fugienda &amp;c., toto genere ab iſtis <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg1999"></arrow.to.target>affectibus diſtinguuntur. Non alia ratio eſt appeti­<lb></lb>tuum naturalium, ut famis, ſitis &amp;c., qui à nervis ven-
<pb pagenum="3I8"></pb>triculi, faucium &amp;c., pendent, ſuntque à voluntate <lb></lb>comedendi, bibendi &amp;c., planè diverſi; ſed quia, ut <lb></lb>plurimum, iſta voluntas ſive appetitio eos comitatur, <lb></lb>idcirco dicuntur appetitus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1991"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1992"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1993"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1994"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1995"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1996"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1997"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1998"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg1999"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>Quantum ad ſenſus externos, quinque vulgò
<arrow.to.target n="marg2000"></arrow.to.target> nu­<lb></lb>merantur, propter quinque diverſa objectorum genera, <lb></lb>nervos iis ſervientes moventia, &amp; totidem genera co­<lb></lb>gitationum confuſarum, quae ab iſtis motibus in animâ <lb></lb>excitantur. Nam prima, nervi in univerſi corporis cu­<lb></lb>tem deſinentes, illâ mediante à quibuſlibet terrenis
<arrow.to.target n="marg2001"></arrow.to.target><lb></lb>corporibus tangi poſſunt, &amp; ab illis integris moveri, <lb></lb>uno modo ab illorum duritie, alio à gravitate, alio à <lb></lb>calore, alio ab humiditate &amp;c.; quotque diverſis mo­<lb></lb>dis vel moventur, vel à motu ſuo ordinario impediun­<lb></lb>tur, tot in mente diverſos ſenſus excitant, ex quibus
<arrow.to.target n="marg2002"></arrow.to.target><lb></lb>tot tactiles qualitates denominantur. Ac praeterea, cùm <lb></lb>iſti nervi ſolito vehementiùs agitantur, ſed ita tamen <lb></lb>ut nulla laeſio in corpore inde ſequatur, hinc fit ſenſus <lb></lb>titillationis, menti naturaliter gratus, quia vires cor­<lb></lb>poris, cui arctè conjuncta eſt, ei teſtatur; ſi verò
<arrow.to.target n="marg2003"></arrow.to.target> ali­<lb></lb>qua laeſio inde ſequatur, ſit ſenſus doloris. Atque hinc <lb></lb>patet, cur corporea voluptas &amp; dolor tam parum di­<lb></lb>ſtent ab invicem in objecto, quamvis in ſenſu contrarii <lb></lb>ſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2000"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2001"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2002"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2003"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s><lb></lb>Deinde alii nervi, per linguam &amp; partes ei vioinas
<arrow.to.target n="marg2004"></arrow.to.target><lb></lb>ſparſi, ab eorundem corporum particulis, ab invicem <lb></lb>disjunctis, &amp; ſimul cum ſalivâ in ore natantibus, diver­<lb></lb>ſimodè moventur, prout ipſorum figurae ſunt diverſae, <lb></lb>ſicque diverſorum ſaporum ſenſus efficiunt. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2004"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s><lb></lb>Tertiò, duo etiam nervi, ſive cerebri appendices
<arrow.to.target n="marg2005"></arrow.to.target><lb></lb>extra calvariam non exſertae, moventur ab eorundem 
<pb pagenum="3I9"></pb>corporum particulis disjunctis, &amp; in ae*re volantibus, <lb></lb>non quidem quibuſlibet, ſed iis quae ſatis ſubtiles ac <lb></lb>ſimul ſatis vividae ſunt, ut in nares attractae per offis <lb></lb>ſpongioſi meatus uſque ad illos nervos perveniant; &amp; <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2006"></arrow.to.target>à diverſis eorum motibus fiunt diverſorum odorum <lb></lb>ſenſus. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2005"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2006"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>Quarto&#039;, duo alii nervi, in intimis aurium cavernis <lb></lb>reconditi, excipiunt tremulos &amp; vibratos totius ae*ris <lb></lb>circumjacentis motus. Ae*r enim membranulam tym­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2007"></arrow.to.target>pani  concutiens, ſubjunctam trium oſſiculorum ca­<lb></lb>tenulam, cui iſti nervi adhaerent, ſimul quatit; atque <lb></lb>ab horum motuum diverſitate, diverſorum ſonorum <lb></lb>ſenſus oriuntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2007"></margin.target>10</s></p>
<p type="main">
<s>Denique nervorum opticorum extremitates, tuni­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2008"></arrow.to.target>cam, retinam dictam, in oculis componentes, non ab <lb></lb>ae*re nec à terrenis ullis corporibus ibi moventur, ſed <lb></lb>à ſolis globulis ſecundi elementi, unde habetur ſenſus <lb></lb>luminis &amp; colorum; ut jam ſatis in Dioptricâa &amp; Me­<lb></lb>teoris explicui. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2009"></arrow.to.target>pProbatur autem evidenter, animamb non quatenus <lb></lb>eſt in ſingulis membris, ſed tantùm quatenus eſt in ce­<lb></lb>rebro, ea quae corpori accidunt in ſingulis membris <lb></lb>nervorum ope ſentire : primò, ex eo quòd morbi varii, <lb></lb>ſolum cerebrum afficientes, omnem ſenſum tollant, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2010"></arrow.to.target>vel perturbent; ut &amp; ipſe ſomnus, qui eſt in ſolo cere­<lb></lb>bro, quotidie nobis magnâ ex parte adimit ſentiendi <lb></lb>facultatem, quam poſtmodum vigilia reſtituit. Deinde, <lb></lb>ex eo quòd, cerebro illaeſo, ſi tantùm viae, per quas 
<pb pagenum="320"></pb>nervi à mernbris externis ad illud porriguntur obſtru­<lb></lb>ctae ſint, hoc ipſo illorum rnembrorum ſenſus etiam <lb></lb>perit. Ac denique, ex eo quòd dolor aliquando ſentia­<lb></lb>tur tanquam in quibuſdam membris, in quibus nulla <lb></lb>tamen eſt doloris cauſſa, ſed in aliis per quae tranſeunt
<arrow.to.target n="marg2011"></arrow.to.target><lb></lb>nervi, qui ab illis ad cerebrum protenduntur. Quod <lb></lb>ultimum innumeris experimentis oſtendi poteſt, ſed <lb></lb>unum hîc ponere ſufficiet. Cùm puellae cuidam, ma­<lb></lb>num gravi morbo affectam habenti, velarentur oculi <lb></lb>quoties Chirurgus accedebat, ne curationis apparatu
<arrow.to.target n="marg2012"></arrow.to.target><lb></lb>turbaretur, eique poſt aliquot dies brachiurn ad cubi­<lb></lb>tum uſque, ob gangraenam in eo ſerpentem, fuiſſet am­<lb></lb>putatum, &amp; panni in ejus locum ita ſubſtituti, ut eo <lb></lb>ſe privatam eſſe planè ignoraret, ipſa interim varios <lb></lb>dolores, nunc in uno  ejus manûs quae abſciſſa erat
<arrow.to.target n="marg2013"></arrow.to.target><lb></lb>digito, nunc in alio ſe ſentire querebatur : quod ſanè <lb></lb>aliunde contingere non poterat, quàm ex eo quòd <lb></lb>nervi, qui priùs ex cerebro ad manurn deſcendebant, <lb></lb>tuncque in brachio juxta cubitum terminabantur, eo­<lb></lb>dem modo ibi moverentur, ac priùs moveri debuiſſent
<arrow.to.target n="marg2014"></arrow.to.target><lb></lb>in manu, ad ſenſum hujus vel illius digiti dolentis, <lb></lb>animae in cerebro reſidenti imprimendum. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2008"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2009"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2010"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2011"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2012"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2013"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2014"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>Probatur deinde talem eſſe noſtrae mentis naturam, <lb></lb>ut ex eo ſolo quòd quidam motus in corpore fiant, ad <lb></lb>quaſlibet cogitationes, nullam iſtorum motuum
<arrow.to.target n="marg2015"></arrow.to.target> ima­<lb></lb>ginem referentes, poſſit impelli; &amp; ſpeciatim ad illas <lb></lb>confuſas, quae ſenſus, ſive ſenſationes, dicuntur. Nam <lb></lb>videmus verba, ſive ore prolata, ſive tantùm ſcripta, <lb></lb>quaſlibet in animis noſtris cogitationes &amp;, commo­<lb></lb>tiones excitare. In eâdem chartâ, cum eodem calamo
<arrow.to.target n="marg2016"></arrow.to.target><lb></lb>&amp;satramento, ſi tantùm calami extremitas certo modo 
<pb pagenum="32I"></pb>ſupra chartam ducatur, literas exarabit, quae cogita­<lb></lb>tiones praeliorum, tempeſtatum, furiarum, affectuſque <lb></lb>indignationis &amp; triſtitiae in lectorum animis concita­<lb></lb>bunt; ſi verò alio modo ferè ſimili calamus movea­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2017"></arrow.to.target>tur, cogitationes valde diverſas, tranquillitatis, pacis, <lb></lb>amoenitatis, afectuſque planè contrarios amoris &amp; <lb></lb>laetitiae efficiet. Reſpondebitur fortaſſe, ſcripturam vel <lb></lb>loquelam nullos affectus, nullaſque rerum à ſe diver­<lb></lb>ſarum imaginationes, immediatè in mente excitare, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2018"></arrow.to.target>ſed tantummodo diverſas intellectiones; quarum <lb></lb>deinde occaſione anima ipſa variarum rerum imagines <lb></lb>in ſe efformat. Quid autem dicetur de ſenſu doloris &amp; <lb></lb>titillationis?  Gladius corpori noſtro admovetur, illud <lb></lb>ſcindit : ex hoc ſolo ſequitur dolor, qui ſanè non mi­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2019"></arrow.to.target>nùs diverſus eſt à gladii, vel corporis quod ſcinditur, <lb></lb>locali motu, quàm color, vel ſonus,  vel odor, vel <lb></lb>ſapor. Atque ideò, cùm clarè videamus, doloris ſen­<lb></lb>ſum in nobis excitari ab eo ſolo, quòd aliquae cor­<lb></lb>poris noſtri partes contactu alicujus alterius corpo­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2020"></arrow.to.target>ris localiter moveantur, concludere licet, mentem <lb></lb>noſtram eſſe talis naturae, ut ab aliquibus etiam mo­<lb></lb>tibus localibus, omnium aliorum ſentuum affectiones <lb></lb>pati poſſit. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2015"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2016"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2017"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2018"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2019"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2020"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>Praeterea non deprehendimus ullam differentiam <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2021"></arrow.to.target>inter nervos, ex quâ liceat judicare, aliud quid per <lb></lb>unos quàm per alios, ab organis ſenſuum externorum <lb></lb>ad cerebrum pervenire, vel omnino quicquam eò per­<lb></lb>venire praeter ipſorum nervorum motum localem. <lb></lb>Videmuſque hunc motum localem, non modò ſenſum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2022"></arrow.to.target>titillationis vel doloris exhibere, ſed etiam luminis &amp; <lb></lb>ſonorum. Nam ſi quis in oculo percutiatur, ita ut 
<pb pagenum="322"></pb>ictûs vibratio ad retinam uſque perveniat, hoc ipſo <lb></lb>videbit plurimas ſcintillas luminis fulgurantis, quod <lb></lb>lumen extra ejus oculum non erit. Atque ſi quis aurem <lb></lb>ſuam digito obturet, tremulum quoddam murmur <lb></lb>audiet, quod à ſolo motu ae*ris in eâ incluſi procedet.
<arrow.to.target n="marg2023"></arrow.to.target><lb></lb>Denique ſaepe advertimus calorem, aliaſve ſenſiles <lb></lb>qualitates, quatenus ſunt in objectis, nec non etiam <lb></lb>formas rerum purè materialium, ut, ex. gr., formam <lb></lb>ignis, à motu locali quorundam corporum oriri, atque <lb></lb>ipſas deinde alios motus locales in aliis corporibus
<arrow.to.target n="marg2024"></arrow.to.target><lb></lb>efficere. Et optimè comprehendimus quo pacto à variâ <lb></lb>magnitudine, figurâ &amp; motu particularum unius cor­<lb></lb>poris, varii motus locales in alio corpore excitentur; <lb></lb>nullo autem modo poſſumus intelligere, quo pacto ab <lb></lb>iiſdem (magnitudine ſcilicet, figurâ &amp; motu) aliquid
<arrow.to.target n="marg2025"></arrow.to.target><lb></lb>aliud producatur, omnino diverſae ab ipſis naturae, <lb></lb>quales ſunt illae formae ſubſtantiales &amp; qualitates <lb></lb>reales, quas in rebus eſſe multi ſupponunt; nec etiam <lb></lb>quo pacto poſtea iſtae qualitates aut formae vim habeant <lb></lb>in aliis corporibus motus locales excitandi. Quae cùm
<arrow.to.target n="marg2026"></arrow.to.target><lb></lb>ita ſint, &amp; ſciamus eam eſſe animae noſtrae naturam, <lb></lb>ut diverſi motus locales ſufficiant ad omnes ſenſus in <lb></lb>eâ excitandos; experiamurque illos reipſâ varios ſenſus <lb></lb>in ea excitare, non autem deprehendamus quicquam <lb></lb>aliud, praeter ejuſmodi motus, à ſenſuum externorum
<arrow.to.target n="marg2027"></arrow.to.target><lb></lb>organis ad cerebrum tranſire : omnino concludendum <lb></lb>eſt, non etiam à nobis animadverti, ea, quae in objectis <lb></lb>externis, luminis, coloris, odoris, ſaporis, ſoni, ca­<lb></lb>loris, frigoris &amp; aliarum tactilium qualitatum, vel <lb></lb>etiam formarum ſubſtantialium, nominibus
<arrow.to.target n="marg2028"></arrow.to.target> indigita­<lb></lb>mus, quicquam aliud eſſe quàm iſtorum objectorum 
<pb pagenum="323"></pb>varias diſpoſitiones, quae efficiunt ut nervos noſtros <lb></lb>variis modis movere poſſint. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2021"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2022"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2023"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2024"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2025"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2026"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2027"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2028"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>Atque ita facili enumeratione colligitur, nulla na­<lb></lb>turae phaenomena fuiſſe à me in hac tractatione prae­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2029"></arrow.to.target>termiſſa. Nihil enim inter naturae phaenomena eſt <lb></lb>recenſendum, niſi quod ſenſu deprehenditur. Atqui <lb></lb>exceptis magnitudine, figurâ &amp; motu, quae qualia ſint <lb></lb>in unoquoque corpore explicui, nihil extra nos po­<lb></lb>ſitum ſentitur, niſi lumen, color, odor, ſapor, ſonus, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2030"></arrow.to.target>&amp;stactiles qualitates; quae nihil aliud eſſe, vel ſal­<lb></lb>tem à nobis non deprehendi quicquam aliud eſſe <lb></lb>in objectis, quàm diſpoſitiones quaſdam in magnitu­<lb></lb>dine, figurâ &amp; motu conſiſtentes, hactenus eſt demon­<lb></lb>ſtratum. <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2031"></arrow.to.target>pSed velim etiam notari, me hîc univerſam rerum <lb></lb>materialium naturam ita conatum eſſe explicare, ut <lb></lb>nullo planè principio ad hoc uſus ſim, quod non ab <lb></lb>Ariſtotele, omnibuſque aliis omnium ſeculorum Phi­<lb></lb>loſophis fuerit  admiſſum : adeò ut haec Philoſophia <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2032"></arrow.to.target>non ſit nova, ſed omnium maximè antiqua &amp; vulgaris. <lb></lb>Nempe figuras &amp; motus &amp; magnitudines corporum <lb></lb>conſideravi, atque ſecundùm leges Mechanicae, certis <lb></lb>&amp;squotidianis experimentis confirmatas, quidnam ex <lb></lb>iſtorum corporum mutuo concurſu ſequi debeat, exa­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2033"></arrow.to.target>minavi. Quis autem unquam dubitavit, quin corpora <lb></lb>moveantur, variaſque habeant magnitudines &amp; figuras, <lb></lb>pro quarum diverſitate ipſorum etiam motus varien­<lb></lb>tur, atque ex mutuâ colliſione, quae majuſcula ſunt in <lb></lb>multa minora dividantur, &amp; figuras mutent?  Hoc non <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2034"></arrow.to.target>uno tantùm ſenſu, ſed pluribus, viſu, tactu, auditu <lb></lb>deprehendimus; hoc etiam diſtinctè imaginamur &amp; 
<pb pagenum="324"></pb>intelligimus  : quod de reliquis, ut de coloribus, de <lb></lb>ſonis &amp; caeteris, quae non ope plurium ſenſuum, ſed <lb></lb>ſingulorum duntaxat percipiuntur, dici non poteſt : <lb></lb>ſemper enim eorum imagines in cogitatione noſtrâ <lb></lb>ſunt confuſae, nec quidnam illa ſint ſcimus.
<arrow.to.target n="marg2035"></arrow.to.target></s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2029"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2030"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2031"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2032"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2033"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2034"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2035"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>At multas in ſingulis corporibus particulas conſi­<lb></lb>dero, quae nullo ſenſu percipiuntur : quod illi fortaſſe <lb></lb>non probant, qui ſenſus ſuos pro menſurâ cognoſci­<lb></lb>bilium ſumunt. Quis autem poteſt dubitare, quin <lb></lb>multa corpora ſint tam minuta, ut ea nullo ſenſu
<arrow.to.target n="marg2036"></arrow.to.target> de­<lb></lb>prehendamus? ſi tantùm conſideret, quidnam ſingulis <lb></lb>horis adjiciatur iis quae lentè augentur, vel quid de­<lb></lb>trahatur ex iis quae minuuntur. Creſcit arbor quotidie, <lb></lb>nec poteſt intelligi majorem illam reddi quàm priùs <lb></lb>fuit, niſi ſimul intelligatur aliquod corpus ei adjungi.
<arrow.to.target n="marg2037"></arrow.to.target><lb></lb>Quis autem unquam ſenſu deprehendit, quaenam ſint <lb></lb>illa corpuſcula, quae in unâ die arbori creſcenti acceſ­<lb></lb>ſerunt? Atque ſaltem illi, qui agnoſcunt quantitatern <lb></lb>eſſe indefinitè diviſibilem, fateri debent ejus partes <lb></lb>reddi poſſe  tam exiguas, ut nullo ſenſu percipiantur.
<arrow.to.target n="marg2038"></arrow.to.target><lb></lb>Et ſanè mirum eſſe non debet, quòd valde minuta cor­<lb></lb>pora ſentire nequeamus; cùm ipſi noſtri nervi, qui <lb></lb>moveri debent ab objectis ad ſenſum efficiendum, non <lb></lb>ſint minutiſſimi, ſed, funiculorum inſtar, ex multis <lb></lb>particulis ſe minoribus conflati; nec proinde à
<arrow.to.target n="marg2039"></arrow.to.target> minu­<lb></lb>tiſſimis corporibus moveri poſſint. Nec puto quem­<lb></lb>quam ratione utentem negaturum, quin longè meliùs <lb></lb>ſit, ad exemplum eorum quae in magnis corporibus <lb></lb>accidere ſenſu percipimus, judicare de iis quae acci­<lb></lb>dunt in minutis corpuſculis, ob ſolam ſuam
<arrow.to.target n="marg2040"></arrow.to.target> parvita­<lb></lb>tem ſenſum effugientibus, quàm ad haec explicanda, 
<pb pagenum="325"></pb>novas res neſ*cio quas, nullam cum iis quae ſentiuntur <lb></lb>ſimilitudinem habentes, excogitare. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2036"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2037"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2038"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2039"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2040"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>At Democritus etiam corpuſcula quaedam imagina­<lb></lb>batur, varias figuras, magnitudincs &amp; motus habentia, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2041"></arrow.to.target>ex quorum coacervatione mutuiſque concurſibus om­<lb></lb>nia ſenſilia corpora exſurgerent; &amp; tamen ejus philo­<lb></lb>ſophandi ratio vulgò ab omnibus rejici ſolet. Verùm <lb></lb>nemo unquam illam rejecit, propterea quòd in eâ con­<lb></lb>ſiderarentur quaedam corpora tam minuta ut ſenſum <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2042"></arrow.to.target>effugerent, quae varias magnitudines, figuras &amp; motus <lb></lb>habere dicerentur; quia nemo poteſt dubitare, quin <lb></lb>multa revera talia ſint, ut modò oſtenſum eſt. Sed re­<lb></lb>jecta eſt, primò, quia illa corpuſcula indiviſibilia ſup­<lb></lb>ponebat, quo nomine etiam ego illam rejicio; deinde, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2043"></arrow.to.target>quia vacuum circa ipſa eſſe fingebat, quod ego nullum <lb></lb>dari poſſe demonſtro; tertiò, quia gravitatem iiſdem <lb></lb>tribuebat, quam ego nullam in ullo corpore, cùm ſo­<lb></lb>lum ſpectatur, ſed tantùm quatenus ab aliorum cor­<lb></lb>porum ſitu &amp; motu dependet atque ad illa refertur, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2044"></arrow.to.target>intelligo; ac denique, quia non oſtendebat, quo pacto <lb></lb>res  ſingulae ex ſolo corpuſculorum concurſu oriren­<lb></lb>tur, vel ſi de aliquibus id oſtenderet, non omnes ejus <lb></lb>rationes inter ſe cohaerebant : ſaltem quantum judi­<lb></lb>care licet ex iis, quae de ipſius opinionibus memoriae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2045"></arrow.to.target>prodita ſunt. An autem ea quae hactenus de Philo­<lb></lb>ſophiâ ſcripſi, ſatis cohaereant, aliis judicandum re­<lb></lb>linquo. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2041"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2042"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2043"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2044"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2045"></margin.target>25</s></p>
<p type="main">
<s>At inſenſilibus corporum particulis determinatas <lb></lb>figuras &amp; magnitudines &amp; motus aſſigno, tanquam ſi <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2046"></arrow.to.target>eas vidiſſem, &amp; tamen fateor eſſe inſenſiles; atque <lb></lb>ideò quaerent fortaſſe nonnulli, unde ergo quales ſint 
<pb pagenum="326"></pb>agnoſcam. Quibus reſpondeo : me primò quidem, ex <lb></lb>ſimpliciſſimis &amp; maximè notis principiis, quorum co­<lb></lb>gnitio mentibus noſtris à naturâ indita eſt, generaliter <lb></lb>conſiderâſſe, quaenam praecipuae differentiae inter ma­<lb></lb>gnitudines &amp; figuras &amp; ſitus corporum, ob ſolam
<arrow.to.target n="marg2047"></arrow.to.target><lb></lb>exiguitatem ſuam, inſenſilium eſſe poſſent, &amp; quinam <lb></lb>ſenſiles effectus ex variis eorum concurſibus ſeque­<lb></lb>rentur. Ac deinde, cùm ſimiles aliquos effectus in <lb></lb>rebus ſenſibilibus animadverti, eas ex ſimili talium <lb></lb>corporum concurſu ortas exiſtimâſſe; praeſertim cùm
<arrow.to.target n="marg2048"></arrow.to.target><lb></lb>nullus alius ipſas explicandi modus excogitari poſſe <lb></lb>videbatur. Atque ad hoc arte facta non parum me <lb></lb>adjuverunt : nullum enim aliud, inter ipſa &amp; corpora <lb></lb>naturalia, diſcrimen agnoſco, niſi quòd arte factorum <lb></lb>operationes, ut plurimum, peraguntur inſtrumentis
<arrow.to.target n="marg2049"></arrow.to.target><lb></lb>adeò magnis, ut ſenſu facilè percipi poſſint : hoc enim <lb></lb>requiritur, ut ab hominibus fabricari queant. Contrà <lb></lb>autem naturales effectus ferè ſemper dependent ab <lb></lb>aliquibus organis adeò minutis, ut omnem ſenſum <lb></lb>effugiant. Et ſanè nullae ſunt in Mechanicâ rationes,
<arrow.to.target n="marg2050"></arrow.to.target><lb></lb>quae non etiam ad Phyſicam, cujus pars vel ſpecies eſt, <lb></lb>pertineant : nec minùs naturale eſt  horologio, ex his <lb></lb>vel illis rotis compoſito, ut horas indicet, quàm arbori <lb></lb>ex hoc vel illo ſemine ortae, ut tales fructus producat. <lb></lb>Quamobrem, ut ii qui in conſiderandis automatis
<arrow.to.target n="marg2051"></arrow.to.target><lb></lb>ſunt exercitati, cùm alicujus machinae uſum ſciunt &amp;, <lb></lb>nonnullas ejus partes aſpiciunt, facilè ex iſtis, quo <lb></lb>modo aliae quas non vident ſint factae, conjiciunt : ita <lb></lb>ex ſenſilibus effectibus &amp; partibus corporum natura­<lb></lb>lium, quales ſint eorum cauſſae &amp; particulae inſenſiles,
<arrow.to.target n="marg2052"></arrow.to.target><lb></lb>inveſtigare conatus ſum. </s></p>
<pb pagenum="327"></pb>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2046"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2047"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2048"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2049"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2050"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2051"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2052"></margin.target>30</s></p>
<p type="main">
<s>At quamvis fortè hoc pacto intelligatur, quomodo <lb></lb>res omnes naturales fieri potuerint, non tamen ideò <lb></lb>concludi debet, ipſas revera ſic factas eſſe. Nam <lb></lb>quemadmodum ab eodem artifice duo horologia fieri <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2053"></arrow.to.target>poſſunt, quae, quamvis horas aequè bene indicent, &amp; <lb></lb>extrinſecus omnino ſimilia ſint, intus tamen ex valde <lb></lb>diſſimili rotularum compage conſtant : ita non dubium <lb></lb>eſt, quin ſummus rerum opifex omnia illa, quae vide­<lb></lb>mus, pluribus diverſis modis potuerit efficere. Quod <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2054"></arrow.to.target>equidem verum eſſe libentiſſimè concedo, ſatiſque à <lb></lb>me praeſtitum eſſe putabo, ſi tantùm ea quae ſcripſi talia <lb></lb>ſint, ut omnibus naturae phaenomenis accuratè reſpon­<lb></lb>deant. Hocque etiam ad uſum vitae ſufficiet, quia &amp; <lb></lb>Medicina, &amp; Mechanica, &amp; caeterae artes omnes, quae <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2055"></arrow.to.target>ope Phyſicae perfici poſſunt, ea tantùm quae ſenſilia <lb></lb>ſunt, ac proinde inter naturae phaenomena numeranda, <lb></lb>pro fine habent. Et ne quis fortè ſibi perſuadeat, <lb></lb>Ariſtotelema aliquid ampliùs praeſtitiſſe, aut praeſtare <lb></lb>voluiſſe, ipſemet in primo Meteorologicorum, initio <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2056"></arrow.to.target>capitis ſeptimi, expreſſè teſtatur, de iis quae ſenſui non <lb></lb>ſunt manifeſta, ſe putare ſufficientes rationes &amp; de­<lb></lb>monſtrationes afferre, ſi tantùm oſtendat ea ita fieri <lb></lb>poſſe, ut à ſe explicantur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2053"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2054"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2055"></margin.target>15</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2056"></margin.target>20</s></p>
<p type="main">
<s>Sed tamen, ne qua hîc veritati fraus fiat, conſide­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2057"></arrow.to.target>randum eſt quaedam eſſe quae habentur certa mora­<lb></lb>liter, hoc eſt, quantum ſufficit ad uſum vitae, quamvis <lb></lb>ſi ad abſolutam Dei potentiam referantur, ſint incerta. <lb></lb>Ut ex. gr., ſi quis legere velit epiſtolam, latinis qui­<lb></lb>dem literis, ſed non in verâ ſignificatione poſitis, <lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2058"></arrow.to.target>ſcriptam, &amp; conjiciens, ubicunque in eâ eſt A, legen­
<pb pagenum="328"></pb>dum eſſe B, ubi B legendum C, atque ita pro unâ­<lb></lb>quâque literâ proximè ſequentem eſſe ſubſtituendam, <lb></lb>inveniat hoc pacto latina quaedam verba ex iis com­<lb></lb>poni : non dubitabit quin illius epiſtolae verus ſenſus <lb></lb>in iſtis verbis contineatur, etſi hoc ſolâ conjecturâ
<arrow.to.target n="marg2059"></arrow.to.target><lb></lb>cognoſcat*, &amp; fieri forſan poſſit, ut qui eam ſcripſit, <lb></lb>non literas proximè ſequentes, ſed aliquas alias loco <lb></lb>verarum poſuerit, atque ſic alium in eâ ſenſum occul­<lb></lb>taverit : hoc enim tam difficulter poteſt contingere, <lb></lb>ut non credibile videatur. Sed qui advertent quàm
<arrow.to.target n="marg2060"></arrow.to.target><lb></lb>multa de magnete*, de igne, de totius Mundi fabricâ, <lb></lb>ex paucis quibuſdam principiis hîc deducta ſint, <lb></lb>quamvis iſta principia tantùm caſu &amp; ſine ratione à <lb></lb>me aſſumpta eſſe putarent, fortè tamen agnoſcent, vix <lb></lb>potuiſſe contingere, ut tam multa ſimul cohaererent,
<arrow.to.target n="marg2061"></arrow.to.target><lb></lb>ſi falſa eſſenta. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2057"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2058"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2059"></margin.target>5</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2060"></margin.target>10</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2061"></margin.target>15</s></p>
<p type="main">
<s>Praeterea quaedam ſunt, etiam in rebus naturalibus, <lb></lb>quae abſolutè ac pluſquam moraliter certa exiſtima­<lb></lb>mus, hoc ſcilicet innixi Metaphyſico fundamento, <lb></lb>quòd Deus ſit ſummè bonus &amp; minimè fallax, atque
<arrow.to.target n="marg2062"></arrow.to.target><lb></lb>ideò facultas quam nobis dedit ad verum à falſo diju­<lb></lb>dicandum, quoties eâ rectè utimur, &amp; quid ejus ope <lb></lb>diſtinctè percipimus, errare non poſſit. Tales ſunt Ma­<lb></lb>thematicae demonſtrationes; talis eſt cognitio quòd <lb></lb>res materiales exſiſtant; &amp; talia ſunt evidentia omnia
<arrow.to.target n="marg2063"></arrow.to.target><lb></lb>ratiocinia, quae de ipſis fiunt. In quorum  numerum <lb></lb>fortaſſis etiam haec noſtra recipientur ab iis, qui con­<lb></lb>ſiderabunt, quo pacto ex primis &amp; maximè ſimplicibus <lb></lb>cognitionis humanae principiis, continuâ ſerie deducta <lb></lb>ſint. Praeſertim ſi ſatis intelligant, nulla nos objecta
<arrow.to.target n="marg2064"></arrow.to.target>
<pb pagenum="329"></pb>externa ſentire poſſe, niſi ab iis aliquis motus localis <lb></lb>in nervis noſtris excitetur; talemque motum excitari <lb></lb>non poſſe à ſtellis fixis, longiſſimè hinc diſtantibus, <lb></lb>niſi fiat etiam aliquis motus in illis &amp; in toto coelo inter­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2065"></arrow.to.target>jacente : his enim admiſſis, caetera omnia, ſaltem gene­<lb></lb>raliora quae de Mundo &amp; Terrâ ſcripſi, vix aliter quàm <lb></lb>à me explicata ſunt, intelligi poſſe videntur. </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2062"></margin.target>20</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2063"></margin.target>25</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2064"></margin.target>30</s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2065"></margin.target>5</s></p>
<p type="main">
<s>At nihilominus, memor meae tenuitatis, nihil affir­<lb></lb>mo : ſed haec omnia, tum Eccleſiae Catholicae aucto­<lb></lb>
<arrow.to.target n="marg2066"></arrow.to.target>ritati, tum prudentiorum judiciis ſubmitto; nihilque <lb></lb>ab ullo credi velim, niſi quod ipſi evidens &amp; invicta <lb></lb>ratio perſuadebit. <lb></lb>FINIS. <lb></lb> </s></p>
<p type="margin">
<s><margin.target id="marg2066"></margin.target>10</s></p>
			</chap>
		</body>
		<back></back>
	</text>
</archimedes>